31-De leeftijd meten van blauwe plekken-7547-def-fotos

De leeftijd meten van blauwe plekken, bloed en meer.
‘Ik wilde eerst een blauwe plek snappen’
Amsterdam Medisch Centrum, 10 uur in de ochtend. Buiten rijden auto’s in georganiseerde
chaos af en aan; binnen in de betonkolos komen mensen in verschillende stadia van ziekte
door de schuifdeuren binnen. ‘Bel me maar als je er bent, dan kom ik je halen,’ had Maurice
Aalders gezegd, ‘Ik ben namelijk redelijk onvindbaar.’
Dat blijkt correct als we samen door een labyrint van gangen, trappen en hoge
betonconstructies naar zijn kamer lopen. Hij ontgrendelt zijn kamer, we gaan zitten aan een
smalle tafel. De hele kamer is smal, met een boekenkast tegen de wand waarop een
motorhelm, een lege doos Single Malt Scotch Whisky, een koperen loep en een gitaartje
probleemloos naast elkaar liggen.
‘Wil je een plakje wortelcake?’ Graag.
We gaan het hebben over zijn Vidi-onderzoek (Vernieuwingsimpulssubsidie-red) om nieuwe
spectroscopische technieken te ontwikkelen voor medische en forensische toepassingen. Er
waren twee doelen: het monitoren van pasgeborenen en het meten van de ouderdom van
blauwe plekken als hulpmiddel bij het vaststellen van kindermishandeling.
Fig 1 Blauwe plekken
Het DOSI-project
In 2011 werd het STW-Vidi-project “Depth-resolved Optical Spectroscopic Imaging (DOSI) in
tissue” bij het AMC afgerond. Doel van het project was om nieuwe kwantitatieve
spectroscopische technieken te ontwikkelen voor medische en medisch-forensische
toepassingen.
Hoewel de technieken ingezet kunnen worden voor een groot aantal klinische toepassingen
zijn er in het project twee specifieke toepassingen gedefinieerd: (1) het monitoren van
pasgeborenen en (2) het meten van de ouderdom van blauwe plekken als hulpmiddel bij het
vaststellen van kindermishandeling.
Moordzaak
Op tafel ligt de lens van een fototoestel. Aalders legt hem weg: ‘We hebben gisteren nog
gemeten op een moordzaak.’
Toch niet aan blauwe plekken?
‘Nee nee, dit gaat om bloed. We kunnen de leeftijd van bloedvlekken op de muur meten en
dus vragen ze ons steeds vaker om te komen meten op plaatsen delict.’
Kon dat nog niet, de ouderdom van bloedvlekken vaststellen?
Haalt schouders op. ‘Daar is geen methode voor. Natuurlijk nemen de rechercheurs op een
plaats delict precies op wat er is aan bloedvlekken, en waar. Maar wanneer ze er zijn
gekomen is onbekend.’
Trots: ‘We hebben er vijf jaar over gedaan om de bloedvlekken te determineren. Nu hebben
we de techniek klaar om de leeftijd te bepalen van bloed. En kunnen we verder gaan.’

Verder gaan?
Glunderend. ‘We zijn bezig met het bepalen van de veroudering van speeksel, sperma en
eiwitten. Ik focus me nu op de totale opname van het plaats delict.’
En dat begon allemaal met blauwe plekken.
‘Ja, mijn Vidi. Ik wilde eerst een blauwe plek snappen. Zowel de blauwe plekken als
bloedvlekken veranderen van kleur bij verouderen. Spectroscopie is de techniek om
kleurveranderingen nauwkeurig te kunnen meten. We zijn begonnen met een kleine subsidie
van het Emma kinderziekenhuis. Hiervan konden we een lichtbron, fibers en een
spectrometer kopen waarmee we de kleurstoffen in de blauwe plek konden meten. Die bleek
uit bloed en bilirubine te bestaan. Verderop, in het VIDI project hebben we een camera
ontwikkeld waarmee spectroscopie gecombineerd wordt met beelden maken.
Neonaatjes
Aalders vertelt: ‘Met die camera konden we dus twee richtingen van mijn Vidi-onderzoek
inslaan. De blauwe plekken dateren om te kijken wanneer ze ‘gemaakt’ waren, in verband
met kindermishandeling. En het Bilubirinegehalte in het bloed meten van neonaatjes
(pasgeborenen-red), zonder dat er bloed afgenomen hoefde te worden.’
Fig. 2 De hielprik
Wanneer kreeg je het idee van die camera?
‘Met een optische fiber is het slechts mogelijk op een punt op het weefsel te meten. Het is
hiermee dus niet mogelijk om een groot oppervlak te meten. Voor zowel de blauwe plekken
als de bloedvlekken is dat wel nodig. Recente technologische ontwikkelingen op het gebied
van verstembare filters maakte het mogelijk om eenvoudig een spectrale camera te maken.
Dit geeft, behalve de spectrale data ook spatiele informatie. Daarmee doen we nu al het
werk. Dat was wel een moment dat ik dacht: ja!’
En dat idee bouwde je uit?
Enthousiast: ‘Ja! Dat is zo gaaf: we hebben een computermodel gemaakt waarmee we de
heling van de blauwe plek kunnen simuleren. Met dit model, gecombineerd met de metingen
kunnen we de leeftijd bepalen en als extra kunnen we allerlei weefselparameters meten die
tot nu toe onbekend waren.’

