Wie was.pdf - Theosofische Vereniging in Nederland

W i e w a r e n . . .
De Boissevains
Enkele leden van de familie
Boissevain kregen voor de
theosofie een bijzondere
betekenis, doordat zij hun
landgoed ter beschikking
stelden voor theosofisch
werk.
Op het landgoed Drafna was
een theosofische school gevestigd.
Het landhuis ‘De Duinen’,
later het ‘Grote Huis’ en
tegenwoordig ‘St.-Michael’s
House’ geheten, werd met
het omringende landgoed
door Mary van Eeghen-Boissevain
geschonken aan A.
Besant. Op dit terrein is het
Internationaal Theosofisch
Centrum gevestigd.
De Nederlandse Boissevains
stammen uit een geslacht van
gevluchte Hugenoten (Franse
protestanten, aanhangers van
Calvijn).
Charles Boissevain 1842-1927:
De moeder van Charles
Boissevain, Maria Heukelom,
was de dochter van een
bekend bankier. Zijn vader
was een rijke reder die onder
meer bewondering oogstte
toen hij in 1832 tijdens de
cholera-epidemie niet naar
het veilige platteland vertrok,
maar in Amsterdam bleef om
de zieken te helpen. Hiervoor
kreeg hij een ere-medaille
van de stad Amsterdam.
In zijn ouderlijk huis
ontmoette Charles hoogstaande
mannen op het gebied
van de kunst en de letteren.
Vanaf 23-jarige leeftijd
schreef hij artikelen in het
toonaangevende Algemeen
Handelsblad. Hij werd buitenlands
correspondent en
ontmoette de Ierse Emily
Mac Donnel met wie hij later
trouwde. Hij voerde onder
meer polemieken met de
gereformeerde politicus
Abraham Kuyper en steunde
de Zuid-Afrikaanse Boeren in
hun opstand tegen de Engelsen.
In 1898 interviewde hij
als eerste Nederlander Emil
Zola (beroemd door zijn
open brief J’Accuse waarin hij
partij koos voor de joodse
kapitein Alfred Dreyfus die
ten onrechte van spionage
werd beschuldigd). Charles
Boissevain is tot 1908 bij het
Algemeen Handelsblad gebleven,
een aanzienlijke tijd als
hoofdredacteur. Aanvankelijk
woonde hij met zijn vrouw
en elf kinderen in Amsterdam
aan de Herengracht 332,
maar in 1896, op 54-jarige
leeftijd, kocht hij het landgoed
‘Drafna’ in Naarden.
Vanaf die tijd ging het gezin
daar wonen. Het leven hier
met kinderen en kleinkinderen,
te midden van de fraaie
natuur, werd op latere leeftijd
het belangrijkste in zijn
leven.
Mary van Eeghen- Boissevain
(1869-1959):
Mary, de oudste dochter van
Charles Boissevain, trouwde
met de bankier Cornelis van
Eeghen. Deze liet architect
Theo Rueter een landhuis
ontwerpen tussen de Valkeveenselaan
en de Meentweg
in Naarden, ‘De Duinen’, dat
werd gebouwd in 1912.
Foto’s uit die tijd tonen inderdaad
een duinlandschap
op die plek! Na haar scheiding
in 1921 ging ‘Mevrouw
Mary’ permanent in ‘De Duinen’
wonen. In de twintiger
jaren werd zij lid van de
Theosophical Society en trad
Theosofia 110/6 december 2009 251

W i e w a r e n . . .
zij toe tot de Vrij-Katholieke
Kerk (VKK). Omstreeks
1922 verbleef de Indiase
schrijver, dichter, componist
en sociaal hervormer Rabindranath
Tagore in ‘De Duinen’
en hij nodigde ‘Mevrouw
Mary’ uit om naar India
te komen. Zij nam de
uitnodiging aan en verbleef
geruime tijd in Shanti
Niketan, het hoofdkwartier
van Tagore. Haar eigen landgoed
had zij te koop aangeboden.
