jaarverslag PGB 2008

pgb 

STICHTING PENSIOENFONDS VOOR DE GRAFISCHE BEDRIJVEN

pgbStichting Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven 

Jaarverslag 2008 

56e boekjaar 

ZWAANSVLIET 3 

1081 AP AMSTERDAM 

TELEFOON (020) 5 418 418 

FAX (020) 6 442 911 

INTERNET WWW.GBF.NL

Inhoud 

KARAKTERISTIEKEN VAN HET PENSIOENFONDS VOOR DE GRAFISCHE BEDRIJVEN 

5 Profiel 

7 Kerncijfers 

VERSLAG VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN 

9 Bevindingen 

9 Reactie van het bestuur 

VERSLAG VAN HET BESTUUR 

11 Hoofdlijnen 

13 Goed pensioenfondsbestuur 

17 Financieel beleid 

19 Beleggingsbeleid 

21 Pensioenbeheer 

32 Beleggingen 

38 Actuariële analyse 

39 Risico en beheersing 

42 Toekomstverkenning: herstelbeleid 

JAARREKENING 

47 Balans per 31 december 2008 

48 Staat van baten en lasten over 2008 

49 Samenvatting van de actuariële analyse 

49 Bestemming van het saldo van baten en lasten 

50 Kasstroomoverzicht over 2008 

51 Toelichting behorende tot de jaarrekening 2008 

OVERIGE GEGEVENS 

87 Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten 

87 Gebeurtenissen na balansdatum 

88 Verklaring van de accountant 

89 Verklaring van de actuaris 

90 BIJLAGE I: Toelichting op de pensieonregeling 

96 BIJLAGE II: Samenstelling bestuur PGB, deelenmersraad, verantwoordingsorgaan en commissies 

100 BIJLAGE III: Wijzigingen in verplichtstelling, statuten en reglementen 

pgb Jaarverslag 2008 pag. 3


Karakteristieken van het PGB 

Profiel 

Stichting Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven, statutair 

gevestigd te Amsterdam, is opgericht op 22 mei 1953. 

De laatste statutenwijziging was op 11 september 2008. De 

stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel 

onder nummer 41198535. 

Het fonds is een bedrijfstakpensioenfonds en is aangesloten 

bij de pensioenkoepelorganisatie Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen 

(VB). 

Vanuit haar missie zijn kernwaarden geformuleerd waaraan 

door het pensioenfonds en haar uitvoeringsorganisatie 

invulling wordt gegeven. Die waarden zijn: 

Betrouwbaar en betrokken 

PGB wil voor de branches waar zij voor werkt een betrouwbare 

partner zijn. De betrouwbaarheid vertaalt zich in solide 

vermogensbeheer, een door de jaren heen betaalbaar en 

waardevast pensioen en een accurate administratie met oog 

voor service en gemak voor werkgever en deelnemer. 

Het Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB) verzorgt 

sinds 1953 de pensioenregeling voor werknemers en 

oud-werknemers die werken of gewerkt hebben in de grafimediabranche. 

Het PGB-pensioen is een aanvulling op de 

wettelijke basisvoorzieningen voor ouderdomspensioen en 

nabestaandenpensioen in Nederland. Het bedrijfstakpensioenfonds 

is opgericht om werknemers en hun gezinnen te 

verzekeren van een goed pensioen bij het bereiken van de 

pensioengerechtigde leeftijd of bij overlijden van de deel - 

nemer. 

PGB biedt grafimedia verwante ondernemingen en branches 

mogelijkheden voor vrijwillige deelname. In 2007 is in overleg 

met cao-partijen de werkingssfeer met het uitgeverijbedrijf 

uitgebreid. Naast ondernemingen in de grafimedia kunnen 

nu ook uitgeverijen deelnemen aan PGB. In de grafimedia is 

de uitvoering gebaseerd op een verplichtgestelde 

brancheregeling. Bij het uitgeverijbedrijf vindt de uitvoering 

van pensioen op ondernemingsniveau plaats op basis van 

vrijwilligheid. 

Missie pensioenfonds 

PGB wil voor de branches en ondernemingen in de mediasector 

waarvoor zij werkt het loket zijn voor pensioen. 

Werkgevers en werknemers kunnen rekenen op een solide 

en duurzaam beheer van het vermogen en een effectieve, 

efficiënte en flexibele uitvoering van de pensioenadmini - 

stratie. Het fonds stuurt in de uitvoering op betrokkenheid, 

transparantie, professionaliteit en resultaatgerichtheid waarbij 

de persoonlijke band met belanghebbenden wordt versterkt, 

administratief gemak wordt bevorderd en relevante benchmarks 

worden verslagen. 

Resultaatgericht 

Het bedrijfstakpensioenfonds levert zonder winstoogmerk 

een compleet pensioenpakket tegen een zo laag mogelijke 

premie in combinatie met een verantwoord risico- en serviceniveau. 

Bij de uitvoering van het pensioenen vermogensbeheer 

ligt de focus op het verslaan van relevante 

benchmarks. Voor het pensioenbeheer zijn dat de kosten 

per deelnemer en de klanttevredenheid. Voor het vermogensbeheer 

is dat de (structurele) outperformance van het 

beleggingsrendement onder verantwoorde risicos ten 

opzichte van de vooraf vastgestelde normportefeuille. 

Flexibel 

De productlijn van PGB sluit goed aan bij de branches waar 

zij voor werkt en bij de ontwikkelingen in de samenleving. De 

systemen en processen bij haar uitvoeringsorganisatie worden 

zo ingericht dat flexibel kan worden ingespeeld op ge - 

differentieerde behoeften van werkgevers en werknemers. 

Ook de pensioeninformatie wordt op het juiste moment, 

begrijpelijk en op de persoonlijke situatie toegesneden 

aangeboden. 

Transparant 

PGB wil naar haar belanghebbenden transparant opereren 

door de verstrekking van optimaal bruikbare informatie. Deze 

mag niet strijdig zijn met de belangen van werkgevers, deelnemers 

of vigerende wetgeving. Het gaat hier om enerzijds 

de communicatie vanuit het fonds ter verantwoording van 

haar beleid en bestuur en anderzijds om de communicatie 

naar de markt aangaande de ontwikkeling van het pensioen 

en de persoonlijke pensioensituatie. 


Karakteristieken van het PGB 

Evenwichtige solidariteit en duurzaamheid 

Het pensioenfonds wil in haar beleid op een evenwichtige 

manier rekening houden met de belangen van deelnemers, 

gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, van jongere 

en oudere deelnemers en van werknemers en werkgevers. 

Daarnaast wil het fonds in het beleggingsbeleid bijdragen 

aan een duurzame ontwikkeling van milieu en samenleving. 

Uitvoering pensioenregeling 

Voor de uitvoering van de pensioenregeling heeft PGB een 

overeenkomst gesloten met de Grafische Bedrijfsfondsen 

(GBF). De belangrijkste werkzaamheden die de uitvoerings - 

organisatie voor het fonds verricht zijn de pensioenadmini - 

stratie, de communicatie, het vermogensbeheer en de 

beleidsen bestuursondersteuning. In een Service Level 

Agreement zijn afspraken gemaakt over het niveau van 

dienstverlening. 

Kenmerken pensioenregeling 

Belangrijke elementen van de pensioenregeling zijn: 

Solidariteit en geen winstoogmerk 

Bij het PGB wordt bij deelname geen rekening gehouden 

met (gezondheids)risicos van het individu. Iedereen die aan 

de pensioenregeling deelneemt, man of vrouw, ziek of 

gezond, oud of jong, meer of minder verdienend, is verze - 

kerd en betaalt hetzelfde percentage aan pensioenpremie. 

Het risico wordt op deze wijze gespreid en gezamenlijk 

gedeeld. Het fonds heeft geen winstoogmerk. Daardoor 

komen de beleggingsopbrengsten onder aftrek van kosten 

geheel ten goede aan de deelnemers. 

Uitkeringsovereenkomst op basis van flexibele middelloonregeling 

De uiteindelijk te bereiken (levenslange) pensioenuitkering is 

gebaseerd op het tijdens de loopbaan gemiddeld verdiende 

brutoloon. Het PGB-pensioen is flexibel. Het fonds biedt 

werkgevers en deelnemers binnen fiscaal toegestane grenzen 

verschillende mogelijkheden om het pensioen aan te 

vullen. Ook bij de uitbetaling van het pensioen kan worden 

gekozen uit meerdere varianten, waaronder vanaf 2010 

vervroegde pensionering. 

overleg met de Deelnemersraad vindt dat de financiële middelen 

het toelaten, jaarlijks verhoogd. Dat wil zeggen dat 

deze worden aangepast in de mate waarin de prijzen in 

Nederland stijgen. PGB heeft het financiële beleid van het 

fonds zo ingericht dat een dekkingsgraad bereikt zou kunnen 

worden, waarop naar verwachting volledige toeslagverlening 

(= indexatie) mogelijk is. Besluitvorming over het verlenen 

van toeslag vindt onder meer plaats aan de hand van 

een richtlijn, waarin van tevoren met elkaar afgesproken 

spelregels zijn opgenomen. Het bestuur heeft de 

bevoegdheid om af te wijken van het advies van de richtlijn. 

Financieel beleid 

De richtlijn maakt onderdeel uit van een integraal beleids - 

kader. Het premie-, toeslagen beleggingsbeleid hangen 

daarin nauw samen met de ontwikkeling van de dekkingsgraad. 

Werkgevers en deelnemers krijgen daardoor goed 

zicht op mogelijke ontwikkelingen met betrekking tot de premiestelling 

en/of de toeslagverlening. 

Strategie 

De grafimediasector is aan sterke veranderingen onderhevig. 

De sector krimpt als gevolg van technologische ontwikkelingen 

en heeft sterk te maken met voorwaartse en achterwaarste 

integratie van bedrijfsactiviteiten. 

Verder is de dynamiek in de omgeving van pensioenfondsen 

sterk toegenomen. De Pensioenwet heeft geleid tot een toename 

van het toezicht en een strakkere regulering van zowel 

het financiële beleid als de informatieverplichtingen. Daarnaast 

worden ook steeds hogere eisen gesteld aan goed 

pensioenfondsbestuur en aan de wijze waarop toezicht 

wordt gehouden en verantwoording wordt afgelegd. Om de 

onderscheidende prijs/kwaliteitverhouding voor 

belanghebbenden minimaal te kunnen continueren en een 

kwalitatief adequate invulling te kunnen geven aan goed 

pensioenfondsbestuur, wordt schaalgrootte steeds belang - 

rijker. PGB wil daarom in overleg met sociale partners en in 

samenwerking met de ondernemings- en bedrijfstakpensioenfondsen 

binnen de mediasector komen tot één 

overkoepelend pensioenfonds. 

Voorwaardelijke toeslagregeling 

De opgebouwde pensioenaanspraken van deelnemers en 

gewezen deelnemers en de ingegane uitkeringen van pensioengerechtigden 

worden, als het bestuur van het fonds na 


Kerncijfers 

Aan het einde van resp. over de jaren 2004 t/m 2008 

2008 2007 2006 2005 2004 

Aantal werkgevers 

Aangesloten werkgevers 2.622 2.663 2.690 2.765 2.810 

Aantal verzekerden 

Premiebetalende verzekerden 40.186 38.983 41.234 44.208 41.914 

Verzekerden met toerekening 

wegens arbeidsongeschiktheid 5.120 5.449 5.512 5.845 6.210 

Premievrij verzekerden 189.107 190.142 191.255 196.423 196.193 

Totaal 234.413 234.574 238.001 246.476 244.317 

Aantal pensioenen 

Ingegane ouderdomspensioenen 23.757 22.259 21.736 21.064 19.063 

Ingegane partnerpensioenen 12.753 12.473 12.305 12.237 11.522 

Ingegane wezenpensioenen 607 624 659 677 581 

Totaal 37.117 35.356 34.700 33.978 31.166 

Pensioenuitvoering 

Premieloon (pensioengrondslag) 871 815 810 850 804 

Premiebijdragen 172 153 138 145 125 

Pensioenuitvoeringskosten 8 6 6 5 6 

Uitkeringen 276 247 230 221 188 

Beleggingen 

Balanswaarde beleggingen 1 8.208 9.703 9.451 8.980 7.241 

Totale beleggingsopbrengsten 1.776 269 590 1.206 521 

Totaal rendement in % 2 20,7 5,5 8,5 15,9 7,7 

Z-score 1,02 0,09 0,19 0,69 0,12 

Performancetoets 3 1,31 1,77 1,68 1,60 1,07 

Vermogenssituatie en solvabiliteit 

Vrije reserve 1.440 2.030 831 251 

Vereiste reserve 1.171 1.152 1.896 

Reservetekort 269 74 

Reserve algemene risico's 286 223 

Beleggingsreserve 1.609 1.191 

Voorziening pensioenverplichtingen 8.480 6.577 6.767 6.813 5.868 

Rekenrente in % 4,0 3,75 4,0 

Marktrente in % 3,55 4,85 4,26 3,70 

Aanwezige dekkingsgraad FTK in % 4 97 148 137 123 

Vereiste dekkingsgraad FTK in % 114 118 118 118 

Verhoging ingegane pensioenen en aanspraken per 1 januari in % 

Indexatie actieven 5 2,09 1,50 1,00 2,04 

Indexatie inactieven 5 2,09 1,50 1,00 2,04 

N.B.: alle bedragen van de kerncijfers zijn afgerond op miljoenen euros. De percentages zijn berekend op basis van de niet afgeronde bedragen. 

1. Inclusief derivaten 170 (v.j. 317) die onder de passiva worden verantwoord en - vanaf 2006 - inclusief vooraankopen, voorverkopen en liquide middelen die zijn aangewend 

ten behoeve van beleggingen. 

2. Vanaf 2006 exclusief intrest rate swaps. Inclusief intrest rate swaps is het totale rendement in 2008: 17,8%, in 2007: 3,0% en in 2006: 6,2% 

3. In verband met de nieuwe verplichtgestelde berekeningswijze in 2007 is deze waarde met terugwerkende kracht per 2006 met 1,28 verhoogd, t.b.v. de vergelijkbaarheid. 

4. De dekkingsgraad van 2006 is aangepast van 138,2% (gebaseerd op geschatte cijfers) naar 136,6%. 

5. Het bestuur heeft besloten per 1-1-2009 geen toeslag te verlenen. 



Verslag van het Verantwoordingsorgaan 

Het Verantwoordingsorgaan van de Stichting Pensioenfonds 

Grafische Bedrijven is ruim een jaar geleden ingesteld. 

Het algemeen bestuur heeft zich in de bestuursvergadering 

van 25 juni 2009 ten opzichte van het Verantwoordingsorgaan 

over zijn beleid in 2008 verantwoord. Met name de 

beleidskeuzes ten tijde van de kredietcrisis stonden centraal. 

In de vergadering zijn vele onderwerpen aan de orde 

geweest. Het betreft hier o.a. het niet rebalancen van aandelen 

in de loop van het tweede halfjaar; het verhogen van 

de mate van rente-afdekking; het stop zetten van het uitlenen 

van aandelen en het verscherpen van het toezicht op 

het tegenpartijrisico; het verfijnen van de methodiek voor 

duration matching; het intensiveren van de communicatie 

met de uitvoerder en de beleggingscommissie en het op 

dagbasis volgen van de ontwikkeling van de dekkingsgraad. 

Eerder heeft het bestuur het concept herstelplan voor het 

pensioenfonds met het Verantwoordingsorgaan en de deelnemersraad 

besproken. Op basis van deze bespreking is 

het concept herstelplan voorgelegd aan De Nederlandsche 

Bank. 

Reactie van het bestuur 

Het bestuur heeft met instemming kennis genomen van het 

beleidsoordeel van het Verantwoordingsorgaan en onderschrijft 

het belang van het inschakelen van een externe 

deskundige om het pensioenen beleggingsbeleid nog een 

keer te toetsen. 

Op basis van de ter beschikking staande documenten en de 

discussie in de bestuursvergadering heeft het Verantwoor - 

dingsorgaan een positief oordeel over het handelen van het 

bestuur. 

Gezien de sterk veranderde economische wereld waarin het 

pensioenfonds opereert wil het Verantwoordingsorgaan 

graag, in goed overleg met het bestuur en de Deelnemers - 

raad en met behulp van een externe deskundige, nog een 

keer toetsen of het thans voorliggende pensioenen beleggingsbeleid 

voor de toekomst het meest geëigende beleid 

voor het pensioenfonds is. 

Het Verantwoordingsorgaan heeft geconstateerd dat in de 

afgelopen maanden bij alle betrokkenen een grote behoefte 

bestond aan goede informatie en communicatie over de 

positie van het pensioenfonds. Het bestuur heeft hierop met 

publicaties, webteksten, presentaties in het land en 

relatiebladen adequaat gereageerd. 