Fig. 3 Meetapparatuur
Onbegrensde mogelijkheden?
Er zijn veel mogelijkheden voor optische technieken die oorspronkelijk zijn ontwikkeld voor
medische toepassingen. ‘Neem vingerafdrukken, je weet wel, die genomen worden met inkt
op papier. Die herken je niet meer als iemand de huid op zijn vingertoppen heeft
afgeschuurd. Of als je een water lijk hebt waar de opperhuid heeft losgelaten. Wij kunnen in
zulke gevallen de ridges, hoe heet het, groeven onder de opperhuid, nog meten. We hebben
dat met OCT(optical coherence tomography) gedaan en kunnen contactloos meten voor
verschillende lagen. Ook bij verlittekende vingertoppen is het zo te meten. Dat is nog niet
eerder gedaan.’
Je werkt ook samen met het Nederlands Forensisch Instituut?
‘Absoluut. Ze zoeken steeds meer de samenwerking met universiteiten voor het opzetten
van gezamenlijk onderzoek. Hier bij de UvA hebben we het ACFSM opgericht (Amsterdam
Center of Forensic Science and Medicine), dat zet onderzoekers tegenover NFI-mensen. Er
is veel behoefte aan forensische biofysica. Dat is een nieuwe term ja. En het analyseren
heeft een return naar de geneeskunde. Ik moet hier natuurlijk ook verkopen wat we doen, dit
heeft een meerwaarde voor het AMC.’
Spinoff-bedrijf voor metingen
Aalders richtte het bedrijf FTS BV op als spinoff van het onderzoek. Het bedrijf wordt ingezet
voor metingen op plaatsen delict. Zo heeft Aalders de handen vrij voor onderzoek. ‘Dan
kunnen we leuke dingen blijven doen.’
Figuur 4 Blauwe plekken
Hoe zit het met de concurrentie van FTS?
Luchtig: ‘zijn we nu nog niet zo bang voor; we combineren op een unieke manier biofysica
met forensische toepassingen in een goede samenwerking met de forensische experts en
we hebben patenten. Zal ik je de proefopstellingen laten zien?’

We volgen weer een mysterieus patroon door gangen en beklimmen trappen, waarna
Aalders op een deur klopt. Een promovendus meet met een melkachtige substantie hoeveel
druppels er door een buisje kunnen. Wij kijken naar een wirwar van camera’s, kabels en
lenzen die de kleur en daarmee de leeftijd van bloeddruppels kunnen meten. Het geheel
staat op een 2 bij 2 meter grote, lucht geveerde tafel die elke oneffenheid wegregelt. Dit is
een experimentele opzet voor weer voor een nieuwe toepassing. ‘We hebben voor de plaats
delict een compacte camera ontwikkeld die voor iedereen te gebruiken is.
Crime Scene Investigation
Daarna neemt hij de interviewer mee naar een heuse crime scene. In een hoek van een
andere kamer is een ‘plaats delict’ nagebouwd. Een tegelwand met bloedspetters, een stoel,
wat omgevallen voorwerpen op de vloer. Alles klaar om opgemeten te worden. ‘Hier
vermaken de promovendi zich wel,’ zegt Aalders.
Fig. 5 Een test-plaats delict
Terug in zijn kamer ziet de interviewer nog een certificaat aan de muur, wat is dat?
Aalders vertelt vrolijk: ‘Dat is van een congres in Portugal over bloedspatpatroonanalyse.
Aan patronen van bloedspetters op bijvoorbeeld een deur kun je zien of het een slagaderlijke
bloeding was, of een schotwond. Daar is een hele studierichting in.’
Zo kom je nog eens ergens.
Knikt. ‘Het is gewoon een grote speeltuin.’
2012
Enkele weken na het interview laat Aalders weten dat hij vanaf 1 november 2012 is
aangesteld als hoogleraar in de forensische biofysica bij het AMC.