Op een avond in de
Himalaya’s kwam een grote
geestelijke verrukking over
haar, terwijl een stem sprak:
‘Do not sell your estate, it is
destined for a great spiritual
work’ (verkoop uw buitenplaats
niet, het is bestemd
voor een groot spiritueel
werk). Zij telegrafeerde naar
Nederland dat het landgoed
niet verkocht mocht worden
en betrok ‘De Duinen’ weer,
na haar terugkeer.
Toen bisschop James Ingall
Wedgwood van de VKK in
Nederland een plek zocht
waar jongeren getraind zouden
kunnen worden in ceremonieel
werk, bood ze hem
de mogelijkheid om op haar
terrein een dergelijke opleiding
te realiseren. In 1924
werd er een kleine kapel
gebouwd die werd opgedragen
aan St. Michaël en
alle Engelen.
In de loop der tijd bood
‘Mevrouw Mary’ haar landgoed
twee keer aan Wedgwood
aan, maar deze weigerde
het te aanvaarden,
met de woorden: ‘There is a
greater end in view’ (er ligt
een groter doel in het verschiet).
Toen Annie Besant op
25-07-1925 (plaatselijke tijd
13.42 uur) bij ‘Mevrouw
Mary’ in ‘De Duinen’ op bezoek
was, bood deze haar
het gehele landgoed aan ‘als
een gave aan de Grote Hiërarchie
der Meesters’. Dr. Besant
antwoordde met een
plechtig gebaar: ‘In Hun allerheiligste
naam neem ik dit
aan’. Op 11-09-1925 werden
er handtekeningen gezet
om dit te bekrachtigen
(13.20 uur plaatselijke tijd).
Er werd een bestuur gevormd
en voor het beheer
van de bezittingen werd de
‘Stichting St. Michaël van het
Internationaal Theosofisch
Centrum’ opgericht. De
naam van het huis veranderde
in ‘Vasanta House’ (vasanta
is een Sanskriet woord
dat ‘voorjaar’ betekent, vernieuwing
die komt met het
voorjaar. Daarnaast kennen
wij de naam 'Vasanta' als een
verwijzing naar de naam
'Besant', zoals in 'Vasanta
Press'.). *
Het Internationaal Theosofisch
Centrum is één van de
vier centra die de Theosophical
Society voor internationale
contacten in diverse delen
van de wereld heeft. De andere
drie centra zijn in Adyar
(India), Krotona (Californië)
en Sydney (Australië).
Op 15 augustus 1928 werd
er een grotere kerk op het
terrein in gebruik genomen,
die echter 10 dagen later
afbrandde, na blikseminslag.
Er werd besloten om in
Camberley (Engeland) een
nieuw centrum op te richten.
Om hiervoor kapitaal te
vergaren zou het landgoed in
Naarden verkocht moeten
worden. ‘Mevrouw Mary’
kocht het landgoed, dat
eerder al haar eigendom was,
aan en hield het bestemd
voor het Internationaal Theosofisch
Centrum. Zo maakte
ze niet alleen het Camberley
Centre in Engeland mogelijk,
maar redde tevens het ITC in
Naarden! Later zorgde dr.
Arundale (internationaal
president van de TS van 1934
tot 1945) ervoor dat ‘Mevrouw
Mary’ het geld terugkreeg
dat ze voor het Camberley
Centre beschikbaar
had gesteld.
Mevrouw Van Eeghen bleef
dichtbij het centrum wonen
in een huis dat zij voor zichzelf
aan de Meentweg liet
bouwen. Zij wijdde zich de
rest van haar leven aan het
252 Theosofia 110/6 december 2009

W i e w a r e n . . .
werk van het centrum. De
laatste zeven jaar voor haar
dood woonde zij in het
‘theosofisch gezin’ in St. Michaels
House (eerst dus ‘De
Duinen’, daarna ‘Vasanta
House’ genoemd). De laatste
persoon van ‘buiten’ die haar
bezocht was Sri Ram (internationaal
president van de TS
van 1953 tot 1973). Mary van
Eeghen-Boissevain overleed
in 1959 en werd gecremeerd
op ‘Westerveld’ in Driehuis.