Amsterdam, 25 juni 2009 

Het Verantwoordingsorgaan 



Verslag van het bestuur 

Met het jaarverslag 2008 legt het bestuur van het Pensioenfonds 

voor de Grafische Bedrijven (PGB) aan belanghebbenden 

verantwoording af over het gevoerde beleid. Daarnaast 

wordt op een aantal voor het fonds belangrijke terreinen een 

vooruitblik gegeven. De jaarrekening is door KPMG 

Accountants N.V. gecontroleerd en van een goedkeurende 

verklaring voorzien. De accountantsverklaring is opgenomen 

op pagina 95. 

HOOFDLIJNEN 

Algemeen beeld 

Voor pensioenfondsen was 2008 één van de zwaarste jaren 

uit hun bestaan. De kredietcrisis heeft in alle hevigheid zijn 

sporen achtergelaten. De meeste pensioenfondsen in Nederland 

hebben hun reserves in nog geen jaar tijd zien verdam - 

pen. Ook PGB heeft zich niet aan de gevolgen van de financiële 

crisis kunnen onttrekken. Als gevolg van de combinatie 

van een dalende rente en afname van het fondsvermogen is 

de financiële positie van het fonds hard geraakt. De dek - 

kingsgraad, dat is de verhouding tussen het vermogen en 

de verplichtingen, daalde van 148% eind 2007 naar 97% 

eind 2008. Daarmee is het fonds vanuit een gezonde vermogenspositie 

terechtgekomen in een situatie van 

onderdekking. 

Pensioenfondsen zijn wettelijk verplicht om reserves aan te 

houden. Boven de 100% een reserve van ongeveer 5% voor 

algemene risicos en daarnaast een buffer om schommelin - 

g en in de beleggingen op te kunnen vangen. De minimale 

dekkingsgraad voor PGB zou in het verslagjaar ongeveer 

120% moeten zijn. Onder die grens moet een herstelplan 

worden opgesteld. Daarin wordt aangegeven hoe het fonds 

denkt weer op het vereiste niveau te komen. Binnen 3 jaar 

boven de 105% en binnen 15 jaar boven de 120%. Inmiddels 

heeft het fonds haar herstelplan voor de verplichtgestelde 

datum van 1 april 2009 ingediend bij De Nederlandsche 

Bank (DNB). 

en DNB op aangedrongen om voor pensioenfondsen tijd en 

ruimte voor herstel te creëren. Zo kan mogelijk worden 

voorkomen dat fondsen tot ingrijpende maatregelen moeten 

overgaan als het verlagen van de pensioenen. 

Financiële positie PGB en ontwikkeling pensioen 

Het pensioenvermogen nam in 2008 door de beleggingsresultaten 

(een rendement van 17,8%) af van 9.759 miljoen 

naar 8.211 miljoen ( 1.548 miljoen). De voorziening voor 

de pensioenverplichtingen liep als gevolg van de dalende 

marktrente op van 6.577 miljoen naar 8.480 miljoen. Als 

de rente daalt, worden de toekomstige pensioenen duurder. 

Er moet dan meer geld voor opzij worden gezet. Als gevolg 

van deze ontwikkelingen daalde de dekkingsgraad van 

148% naar 97%. 

PGB ziet zichzelf als langetermijnbelegger en houdt daarom 

ook vast aan een aandelenportefeuille. Het fonds accepteert 

dat het daardoor misschien op nog lagere niveaus terecht 

kan komen. In 2008 zijn wel maatregelen genomen om de 

financiële positie te verbeteren. Zo is besloten om per 1-1- 

2009 geen verhoging van de pensioenuitkeringen en de 

opgebouwde aanspraken te laten plaatsvinden en de basispremie 

voor deelname aan de pensioenregeling te verhogen 

van 17% naar 19,5%. Om minder kwetsbaar te worden voor 

schommelingen van de aandelenkoersen is PGB in de loop 

van 2008 gestart met het verminderen van haar aandelenbezit 

en het verwerven en uitbreiden van deelnemingen in 

infrastructuur en water- en energievoorziening. De beleggingen 

in aandelen worden afgebouwd van 43% naar 35%. Het 

renterisico, voortkomend uit het verschil in duration tussen 

de beleggingen en de verplichtingen, is verder afgedekt van 

50% naar ongeveer 75% en het beleid om vreemde valuta 

volledig af te dekken wordt gecontinueerd. Het fonds 

beschikt zo over een beleggingsportefeuille waarin enerzijds 

meer zekerheid is ingebouwd, maar waarin anderzijds ook 

voldoende opwaarts potentieel aanwezig blijft om te kunnen 

profiteren van zich herstellende markten. 

De economische vooruitzichten zijn somber. Herstel laat, zo 

is de algemene verwachting, nog minimaal één tot twee jaar 

op zich wachten; een verdere verslechtering is evenzeer 

denkbaar. In 2009 zouden de dekkingsgraden daardoor nog 

wel wat verder omlaag kunnen gaan. Vooral een dalende 

rente om de economie te stimuleren kan fondsen parten 

gaan spelen. De pensioenkoepels hebben er bij de overheid 

Pensioenwet en communicatie 

De nieuwe communicatievereisten op basis van de Pensioenwet 

zijn door het fonds integraal ingevoerd. Naast het 

uniforme pensioenoverzicht (UPO) dat al in 2007 werd verstuurd, 

zijn in het verslagjaar het communicatiebeleid en de 

communicatieplanning nader geconcretiseerd. 

Verder zijn de informatieverplichtingen bij deelname aan het 



fonds, bij beëindiging hiervan en bij de toekenning van pensioen 

ingevoerd. Ook is nagegaan of de verstrekte informatie 

overkwam. Het opgerichte klantenpanel heeft de pensioencommunicatie 

beoordeeld op begrijpelijkheid en er is markt - 

onderzoek uitgevoerd. Onder deelnemers, pensioengerech - 

tigden en werkgevers is navraag gedaan naar de waardering 

voor de communicatie en het effect daarvan. De resultaten 

liggen in lijn met de beoogde doelen van het fonds. 

Ontwikkeling pensioenregeling 

In het verslagjaar is besloten met ingang van 1 januari 2010 

nieuwe uitbetalingsvarianten toe te voegen aan de reeds 

bestaande keuzemogelijkheden. Naast standaardpensioen, 

uitruilpensioen, getrapt pensioen en gelijk overlevingspensioen 

worden vervroegd/uitstel pensioen, deeltijdpensioen 

en tijdelijk ouderdomspensioen (TOP) geïntroduceerd. Deelnemers 

kunnen hierbij zelf het moment waarop zij stoppen 

met werken bepalen. Dat moment kan liggen tussen 55 en 

70 jaar; spilleeftijd blijft 65 jaar. Omdat pensioengerechtigden 

voor hun 65e jaar nog niet kunnen beschikken over AOW 

kan reglementair een gedeelte van het levenslange pensioen 

worden ingezet voor een TOP vanaf een gewenste datum 

tot het 65e jaar. Tegelijkertijd met de invoering van vervroegd 

pensioen wordt ook de mogelijkheid geboden om dat in 

deeltijd te doen. 

Met ingang van 2008 is de minimum leeftijd voor deelname 

aan de pensioenregeling van 21 jaar komen te vervallen. 

Voor de werknemers die jonger zijn, betekent dit dat zij 

vanaf 1 januari 2008 pensioen opbouwen en premie betalen. 

Verder is besloten om in lijn met het advies van de Vereni - 

ging van Bedrijfstakpensioenfondsen het inlooprisico voor 

arbeidsongeschiktheid te verzekeren. Wanneer ieder fonds 

het inlooprisico dekt kan een re-integrerende deelnemer 

geen rechten meer mislopen. Het uitlooprisico voor arbeids - 

ongeschiktheid is daarmee voor het fonds komen te vervallen. 

Ontwikkeling klanten 

PGB, van oudsher actief voor de grafische markt, wil in 

overleg met sociale partners en in samenwerking met 

ondernemings- en bedrijfstakpensioenfondsen in de keten 

de mogelijkheden onderzoeken om uiteindelijk te komen tot 

één overkoepelend pensioenfonds voor de mediasector. Als 

eerste stap is, in overleg met de werkgevers- en werknemersorganisaties, 

overeengekomen dat uitgevers op vrij - 

willige basis voor hun pensioen bij PGB terecht kunnen. 

Inmiddels kozen meerdere uitgevers voor aansluiting bij 

PGB. In de loop van 2007 koos Boom Uitgevers al voor 

opheffing van het pensioenfonds en aansluiting bij PGB. In 

2008 volgden Noordhoff Uitgevers, SDU Uitgevers en het 

Financieel Dagblad. Ook meerdere kleinere uitgeverijen 

brachten hun regeling bij PGB onder. Ook Wifac, een middelgrote 

toeleverancier voor grafimediabedrijven, koos 

ervoor om met ingang van 2009 aan te sluiten bij PGB. 

Het aantal deelnemers steeg mede daardoor met ongeveer 

5%. Bij PGB neemt inmiddels ongeveer 15% van de 

werknemers op vrijwillige basis deel. 

In het verslagjaar heeft het fonds een beoordelingskader 

ontwikkeld voor nieuwe vrijwillige toetreders. Het kader is 

erop gericht om nieuwe toetreders op basis van dezelfde 

uitgangspunten te kunnen laten deelnemen. PGB is met verschillende 

fondsen en ondernemingen over de uitvoering van 

de pensioenregeling in gesprek. De ontwikkeling van de 

financiële positie is mede bepalend voor de mate waarin het 

fonds succesvol met acquisities kan zijn. 

Bedrijfsvoering 

De uitvoeringskosten voor de pensioenadministratie bij de 

Grafische Bedrijfsfondsen (GBF) komen in het verslagjaar uit 

op 94 per deelnemer per jaar. In 2007 bedroegen de 

kosten 79 per deelnemer. De totale pensioenbeheers - 

kosten stegen in het verslagjaar van bijna 6,3 naar 7,6 

miljoen. De stijging van de kosten wordt veroorzaakt door de 

invoering van de nieuwe communicatieverplichtingen, de 

verzwaring van de Pension Fund Governance-structuur en 

extra investeringen voor ICT. Verder is geïnvesteerd in compliance 

en risicomanagement in lijn met de verhoogde eisen 

van de toezichthouders. 

PGB vergeleek in 2008 haar prestaties met die van andere 

pensioenfondsen door te participeren in de CEM-benchmark 

(Cost Effectiveness Measurement). CEM analyseert de 

kosten die fondsen maken voor pensioenbeheer en brengt 

de service die bestuurders, werkgevers en deelnemers 

wordt geboden in kaart. De gemiddelde kostprijs van de 

peergroup van pensioenfondsen bedroeg in 2007 119. 

De servicescore voor PGB lag iets boven de gemiddelde 

servicescore: 69 om 67. PGB berekent voor haar 

belanghebbenden dus relatief lage kosten bij een meer dan 



gemiddeld serviceniveau. 

Met betrekking tot het vermogensbeheer streeft het bestuur 

naar een structurele outperformance ten opzichte van de 

gekozen benchmark. PGB scoorde 20,7% bij een benchmark 

van 19,0%. De outperformance is in tegenstelling tot 

de vier voorgaande jaren niet gerealiseerd omdat door de 

kredietcrisis bedrijfsleningen het zeer slecht hebben gedaan 

ten opzichte van staatsleningen. Het fonds was voor een 

aanzienlijk deel van de portefeuille belegd in deze bedrijfs - 

leningen, terwijl de benchmark uit staatsleningen bestaat. 

De kosten voor het vermogensbeheer zijn 21 miljoen (v.j. 

21 miljoen). 

Tot slot 

Het bestuur bedankt de Deelnemersraad, het Verantwoor - 

dingsorgaan en de Commissie voor Beleggingen en Risicomanagement 

voor de waardevolle inbreng in 2008. Veel 

waar dering is er ook voor directie, medewerkers en Onder - 

nemingsraad van de uitvoeringsorganisatie die voor de 

uitdaging stonden om op een efficiënte wijze de juiste accenten 

te blijven leggen in een sterk veranderende omgeving. 

GOED PENSIOENFONDSBESTUUR 

De Pensioenwet eist van pensioenfondsen dat zij aantonen 

dat het bestuur bij hen in goede handen is. Er zijn principes 

opgesteld voor verantwoording en toezicht, zorgvuldig pensioenbestuur 

en tenslotte openheid en communicatie. Pensioenfondsen 

worden geacht antwoord te geven op de 

vraag op welke manier zij het eigen functioneren denken te 

verbeteren. In het pensioendomein wordt dan gesproken 

over Pension Fund Governance (PFG). 

PGB werkt volgens een model waarin een kernbestuur van 

vier leden belast is met de dagelijkse gang van zaken. Daarnaast 

is er een algemeen bestuur (acht leden) dat meer op 

afstand staat. Het algemeen bestuur komt in de praktijk ten 

minste zes keer per jaar in vergadering bijeen. Bij deze vergaderingen 

is de directie van de uitvoeringsorganisatie aanwezig. 

Het dagelijks bestuur komt één keer per drie weken 

bijeen om de lopende zaken te bespreken. 

Commissie voor Beleggingen en Risicomanagement 

Op het gebied van beleggingen en risicomanagement laat 

het bestuur zich adviseren door de Commissie voor Beleggingen 

en Risicomanagement. De commissie is belast met 

het beleggen van de beschikbare middelen, het beheer van 

het vermogen op basis van het door het bestuur vastgestelde 

beleggingsbeleid en risicomanagement. De Commissie 

komt ten minste zes keer per jaar in een reguliere vergadering 

bijeen. 

Verantwoordingsorgaan 

Over het gevoerde beleid en de naleving van de principes 

van goed pensioenfondsbestuur wordt door het bestuur verantwoording 

afgelegd aan het Verantwoordingsorgaan. In dit 

orgaan zijn de deelnemers, de gepensioneerden en de 

werkgevers vertegenwoordigd. Het Verantwoordingsorgaan 

heeft de bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen 

van het bestuur, over het gevoerde beleid en over de 

beleidskeuzes voor de toekomst. De leden worden voorgedragen 

door werknemers-, werkgevers- en ouderenorgani - 

saties uit de branche. Het Verantwoordingsorgaan is in het 

verslagjaar ingesteld naast de al bestaande Deelnemersraad 

waarmee het bestuur in het kader van medezeggenschap 

overlegt. Bestuur en Verantwoordingsorgaan hebben in 

2008 tweemaal overlegd. 

Vanaf 2009 worden er jaarlijks minimaal twee reguliere vergaderingen 

van de Deelnemersraad en het Verantwoordings - 

orgaan gepland, waarvoor ook het dagelijks bestuur en de 

directie van de uitvoeringsorganisatie worden uitgenodigd. 

De samenstelling van het orgaan, de agenda voor de vergadering 

met het bestuur en de notulen van de vergadering 

worden via de website van het fonds gepubliceerd. 

Visitatiecommissie 

Naast het Verantwoordingsorgaan heeft PGB voor instelling 

van een zogenaamde Visitatiecommissie gekozen als vorm 

van extra toezicht op de bedrijfsvoering. Onafhankelijke pensioendeskundigen 

houden in deze Visitatiecommissie 

toezicht op het functioneren van het bestuur. De commissie 

beoordeelt met ingang van 2009 vooralsnog één keer per 

jaar de beleidsen bestuursprocedures, de aansturing van 

het pensioenfonds en de keuzes in het hanteren van de 

risicos op langere termijn. De opdrachtformulering en de 

samenstelling van de Visitatiecommissie staan voor de 

eerste helft 2009 op de agenda. In de tweede helft van dat 

jaar wordt een start gemaakt met het functioneren van deze 

commissie. 



Klachten 

Het pensioenfonds hecht veel waarde aan een correcte 

behandeling van de werkgevers en deelnemers. Naast de al 

bestaande geschillenregeling is met ingang van 1 januari 

2008 een klachtenregeling ingericht. Een klacht betreft de 

manier waarop werkgevers en deelnemers door de uitvoeringsorganisatie 

zijn behandeld. Een geschil heeft betrekking 

op de manier waarop de pensioenregeling is toegepast. Met 

klachten over de dienstverlening kan men zich in eerste 

instantie wenden tot de directie van de uitvoeringsorgani - 

satie GBF. Wanneer men het niet eens is met de gekozen 

oplossing, kunnen klachten worden voorgelegd aan de 

Klachtencommissie PGB. In de klachtencommissie zitten 

twee leden van het bestuur van het pensioenfonds: een 

werknemersbestuurslid en een werkgeversbestuurslid. De 

commissie neemt binnen twee maanden na ontvangst van 

de klacht een bindende beslissing. 

