De overheid als keuzearchitect? - Wetenschappelijke Raad voor het ...
De overheid als keuzearchitect? - Wetenschappelijke Raad voor het ... De overheid als keuzearchitect? - Wetenschappelijke Raad voor het ...
kan ‘nudging’ een klimaatramp helpen voorkomen? belangrijk – niet in een hiërarchische verhouding tot elkaar staan. Sturing door samenwerking is dan ook een randvoorwaarde voor de aanpak van de vele problemen waarvoor wij ons in deze gefragmenteerde samenleving gesteld zien. 1 Toch lijkt het erop dat we een stap extra moeten zetten om inzicht te verkrijgen in de rol die de overheid dient te spelen bij het faciliteren van deze sturingsnetwerken. In dat kader is het werk van Thaler een voorbeeld van een bredere, academische stroming die bereid is de verantwoordelijkheid te nemen voor de ontwikkeling van een nieuwe theorie over het openbaar bestuur. De jonge traditie van de gedragseconomie biedt wat dit betreft dezelfde voordelen als die andere nieuwe wetenschappelijke discipline, de neuropsychologie: zij biedt veel inkijkjes in de dingen die mensen motiveren en laat zien waarom etatistische strategieën om tot gedragsverandering te komen vaak niet werken. Gedragseconomie werkt ronduit verslavend. Een paar voorbeelden die met klimaatverandering te maken hebben: 25 - Loop een willekeurig overheidsgebouw binnen en probeer de trap te vinden. Dat is niet gemakkelijk. Iedereen neemt de lift. - Bij het ministerie van vrom maken ambtenaren die gezond en arbeidgeschikt zijn, de deur open met een elektronisch apparaatje dat voor gehandicapten is ontwikkeld. Het is gemakkelijk, dus waarom niet? - Bij het verlaten van je huis moet je alle lichten een voor een uitdoen. - Energiekosten worden slechts een keer per jaar door het energiebedrijf berekend; er is geen stimulans om mensen bewuster te maken van de kosten van hun gewoontegedrag; - Het mooiste voorbeeld tot op heden is afkomstig van Henriëtte Prast, een van de leden van de wrr. Toen uit ons onderzoek bleek dat de vleesconsumptie verantwoordelijk is voor 12 procent van de broeikasgassen, 80 procent van het grondgebruik en 30 procent van het verlies aan biodiversiteit, wees zij op een mogelijkheid die veel mensen was ontgaan. In plaats van dat je op de uitnodiging voor een diner kunt aankruisen of je vegetarisch bent, stelt zij voor om standaard een andere optie aan te bieden: ‘Ja, ik heb een dieetwens: ik eet vlees.’
de ov er heid a l s k eu z e a rchi t ec t Dit zijn leuke voorbeelden, maar zijn het niet mini-oplossingen die volledig in het niet vallen bij zo’n reusachtig probleem als klimaatverandering? Kan ‘nudging’ een klimaatramp helpen voorkomen? Hebben ze wel zin, al deze kleine voorbeelden en mini-initiatiefjes? Ik wil u twee zaken in overweging geven. 26 Ten eerste, als we de uitstoot met 80 procent willen verminderen, moeten we alles aanpakken wat we kunnen. Voor de milieupolitiek zijn de wittebroodsweken voorbij. Wanneer alle Nederlanders zouden besluiten om op dezelfde dag geen vlees te eten, zouden we 0,6 tot 0,7 megaton minder co 2 uitstoten; een volledig vegetarische dag (dus ook zonder zuivelproducten) heeft omgerekend naar co 2 een effect van 1,1 megaton. 2 Dat is 0,5 procent van de totale uitstoot van broeikasgassen in Nederland. Een vleesloze week zou dus leiden tot een emissiereductie van 3,5 procent, een opmerkelijk groot effect. 3 In de tweede plaats wordt met nudging een sociale kracht gemobiliseerd die een grotere bijdrage levert dan alleen het directe procentuele effect. Ik denk dat klimaatverandering uitsluitend beperkt kan worden wanneer het de overheid lukt om er een culturele beweging van te maken die een grote groep mensen in de samenleving aantrekt. Milieubescherming is van oudsher gepaard gegaan met een bredere sociale beweging. In de beroemde werken van Donald Worster en Samuel P. Hays wordt erop gewezen dat die beweging destijds weliswaar tot belangrijke veranderingen heeft geleid, maar dat degenen die daaraan een bijdrage leverden, dat om zeer diverse redenen hebben gedaan. Zo was de natuurbescherming en de aanwijzing van gebieden als National Park in de Verenigde Staten het resultaat van een samenwerkingsverband tussen bosbouwers, beleidsmakers in Washington, een nieuwe generatie stedelingen die de natuur opnieuw had ontdekt, en een politiek bestuur dat klaar stond om al deze energie te bundelen. Het grote milieubewustzijn uit de jaren zestig en zeventig werd gevoed door bezorgdheid onder biologen als Rachel Carson, door lokale bewegingen die zich geconfronteerd zagen met gevallen van bodemverontreiniging, en door een nieuwe generatie intellectuelen die ‘post-materiële’ waarden ontdekten en daaraan prioriteit gaven, mensen die zelf waren opgegroeid in de luxe van een
