Informatiebrochure Afasie - UZ Leuven

Informatiebrochure
Afasie

UZ Leuven 2

Beste familie,
deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal -
en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze brochure
wordt kort uitleg gegeven bij het probleem. U vindt er tips in terug die de omgang
met uw familielid verbeteren. De taak van de logopedist wordt geschetst. Indien u
meer informatie wenst kan u gebruik maken van de websites die in deze
brochure vermeld worden. De logopedist is natuurlijk ook bereid uw vragen te
beantwoorden.
Gedurende het verblijf van uw familielid te Campus Pellenberg, UZ Leuven is
de behandelende logopediste:
..........................................................................................................
Indien u vragen heeft, kan u mij steeds bereiken op:
............................................................................................................
tussen................. en .......................
op het nummer: ………………………………………………………….
UZ Leuven 3

Een woordje uitleg
Een Niet-Aangeboren Hersenletsel is een hersenletsel dat ontstaan is op latere
leeftijd, waardoor er stoornissen kunnen optreden in allerlei vaardigheden.
Na een hersenletsel kunnen volgende problemen optreden:
Afasie is een taalstoornis. Er zijn problemen met de taal. Deze problemen
kunnen zich uiten in het spreken, het begrijpen van taal, en in het lezen en
schrijven. De problemen kunnen licht tot zeer ernstig zijn.
Dysartrie is een spraakstoornis. Er zijn problemen met het spreken. De spieren
die instaan voor de spraak werken niet meer goed, waardoor de
verstaanbaarheid verminderd is.
Apraxie is een probleem in het plannen van handelingen. De persoon kan de
handeling vaak wel nog spontaan uitvoeren, maar ondervindt problemen als
dezelfde handeling op vraag moet uitgevoerd worden. Zowel mond-, tong- en
gelaatsbewegingen als bewegingen van ledematen kunnen hierdoor moeilijk zijn.
Slikstoornissen (dysfagie) ontstaan ten gevolge van een combinatie van
stoornissen in de slikspieren, een verminderde gevoeligheid en een afname van
reflexen. Verslikken is mogelijk als het voedsel of drinken in de luchtpijp terecht
komt.
UZ Leuven 4

Afasie
• Afasie is een taalstoornis.
• Er zijn problemen met de taal.
• Deze problemen kunnen zich uiten in het spreken, het begrijpen van taal,
en in het lezen en schrijven.
• De problemen kunnen licht tot zeer ernstig zijn.
UZ Leuven 5

1. Oorzaken:
De meest voorkomende oorzaak van afasie is een CVA (cerebrovasculair
accident), beter bekend onder de term ‘beroerte’ of ‘attaque’.
De oorzaak van een CVA is een onderbreking van de bloedvoorziening naar een
deel van de hersenen. Deze onderbreking wordt veroorzaakt door een
hersenbloeding of een herseninfarct.
Een herseninfarct is een afsluiting van een ader door een bloedklonter die
ergens in het lichaam (bijvoorbeeld in het hart) ontstaat en uiteindelijk in de
hersenen terecht komt (een embolie). De bloedklonter kan ook in het bloedvat
zelf ontstaan (een trombose).
Een hersenbloeding treedt op wanneer een ader scheurt ten gevolge van een
verzwakte plek in de wand.
Embolie: stolsel blokkeert slagader
Trombose: bloedprop vernauwt
en blokkeert de slagader
Bloeding: gescheurde slagader
Andere mogelijke oorzaken van afasie zijn bijvoorbeeld een hersentrauma ten
gevolge van bijvoorbeeld een ongeval, een hersentumor of een herseninfectie.
UZ Leuven 6

2. Kenmerken van afasie:
Elke persoon met afasie is anders en niemand vertoont dezelfde problemen. De
mate waarin er een uitval in het taalvermogen is en welke kenmerken er
optreden, is onder andere afhankelijk van de plaats en de uitgebreidheid van het
letsel in de hersenen. De meest voorkomende afasietypes zijn:
Afasie van Broca (motorische afasie)
Spreken
• Het spreken is bij deze personen nietvloeiend.
Men weet wel wat men wil
zeggen, maar heeft het moeilijk om dit
onder woorden te brengen.
• Er wordt in korte zinnen gesproken en
met veel pauzes.
• De persoon moet vaak lang zoeken
om een woord te vinden (anomia).
• Soms wordt een woord vervormd
(bijvoorbeeld ‘tatel’ in plaats van
‘tafel’) of vervangen (bijvoorbeeld
‘stoel’ in plaats van ‘tafel’). Men geeft
dus een ander woord dan het
bedoelde woord (parafasie).
• Gelijkaardige problemen kunnen
voorkomen in het lezen en schrijven.
Begrijpen
• Het begrijpen van korte en
eenvoudige zinnen kan bij deze
personen goed zijn.
• De persoon met afasie is zich vaak
bewust van zijn problemen.
• Hij/zij kan zich dan ook
gefrustreerd voelen.
UZ Leuven 7

Afasie van Wernicke (sensorische afasie)
Spreken
• Het spreken is bij deze personen
vloeiend.
• Men kan de neiging hebben om te veel
te praten (spreekdwang).
• Soms wordt een woord vervormd
(bijvoorbeeld ‘tatel’ in plaats van ‘tafel’)
of vervangen (bijvoorbeeld ‘stoel’ in
plaats van ‘tafel’). Een woord kan ook
vervangen worden door een nietbestaand
woord, b.v. ‘oorhoor’
(neologismen).
• Gelijkaardige problemen kunnen
voorkomen in het lezen en schrijven.
Begrijpen
• De meeste personen hebben
ernstige problemen in het
begrijpen van taal.
• De persoon met afasie is zich
vaak niet bewust van zijn
problemen. Hij/zij begrijpt niet
waarom de anderen hem/haar niet
verstaan.
Globale afasie
Spreken
• Het spreken is bij deze personen nietvloeiend
en soms is er geen spraak
mogelijk (mutisme).
• Soms zijn er enkele terugkerende
uitingen (stereotiepen). Het zijn vaak
de enige uitingen en ze hebben
meestal geen betekenis (bijvoorbeeld
‘de dingen van het leven’, ‘dat is zo
ja’, …)
Begrijpen
• Het begrip is meestal ernstig
gestoord.
• De persoon kan zich wel of niet
bewust zijn van zijn problemen.
UZ Leuven 8