Organisatie 

De organisatie van en het speelveld rond PGB ziet er 

schematisch als volgt uit: 

Deskundigheidsbevordering 

De Pensioenwet verplicht het bestuur om als collectief over 

de vereiste deskundigheid te beschikken. De beleidsaandachtsgebieden 

van het fonds zijn geclusterd (pensioenbeleid, 

beleggingen, bedrijfsvoering en communicatie) en op 

basis van kennis en ervaring tussen de bestuurders 

verdeeld. De deskundigheidseisen voor bestuurders zijn 

aangescherpt en er is een procedure voor de evaluatie van 

het functioneren van de bestuursleden. Per aandachtsgebied 

dienen er minimaal twee bestuurders te zijn die 

beschikken over twee jaar ervaring in het besturen van een 

organisatie in relatie tot het aandachtsgebied. 

Het bestuur stelt jaarlijks een opleidingsplan vast, waarin 

wordt aangegeven op welke onderdelen de deskundigheid 

via cursussen, seminars en workshops op peil wordt 

gehouden. De deskundigheid wordt jaarlijks getoetst. Voor 

de evaluatie van de deskundigheid en het functioneren 

wordt gebruik gemaakt van een onafhankelijk online onderzoek. 

De uitkomsten worden besproken in de bestuursvergaderingen 

en daar waar nodig worden beheersmaatregelen 

genomen om de kwaliteit van het bestuur te versterken. 

Compliance 

PGB hecht veel waarde aan de naleving van weten regelgeving. 

Professionaliteit, betrouwbaarheid en transparantie 

zijn voor het fonds belangrijke kernwaarden. Daarom ziet het 

fonds ook toe op de naleving van de relevante weten 

regelgeving. Mede naar aanleiding van de door de DNB aan 

de uitvoeringsorganisatie opgelegde bestuurlijke boete voor 

communicatie is het toezicht op naleving geïntensiveerd. 

Toelichting: 

Het bestuur van het pensioenfonds pleegt overleg met de directie 

van de uitvoeringsorganisatie, Commissie voor Beleggingen en risicomanagement, 

Verantwoordingsorgaan, Visitatiecommissie en 

Deelnemersraad. Het pensioenfonds staat onder financieel 

toezicht van De Nederlandsche Bank. De Autoriteit Financiële 

Markten houdt toezicht op de communicatie-uitingen. Het 

klantenpanel toetst en adviseert over de begrijpelijkheid van de 

pensioencommunicatie. Voor meer informatie over de organisatie 

zie bijlage II. 

PGB staat onder toezicht van DNB en AFM. Het financieel 

toezicht vanuit DNB richt zich op de financiële soliditeit van 

het fonds en de stabiliteit van de sector. Het gedragstoezicht 

door de AFM richt zich op transparante communicatie en de 

marktverhoudingen tussen pensioenuitvoerders. Met DNB 

wordt periodiek overlegd over alle wijzigingen in statuten, 

reglementen, ABTN en nieuw beleid op basis van uitkomsten 

van ALM- en continuïteitsanalyses. Eind 2008 is daar 

de maandelijkse communicatie over de dekkingsgraad en 

het reserve- en dekkingstekort bijgekomen. Op verzoek 

wordt aan DNB en AFM algemene informatie verstrekt in de 

vorm van enquêtes, bijvoorbeeld in het kader van PFG. 



Gedragscode 

PGB heeft voor de aan het fonds verbonden personen 

(leden van het bestuur en adviseurs van de Commissie voor 

Beleggingen en risicomanagement) een gedragscode 

opgesteld. In 2008 is de code aangepast. De gedragscode 

is gebaseerd op de modelgedragscode die door de pensioenkoepels 

is opgesteld. Doel van de gedragscode is het 

stellen van regels en richtlijnen voor verbonden personen ter 

voorkoming van belangenconflicten en ter voorkoming van 

misbruik van vertrouwelijke informatie voor privédoeleinden. 

De bestuurders, medewerkers van de uitvoeringsorganisatie 

en adviseurs verklaren schriftelijk de gedragscode na te 

zullen leven. 

Toezichthouder 

Tussen pensioenfonds en de toezichthouder vindt op regu - 

liere basis overleg plaats; zo ook met PGB. Daarin worden 

de actuele ontwikkelingen bij het pensioenfonds besproken. 

Gezien de ontwikkelingen op financiële markten en de 

impact daarvan op de pensioensector heeft DNB in de loop 

van het jaar in toenemende mate aandacht besteed aan de 

ontwikkeling van de dekkingsgraad. Pensioenfondsen dienden 

daar in de 2e helft van 2008 maandelijks over te rapporteren. 

Tevens is in de 2e helft van het jaar een vertegenwoordiging 

van DNB op bezoek geweest en heeft toen in 

het kader van bovengenoemd regulier overleg met enige 

bestuursleden gesproken over de genoemde ontwikkelingen, 

de financiële opzet, het beleggings- en risicobeleid en 

een evaluatie van een in 2007 gehouden onderzoek. Afwikkeling 

van de daarin geconstateerde bevindingen vindt naar 

tevredenheid plaats, er doen zich geen serieuze zaken voor. 

Uitbestedingsovereenkomst 

Het bestuur is verantwoordelijk voor de uitvoering van de 

pensioenregeling zoals vastgelegd in de statuten en reglementen 

en het beleid dienaangaande. 

De administratie en communicatie, het vermogensbeheer en 

de beleidsen bestuursondersteuning ten behoeve van de 

uitvoering van de pensioenregeling heeft het fonds conform 

de eisen van de PW ondergebracht bij een uitvoeringsorga - 

nisatie. Voor PGB is de Grafische Bedrijfsfondsen (GBF) de 

uitvoerder. Bij de uitbesteding van de diensten zijn de taken 

en verantwoordelijkheden van de uitvoeringsorganisatie vastgelegd 

in een uitbestedingsovereenkomst. In de overeen - 

komst zijn afspraken gemaakt over de prijs/kwaliteitsverhouding 

van de dienstverlening. De serviceniveaus zijn vastgelegd 

in een Service Level Agreement. De uitvoerings - 

organisatie geeft op kwartaalbasis inzicht in de behaalde 

resultaten. 

De huidige uitbestedingsovereenkomst is aangegaan tot 

2010. Het fonds heeft de intentie om gedurende de 

resterende looptijd van het contract te werken aan de contouren 

voor een meerjarenovereenkomst. 

Bestuursvergaderingen 

Het bestuur van het fonds heeft het afgelopen jaar regulier 

zeven maal vergaderd. De belangrijkste onderwerpen waren, 

naast de reguliere beleidscyclus, de gevolgen van de 

krediet crisis voor het fonds, de continuïteitsanalyse en het 

toe slagbeleid. In het kader van de reguliere beleidscyclus 

heeft het bestuur onder meer vergaderd over: de jaarreke - 

ning, de ABTN, het communicatieplan, maatschappelijk verantwoord 

ondernemen, de overeenkomst met de uitvoeringsinstelling, 

de uitkomsten van de risicoanalyse ten 

aanzien van de ope rationele risicos en de adviezen van de 

beleggingscommissie, in het bijzonder het beleggingsplan en 

de normportefeuille. Daarnaast hebben tussentijds extra vergaderingen 

plaatsgevonden in verband met de financiële 

positie van het fonds en is er overleg geweest met het 

bestuur van de uitvoeringsorganisatie. 

Verantwoord beleggen 

Maatschappelijk verantwoord beleggen (MVB) is beleggen 

op grond van financiële, sociale, governance en milieuoverwegingen. 

PGB streeft naar een zo hoog en zo stabiel 

mogelijk rendement maar niet ten koste van alles. Het fonds 

gaat er vanuit dat financieel en maatschappelijk rendement 

op lange termijn samengaan. Daardoor kan ook in de 

toekomst een goed en betaalbaar pensioen worden verzorgd. 

Dat pensioen kan dan genoten worden in een leefbare 

wereld. 

PGB heeft eind 2007 de invulling van haar maatschappelijke 

verantwoordelijkheid aangescherpt en in 2008 geëffectueerd. 

Zij streeft ernaar om met een specialistisch 

netwerk van partners een zo optimaal mogelijk rendement 

op het gebied van MVB te creëren. Het beleid wordt over 

zoveel mogelijk beleggingscategorieën uitgewerkt. Bij de 

selectie van beleggingsfondsen genieten beleggers die 

maatschappelijk verantwoord beleggen praktiseren, de 

voorkeur. 



PGB heeft het MVB-beleid langs de volgende sporen uitgezet: 

Uitsluitingsbeleid 

Het fonds beoordeelt ieder kwartaal haar beleggingsportefeuille 

vanuit het perspectief van maatschappelijk verant woord 

beleggen. In dat kader worden de tien Global Compact Principles 

van de Verenigde Naties (VN) actief gehan teerd en 

wordt er niet belegd in bedrijven die zich bezig houden met de 

productie van en handel in controversiële wapens. De 

principes van de VN hebben betrekking op de naleving van 

internationaal erkende mensenrechten, de ondersteuning van 

arbeidsstandaarden, de aandacht voor het milieu en de 

bestrijding van corruptie. Bij de controversiële wapens gaat 

het om oorlogsmaterieel dat wordt gebruikt om veel slacht - 

offers te maken zoals anti-persoonsmijnen, clusterbommen 

en chemische en biologische wapens. 

De beleggingsportefeuille wordt nagelopen op grond van 

deze uitgangspunten. Het fonds maakt daarbij gebruik van 

de diensten van Dutch Sustainability Research (DSR). Op 

kwartaalbasis krijgt PGB een lijst van bedrijven die uitge - 

sloten worden van belegging. Bedrijven die niet voldoen aan 

de gestelde criteria worden geweerd uit de portefeuille. 

Externe managers moeten zich ook aan deze lijst houden. 

MSCI krijgt deze zwarte lijst ook en levert de aangepaste 

indices aan externe managers, zodat hun prestaties tegen 

een juiste benchmark kunnen worden afgezet. Het beleid 

van uitsluiting is in het laatste kwartaal van 2008 ingevoerd. 

Best-in-class 

Ondernemingen die goed scoren op duurzaamheidscriteria 

zullen naar verwachting op de langere termijn beter pres - 

teren dan ondernemingen die dat niet doen. Daarom heeft 

PGB in september 2008 60 miljoen ondergebracht bij vermogensbeheerder 

Threadneedle voor een speciaal wereldwijd 

aandelenmandaat. Daar vormt de analyse van en controle 

op de manier waarop bedrijven worden geleid, inclusief 

maatschappelijk en ethisch beleid, een essentieel onderdeel 

van de besluitvorming. Bedrijven die op deze punten goed 

scoren worden in de portefeuille opgenomen en bedrijven 

met een slechte score worden gemeden. 

Duurzaamheidsinvesteringen 

Duurzaamheidsinvesteringen zijn themabeleggingen zoals 

groene beleggingen in wind- en zonne-energie, technologieën 

voor optimale energiebenutting of energiebesparing en 

beleggingen met een sterke maatschappelijke focus zoals 

investeringen in ouderenwoningen of microfinanciering. Het 

fonds deed in 2008 een eerste investering van 25 miljoen 

in een fonds dat beleggers de mogelijkheid biedt om risicodragend 

kapitaal te investeren in duurzame energieprojecten. 

Duurzame energie is een belangrijke groeimarkt om 

aan de stijgende energievraag te voldoen, waarbij financieel 

en maatschappelijk rendement samengaan. 

Stemmen 

Er is een Nederlandse code voor corporate governance (CG) 

opgesteld. In deze code zijn kwaliteitseisen geformuleerd 

voor deugdelijk ondernemingsbestuur. Onderdeel van de 

code is onder andere ook dat pensioenfondsen gebruikmaken 

van hun rechten als aandeelhouder en dat ze daarvan 

verslag doen. Voor uitvoering van het corporate governance 

beleid heeft PGB aansluiting gezocht bij verschillende 

belangenbehartigers. 

Eumedion 

PGB is betrokken bij Eumedion dat de belangen van institutionele 

beleggers op het gebied van CG behartigt. Eumedion 

wil bijdragen aan de ontwikkeling van een goede corporate 

governance en de naleving van de afgesproken codes 

bevorderen. 

Stemgedrag 

PGB heeft voor het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen 

stembeleid en richtlijnen opgesteld. Er zijn twee ma - 

nieren van stemmen tijdens aandeelhoudersvergaderingen. 

Op de eerste plaats door persoonlijke deelname aan de vergadering. 

Op de tweede plaats door bij volmacht de stem 

uit te laten brengen. PGB belegt wereldwijd. Het bijwonen 

van alle vergaderingen van aandeelhouders is gezien de 

omvang van de beleggingsorganisatie onmogelijk. 

Stemgedrag Nederland 

In 2008 zijn door het fonds aandeelhoudersvergaderingen 

bezocht van Nederlandse bedrijven. Wanneer PGB in Neder - 

land niet zelf deelneemt aan een aandeelhoudersvergadering, 

wordt een volmacht gegeven aan een andere institutionele 

belegger met wie wordt samengewerkt. In overleg 

wordt het stembeleid bepaald. PGB heeft in 2008 op 15 

aandeelhoudersvergaderingen zelf (5) of via volmacht (10) 

gestemd. 



Stemgedrag Europa 

Voor het stemmen in de vergaderingen van aandeelhouders 

van Europese bedrijven maakt PGB gebruik van de diensten 

van RiskMetrics/ISS. Dit gebeurt volgens een standaard 

stembeleid dat door RiskMetrics is opgesteld op basis van 

de belangen van institutionele beleggers. PGB heeft in 2008 

via een volmacht op 541 aandeelhoudersvergaderingen van 

Europese bedrijven gestemd. 

Engagement 

In specifieke gevallen kan PGB de dialoog aangaan met 

ondernemingen. PGB heeft hiervoor ook aansluiting gezocht 

bij stichting Het Governance Platform. Het Platform vertegenwoordigt 

pensioenfondsen bij hun streven om ondernemingen 

de principes van goed bestuur te laten naleven. Via 

het Platform laat PGB samen met andere deelnemers zijn 

stem horen in een directe dialoog met Nederlandse 

beursgenoteerde ondernemingen. Bij niet-beursgenoteerde 

bedrijven, waar Private Equity vaak in belegt en zelf 

onderdeel van is, ontstaat meer behoefte aan transparantie. 

PGB heeft in 2008 via Het Governance Platform de dialoog 

gezocht met negen Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. 

In 2009 zal dit worden uitgebreid met Europese 

bedrijven. 

Als praten niet meer helpt, kan tot slot over worden gegaan 

tot een juridische procedure. In de Verenigde Staten zijn dit 

bijvoorbeeld de class actions en SEC-procedures, in 

Europa bestaan vergelijkbare juridische procedures. Waar 

PGB in het bezit is van de betreffende aandelen worden 

claims ingediend om het haar toekomende deel van de te 

verdelen gelden ontvangen. 

beleid als de informatieverplichtingen. Daarnaast worden 

ook hoge eisen gesteld aan goed pensioenfondsbestuur en 

de wijze waarop toezicht wordt gehouden en verantwoor - 

ding wordt afgelegd. De kosten voor de pensioenuitvoering 

lopen daardoor op. Dit effect wordt versterkt door de 

krimpende branche. 

Om de onderscheidende prijs/kwaliteitsverhouding voor 

deelnemers en werkgevers minimaal te kunnen continueren 

en een kwalitatief adequate invulling te kunnen geven aan 

goed pensioenfondsbestuur, wordt schaalgrootte steeds 

belang rijker. De optimale omvang van een pensioenfonds lag 

in 2007 rond de 100.000 deelnemers (bron: CEM benchmarkonderzoek 

2008) en zal naar verwachting jaarlijks met 

10% oplopen. Het aantal actieve deelnemers en pensioengerechtigden 

bij PGB komt ultimo 2008 uit op 82.500. Om 

in het pensioendomein met vermogensbeheer te kunnen 

overleven is volgens pensioenexperts naar verwachting op 

termijn minimaal een schaal nodig van 20 tot 25 miljard. 

PGB wil in het kader van verdere verbreding van haar 

draagvlak, in overleg met sociale partners en in samenwerking 

met ondernemings- en bedrijfstakfondsen, uiteindelijk 

komen tot één overkoepelend pensioenfonds voor de media - 

sector. Het fonds beweegt zich binnen de mediasector 

momenteel op twee deelmarkten: het grafimediabedrijf en 

het uitgeverijbedrijf. Op de grafimediamarkt is de uitvoering 

gebaseerd op een verplichtgestelde pensioenregeling. In het 

uitgeverijbedrijf vindt de uitvoering op ondernemingsniveau 

plaats op basis van vrijwilligheid. 

FINANCIEEL BELEID 

Strategische oriëntatie en acquisities 

De grafimediasector is aan sterke verandering onderhevig. 

De sector krimpt niet alleen, zij verandert ook sterk onder 

invloed van technologische ontwikkelingen. Als gevolg daarvan 

vindt er in de bedrijfskolom voorwaartse én achterwaartse 

integratie van bedrijfsactiviteiten plaats. Deze 

ontwikkelingen brengen met zich mee dat er een steeds 

sterker accent op ICT komt te liggen in de bedrijfsactiviteiten 

van de bij PGB aangesloten bedrijven hetgeen leidt tot een 

geringere personele bezetting. 

