FIETSROUTE PURMERENDSE BEGRAAFPLAATSEN Open ...

FIETSROUTE PURMERENDSE BEGRAAFPLAATSEN
Open Monumentendag Purmerend, 8 september 2012
NECKERDK
WESTERSTR
GR.
GED.SINGEL
3.
4.
HENRY-
NIEUW-
GEDEMPTEWHERE
1.
2.
JAAGWEG
STRAAT
BURG. D. KOOIMANWEG
HOORNSELAAN
5.
10. 11.
ERDK
WESTERSTR
GED.SINGEL
GEDEMPTEWHERE
BURG. D. KOOIMANWEG
PURMERSTEENWEG
VAN IJSENDIJKSTRAAT
DEWHERE
DEWHERE
GORSLAAN
PURMERSTEENWEG
VANIJSENDIJKSTRAAT
DUNANTSTRAAT
FIETSTOCHT PURMERENDSE BEGRAAFPLAATSEN
CHURCHILLLAAN
HANNIESCHAFTSTRAAT
DEWHERE DEWHERE
9.
8.
6.
WATERLANDLAAN
GORSLAAN
GORSLAAN
7.
WATERLANDLAAN
DR. A. SCHWEITZERLAAN
LANDSTREKENWEG
PURMERRINGVAART
SALLAND
KOGGENLAND
KOGGENLAND
Oriëntatiepunten:
1. Purmerends Museum,
Kaasmarkt
2. Nicolaaskerk,
Kaasmarkt
3. Whereplantsoen
4. R.K. begraafplaats,
Overweersepolderdijk
5. Burgemeester R.
Kooimanpark, Doplaan
6. Volkstuinen,
Doplaan
7. Algemene Begraafplaats,
Purmerweg
8. Cramwinckelplantsoen
9. Nassauplantsoen
10. Voormalig Algemene
Begraafplaats, Nieuwstraat

Het erfgoed van Purmerend en de omliggende natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vrijwel al het groen in Nederland is door mensen in relatie tot de
gebouwde ‘stenen’ omgeving bedacht en aangelegd. Met het thema ‘Groen van Toen’ wordt deze verbondenheid door de Stichting Open Monumentendag centraal gesteld.
Deze Fietstocht brengt u langs verschillende begraafplaatsen in Purmerend en geeft u historische informatie over het omliggende groen en de verschillende begraafplaatsen.
[Fietstijd ca. 45 minuten tot een uur]
1. Kaasmarkt: Voordat het plein rondom de kerk als marktplein fungeerde, werd deze grond
gebruikt als kerkhof. Omdat de markt steeds verder uitbreidde werd de begraafplaats opgeheven
en buiten de stad verplaatst. Het marktplein stond van de 18e tot de jaren dertig van de
20ste eeuw vooral bekend als een van de grootste kaasmarkten van Nederland.
2. In de Nicolaaskerk tegenover het Purmerends Museum zijn nog een aantal oude grafstenen
te vinden, een overblijfsel van de vroegere bestemming van het plein. Nadat niet meer
“achter de kerk” werd begraven, is in 1664 de Algemene Begraafplaats aan de Nieuwstraat in
gebruik genomen. Dit kerkhof is gelegen op een bastion aan de stadsgracht, dat een overblijfsel
is van de verdedigingswerken uit de Spaanse tijd. Voor lange tijd werden aanhangers van het
katholieke geloof in een eigen hoek van de begraafplaats ten ruste gelegd. In 1875 kwam hier
verandering in en werd door toedoen van de ondernemer Brantjes een eigen Rooms Katholieke
begraafplaats opgericht aan de Overweersepolderdijk. Deze aparte begraafplaats lag destijds
net buiten de stad Purmerend. Het kerkhof aan de Nieuwstraat werd na lange tijd opgevolgd
door de Nieuwe Algemene Begraafplaats aan de Purmerweg.
Alle begraafplaatsen zijn vandaag geopend van 10.00 tot 16.00 uur. Vrijwilligers zijn aanwezig
voor het beantwoorden van vragen. In het Groen van Toen (en Nu), het is het een oase van rust.
3. Voor de bouw van Overwhere was het uitzicht over de polder totaal verschillend. Tot de
jaren zestig van de vorige eeuw was het gebied aan de rechterkan bestemd voor de landbouw
en stonden hier slechts een aantal boerderijen. Voor de bebouwing keek men vanaf het Looiersplein
de polder in tot ver voorbij Kwadijk. De Overweersepolderdijk was voor de drooglegging
van de Beemster de voornaamste verbinding van Purmerend naar Hoorn.