- Page 1 and 2: De overheid als keuze architect? Pr
- Page 3 and 4: Ontwerp: Studio Daniëls BV, Den Ha
- Page 5 and 6: 4 de ov er heid a l s k eu z e a rc
- Page 7 and 8: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 9 and 10: 8 de ov er heid a l s k eu z e a rc
- Page 11 and 12: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 13 and 14: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 15 and 16: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 17 and 18: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 19 and 20: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 21 and 22: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 23 and 24: 22 de ov er heid a l s k eu z e a r
- Page 25: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 29 and 30: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 31 and 32: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 33 and 34: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 35 and 36: 34 de ov er heid a l s k eu z e a r
- Page 37 and 38: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 39 and 40: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 41 and 42: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 43 and 44: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 45 and 46: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 47 and 48: de ov er heid a l s k eu z e a rchi
- Page 50 and 51: over de sprekers Prof.dr. I.D. de B
- Page 53 and 54: 52 de ov er heid a l s k eu z e a r
kan ‘nudging’ een klimaatramp helpen <strong>voor</strong>komen?<br />
belangrijk – niet in een hiërarchische verhouding tot elkaar staan.<br />
Sturing door samenwerking is dan ook een rand<strong>voor</strong>waarde <strong>voor</strong> de<br />
aanpak van de vele problemen waar<strong>voor</strong> wij ons in deze gefragmenteerde<br />
samenleving gesteld zien. 1 Toch lijkt <strong>het</strong> erop dat we een stap<br />
extra moeten zetten om inzicht te verkrijgen in de rol die de <strong>overheid</strong><br />
dient te spelen bij <strong>het</strong> faciliteren van deze sturingsnetwerken.<br />
In dat kader is <strong>het</strong> werk van Thaler een <strong>voor</strong>beeld van een bredere,<br />
academische stroming die bereid is de verantwoordelijkheid te nemen<br />
<strong>voor</strong> de ontwikkeling van een nieuwe theorie over <strong>het</strong> openbaar<br />
bestuur. <strong>De</strong> jonge traditie van de gedragseconomie biedt wat dit<br />
betreft dezelfde <strong>voor</strong>delen <strong>als</strong> die andere nieuwe wetenschappelijke<br />
discipline, de neuropsychologie: zij biedt veel inkijkjes in de dingen<br />
die mensen motiveren en laat zien waarom etatistische strategieën<br />
om tot gedragsverandering te komen vaak niet werken. Gedragseconomie<br />
werkt ronduit verslavend. Een paar <strong>voor</strong>beelden die met<br />
klimaatverandering te maken hebben:<br />
25<br />
- Loop een willekeurig <strong>overheid</strong>sgebouw binnen en probeer de trap<br />
te vinden. Dat is niet gemakkelijk. Iedereen neemt de lift.<br />
- Bij <strong>het</strong> ministerie van vrom maken ambtenaren die gezond en<br />
arbeidgeschikt zijn, de deur open met een elektronisch apparaatje<br />
dat <strong>voor</strong> gehandicapten is ontwikkeld. Het is gemakkelijk, dus<br />
waarom niet?<br />
- Bij <strong>het</strong> verlaten van je huis moet je alle lichten een <strong>voor</strong> een uitdoen.<br />
- Energiekosten worden slechts een keer per jaar door <strong>het</strong> energiebedrijf<br />
berekend; er is geen stimulans om mensen bewuster te maken<br />
van de kosten van hun gewoontegedrag;<br />
- Het mooiste <strong>voor</strong>beeld tot op heden is afkomstig van Henriëtte<br />
Prast, een van de leden van de wrr. Toen uit ons onderzoek bleek<br />
dat de vleesconsumptie verantwoordelijk is <strong>voor</strong> 12 procent van de<br />
broeikasgassen, 80 procent van <strong>het</strong> grondgebruik en 30 procent<br />
van <strong>het</strong> verlies aan biodiversiteit, wees zij op een mogelijkheid die<br />
veel mensen was ontgaan. In plaats van dat je op de uitnodiging<br />
<strong>voor</strong> een diner kunt aankruisen of je vegetarisch bent, stelt zij <strong>voor</strong><br />
om standaard een andere optie aan te bieden: ‘Ja, ik heb een dieetwens:<br />
ik eet vlees.’
Change language