De Pensioenwet heeft geleid tot een toename van het 

toezicht en een strakkere regulering van zowel het financieel 

In 2007 werd in het jaarverslag de verwachting uitgesproken 

dat de crisis tot een groeivertraging van de economie zal leiden 

waarbij een systeemrisico niet werd uitgesloten. Nu, een 

jaar verder, is duidelijk geworden welke impact de crisis 

heeft op de reële economie en de financiële positie van pensioenfondsen. 

Ook PGB is als gevolg van de combinatie van 

een dalende rente en afname van het fondsvermogen in 

haar financiële positie hard geraakt. 

Het pensioenvermogen nam in 2008 door de beleggingsresultaten 

(een rendement van 17,8%) af met 1.548 

miljoen van 9.759 miljoen naar 8.211 miljoen. De 

voorziening voor de pensioenverplichtingen liep als gevolg 



van de dalende marktrente op van 6.577 miljoen naar 

8.480 miljoen. Door deze ontwikkelingen daalde de 

dekkingsgraad van 148% naar 97%. 

Daarmee is het fonds vanuit een solide en gezonde vermogenspositie 

terechtgekomen in een situatie van onder - 

dekking. De waarde van de beleggingen is dan kleiner dan 

de waarde van de pensioenverplichtingen. De omzetting van 

de voorwaardelijke backservice-aanspraken (0,20% per 

grafisch dienstjaar voor 2006) in onvoorwaardelijke 

aanspraken voor het geboortejaar 1949, zijn hierin verwerkt. 

In 2008 bedraagt de vereiste dekkingsgraad op marktwaarde 

voor het fonds 114%. 

Financieel Toetsingskader discontering tegen de rentetermijn - 

structuur van DNB (bedragen in miljoenen euro’s) 

Ultimo 2008 Ultimo 2007 

Totaal vermogen 8.211 9.759 

Pensioenverplichtingen 8.480 6.577 

Reserves 268 3.182 

Dekkingsgraad 97% 148% 

Vereiste dekkingsgraad 114% 118% 

Saldo van baten en lasten over de afgelopen jaren kan als 

volgt worden geanalyseerd: 

2008 2007 2006 

Premieresultaat 75 37 19 

Interestresultaat 3.567 440 500 

Overig resultaat 41 103 62 

− 3.451 580 581 

Dekkingsgraad en financieel beleid 

Sociale partners in de grafimediasector hebben de ambitie 

om een pensioenregeling te verzorgen waarbij toeslagverle - 

ning op basis van de (geschoonde) prijsindex mogelijk is. 

Aan de hand van een ALM-studie worden de beleidsuitgangspunten 

voor het financieel beleid geformuleerd en 

iedere drie jaar geëvalueerd. Het premie-, toeslagen beleggingsbeleid 

van PGB wordt nu zo ingezet dat de 

streefdekkingsgraad van 150% die voor toeslagverlening 

nodig is binnen 15 jaar bereikt zou kunnen worden. 

Voor de inrichting van het financieel beleid van het pensioenfonds 

wordt gebruik gemaakt van een integrale beleids - 

staffel. Het premie-, toeslagen beleggingsbeleid van het 

fonds hangen daarin samen met de ontwikkeling van de 

dekkingsgraad. Het bestuur kan, als de omstandigheden 

daar aanleiding toe geven, in positieve of negatieve zin 

afwijken. Met het advies van de beleidsstaffel kan door het 

bestuur adequaat worden ingespeeld op de als gevolg van 

het nieuwe Financiële Toetsingskader gewijzigde 

omstandigheden. Werkgevers en deelnemers krijgen op 

grond van de staffel bovendien meer zicht op de mogelijke 

ontwikkelingen met betrekking tot de premiestelling en/of 

toeslagverlening. 

Toeslagverlening 

De toeslag op aanspraken en uitkeringen wordt bij PGB 

voorwaardelijk verstrekt. Er is geen recht op een toeslag en 

het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst toeslagen 

zullen worden verleend. Er is geen geld voor gereserveerd of 

extra premie voor gevraagd. Toeslagen worden betaald uit 

de extra beleggingsopbrengsten. Dat brengt met zich mee 

dat de pensioenaanspraken en uitkeringen alleen dan kunnen 

worden aangepast als het bestuur, na overleg met de 

Deelnemersraad, vindt dat de financiële middelen van het 

fonds daarvoor toereikend zijn. De ambitie van het fonds is 

de (ingegane) pensioenen aan te passen aan de prijsontwikkeling 

in Nederland en daarmee dus waardevast te houden. 

Voor het antwoord op de vraag of er voldoende middelen 

beschikbaar zijn om een toeslag te verlenen en in welke 

mate, toetst het bestuur jaarlijks de dekkingsgraad aan de 

afgesproken Richtlijn premie en toeslagverlening. Al naar 

gelang de omstandigheden kan het bestuur hiervan 

afwijken. Het bestuur besloot eind 2007, na een positief 

advies van de deelnemersraad, om de tot en met 2007 

opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane uitkeringen 

met ingang van 1 januari 2008 te verhogen met 1%. Daarnaast 

is besloten om een inhaalindexatie te verlenen van 

1,09%. De dekkingsgraad bevond zich op het moment van 

de besluitvorming tussen de 140 en 150%. 



Vanaf de tweede helft van 2008 is de dekkingsgraad in een 

sterk neergaande spiraal terechtgekomen. Met name in het 

laatste kwartaal was sprake van een sterke daling. 

Dekkingsgraad 

Premiebeleid 

Het bestuur bepaalt jaarlijks de kostendekkende premie voor 

deelname aan de basispensioenregeling van PGB. Om premiefluctuaties 

te dempen wordt de kostendekkende premie 

gebaseerd op een inschatting van het op lange termijn 

verwachte beleggingsrendement. De Richtlijn besluitvorming 

toeslagverlening en premie wordt eens in de drie jaar, mede 

aan de hand van een nieuwe ALM-studie, geëvalueerd. Eind 

2008, begin 2009 is weer het moment voor toetsing. De 

financiële positie ultimo 2008 wordt daarbij als uitgangspunt 

genomen. 

Naar aanleiding van de verslechterde financiële positie van 

het fonds heeft het bestuur bij haar besluitvorming voor 

toeslagverlening over de tot en met 31 december 2008 

opgebouwde pensioenaanspraken en ingegane pensioenen, 

besloten om per 1 januari 2009 af te wijken van de Richtlijn. 

Bij de besluitvorming over de toeslagverlening wordt normaal 

gesproken de gemiddeld gewogen dekkingsgraad over 

de maanden juli, augustus en september als referentie 

genomen. De gemiddelde dekkingsgraad over deze periode 

kwam uit op 129%. De Richtlijn stelt bij die dekkingsgraad 

gedeeltelijke toeslagverlening voor. Echter, de dekkingsgraad 

van het pensioenfonds is, zoals de grafiek laat zien, na september 

sterk gedaald. Eind november bedroeg de dekkingsgraad 

96,3%. Door de pensioenen te verhogen zou de 

financiële positie verder verslechteren. Het bestuur heeft 

daarom na een positief advies van de Deelnemersraad in 

december besloten om de toeslag niet te verlenen. 

Het fonds heeft de laatste 5 jaar de volgende toeslagen verleend: 

datum verstrekte niet inhaaltoeslag 

verstrekte toeslag 

toeslag 

01-01-2009 3,00% 

01-01-2008 1,00% 1,09% 

01-01-2007 1,50% 0,30 

01-01-2006 1,00 0,55 

01-01-2005 1,09 

De premie voor 2008 voor deelname aan de basispensioenpremie 

was ten opzichte van 2007 verlaagd van 17,5% naar 

17% waarvan 6,50% voor de werknemer. De daling hield 

verband met de hoogte van de dekkingsgraad van het fonds 

op het moment dat de premie voor 2008 werd vastgesteld. 

Conform het advies van de Richtlijn werd besloten de premie 

te verlagen. 

Ultimo 2008 is besloten om gezien de financiële positie van 

het fonds de basispremie in 2009 conform het advies van 

de Richtlijn te verhogen van 17% naar 19,5%. Het werknemersdeel 

stijgt van 6,50% naar 7,75% en de werkgevers - 

premie van 10,5% naar 11,75%. De premies worden berekend 

over de pensioengrondslag, het loon minus de franchise. 

BELEGGINGSBELEID 

Op basis van een ALM-studie, die om de drie jaar door het 

fonds wordt uitgevoerd, is voor het vermogensbeheer een 

strategie uitgezet en een beleggingsmix bepaald, voorzien 

van bandbreedten voor tactisch beleid. Het gaat hierbij om 

de verdeling tussen vastrentende waarden, aandelen, vastgoed 

en alternatieve beleggingen en de mate waarin van 

deze vastgestelde verdeling kan worden afgeweken. 

Daarnaast is in het strategisch beleid opgenomen om valutarisico 

af te dekken en tevens via het afsluiten van 

renteswaps het renterisico, voortkomend uit het verschil in 

rentegevoeligheid van de beleggingen en verplichtingen, 

voor een deel af te dekken. 

Toelichting: 

Het totaal van de niet verstrekte toeslagen is daarmee gekomen 

op 3,85% (0,55% + 0,30% + 3,00%). 

PGB heeft ervoor gekozen om voor het grootste deel van 

haar wereldwijde aandelenportefeuille (circa 90%) te werken 

met externe vermogensbeheerders. De inschatting is dat 



alleen gekwalificeerde en gespecialiseerde beheerders in 

staat zijn om op langere termijn op specifieke markten extra 

rendement te realiseren. De beheerders hebben hiertoe verschillende 

mandaten gekregen. De GBF concentreert zich 

op het strategisch en tactisch aandelenbeleid en het 

selecteren en monitoren van de externe vermogensbeheerders. 

Daarnaast wordt een Europese aandelenportefeuille 

(circa 10%) intern beheerd. 

De activiteiten voor de beleggingsadministratie zijn 

uitbesteed aan de gespecialiseerde effectenbank KasBank. 

De GBF heeft toegang tot de systemen van de KasBank. 

Zodoende kan zij haar portfoliomanagement, inclusief performancemeting, 

riskmanagement, order- en cashmanagement, 

analyse en rapportage uitvoeren. 

Beleggingsplan en normportefeuille 

Jaarlijks wordt een beleggingsplan opgesteld waarin het te 

voeren tactische beleid, binnen het voornoemde strategisch 

beleid, voor het komend jaar wordt geformuleerd op basis 

van de rendementsverwachtingen en risicoinschattingen. In 

het beleggingsplan 2008 was het vermogen over de verschillende 

categorieën in procenten als volgt verdeeld: 

Mix normportefeuille Portefeuille 

2008 ultimo 2007 

Vastrentende waarden 40 44 

Aandelen 43 45 

Vastgoed 8 8 

Alternatieve beleggingen 9 3 

In het beleggingsplan 2009 is de verdeling over de verschillende 

categorieën in procenten als volgt: 

Mix normportefeuille Mix normportefeuille 

2009 2008 

Vastrentende waarden 45 40 

Aandelen 35 43 

Vastgoed 10 8 

Alternatieve beleggingen 10 9 

Extra zekerheid is ook gecreëerd door het renterisico, 

voortkomend uit het verschil in duration tussen de beleg - 

gingen en de verplichtingen, af te dekken en de valuata 

afdekking te continueren. 

Continuïteitsanalyse 

Naast de solvabiliteitstoets, waarbij wordt beoordeeld of 

pensioenfondsen beschikken over het minimum vereiste vermogen, 

hanteert de toezichthouder De Nederlandsche Bank 

(DNB) ook een continuïteitstoets. Bij de continuïteitsanalyse 

worden de verschillende beleidsinstrumenten die het fonds 

ter beschikking staan beoordeeld op effectiviteit. Op basis 

van de uitkomsten wordt een beeld verkregen van de 

verwachtingen en risicos van het beleid. Er wordt gebruik 

gemaakt van een stochastisch ALM-model met een horizon 

van 15 jaar. De invoerwaarden voor het uitvoeren van de 

studie sluiten aan op het beleidskader waarin de samenhang 

tussen premiehoogte, beleggingsmix en mogelijke toeslag - 

verlening is vastgelegd. Deze toets is vooral bedoeld om 

inzicht te krijgen in de financiële opzet van het fonds. 

Onder invloed van de kredietcrisis is het beleggingsbeleid in 

de loop van 2008 bijgesteld. PGB heeft gestuurd op reductie 

van het risico en op behoud van de dekkingsgraad. Om 

minder kwetsbaar te worden voor schommelingen van de 

aandelenkoersen was het fonds in de loop van 2008 gestart 

met het verminderen van haar aandelenbezit en het verwerven 

en uitbreiden van deelnemingen in infrastructuur en 

water en energievoorzieningen. De beleggingen in aandelen 

zijn afgebouwd van 43% naar 35%. Het fonds ziet zich 

als langetermijnbelegger en wil daarom weliswaar zekerheid 

en stabiliteit in de portefeuille inbouwen maar ook zorgen 

voor voldoende opwaarts potentieel om te kunnen profiteren 

van zich herstellende markten. 

In 2008/2009 zijn twee continuïteitsanalyses uitgevoerd en 

gerapporteerd aan de toezichthouder DNB. 

In de eerste analyse die medio 2008 werd uitgevoerd op 

basis van de gegevens van 31 december 2007 en een 

dekkingsgraad van 148%, kwam het pensioenresultaat 

inclusief de voorwaardelijke toeslagverlening op basis van de 

prijsindex bij een gelijkmatige ontwikkeling van de economie 

uit op circa 95% van de ambitie. De ambitie is een pensioenresultaat 

inclusief volledige toeslagverlening op basis 

van de prijsindex. 



In de tweede analyse op basis van de bestandgegevens van 

31 december 2008 en een dekkingsgraad van 97%, is 

opnieuw gekeken naar de kans op realisatie. Het pensioenresultaat 

inclusief voorwaardelijke toeslagverlening kwam 

toen uit op 45% van de ambitie. 

Het bestuur zal op basis van deze analyses en de ALMstudie 

in de eerste helft van 2009 de effectiviteit van de 

huidige beleidsstaffel evalueren en daar waar nodig haar 

instrumentarium aanpassen. De resultaten van de uitge voer - 

de analyses zijn ook gebruikt voor het kortetermijn her stelplan 

dat het fonds voor 1 april 2009 heeft ingediend bij DNB. 

In de toekomstparagraaf wordt verder stilgestaan bij de 

resultaten van de analyses en het herstelplan. 

PENSIOENBEHEER 

ONTWIKKELING PENSIOENREGELING 

Flexibilisering pensioen 

In het verslagjaar heeft het bestuur besloten met ingang van 

1 januari 2010 nieuwe uitbetalingsvarianten toe te voegen 

aan de bestaande keuzemogelijkheden. Naast het standaardpensioen, 

uitruil pensioen, getrapt pensioen en gelijk 

overlevingspensioen worden vervroegd/uitstel pensioen, een 

tijdelijk ouderdomspensioen (TOP-pensioen) en deeltijdpensioen 

geïntroduceerd. Deelnemers die op grond van hun 

leeftijd niet meer gebruik kunnen maken van de VUT-regeling 

worden zo in de gelegenheid gesteld om desgewenst eerder 

dan met 65 jaar te stoppen met werken. 

Vervroegd pensioen 

Bij vervroegd pensioen kunnen deelnemers zelf de pensioendatum 

bepalen. Dat moment kan liggen tussen 55 en 

70 jaar. De spilleeftijd blijft 65 jaar. De mogelijke overheidsmaatregelen 

met betrekking tot verhoging van de AOWleeftijd 

worden afgewacht. Bij vervroeging van de pensioendatum 

mist de deelnemer niet alleen de opbouw tot het 

65ste levensjaar. Ook wordt de uitkering herrekend op basis 

van actuariële vervroegingsfactoren. Eerder stoppen met 

werken kan ook in deeltijd. De deelnemer blijft dan in overleg 

met de werkgever gedeeltelijk in loondienst en blijft op grond 

daarvan pensioen opbouwen en gaat voor een deel met 

pensioen. Het fonds verwacht dat veel oudere werknemers 

van deze laatste optie gebruik zullen gaan maken. 

Tijdelijk Ouderdomspensioen (TOP) 

Omdat pensioengerechtigden voor het 65e jaar nog niet 

kunnen beschikken over de AOW wordt reglementair vanaf 

2010 de mogelijkheid geboden om een gedeelte van het 

levenslange ouderdomspensioen in te zetten voor TOP-pensioen. 

De deelnemer kan maximaal twee keer het AOWbedrag 

voor een gehuwde inzetten voor het tijdelijk ouderdomspensioen. 

Tegelijkertijd geldt als restrictie dat maximaal 50% van het 

oorspronkelijke pensioenrecht voor vervroeging en/of TOPpensioen 

mag worden gebruikt. 