In 1573 werden in allerijl de stadsschansen en -wallen opgeworpen, uitgebreid en versterkt
om een aanval van de Spanjaarden af te slaan. Kort nadat de stadspoorten rond 1830 werden
gesloopt, zijn ook de stadswallen, die rondom Purmerend lagen, geslecht. De stadsgrachten
bleven gespaard en op de gevlakte wallen werden plantsoenen aangelegd. Hierdoor is het
Whereplantsoen ontstaan. Het huidige plantsoen is de helft kleiner dan het oorspronkelijke plantsoen
omdat de Where in 1965 werd gedempt zodat plaats werd gemaakt voor een nieuwe
autoweg. De Where vormde honderden jaren de levensader van de stad. Het water werd niet
alleen gebuikt als vaarwater, maar maakte ook deel uit van de Schermerboezem, voor de afvoer
van uitgemalen polderwater.
4. Dit schitterend historisch kerkhof werd in 1875 aangelegd en in 1878 uitgebreid met een
kapel. Na opening van de Algemene Begraafplaats aan de Purmerweg, werd dit terrein afgesloten.
Hierdoor raakten de graven en de kapel in verval. In 2004 werd een stichting opgericht die
verder verval van het kerkhof stopte en de restauratie van de plek ter hand nam. Het resultaat is
een sfeervolle locatie waar “de nevel van herinnering nog altijd tussen de bomen hangt”.
5. Dit plantsoen is ontstaan tijdens de aanleg van de “nieuwbouwwijk” Overwhere, de eerste
uitbreiding van Purmerend. Het park is vernoemd naar Dirk Kooiman (burgemeester van 1919 tot
1923). Het Plantsoen grenst aan het Jan van Egmond College. Dit college is vernoemd naar Jan
van Egmond, de achtste Heer van Purmerend. Van Egmond heeft zijn nagedachtenis vooral te
danken aan het feit dat hij Purmerend marktrechten schonk. De markt, die momenteel elke dinsdag
wordt gehouden, is meer dan 500 jaar geleden ontstaan.
6. Door de opkomst van de arbeidsklasse in de loop van de 19e eeuw verschenen de eerste
volkstuincomplexen in de Nederlandse steden. Tot circa 1945 bleven de meeste volkstuinen echte
moestuinen, maar in de loop van de jaren vijftig verdween de economische functie van de volkstuin
en ontstonden de eerste siertuinen. Volkstuinieren wordt tegenwoordig gezien als een vorm
van openluchtrecreatie. Of het nu spitten, snoeien, planten en oogsten is of genietend uitrusten na
de gedane arbeid.
De gemeenten zijn vaak grondverhuurder van deze tuinen waardoor veel volkstuinparken
geregeld worden bedreigd door stedelijke herstructurering. De gedachte achter het sluiten van
de tuinen is dat de grond meer opbrengt als daar woningbouw of bedrijvenvestiging op plaats
vindt. Veel Volkstuinders (meestal aangesloten bij een vereniging) verzetten zich
hiertegen en proberen door verschillende initiatieven hun tuinpark een meerwaarde te geven
voor de stadsbewoners. Hierdoor proberen ze duidelijk te maken dat ze een voor mens en
maatschappij waardevol groengebied beheren.
7. De huidige Algemene begraafplaats bestaat sinds 1948. Het oude deel kenmerkt zich door
grote beslotenheid. De basis van dit gedeelte van de rustplaats is eenvoudig. De grafvelden hebben
allen dezelfde opzet. De individuele keuzes van de nabestaanden geven de grafvelden een
zekere levendigheid.
Op het ereveld van de begraafplaats bevinden zich graven van twaalf personen die tijdens
de Tweede Wereldoorlog in het verzet actief waren. In 2010 is door De Oorlogsgravenstichting
een graf gemaakt ter nagedachtenis van Jeroen Houweling. Deze militair is in 2010 tijdens een
vredesmissie in Uruzgan overleden. Dit graf ligt links van de eregraven.
Het kunstwerk Spiraal op het oude gedeelte van de begraafplaats staat symbool voor het
leven en vormt samen met het kunstwerk Spiraal/de Weg de verbinding tussen het oude en nieuwe
gedeelte van de begraafplaats. Het laatste werk staat symbool voor de weg die iedereen
aFlegt van geboorte tot aan de dood.
8. Dit plantsoen is vernoemd naar Hendrik Cramwinckel. Hij was een Nederlands luitenantkolonel
titulair der infanterie van het Indisch leger, burgemeester van Purmerend (1923 – 1939) en
ridder in de Militaire Willems-Orde.
9. Het Nassauplantsoen ligt langs de stadsgracht. Dit deel is nog in oorspronkelijk staat en
stamt uit de Spaanse tijd. De stadswallen en bolwerken werden in deze tijd aangelegd ter verdediging
tegen de troepen van Alva.
10. De vormalige Algemene Begraafplaats dateert van augustus 1664 en behoort tot een
van de oudste monumenten van Purmerend. Deze begraafplaats bestond oorspronkelijk uit drie
delen. Een algemeen deel, een Rooms Katholiek deel en een Nederlands Hervormd deel. In 1960,
bijna 300 jaar na de oprichting, werd de begraafplaats gesloten.
Wilt u de Fietstocht downloaden of via de e-mail doorsturen naar een vriend/vriendin ga
dan naar :www.purmerend.nl en download de Fietsroute!