Anomische afasie
Spreken
• Het spreken is bij deze personen
vloeiend.
• Er treden wel frequent pauzes op in
het spreken omdat de persoon niet op
een woord kan komen. Dit noemen we
woordvindingsproblemen (anomia).
• Gelijkaardige problemen kunnen
voorkomen in het lezen en schrijven.
Begrijpen
• Het begrijpen is intact.
• De persoon met afasie is zich
bewust van zijn probleem.
• Hij/zij kan gefrustreerd geraken
door de woordvindingsproblemen.
UZ Leuven 9

3. De taak van de logopedist:
• De logopedist observeert en onderzoekt de persoon met afasie om de
aard en omvang van de problemen te bepalen.
• De persoon met afasie en zijn familie krijgen informatie over de
taalproblemen.
• Het verbeteren van het begrip heeft vaak prioriteit in de behandeling.
• Optimaliseren van de communicatie tussen de persoon met afasie en de
familie is een belangrijk doel in de therapie.
• Indien aangewezen zal de logopedist, al dan niet tijdelijk, een
ondersteunend communicatiemiddel inschakelen. De logopedist leert de
persoon met afasie en de omgeving hoe ze hiermee moeten werken.
• De logopedist geeft begeleiding bij het aanvaarden van het ‘anders’
communiceren.
• De logopedist werkt samen met onder andere de arts, ergotherapeut,
kinesist, verpleging, maatschappelijk assistent, …
UZ Leuven 10

4. Tips voor familie en vrienden:
Algemeen:
• Niet het spreken, maar wel de communicatie moet centraal staan!
• Tracht u aan te passen aan de nieuwe situatie die voor iedereen moeilijk
is. Wees tevreden met elke kleine vooruitgang.
• Toon begrip voor de gevoelens en de moeilijkheden die de persoon
momenteel ondervindt. Laat duidelijk merken dat u hem/haar tracht te
begrijpen en dat u hem/haar steunt.
• Breng orde en regelmaat in de omgeving en bezigheden aan zodat de
persoon een gevoel van veiligheid en zekerheid krijgt.
• Neem tijd voor een gesprek. Ga zitten en maak oogcontact.
• Wees eerlijk en zeg het openlijk als u het niet begrijpt.
• Wijs de persoon niet op de fouten die hij/zij maakt. Geef geen kritiek
maar tracht te helpen.
• Blijf de persoon behandelen als een volwassene en praat ook niet
over zijn/haar hoofd.
• Spreek niet in de plaats van de persoon met afasie.
Tips die het begrijpen bevorderen:
• Spreek rustig en duidelijk. Spreek op een natuurlijke volwassen manier,
maar maak zinnen wat korter.
• Wees creatief als de persoon met afasie u niet begrijpt, maak dan een
passend gebaar, beeld het uit, teken het, wijs een voorwerp aan,…
• Praat met de persoon over dingen in de onmiddellijke nabijheid en
dingen die de interesse wekken.
• Richt de aandacht van de persoon als u hem/haar iets wil zeggen door
bv zijn/haar naam te noemen of even aan te raken.
UZ Leuven 11

• Houd rekening met vermoeidheid. Praat niet te veel als de persoon
vermoeid is.
• Creëer een rustige omgeving tijdens een gesprek. Zet bijvoorbeeld de
radio of televisie uit. Dit komt het begrip ten goede.
• Roepen of harder praten is niet nodig. De persoon heeft geen
gehoorproblemen.
• Als u iets wil vragen, stel dan eenvoudige ja/neen- vragen. Vraag
bijvoorbeeld niet ‘Wat heb je gegeten?’, maar vraag eerder ‘Heb je soep
gegeten?’.
• Spreek in korte zinnen en benadruk de belangrijkste woorden in uw
zin. Bijvoorbeeld ‘Anne komt om 18u’.
Tips die het spreken stimuleren:
• Stimuleer de persoon met afasie als hij/zij een woord niet kan vinden.
Vraag de persoon bijvoorbeeld om een omschrijving te geven, een
voorwerp of persoon aan te wijzen, …
• Als het gesprek vastloopt en de persoon gefrustreerd geraakt, kan het
soms beter zijn om het gesprek even te laten rusten. Probeer het later
dan nog eens.
• Indien geïndiceerd zal de logopedist, al dan niet tijdelijk, een
ondersteunend communicatiemiddel introduceren zoals een
gespreksboek.
UZ Leuven 12

5.Wenst u meer informatie?
• www.afasie.be: website van de Vlaamse Afasie vereniging
• www.levenmetafasie.be: website die voornamelijk gericht is naar
personen met afasie en familie
• www.afasie.nl: website van de Nederlandse Afasie Vereniging
• www.aphasia.org: website van de Amerikaanse Afasie Vereniging
• www.neurocom.be: website rond communicatiestoornissen met veel links
naar anders websites
• www.hersenstichting.nl: informatie rond de werking van de hersenen en
hersenaandoeningen
• http://www.uzleuven.be/UZroot/content/Patienten/medischeinfo/problemen
volwassenen/hersenen: brochure over CVA of beroerte
UZ Leuven 13