Uitstel/deeltijd 

De pensioengerechtigde kan het pensioen ook geheel of 

gedeeltelijk uitstellen. Uitstel van de pensioendatum is alleen 

mogelijk indien en voor zover de dienstbetrekking blijft 

bestaan. Een werknemer kan alleen in overleg met de 

werkgever de pensioendatum tot uiterlijk het 70e jaar uitstellen. 

Door uitstel wordt het pensioen op basis van de 

vastgestelde uitstelfactoren verhoogd. Als de 100%-grens 

wordt bereikt, dient het ouderdomspensioen in te gaan maar 

kan de pensioengerechtigde daarnaast wel blijven werken. 

Entreeleeftijd vervallen 

Met ingang van 2008 is de minimum leeftijd voor deelname 

aan de pensioenregeling van 21 jaar komen te vervallen. 

Voor de werknemers die jonger zijn, betekent dit dat zij 

vanaf 1 januari 2008 pensioen opbouwen en premie betalen. 

Inlooprisico bij arbeidsongeschiktheid 

PGB heeft in lijn met het advies van de Vereniging van 

Bedrijfs takpensioenfondsen besloten het inlooprisico bij 

arbeidsongeschiktheid met ingang van 2009 te verzekeren 

en het uitlooprisico te laten vervallen. De gedachte achter 

het advies is dat als alle fondsen het inlooprisico dekken, de 

re-integrerende deelnemer geen opbouw kan mislopen. De 

verzekering wordt overgenomen door het nieuwe fonds. 

PGB blijft bij vertrek van de arbeidsongeschikte deelnemer 

de pensioenopbouw verzorgen naar de mate van arbeidsgeschiktheid. 

Als de mate van arbeidsongeschiktheid na 

beëindiging van de deelname afneemt, neemt ook de premievrije 

opbouw bij PGB af. Neemt de mate van arbeids - 

ongeschiktheid na beëindiging van de deelname toe, dan 

blijft de premievrije opbouw bij PGB onveranderd. Het 

nieuwe fonds neemt dan dat recht op premievrije opbouw 

onder het inlooprisico over. 



Pensioensparen 

Bij pensioensparen worden met de premie of eenmalige 

koopsom geen pensioenaanspraken ingekocht maar wordt 

de inleg gestort in het Pensioenfonds PGB. Bij pensionering 

wordt het dan opgebouwde kapitaal bij PGB omgezet naar 

pensioenaanspraken. De deelnemer loopt door deelname in 

het pensioenfonds geen extra risico ten opzichte van alle 

andere pensioendeelnemers. Hij participeert in het beleggingsbeleid 

en de beleggingsresultaten zoals die gelden voor 

het gehele fonds. Bij pensioensparen heeft de deelnemer 

een inleggarantie. De inleggarantie wordt gegeven als het 

oudste saldo minimaal 5 jaar heeft uitgestaan. Bij pensionering 

of overlijden voor pensionering wordt minimaal de som 

van alle stortingen uitgekeerd. Op het rendement worden 

uitsluitend administratiekosten in mindering gebracht. Het 

rendement wordt door het bestuur jaarlijks vastgesteld en 

gebaseerd op het totaal rendement van het pensioenfonds 

PGB (inclusief interest rate swaps) met een kostenafslag van 

1%. Deelnemers kunnen desgewenst tussentijds switchen 

van pensioensparen naar pensioeninkopen. Het premie - 

volume voor 52 deelnemers bedraagt in 2008 0,30 

miljoen. Over 2008 bedroeg het rendement 18,8%, zijnde 

het PGB-rendement inclusief de interest rate swaps 

(−17,8%) onder aftrek van 1% kosten. 

Omzetting voorwaardelijke in onvoorwaardelijke aanspraken 

Met ingang van 1 januari 2006 is in de pensioenregeling de 

opbouw verhoogd. Het percentage waarmee het pensioen 

jaarlijks wordt opgebouwd is in de basisregeling van 1,55 

naar 1,75 gegaan. Daarnaast ontvangen deelnemers over 

hun achterliggende grafische dienstjaren vanaf hun 22e jaar 

tot 1 januari 2006 voorwaardelijk extra opbouw: per dienstjaar 

0,20%. De voorwaarden voor toekenning van de extra 

pensioenaanspraken zijn: 

2005. Voor parttimers wordt uitgegaan van het gemiddelde 

parttime percentage over dezelfde periode. Met de opbouw 

over de achterliggende diensttijd wordt zoveel extra pensioen 

opgebouwd alsof gedurende de gehele grafimedia - 

diensttijd is deelgenomen aan de vernieuwde pensioenregeling. 

De extra opbouw kan desgewenst worden ingezet 

om in de toekomst geheel of gedeeltelijk eerder te kunnen 

stoppen met werken. 

Het beleid van het pensioenfonds is erop gericht om per jaar 

te beoordelen of er middelen vrijgemaakt kunnen worden 

voor het toekennen van extra aanspraken over het verleden. 

Als gevolg daarvan zijn in 2008 de voorwaardelijke aan - 

spraken van deelnemers die geboren zijn in 1948 onvoorwaardelijk 

toegekend. De voorwaardelijke aanspraken van 

deelnemers die geboren zijn in 1949 zijn met ingang van 

1 januari 2009 onvoorwaardelijk toegekend. 

Afschaffing FVP-bijdrageregeling 

Wie zonder werk komt te zitten of gedwongen wordt om 

minder te gaan werken, ontvangt mogelijk een WW-uitkering 

via het UWV. De uitkering is in eerste instantie aan het loon 

gerelateerd. Wie op de eerste dag van de werkloosheid 40 

jaar of ouder is, heeft voor de duur van de loongerelateerde 

uitkering recht op een voortzetting van de pensioenopbouw 

die wordt betaald door de Stichting Financiering Voortzetting 

Pensioenverzekering (FVP). 

Voor wie jonger is dan 40, betaalt het FVP geen pensioenpremie. 

Wel zijn de nabestaanden, zolang de deelnemer een 

loongerelateerde WW-uitkering geniet, bij overlijden verze - 

kerd voor een volledig partnerpensioen (70% van het opgebouwde 

ouderdomspensioen). Deze dekking komt voor 

rekening van het pensioenfonds. 

■ de werknemer is op het moment van pensionering of op 

het moment van toekenning PGB-deelnemer, werkzaam 

in de grafimedia, en was dat ook op 31 december 2005 

en 1 januari 2006; 

■ het pensioenfonds beschikt over voldoende financiële 

middelen om de aanspraken te zijner tijd toe te kennen. 

Als dat niet het geval is, dan blijven de al toegekende 

aanspraken behouden. 

De voorwaardelijke extra pensioenopbouw wordt berekend 

over de gemiddelde pensioengrondslag van 2003, 2004 en 

De FVP-bijdrageregeling zal per 1 januari 2011 naar 

verwachting worden stopgezet. De financiering van het partnerpensioen 

komt in geval van werkloosheid met een WWuitkering 

voor de volledige populatie bij het ASF te liggen. 

Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) 

De PW verplicht pensioenfondsen een actuariële en bedrijfs - 

technische nota (ABTN) op te stellen. De Nederlandsche 

Bank (DNB) kan op basis van deze ABTN tot een oordeel 

komen over de manier waarop invulling gegeven wordt aan 

de wettelijke vereisten. De ABTN bevat verder een verklaring 



inzake de beleggingsbeginselen en een beschrijving van de 

sturingsmiddelen. De laatste nota dateert van 28 april 2008. 

Communicatie met deelnemer en werkgever 

De Pensioenwet vraagt van pensioenfondsen dat zij het 

communicatiebeleid met belanghebbenden met ingang van 

2008 expliciet formuleren. Jaarlijks moet een communicatieplan 

worden opgesteld dat inzage geeft in de 

voorgenomen communicatieactiviteiten. Het gaat de wetgever 

erom dat systematisch en planmatig aandacht wordt 

besteed aan de governance waartoe informatieverstrekking 

over beleid, bestuur en organisatie (corporate communicatie) 

wordt gerekend en dat het pensioenbewustzijn van deelnemers 

wordt verhoogd (marktcommunicatie). 

PGB heeft voor 2008 een communicatieplan opgesteld met 

een uitvoeringsprogramma. Het programma bevat een 

kalender met daarin opgenomen alle bestaande en 

voorgenomen activiteiten. 

Uitgangspositie voor communicatie 

Het fonds zet momenteel een evenwichtige mix van massaen 

persoonlijke communicatiemiddelen in. Het fonds streeft 

ernaar om, rekening houdend met de behoefte aan persoonlijk 

contact, de elektronische informatie-uitwisseling via 

website, worksites en e-mail te optimaliseren. PGB kan zo 

een accurate administratie koppelen aan een effectieve geïndividualiseerde 

communicatie en haar informatiekosten 

beperken. 

Naar aanleiding van vergelijkende analyses is duidelijk dat 

het fonds meer informatieservices levert dan wat de wetgever 

aan eisen heeft geformuleerd. Relatief veel aandacht 

wordt besteed aan marktcommunicatie naar bestaande 

klanten over de pensioenregeling, de administratievoering, 

de keuzeprocessen en actuele pensioenontwikkelingen. Voor 

2008 waren in het communicatieplan een drietal strategische 

aandachtsvelden benoemd: (1) compliance, (2) verantwoord 

beleggen en transparantie en (3) corporate communicatie. 

Communicatie wordt opgevat als een proces waarbij de 

pensioenuitvoerder deelnemers en werkgevers, aan de hand 

van vooraf vastgestelde doelen, informeert en begeleidt bij 

keuzeprocessen. Het fonds hanteert de volgende communicatiedoelstellingen: 

■ het juist, tijdig en begrijpelijk (op B1-niveau) informeren 

van deelnemers, gewezen deelnemers, gewezen partners 

en pensioengerechtigden over hun opgebouwde 

aanspraken, te bereiken aanspraken, pensioenrechten en 

de voorwaardelijke toeslagverlening; 

■ het tijdig informeren van belanghebbenden over actuele 

pensioenontwikkelingen en de rechten en plichten die 

voortvloeien uit deelname aan de pensioenregeling; 

■ het in staat stellen van belanghebbenden om een afgewogen 

financiële beslissing te maken uit het beschikbare 

aanbod van mogelijkheden; 

■ het bevorderen van een goede relatie tussen het fonds 

en haar belanghebbenden met het oog op het in het 

fonds gestelde vertrouwen; 

■ het verhogen van de naamsbekendheid van het fonds in 

grafimedia gelieerde branches en het positioneren van 

PGB als pensioenfonds voor de (grafi)media en uitgeverij 

om het draagvlak verder te verbreden. 

Aandachtsveld compliance 

Aan de communicatiemiddelen zijn in het verslagjaar naast 

het uniforme pensioenoverzicht de overige verplichte 

overzichten toegevoegd. De begrijpelijkheid van de pensioencommunicatie 

dient te worden getoetst; via kwantitatief 

(marktonderzoek) en kwalitatief onderzoek (klantenpanel). 

PGB streeft er verder naar om haar communicatie op het 

gewenste taalniveau van B1 te krijgen. 

Ook de verantwoording over het financiële beleid en 

daarbinnen over het beleggingsbeleid, het bestuur, de 

organisatie en de verantwoording kregen in 2008 extra aandacht. 

Via website en relatiebladen naar werkgevers en 

deelnemers is hier uitgebreid op ingegaan. Tenslotte is de 

communicatie gemonitord vanuit het perspectief van de 

taakafbakening met verzekeraars. 

Aandachtsveld verantwoord beleggen en transparantie 

PGB heeft haar beleid inzake maatschappelijk verantwoord 

beleggen in 2008 aangescherpt. De communicatie speelt 

met name een rol bij de verantwoording van het beleid. 

Daarvoor zijn als middelen de website, jaarverslagen en 

relatiebladen ingezet. Ook de informatievoorziening over 

beleid, bestuur en organisatie heeft in 2008 extra aandacht 

gekregen. 



Aandachtsveld corporate communicatie 

De scheiding tussen beleid en uitvoering leidt ertoe dat de 

communicatie van het fonds niet langer onder de huisstijl 

van de uitvoeringsorganisatie kon worden gepubliceerd. In 

2008 zijn daarom het uniforme pensioenoverzicht, de pensioenoverzichten, 

het jaarverslag en de brochures op naam 

van PGB uitgebracht. De GBF verzorgt de correspondentie 

voor het fonds op haar eigen briefpapier waarop is 

aangegeven dat zij de uitvoeringsorganisatie voor PGB is. 

Communicatie over toeslagverlening 

Speciale aandacht is er voor communicatie over de toe - 

slagverlening. Ieder pensioenfonds moet de toeslagregeling 

duidelijk vastleggen en uitleggen aan belanghebbenden. Er 

wordt een keurmerk (het toeslaglabel) ontwikkeld waardoor 

deelnemers beter zicht krijgen op de toeslagprestaties en 

toeslagverwachting van fondsen. Pensioenfondsen kunnen 

kiezen of zij dit label met ingang van 2009 invoeren of dat zij 

invoering van het label uitstellen en een modelbrief naar 

belanghebbenden versturen. 

Over de voortgang in de communicatieactiviteiten is ieder 

kwartaal gerapporteerd. In 2008 zijn de activiteiten vrijwel 

conform planning uitgevoerd. 

naar aanleiding van de opmerkingen van het klantenpanel en 

de resultaten van het klanttevredenheidsonderzoek zal de 

communicatie op onderdelen worden aangescherpt. 

Klantenpanel 

De begrijpelijkheid van de pensioencommunicatie wordt 

kwalitatief getoetst via het PGB klantenpanel. In 2008 is 

daarmee een start gemaakt. Het doel van het klantenpanel 

is om als pensioenfonds zicht te krijgen op de kwaliteit van 

de communicatie. Door meer rekening te houden met het 

taalniveau en de vorm van de boodschap kan de begrij - 

pelijkheid van de pensioencommunicatie worden vergroot. 

Twee geledingen 

Het klantenpanel bij PGB bestaat uit een geleding voor 

werknemers en een geleding voor (aanstaande) pensioengerechtigden. 

Het panel voor werknemers bestaat uit 15 

leden, het panel voor pensioengerechtigden uit 10 leden. Bij 

de samenstelling is gestreefd naar een evenwichtige samenstelling 

qua geslacht, leeftijd, functie en klantengroepen. Het 

panel komt minimaal eenmaal per jaar bijeen. Tussentijds 

kan het panel schriftelijk of per e-mail worden benaderd om 

de communicatie van het pensioenfonds te beoordelen. 

Toetsen van communicatie 

De AFM toetst de communicatie van pensioenfondsen. Ieder 

fonds moet beschikken over een communicatieplan met een 

overzicht van de ingezette middelen. In het plan dienen 

tevens meetbare doelen te zijn opgenomen waarbij het 

fonds jaarlijks nagaat of de doelen zijn bereikt en de informatie 

is overgekomen. 

PGB is PW proof 

PGB voldoet aan de formele communicatievereisten van de 

Pensioenwet. Het beschikt over een plan waarin een uitvoeringsprogramma 

en een communicatiemonitor zijn opge no - 

men. In de monitor zijn meetbare doelen opgenomen. Het 

fonds heeft ook onderzocht of de verstrekte informatie over - 

kwam. Het in 2008 opgerichte klantenpanel heeft de pensioencommunicatie 

op begrijpelijkheid beoordeeld en er is 

onderzoek onder deelnemers, pensioengerechtigden en 

werk gevers uitgevoerd waarbij onder meer navraag is ge daan 

naar de waardering voor en het effect van de communicatie. 

Over de gehele linie liggen de resultaten van de communicatie 

in lijn met de beoogde doelen van het fonds. Mede 

Verslag bijeenkomsten 

De algemene indruk van het klantenpanel over de communicatie 

is positief. PGB is er volgens het panel veel aan gelegen 

om deelnemers in staat te stellen bij entree en pensioneren 

over hun pensioen te laten nadenken. Het pensioenfonds 

heeft naar aanleiding van de bijeenkomsten een 

duidelijker beeld gekregen waar het goed scoort en waar zij 

haar communicatie kan verbeteren. 

Klanttevredenheidsonderzoek 

De monitoring en evaluatie van de dienstverlening en communicatie 

aan de hand van een klanttevredenheidsonderzoek 

vindt jaarlijks plaats. Er is eind 2008 onderzoek gestart 

onder werkgevers, deelnemers en pensioengerechtigden. Bij 

werkgevers wordt de relatie met het pensioenfonds en de 

uitvoeringsorganisatie beoordeeld. Aan de orde komen de 

waardering voor de pensioenregeling (regeling, prijsniveau, 

transparantie en MVB) en de waardering van de mutatieverwerking, 

de jaaropgave, de premienota, de buitendienst, de 

service en de correspondentie en communicatie. Het onderzoek 

loopt door in 2009. 