J.W. Boissevain (1874-1959):
Een andere ‘Boissevain’ die
voor de vereniging heel belangrijk
is geweest was dr.
J.W. Boissevain. In 1899
stichtte hij, toen hij nog student
was, het ‘Amsterdams
Studenten Centrum’, een
studentenvereniging voor
leden van de Theosophische
Vereeniging, Nederlandsche
Afdeling (TVNA, nu TVN) en
werd daar voorzitter van. In
1903 en 1904 was hij werkzaam
in de bibliotheek te
Adyar (India) waar hij een
Indiaas toneelstuk vertaalde,
de Prabodha Chandrodyaya,
waarop hij in 1905 in Nederland
bij professor Speyer
promoveerde. In 1903 verscheen
zijn vertaling van de
Bhagavad Gita, een vertaling
die ook tegenwoordig nog
wordt gebruikt. In 1918 verscheen
zijn vertaling van de
Yoga Sutra’s van Patanjali. In
onze bibliotheek in de Tolstraat
zijn de volgende titels
van J.W. Boissevain vermeld:
Over de guna’s Ciwas-Wishnus-Brahma:
de Indische drieeenheid;
Bhagavad Gita; Inleiding
tot de theosofie; Over het
Hindoese volk; Theosophie:
wat iedereen er van weten
moet; Uit een vreemde wondere
wereld; Yoga Soetra’s door
Patanjali, leerspreuken der
eenheidsstreving; Voor vijftig
jaren.
Noot:
* Vanaf 1925 waren er veel
activiteiten op het centrum:
er werd een loge van de
Theosophical Society gevormd;
er werd een door architect
L. van der Vlugt ontworpen
Montessorischool
voor jonge kinderen opgestart
(zie ook A. Hoedemaker
in Theosofia 4 van 2006:
De Montessori-kleuterschool
op het terrein van het ITC);
er kwam een gemengde vrijmetselaarsloge;
een afdeling
van de Orde van de Ster; de
Tafelronde; de Jong-Theosofen;
een genezingsgroep; de
wereldliga van Motherhood
en andere activiteiten. Aan
het begin van de Tweede
Wereldoorlog werd de naam
van het ‘Grote Huis’ veranderd
in ‘Huize St. Michaël’
om het centrum een kerkelijk
centrum te doen lijken en
zodoende het landgoed te
beschermen tegen de bezetters.
Na de oorlog is een en
ander teruggedraaid, maar
toen is vergeten de naam
‘Vasanta House’ weer terug
te geven aan het hoofdgebouw.
De kerkelijk aandoende
naam ‘St. Michael’s
House’ die nu voor het ‘Grote
Huis’ van het Internationaal
Theosofisch Centrum
wordt gebruikt, is dus een
overblijfsel van de bezetting
van Nederland gedurende de
Tweede Wereldoorlog en is
NIET de oorspronkelijke
naam. Theosofie staat boven
elke kerkelijke organisatie,
aldus Rob van Vloten die
vindt dat het blad St. Michaels
News dus beter ITC News of
ITC Newsletter zou kunnen
heten…
Samengesteld door
Els R
Bronnen:
- Ruud Jansen in ‘... , een kern
van broederschap’
- H. Schaftenaar, in De
Omroeper, jaargang 17,
nummer 3
- Theosofia mei 1959: in
memoriam J.W. Boissevain
- Theosofia september 1959:
In memoriam mevrouw M.
van Eeghen-Boissevain,
Stichtster van St. Michael’s
Centrum
- Notities van Rob van
Vloten, bewoner ITC
Theosofia 110/6 december 2009 253