Imago pensioenfonds onder werkgevers 

(communicatiemonitor 2008) 

Imago pensioenfonds gemiddeld kleine grote 

rapportcijfer werkgevers werkgevers 

waardering pensioen- 7,6 7,8 7,6 

regeling 

waardering transparantie 7,1 7,3 7,0 

waardering prijsniveau 7,1 7,3 7,0 

aanscherpen 17% 25% 12% 

verantwoord beleggen 

Bij de deelnemers en pensioengerechtigden is transactie - 

gericht onderzoek uitgevoerd. In het laatste kwartaal van 

2008 zijn vragenlijsten verzonden naar deelnemers en pensioengerechtigden 

die recent een pensioendienst hadden 

afgenomen. Onderzocht is de waardering voor het verloop 

van de pensioenprocessen, het imago van het pensioenfonds 

en de waardering voor de dienstverlening. Uit de 

tussenrapportage zijn de volgende resultaten beschikbaar: 

Imago pensioenfonds onder deelnemers 


Imago pensioenfonds jonger dan 65 65 jaar of ouder 

Toelichting: 

Werkgevers zijn tevreden met de pensioenregeling van PGB. De 

waardering voor de transparantie en het prijsniveau ligt iets lager 

maar blijft boven de drempelwaarde voor ontevredenheid, lager 

dan gemiddeld een 7. Kleine(re) werkgevers, dat zijn werkgevers 

met minder dan 25 medewerkers in dienst, scoren iets boven het 

gemiddelde van de grote(re) werkgevers. 

Waardering dienstverlening pensioenfonds onder werkgevers 


Waardering gemiddeld kleine grote 

dienstverlening rapportcijfer werkgevers werkgevers 

dienstverlening naar 7,6 7,7 7,5 

werkgevers 

dienstverlening naar 7,5 7,6 7,5 

medewerkers 

mutatieverwerking 7,6 7,6 7,6 

jaaropgave 7,4 7,2 7,5 

premienota 7,3 7,1 7,4 

buitendienst 7,6 7,6 7,7 

website/worksite 7,6 7,7 7,6 

brochures/relatieblad 7,5 7,6 7,5 

Handboek Administratie- 7,3 7,1 7,4 

voering 

Toelichting: 

In het onderzoek onder werkgevers is ook de waardering voor de 

dienstverlening onderzocht. De waardering voor de mutatiever - 

werking, de jaaropgaveverwerking, de premie-inning en -nota, de 

activiteiten van de buitendienst en de pensioencommunicatie ligt 

rond het gemiddelde van 7,5. De gemiddelde waardering voor de 

service van het fonds bij werknemers ligt ook rond de 7,5. 

waardering pensioenregeling 7,3 8,2 

mate van transparantie 7,3 7,9 

aanscherpen mvb 17% 11% 

Toelichting: 

In de vragenlijst van eind 2008 is geïnformeerd naar het oordeel 

van klanten over de pensioenregeling, de mate van transparantie 

die zij ervaren en het beleid van het fonds inzake maatschappelijk 

verantwoord beleggen. Er is een uitsplitsing gemaakt naar deelnemers 

en pensioengerechtigden. Deelnemers zijn ‘kritischer’ dan 

pensioengerechtigden, maar de drempelwaarde voor ontevredenheid, 

lager dan gemiddeld een 7, wordt niet overschreden. 

Op de vraag of PGB haar maatschappelijke verantwoordelijkheid 

moet aanscherpen in het beleggingsbeleid, ook als dit kostenverhogend 

werkt, antwoordt 15% bevestigend. Bij deelnemers is dit 

17% en bij pensioengerechtigden is dit 11%. Ongeveer 2/3 van de 

respondenten gaf aan dat niet te kunnen beoordelen. De overigen 

(circa 20%) zijn content met het bestaande beleid of vinden dat 

het wel iets minder mag. 

De tabel op de volgende pagina laat zien hoe deelnemers 

de dienstverlening van het fonds ervaren na het afnemen 

van een pensioendienst. Onderzocht is de startcommunicatie, 

de UPO, de communicatie bij vertrek, de informatie 

over vrijwillige verzekeringen, informatie over waardeoverdracht 

en de communicatie bij en na de pensioentoekenning. 

Tevens is geïnformeerd naar een waardering voor leesbaarheid. 



Waardering begrijpelijkheid communicatie bij pensioentransacties onder deelnemers en pensioengerechtigden (communicatiemonitor 2008) 

Beoordeeld proces begrijpelijkheid begrijpelijkheid begrijpelijkheid gebruiksgemak gebruiksnut begrijpelijkheid dienstverlening 

correspondentie brochures website worksite worksite GBF-Nieuws fonds 

pensioen ontvangen 8,0 7,9 7,8 7,7 7,7 7,9 8,2 

bij entree 7,3 7,2 6,6 7,1 7,1 7,0 

bij einde deelname 7,4 7,4 7,4 7,2 7,3 7,4 7,6 

na aanvulling 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 7,4 7,6 

bij UPO 7,6 7,5 7,4 7,7 7,5 7,6 7,5 

bij waardeoverdracht 7,4 7,2 7,4 7,4 7,3 7,4 7,3 

gemiddelde tevredenheid 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 7,5 7,5 

Toelichting: 

In het onderzoek is de dienstverlening in het proces onderzocht en de begrijpelijkheid van de correspondentie, brochures, website, worksite 

en het relatieblad GBF-Nieuws. De waardering voor de dienstverlening is in de laatste kolom weergegeven. Pensioengerechtigden 

waarderen de dienstverlening van het fonds voor, bij en na pensionering met een 8,2. De waardering van deelnemers varieert tussen de 7,0 

en 7,6, afhankelijk van het proces. De laagste waardering ontvangt het fonds van nieuwe instromers. De begrijpelijkheid van de pensioencommunicatie 

ligt gemiddeld op het gewenste niveau van 7,5. Minder scoort het welkomstpakket bij entree en de informatieverstrekking bij 

een waardeoverdracht. Jongere nieuwe deelnemers die de beveiligde worksite voor het eerst gebruiken vinden het gebruiksgemak voor verbetering 

vatbaar. 

De waardering voor de dienstverlening, onderverdeeld naar 

de bereikbaarheid van de uitvoeringsorganisatie, de klantgerichtheid, 

de deskundigheid, e-mailverwerking en de kwa - 

liteit van de communicatiemedia is in onderstaande tabel 

weergegeven. 

Waardering serviceniveau onder deelnemers en pensioen - 

gerechtigden (communicatiemonitor 2008) 

Waardering service deelnemers pensioengerechtigden 

telefonische bereikbaarheid 7,6 7,9 

deskundigheid medewerkers 7,7 8,0 

nakomen afspraken 7,6 8,0 

snelheid afhandeling 

informatieverzoeken 7,3 8,0 

klantvriendelijkheid medewerkers 8,0 8,3 

verwerking e-mails 7,2 7,9 

kwaliteit brochures 7,4 8,0 

kwaliteit website 7,4 7,9 

kwaliteit worksite 7,4 7,7 

kwaliteit GBF- Nieuws 7,4 8,0 

algemene dienstverlening 7,4 8,2 

Toelichting waardering serviceniveau: 

Pensioengerechtigden waarderen de dienstverlening van het fonds 

gemiddeld hoger dan deelnemers. De waardering van pensioengerechtigden 

voor de verschillende dienstverleningsaspecten kent 

een geringe spreiding rond het gemiddelde van een 8. Gemeten is 

de klanttevredenheid in de eerste maanden na pensioneren. 

De waardering van de dienstverleningsaspecten door actieve deelnemers 

ligt gemiddeld op een iets lager niveau: rond de 7,5. Gemeten 

is de tevredenheid na het afnemen van een pensioendienst. 

Pensioencommunicatie 

Via de relatiebladen GBF-Direct voor werkgevers, GBF- 

Nieuws voor deelnemers en de website worden deelnemers 

en werkgevers op de hoogte gebracht van relevante ontwikkelingen 

op pensioengebied. In 2008 is daar als extra communicatiekanaal 

de elektronische nieuwsbrief aan toege - 

voegd. In de eerste editie werd onder meer ingegaan op de 

gevolgen van de financiële crisis voor PGB. GBF-e-Nieuws 

en GBF-e-Direct verschijnen 4 x per jaar. Via www.mijngbf.nl 

kunnen werkgevers en deelnemers zich voor de nieuwsbrief 

aanmelden. 

Het fonds heeft in het verslagjaar naast haar reguliere financiële 

jaarverslag ook een Engelse samenvatting en een populaire 

Nederlandstalige samenvatting uitgebracht. 



Gebruik website/worksite 

De website en worksite zijn onderscheidend in de markt. 

PGB communiceert via een open website transparant over 

beleid, bestuur, organisatie bij het pensioenfonds, de pensioenregeling 

en de ontwikkelingen daarbinnen. De actualiteit 

speelt daarbij een belangrijke rol. Uitgangspunt is dat 

alle beschikbare algemene informatie zoveel als mogelijk via 

de open site tijdig wordt gepubliceerd. 

Via een beveiligde worksite zijn persoonlijke pensioen - 

gegevens en bedrijfsgegevens beschikbaar. Zo beschikken 

deelnemers in de worksite over: 

■ een digitaal pensioenoverzicht; 

■ een overzicht van het opgebouwd ouderdomspensioen; 

■ overzicht van het te bereiken ouderdomspensioen; 

■ overzicht van het te bereiken pensioen inclusief AOW en 

de reglementaire keuzemogelijkheden; 

■ kwaliteitstoets ouderdomspensioen en partnerpensioen; 

■ berekening fiscale bijspaarmogelijkheden; 

■ overzicht opgebouwd partnerpensioen; 

■ overzicht partnerpensioen bij overlijden; 

■ overzicht partnerpensioen bij overlijden inclusief Anw of 

AOW; 

■ een bruto-netto module gekoppeld aan een grafische 

presentatie. 

In 2009/2010 wordt een module opgeleverd voor verdere 

flexibilisering van pensioen (deeltijd pensioen, vervroegd 

pensioen, tijdelijk ouderdomspensioen voor compensatie 

AOW en uitstel pensioen). 

Werkgevers of hun administratiekantoren kunnen via de 

worksite: 

is en 25% werkgever. Het aantal deelnemers dat een 

account heeft aangemaakt voor mijngbf bedraagt eind 2008 

ruim 26.000. 

Pensioeninformatiedagen 

Deelnemers van PGB worden in het jaar voorafgaand aan 

hun pensioneren samen met hun eventuele partner uitge - 

nodigd voor het bijwonen van een pensioeninformatiedag. 

Op die dag wordt actuele informatie verstrekt over grafimedia- 

en wettelijke regelingen die specifiek bedoeld zijn voor 

mensen die 65 jaar worden. In 2008 hebben 1.153 (v.j. 

1.065) deelnemers/partners een voorlichtingsdag bijgewoond. 

Pensioenworkshops 

Voor werkgevers en hun P&O-medewerkers organiseert 

PGB met enige regelmaat een korte pensioencursus. Deelnemers 

aan de workshop krijgen zo meer inzicht in pensioenen 

in het algemeen en in de regelingen bij PGB in het bijzonder. 

De overheid is er veel aan gelegen om het pensioenbewustzijn 

bij deelnemers te versterken. Daarvoor is in de 

Pensioenwet ook een aantal nieuwe eisen gesteld, aan de 

pensioenuitvoerder maar ook aan de werkgever. PGB 

probeert met een afgewogen mix van elektronisch gepersonaliseerde 

communicatie, schriftelijke communicatie en 

daar waar nodig mondelinge toelichting of presentatie de 

kennis van deelnemers op het gewenste niveau te brengen. 

In 2008 is bovendien gestart met een pilot van pensioenspreekuren 

voor deelnemers bij werkgevers. Ook voor de 

werkgever en P&O-medewerkers is het raadzaam zich op 

hoofdlijnen in de pensioenmaterie te verdiepen. Vaak is de 

werkgever of de afdeling P&O het eerste aanspreekpunt van 

de werknemer met pensioenvragen. In dat kader organiseert 

PGB regelmatig pensioencursussen. 

■ bedrijfs- en werknemersgegevens online raadplegen, 

downloaden en printen; 

■ bedrijfsgegevens aanpassen; 

■ werknemers aan- en afmelden; 

■ de deelname aan het pensioenfonds regelen; 

■ de jaaropgave verzorgen. 

De algemene website kent circa 600 bezoekers per dag en 

de Reken Zelf-modules circa 150. Het aantal gebruikers van 

de beveiligde worksite (www.mijngbf.nl) komt in 2008 uit op 

gemiddeld 282 per dag waarvan ongeveer 75% deelnemer 

Pensioenregister 

Het landelijk Pensioenregister zal volgens planning vanaf januari 

2011 operationeel zijn. Pensioenfondsen zorgen voor 

een bestand met de op het laatste UPO gebaseerde gege - 

vens van alle (gewezen) deelnemers. Dit bestand moet op 

ieder uur van de dag online beschikbaar zijn. Eventuele 

inhoudelijke restricties en voorwaardelijkheden moeten worden 

getoond. Een en ander stelt eisen aan de beschikbaarheid 

van NAW-gegevens, verwerking van echtschei - 

dingen, afkoop van kleine pensioenen e.d. PGB volgt de 

ontwikkelingen bij het Register op de voet door middel van 



deelname aan de implementatiewerkgroep en zorgt dat de 

noodzakelijke voorbereidingen door de fondsen tijdig zijn 

getroffen. 

Ontwikkeling serviceniveau 

De uitvoering van de pensioenregeling is uitbesteed aan de 

SAS 70 (typeII)-gecertificeerde Grafische Bedrijfsfondsen 

(GBF) op basis van een Service Level Agreement (SLA). 

PGB streeft voor aangesloten werkgevers en deelnemers 

naar ten minste een marktconforme levering van pensioen. 

Om beter zicht te krijgen op de prestaties van haar uitvoeringsorganisatie 

besloot het fonds mee te doen met het 

CEM-benchmarkonderzoek 2008 over 2007. CEM vergelijkt 

de prestaties van pensioenfondsen wereldwijd. Het bedrijf 

analyseert de kosten die fondsen maken voor pensioenbeheer, 

brengt de service die bestuurders, werkgevers en deelnemers 

wordt geboden in kaart en houdt daarbij rekening 

met het transactievolume en de complexiteit van de pensioenregelingen. 

In totaal deden er vanuit Nederland vijftien 

pensioenfondsen aan het onderzoek mee. Daarvan waren 

acht vergelijkbaar met PGB. 

De kosten en de geleverde service bij PGB zijn afgezet 

tegen die van die acht andere vergelijkbare Nederlandse 

fondsen. Op grond van het rapport kunnen de volgende 

conclusies getrokken worden: 

■ Lage kosten 

In de groep van pensioenfondsen waar PGB mee verge - 

leken is, varieert het aantal deelnemers sterk. Tot de 

deelnemers worden gerekend de actieve werknemers die 

door premiebetaling aan de pensioenregeling deelnemen 

en de pensioenontvangers. Het kleinste fonds heeft 

26.000 deelnemers en het grootste fonds 500.000. 

Gemiddelde grootte lag op 206.000. De prijs per deelnemer 

varieert van 78 tot 199. PGB had in 2007 onge - 

veer 80.000 deelnemers. Ondanks het schaalnadeel is de 

kostprijs per deelnemer bij PGB laag te noemen. PGB zit 

met 79 per deelnemer ruim onder de gemiddelde prijs: 

119 van vergelijkbare pensioenfondsen en 163 van 

alle onderzochte Nederlandse fondsen. 

■ Meer dan gemiddelde service 

De service die het fonds bestuurders, werkgevers en 

deelnemers biedt, ligt boven het gemiddelde van pensioenfondsen 

waar PGB mee wordt vergeleken. Onder 

service valt de beleidsen bestuursondersteuning, het 

aanbieden van online transacties, de pensioencommunicatie, 

de persoonlijke voorlichting, de service naar 

werkgevers, de klantenservice, de pensioenramingen, de 

begeleiding bij het keuzeproces en de uitbetalingen. PGB 

scoort 69 punten op een schaal die loopt tot maximaal 

100. Het gemiddelde van de vergelijkbare pensioenfondsen 

ligt op 67 punten. De verwachting is dat PGB door 

de introductie van een aantal nieuwe services (klantenpanel, 

marktonderzoek, e-nieuwsbrieven, Engelse 

samen vatting jaarverslag, populaire samenvatting jaarverslag, 

informatie over beleid, bestuur en organisatie, pensioenworkshops 

e.d.) in 2008 haar relatieve servicescore 

zal verbeteren. 

Klachten en geschillen 

De kwaliteit van de dienstverlening kan ook worden afgeleid 

uit het aantal klachten dat in ontvangst wordt genomen. Een 

klacht gaat over de manier waarop de deelnemer of de 

werkgever door de uitvoeringsorganisatie is behandeld. In 

2008 werden 16 klachten in ontvangst genomen. Er zijn 

geen klachten voorgelegd aan de Klachtencommissie. 

Met klachten over de toepassing van de pensioenregeling 

kunnen deelnemers en gepensioneerden zich in eerste 

instantie wenden tot de administratie van het pensioenfonds. 

Wanneer men het niet eens is met de voorgestelde oplos - 

sing, bestaat de mogelijkheid om het geschil voor te leggen 

aan het dagelijks bestuur. Wanneer men zich ook in de 

beslissing van het dagelijks bestuur niet kan vinden, staat de 

weg open tot de onafhankelijke Commissie van Bezwaar. In 

2008 werd één beroepsschrift bij de onafhankelijke Commissie 

van Bezwaar ingediend; dat werd niet ontvankelijk 

verklaard. 

Het bestuur ziet het beperkte aantal klachten en beroeps - 

schriften ook als een graadmeter voor de kwaliteit van de 

uitvoering van de pensioenregeling. 

PENSIOENADMINISTRATIE 

Algemeen 

In de administratie van het pensioenfonds heeft in het verslagjaar 

een aantal wijzigingen plaatsgevonden mede als 

gevolg van de Pensioenwet. De wetgever onderscheidt drie 

typen pensioenregelingen: uitkeringsovereenkomsten, kapitaalovereenkomsten 

en premieovereenkomsten. De penpgb 

Jaarverslag 2008 pag. 28


sioenregeling die PGB biedt is een zgn. uitkerings over - 

eenkomst. Er worden door de werkgever pensioenaan - 

spraken of uitkeringen aan werknemers toegezegd. Voor de 

grafimedia is op bedrijfstakniveau een uitvoeringsovereen - 

komst opgesteld waarin inhoud gegeven wordt aan de pensioenovereenkomst 

en de onderbrengingsplicht ervan. 

In 2008 is het voorgeschreven uniforme pensioenoverzicht 

(UPO) voor actieve deelnemers verstrekt. Dit gebeurde overigens 

ook al in 2007. Ook de overige verplichte pensioenoverzichten 

bij de start en einde van de deelname en bij 

pensioneringen en life events zijn ingevoerd. In 2009 zullen 

actieve deelnemers opnieuw een UPO ontvangen, rekening 

houdend met de gewijzigde voorschriften. PGB streeft 

ernaar om de pensioenoverzichten digitaal aan te bieden. 

Om het gebruiksgemak voor deelnemers te vergroten wordt 

een digitaal archief opgezet van waaruit persoonlijke pensioencalculaties 

eenvoudig gemaakt kunnen worden. 

In de administratie is verder nieuw de keuzemogelijkheid om 

een deel van het ouderdomspensioen uit te ruilen voor verhoging 

van het partnerpensioen. De uitruilfactoren die 

daaraan ten grondslag liggen, zijn opgenomen in het pensioenreglement. 

De factoren worden periodiek geactualiseerd. 

Kenmerken regeling 

In het verslagjaar zijn geen wijzigingen in de basispensioenregeling 

aangebracht. De kenmerken van de regeling zijn als 

volgt: 

Pensioensysteem 

Middelloon 

Pensioenleeftijd 

65 jaar 

Pensioengevend salaris Brutoloon gemaximeerd op 

46.381 

Franchise 13.234 

Pensioengrondslag 

Brutoloon minus franchise 

Vakantietoeslag 

Wordt meegenomen in het 

brutoloon 

Opbouwpercentage vast salaris 1,75% 

Opbouwpercentage ploegen- Niet van toepassing 

toeslag 

Nabestaandenpensioen 35% van het ouderdomspensioen 

Eigen bijdrage 

6,5% van de totale premie 

In 2008 zijn de uitkomsten van de continuïteitstoets door het 

fonds gerapporteerd aan de toezichthouder DNB. 


De toeslagverlening op pensioenaanspraken en pensioenrechten 

wordt jaarlijks vastgesteld door het bestuur van het 

fonds na overleg met de deelnemersraad. De toeslagverle - 

ning vindt voorwaardelijk plaats conform D1 van de wettelijk 

voorgeschreven toeslagenmatrix (financiering uit overrendement). 

PGB streeft ernaar om de pensioenaanspraken en 

pensioenuitkeringen waardevast te houden. Het fonds heeft 

de ambitie om de pensioenen jaarlijks aan te passen aan de 

consumentenprijsindex (cpi-afgeleid) zoals die wordt vastgesteld 

door het CBS. De pensioenaanspraken en de pensioenrechten 

zijn per 1 januari 2008 met 2,09% (1 januari 

2007: 1,50%) verhoogd. 

Werkgevers 

In het verslagjaar nam het aantal aangesloten werkgevers 

met 1,5% af. De afname van de werkgelegenheid houdt verband 

met de economische situatie in de bedrijfstak. 

Aan het einde van 2008 stonden 2.622 (v.j. 2.663) werk - 

gevers ingeschreven. 

De verdeling van het aantal werkgevers aan het einde van 

het jaar naar de verschillende sectoren van de grafimediabranche 

is aangegeven in het hiernavolgende overzicht. 

Sectoren 2008 2007 

Grafische bedrijven 2.208 2.263 

Zeefdrukbedrijven 202 210 

Grafimedia cao 2.410 2.473 

Reprografische bedrijven 55 56 

Aan het grafisch bedrijf verwante 

bedrijven die uitsluitend op 

vrijwillige basis deelnemen 157 134 

2.622 2.663 

De toename in de deelname van verwante bedrijven van 134 

naar 157 wordt veroorzaakt door de uitbreiding van de 

werkingssfeer van het fonds voor het uitgeverijbedrijf. In het 

verslagjaar kozen meerdere uitgevers voor aansluiting bij 

PGB. 

Deelnemers 

De in het verslag vermelde aantallen deelnemers ultimo 

2008 zijn gebaseerd op voorlopige cijfers. Het totale aantal 



actieve deelnemers, inclusief de deelnemers met volledige of 

gedeeltelijke toerekening wegens arbeidsongeschiktheid, 

steeg met 2,0% (v.j. een daling van 5,0%) van 44.432 naar 

45.306. De stijging van het aantal deelnemers als gevolg van 

nieuwe aansluitingen en het loslaten van de entreeleeftijd 

overtreft de daling van het deelnemers in de grafimedia - 

sector. 

Onderverdeeld naar de verschillende categorieën zijn de 

aantallen deelnemers ultimo 2008: 

Groep 2008 2007 

Premiebetalende deelnemers 40.186 38.983 

Deelnemers met toerekening 

wegens arbeidsongeschiktheid 5.120 5.449 

Actieve deelnemers 45.306 44.432 

Premievrije deelnemers 189.107 190.142 

Pensioengerechtigde deelnemers * 59.457 55.220 

Totaal 293.870 289.794 

* Het aantal pensioengerechtigde deelnemers is hoger dan het 

aantal ingegane pensioenen zoals vermeld in de kerncijfers en 

de paragraaf Ontwikkeling van de pensioenen als gevolg van 

het feit dat een aantal pensioengerechtigden hun pensioen nog 

niet heeft aangevraagd. Het betreft hier circa 22.340 deelnemers 

waarvan het fonds nog niet op de hoogte is van de woon- of 

verblijfplaats. Hiermee is een geringe omvang van de voorziening 

pensioenverplichtingen gemoeid. Met behulp van de 

Vereniging Bedrijfstakpensioenfondsen wordt bij de Sociale 

Verzekeringsbank getracht om de woon- of verblijfplaats te 

achterhalen. 

Vrijstellingen 

Aan het einde van 2008 hadden in totaal 11 (v.j. 18) 

ondernemingen met 178 (v.j. 391) werknemers vrijstelling 

van de verplichte deelneming wegens een andere pensioenvoorziening. 

Voor 302 (v.j. 337) werknemers gold een individuele 

vrijstelling. Verder waren 7 (v.j. 7) werknemers vrij - 

gesteld op grond van gemoedsbezwaren tegen elke vorm 

van een verzekering. 

Loon- en premievaststelling 

In het verslagjaar is in totaal 172 miljoen (v.j. 153 miljoen) 

aan premies, koopsommen etc. in rekening gebracht. De 

stijging wordt veroorzaakt door uitbreiding van de 

klantenkring met onder andere Misset, SDU, FD en Noordhoff. 

Het totale brutoloon waarover, onder aftrek van de franchise, 

naar verwachting premie in rekening zal worden 

gebracht bedraagt 1.398 miljoen (v.j. definitief 1.344 

miljoen). Het premieloon bedraagt over 2008 871 miljoen 

(v.j. 815 miljoen). 

De totale premie bedroeg 17% (v.j. 17,5%) van de pensioengrondslag, 

zijnde het brutoloon minus de franchise. Het premieloon 

bedraagt over 2008 871 miljoen (v.j. 815 miljoen). 

Het werknemersdeel bedroeg 6,5% (v.j. 6,75%) van de pensioengrondslag. 

De werkgeverslast, na aftrek van de 

werknemersbijdrage, inzake de pensioenregeling bedroeg 

gemiddeld 10,5% van de pensioengrondslag (v.j. 10,75%). 

Uitkeringen 

In 2008 werd voor een bedrag van 276 miljoen (v.j. 247 

miljoen) uitgekeerd. Ten opzichte van 2007 betekent dit een 

stijging van 11,8% (v.j. een stijging van 7,4%). De stijging 

doet zich met name voor bij de ouderdomspensioenen en 

partnerpensioenen. De ouderdomspensioenen stijgen met 

11,4% (v.j. 7,3%) en de partnerpensioenen met 8,2% (v.j. 

5,2%). Deze stijging wordt veroorzaakt door de toename van 

het aantal gepensioneerden en de gemiddeld hogere 

opbouw van het pensioen van de nieuwe pensioengerechtigden. 

Van het aantal gepensioneerden is 15% vrouw 

(v.j. 15%). 

In 2008 werd uitgekeerd: 

Uitkeringen 2008 2007 

Ouderdomspensioenen 196 176 

Partnerpensioenen 66 61 

Wezenpensioenen 1 1 

Premierestitutie/afkoopsommen 2 2 

Vervroegd pensioen 11 7 

Ten laste van de rekening van 

baten en lasten 276 247 

Actief beleid voor uitbetaling pensioen 

Het PGB voert een actief beleid om de pensioenen te kunnen 

uitbetalen aan pensioengerechtigden. Door een koppeling 

met de Gemeentelijke Basisadministratie worden de 

adresgegevens van deelnemers actueel gehouden. Deelnepgb 



mers waarvan het adres bekend is worden een half jaar voor 

de ingangsdatum door het pensioenfonds benaderd. 

Bij het ontbreken van de juiste gegevens omtrent woon- of 

verblijfplaats gaat het vaak om deelnemers die geruime tijd 

geleden aan de pensioenregeling hebben deelgenomen of 

zijn geëmigreerd. Met behulp van de Vereniging Bedrijfstakpensioenfondsen 

wordt via de Sociale Verzekeringsbank 

dan getracht deze gegevens te achterhalen. 

Ontwikkeling van de pensioenen 

In 2008 zijn 2.519 (v.j. 1.797) ouderdomspensioenen 

toegekend. Het totale aantal pensioenontvangers stijgt van 

35.356 tot 37.117, een toename van 5,0%. 

Flexibel pensioen 

Iedere actieve deelnemer is tot zijn 65e jaar verzekerd voor 

partnerpensioen. Bij het bereiken van de pensioengerechtigde 

leeftijd kan eenmalig worden gekozen om het 

partnerpensioen uit te ruilen voor extra ouderdomspensioen. 

Naast de mogelijkheid het partnerpensioen uit te ruilen, kunnen 

verzekerden kiezen voor een getrapt pensioen of een 

gelijk overlevingspensioen. Om een verantwoorde keuze te 

kunnen maken wordt veel aandacht besteed aan de communicatie. 

Deelnemers ontvangen onder meer een persoonlijk 

pensioenoverzicht. Daarin worden alle relevante keuzeopties 

op basis van het persoonlijk opgebouwde pensioen in 

beeld gebracht. Bovendien kan voor persoonlijk maatwerk 

gebruik gemaakt worden van een internetapplicatie. Ter 

voorbereiding van het keuzeproces worden ook pensioeninformatiedagen 

georganiseerd. 

Pensioenverdeling naar soort 2008 2007 

Standaard pensioen 31% 32% 

Gelijk overlevingspensioen 16% 18% 

Getrapt pensioen 29% 28% 

Extra ouderdomspensioen 24% 22% 

Overzicht aantallen ingegane pensioenen Ouderdoms- Partnerpensioen Wezenpensioen Totaal 

pensioen 

Stand per 31-12-2007 22.259 12.473 624 35.356 

Toekenningen 2.519 856 84 3.459 

24.778 13.329 708 38.815 

Beëindigingen 1.021 576 101 1.698 

Stand per 31-12-2008 23.757 12.753 607 37.117 

Stand per 31-12-2008 in % van stand per 31-12-2007 106,7% 102,2% 97,3% 105,0% 



BELEGGINGEN 

Algemeen 

De kredietcrisis die zich in 2007 aandiende, is breder en 

dieper van omvang dan aanvankelijk werd verwacht. Beleggers, 

bedrijven, consumenten en overheden zijn zodanig 

geraakt dat de reële economie zwaar is aangetast. Er is 

inmiddels sprake van een wereldwijde recessie. 

De oorsprong van de huidige economische problemen ligt in 

de beginjaren van dit millennium. De voormalige voorzitter 

van de Amerikaanse Centrale Bank Alan Greenspan verlaagde 

als antwoord op het uiteenspatten van de IT-luchtbel 

de rentetarieven naar het onwaarschijnlijk lage niveau van 

1%. Op dat niveau zijn de tarieven te lang blijven staan. Er 

werd goedkoop geld geleend om via beleggingen een beter 

rendement te realiseren. Niet alleen individuele consumenten 

maar vooral ook financiële instituten zorgden voor 

economische groei door het op grote schaal lenen c.q. het 

krediet verschaffen. Met het oplopen van de inflatie ontstonden 

echter problemen. Als gevolg van de hogere inflatie 

stortte de waarde van veel beleggingen als een kaartenhuis 

in elkaar. De huizenmarkt in Amerika werd zwaar geraakt en 

vervolgens sloegen de problemen verder over naar de financiële 

sector. Hierdoor is uiteindelijk de kredietcrisis ontstaan. 

Regelmatig duiken vergelijkingen op met de depressie in de 

jaren dertig. De economische omstandigheden zijn echter 

niet vergelijkbaar. Ontegenzeggelijk is er sprake van een 

diepe, wereldwijde recessie. Er is veel schade aangericht in 

de reële economie. Maar de huidige onderliggende 

dynamiek en de verdere ontwikkeling van de opkomende 

landen zullen er naar verwachting voor zorgen dat de 

wereldeconomie binnen overzienbare tijd het groeipad weer 

zal gaan volgen. Ook de opkomende landen krijgen nu klappen. 

Ze zijn echter op het toneel verschenen om er te blij - 

ven. De landen hebben een relatief jonge bevolking die sterk 

gemotiveerd is om bij te dragen aan de welvaartsgroei. PGB 

ziet daarin een goede basis voor herstel. Ook de opstelling 

van de overheden is hoopgevend. Er wordt alert ingegrepen. 

Het financiële systeem en de financiële instellingen worden 

gesteund, er worden maatregelen genomen om de geldmarkt 

weer in beweging te krijgen en de werkgelegenheid 

wordt daar waar mogelijk gestimuleerd. De onzekerheid over 

de toekomst leidt bij de consument echter nog tot grote 

terughoudendheid bij het doen van bestedingen. 

De vraag is hoe de situatie over zes tot negen maanden is. 

Blijft de consument somber of gaat men over tot de orde 

van de dag. De onderstaande grafiek toont de economische 

groei en omvat de laatste taxaties. Mondiaal zijn de 

economische groeiverwachtingen voor 2009 regelmatig 

neerwaarts aangepast. De verwachtingen voor 2010 laten 

een positieve ontwikkeling zien. 

Economische groei 

Opkomende landen groeien zoals gewoonlijk sneller dan 

ontwikkelde economieën. De maak- en service-industrie in 

China en India heeft nu echter te maken met een Westerse 

consument die de hand op de knip houdt. Deze vraaguitval 

wordt deels opgevangen door de binnenlandse groei - 

dynamiek. De stimuleringsplannen in deze landen hebben 

weer een positieve invloed op de wereldeconomie. 

Vooruitzichten 

Wereldwijd zien overheden de ernst van de situatie in en 

proberen met alle macht een vangnet onder het financiële 

systeem te spannen om een crisis als in de jaren dertig te 

voorkomen. Verder zien we dat de overheden nog een stap 

verder gaan door de reële economie te ondersteunen waar 

dat kan. Instrumenten in dat kader zijn belastingverlaging en 

investeren in bijvoorbeeld infrastructuur. Deze investeringen 

zijn op termijn toch nodig en kunnen qua planning naar 

voren gehaald worden. Ook de Centrale Banken kunnen bijdragen 

door de officiële rentetarieven voor het komende jaar 

zo laag mogelijk vast te stellen. Al was het maar om de 

winst gevendheid van de banken een herstelkans te geven 

en de banken te dwingen geld uit te zetten bij andere partijen 

dan de Centrale Bank zelf. Voor 2009 wordt een verdere 

verlaging van de inflatie voorzien dankzij de lagere grondpgb 



stofprijzen. De inflatie hoeft dus geen belemmering meer te 

zijn om de rentetarieven laag te houden. De verlaagde 

tarieven zullen echter wel weer tijdig moeten worden verhoogd 

naar meer realistische niveaus om een herhaling van 

problemen te voorkomen. 

De periode na deze diepe crisis wordt interessant. De 

uitkomsten van het herinrichtingsproces van de financiële 

sector en de rol van de overheid/toezichthouder hierbij, 

zullen doorwerken in de komende decennia. De vraag is ook 

hoe tijdelijk het aandeelhouderschap van de staat bij de 

banken zal zijn. 

Beleggingsmarkten 

Vastrentende markten 

Bij de vastrentende waarden ondergingen staatsobligaties 

van de ontwikkelde landen door de dalende rente een 

waardestijging. Daartegenover stond echter een grotere 

waardedaling van de bedrijfsobligaties. Als gevolg van de 

kredietcrisis was er een vlucht naar veilig staatspapier en 

verdween de liquiditeit in bedrijfsobligaties grotendeels, wat 

tot gevolg had dat de koersen extreem daalden. De kapitaalmarktrente 

ging in de eurozone per saldo omlaag. Aanvankelijk 

overheerste de inflatievrees met als gevolg een stij - 

ging van de kapitaalmarktrente. Daarna verdween de vrees 

door de economische perikelen en daalde de kapitaalmarkt - 

rente zeer snel. In de Verenigde Staten en Japan zette de 

reeds in 2007 ingezette daling zich voort in 2008. 

Kapitaalmarktrente Eurozone 2001 - 2008 (%) 

De bedrijfsobligatiemarkten hebben in het verslagjaar zwaar 

geleden onder de kredietcrisis. Het vastrentende resultaat 

was in het boekjaar voor staatsleningen positief, voor be - 

drijfs obligaties sterk negatief. In tijden van crisis vervullen 

staats obligaties de rol van vluchthaven. Dat betekent dat de 

waardering van staatsobligaties overtrokken kan zijn vanwege 

tijdelijke extra vraag. Toch zijn er diverse fundamentele 

ondersteunende factoren die erop wijzen dat staatsleningen 

door een laag effectief renteniveau hoog geprijsd kunnen 

blij ven. De officiële rente dient verlaagd te worden c.q. kan 

laag blijven. Dit wordt gelegitimeerd door de afnemende 

inflatie en economische teruggang. Om de economische 

groei weer op gang te krijgen en de huidige risicoafkeer aan 

te pakken is het wel noodzakelijk dat er een steile curve 

wordt gecreëerd, waarbij lang geld hoger rendeert dan kort 

geld. Hierdoor wordt sparen, het beleggen in kort geld, ontmoedigd 

en risico nemen, beleggen in lang geld, meer gestimuleerd. 

Uiteindelijk draait het erom dat de risicovrije voet 

van kapitaal lager wordt en laag blijft. Door een lagere rente 

wordt de kredietverlening weer op gang gebracht. Banken 

zullen ook gestimuleerd of aangemaand moeten worden de 

lagere rentetarieven door te geven aan bedrijven en consumenten. 

Dan wordt het immers weer verantwoord voor 

zowel kredietverstrekkers als kredietnemers om samen 

zaken te doen. 

Bedrijfsobligaties zijn door de kredietcrisis in zwaar weer 

terechtgekomen. Continueert de kredietcrisis dan lijkt er 

inmiddels al veel slecht nieuws ingeprijsd te zijn. De steunoperaties 

van de monetaire autoriteiten en overheden geven 

bedrijfsleningen voorlopig weer wat lucht. Met name bij 

kortlopende obligaties is er een sterk effect dat de koers van 

de obligatie, naarmate de aflossing van de hoofdsom 

nadert, naar 100% getrokken wordt, mits de debiteur niet 

bankroet gaat. Het hoge effectieve rendement geeft daarbij 

een stootkussen tegen de volatiliteit van de marktprijs. 

Het renteverschil tussen bedrijfsobligaties en staatsobligaties 

heeft historisch hoge niveaus bereikt. Bij bedrijfsobligaties 

met een hoge kredietwaardigheid is dit een uiting van 

gebrek aan liquiditeit op de markten. Bij bedrijfsobligaties 

met een lagere kredietwaardigheid komt dit ook door het 

grotere risico van het verlagen van de zogenaamde rating of 

een mogelijk faillissement. 



Aandelenmarkten 

Door de kredietcrisis zijn alle aandelenbeurzen in het verslagjaar 

fors omlaag gegaan en de resultaten op de aandelenbeleggingen 

waren dan ook zeer slecht. De daling op de 

belangrijkste beurzen lag tussen de 30% en ruim 50%. Aanvankelijk 

leek het nog goed te gaan maar toen de kredietcrisis 

zich begon te verdiepen werd vanaf het tweede kwartaal 

een ongekende daling ingezet. De financiële sector werd het 

hardst geraakt. De zeer sterke daling is te begrijpen bij het 

zien van de dalende winsten, zo niet stijgende verliezen en 

de vooruitzichten. De recessie lijkt inmiddels te zijn ingeprijsd 

met lage koers/winstverhoudingen. Deze recessie gaat eens 

over en dan zullen de aandelenbeurzen hun weg omhoog 

weer vinden. De DNB heeft voor ALM-input een lange - 

ter mijnverwachting van 7,5% voor aandelen in de ont - 

wikkelde landen en 8% voor de opkomende markten. Het 

fonds heeft door de economische problemen het belang in 

aandelen in haar normportefeuille voor 2009 wel verlaagd 

van 43% naar 35%. Hierbij blijft het streven van het fonds 

om externe managers te kiezen die extra rendement toevoegen, 

zodanig dat de karakteristieken van de aandelenportefeuille 

overeen komen met de benchmark. 

Koersverloop aandelenmarkten 2001 - 2008 

hier meer last van dan niet-beursgenoteerde vanwege de 

toegenomen volatiliteit. De totaalrendementen zullen naar 

verwachting voor woningen positief blijven, met uitzondering 

van het topsegment. Winkels kennen door het afnemend 

consumentenvertrouwen een minder hoog rendement. De 

verwachte waardedaling voor winkels zal, naar verwachting 

ook over een looptijd van twee jaar, rond de 10% zijn. Voor 

kantoren wordt uitgegaan van een verdere waardedaling van 

10-15% over de komende twee jaar, bovenop de waarde - 

dalingen van 5-10% die reeds hebben plaatsgevonden op 

gedane transacties. Fondsen met weinig vreemd vermogen 

bieden nu goede mogelijkheden voor de toekomst. 

Alternatieve markten 

Infrastructuur 

De inframarkt houdt zich goed staande maar de mogelijkheden 

worden wel minder. Mogelijk krijgt de sector door de 

economische malaise nu een extra impuls, waardoor veel 

overheidsplannen, in vooral infrastructuur, naar voren worden 

gehaald. Voorts is de opkomst te zien van infra- en 

landbouwgrondfondsen die zonder geleend geld werken. 

Grondstoffen 

Het resultaat op commodities, grondstoffen, was in het verslagjaar 

sterk negatief. Na een forse stijging in het eerste 

deel van het verslagjaar daalden de grondstofprijzen als 

gevolg van de economische crisis daarna in korte tijd zeer 

scherp. In grondstoffen wordt belegd vanwege diversificatie 

van de activa door het vroegtijdig opvangen van geopolitieke 

risicos en inflatie. Gezien de forse stijging van de grondstoffenprijzen 

in de eerste helft van 2008 werkte diversificatie 

naar commodities heel goed. Echter, in de tweede helft van 

2008 werd de correlatie met andere zakelijke waarden juist 

positief. In feite daalden de koersen van alle zakelijke waarden, 

inclusief die van commodities. 

Vastgoedmarkten 

Onroerend goed heeft in het boekjaar per saldo negatief 

gepresteerd. De vastgoedparticipaties en het directe vastgoed 

zorgden nog voor een licht positief resultaat, de 

beursgenoteerde vastgoedfondsen ondergingen echter een 

aanzienlijke waardedaling. In het algemeen geldt dat de 

vastgoedmarkten in Europa er nog relatief rustig bij liggen, 

hoewel er een duidelijk opwaartse druk op de aanvangsrendementen 

is. Beursgenoteerde vastgoedfondsen hebben 

Historische cijferreeksen laten zien dat commodities over de 

lange termijn een extra rendement genereren van ruim 

anderhalf procent ten opzichte van obligaties. De korte termijn 

vooruitzichten voor commodities zijn thans te onzeker 

voor een onderbouwde voorspelling. De langetermijnvooruitzichten 

lijken gunstig als blijkt dat de kredietcrisis en 

huidige terugval van de grondstoffenprijzen de noodzakelijke 

vervangingsinvesteringen in de mijnbouw en agrarische sector 

ontmoedigen. 



Hedge Funds 

De hedge fund industrie heeft in 2008 het slechtste jaar in 

haar bestaan moeten ervaren. Het gemiddelde rendement 

was eenvoudig na te bootsen geweest via een belegging 

van 50% in aandelen en 50% in obligaties. De hedge fund 

industrie staat aan de vooravond van een grote herstructurering. 

Het succes is voor velen over. De muziek is gestopt 

en alleen de allerbeste hedge funds zullen een plaats 

behouden. Duidelijke jarenlange trends, zoals die ontstonden 

na het barsten van de internetbel, zijn stuk voor stuk doorbroken 

in de voorbije 18 maanden. De tijd is voorbij dat er 

makkelijk extra rendement kon worden behaald. Het gaat nu 

om echt vakmanschap en dat is uiterst schaars. Het gevolg 

is dat honderden hedge funds op dit moment verdwijnen en 

de verwachting van industriespecialisten is dat dit oploopt 

tot duizenden. Voor de goede orde: er zijn ongeveer 8.500 

hedge funds in de wereld. Het leeglopen van de hedge fund 

bel zorgt voor extra veel volatiliteit op de beurzen. Vanuit 

het oogpunt van continuïteit, stabiliteit en een goed rendement 

is het van belang dat PGB de juiste hedge fund managers 

blijft weten te vinden. 

Asset mix 2008 

Jaarlijks wordt, voorafgaand aan het nieuwe beleggingsjaar, 

de voor dat jaar te hanteren strategische asset mix vastgelegd 

in het beleggingsplan en door het bestuur vastgesteld. 

Tevens geldt dit voor de bandbreedtes daarom - 

heen, waarbinnen tactisch beleid kan worden gevoerd. 

De strategische beleggingsmix, realisatie en bandbreedtes 

voor 2008 zijn voor de hoofd- en subonderdelen als volgt 

samengevat: 

Beleggingsonderdeel strate- feitelijke allocatie bandgische 

per 31-12-2008 breedte 

allocatie 

% % € x mln % 

Vastrentende waarden 39 43,5 3.165 35 - 65 

waarvan: 

Staat 62 30,6 969 20 - 80 

Bedrijven 58,8 1.860 

Inflatie gerelateerd 2 2,0 64 0 - 6 

Opkomende markten 8 4,1 129 0 - 12 

High yield 8 6,0 192 0 - 12 

Geldmarkt 20 − 1,5 − 49 0 - 40 

Aandelen 43 36,4 2.652 33 - 53 

waarvan: 

Europa ex VK 30 30,4 807 21 - 39 

Verenigd Koninkrijk 7 6,6 175 5 - 9 

Noord-Amerika 35 35,1 930 24 - 46 

Japan 10 7,9 208 7 - 13 

Pacific ex Japan 5 5,2 139 3 - 7 

Opkomende landen 13 14,8 393 9 - 17 

Onroerende zaken 8 10,4 757 5 - 15 

Green Investments/Infra 4 4,4 319 0 - 6 

Commodities 3 2,5 183 0 - 6 

Hedge funds 2 2,5 182 0 - 4 

Liquiditeiten 1 0,3 23 − 5 - 10 

Totaal beleggingsportefeuille 100 100 7.281 100 

De strategische allocatie kende in 2008 een verloop en de 

aangegeven allocatie is die per ultimo 2008. Het relatief 

grote verschil bij de vastrentende waarden en aandelen 

tussen de feitelijke en de strategische allocatie wordt ver - 

klaard doordat er in de laatste weken van het boekjaar een 

omvorming heeft plaatsgevonden in de portefeuille naar de 

nieuwe strategische allocatie per 1 januari 2009. Het percentage 

vastrentende waarden is met het oog op risico - 

reductie onder invloed van de kredietcrisis hierin omhoog - 

gebracht naar 44% en het aandelenpercentage omlaag naar 

36%. 



Bij de vastrentende waarden heeft hierbij tevens een herschikking 

van portefeuilles plaatsgevonden, waarbij de be - 

drijfsleningen in een aparte portefeuille zijn opgenomen. 

De voornaamste benchmarks voor de hoofd- en subonderdelen 

van de beleggingsportefeuille zijn voor 2008 naar 

bron als volgt vastgesteld: 

De bovenvermelde onderverdeling en bedragen betreffen 

alleen de portefeuille waarvan de performance wordt 

vergeleken met die van de normportefeuille. Hierin zijn de 

tactische derivaten in de diverse beleggingsonderdelen 

meegenomen, in tegenstelling tot de jaarrekening. 

De totale beleggingen van het fonds zoals opgenomen in de 

kerncijfers bestaan naast de beleggingsportefeuille ook nog 

uit de matching portefeuille waarmee de afdekking van het 

renterisico plaatsvindt en de currency overlay portefeuille 

waarmee het valutarisco wordt afgedekt. 

Totaal beleggingsportefeuille 7.281 

Matching portefeuille 683 

Currency overlay portefeuille 167 

Diverse posten 77 

Totaal beleggingen, zie kerncijfers 8.208 

In de jaarrekening wordt vanaf 1 januari 2007 een andere 

manier van vastlegging gevolgd met betrekking tot de 

derivaten. Indien een derivaat een negatieve waarde heeft, 

wordt deze als schuld op de balans verantwoord. Dit is als 

volgt in de jaarrekening opgenomen: 

Vastrentende waarden - Bloomberg/Effas, onderverdeeld 

per regio/land 

Aandelen 

- MSCI onderverdeeld per regio/ 

land 

Onroerende zaken - GPR en ROZ, onderverdeeld per 

investeringstype 

Commodities - S&P GSCI, onderverdeeld per 

producttype 

Overige 

- Product of rentetarief gerelateerd 

Voor 2008 zijn alle benchmarks 100% afgedekt naar EUR, in 

overeenstemming met het strategische beleid tot 100% 

afdekking van de vreemde valuta in de eigen portefeuille. 

Rendement 

PGB heeft in 2008 ook geleden onder de zeer ongunstige 

marktomstandigheden en de daardoor veroorzaakte zeer 

grote daling van de aandelenbeurzen wereldwijd. Zoals in 

het overzicht op de volgende bladzijde is te zien, heeft het 

fonds in het jaar 2008 een totaalrendement binnen de beleggingsportefeuille 

behaald van 20,7% tegen 5,5% in 2007. 

Dit rendement was 1,7% lager dan de normportefeuille die 

een totaalrendement te zien gaf van 19,0% (v.j. 5,3%). De 

belangrijkste factoren voor deze underperformance was de 

achterblijvende performance bij vastrentende waarden, alternatieve 

beleggingen en het vastgoed. De aandelen lieten in 

het verslagjaar een outperformance zien. 

Totaal beleggingen, zoals opgenomen 

in de jaarrekening 8.378 

Negatieve derivaten verantwoord als 

overige schulden op de balans 170 

Totaal beleggingen, zoals opgenomen 

in de jaarrekening 8.208 

Benchmarks 

In het beleggingsplan worden de voor dat jaar gehanteerde 

benchmarks vastgelegd en door het bestuur vastgesteld. 

Tegen deze benchmarks worden de eigen prestaties gemeten. 

Voor alle in voorgaande tabel vermelde subonderdelen 

is een benchmark bepaald. 

De vastrentende waarden hebben in 2008 een totaalrendement 

geboekt van 1,0% tegen vorig jaar 2,0%. De normportefeuille 

rendeerde 6,2% zodat er een underperformance 

werd behaald van 7,2%. De overweging van bedrijfsleningen 

pakte zeer slecht uit door de economische crisis. Door het 

opdrogen van de liquiditeit van deze leningen daalden de 

koersen tot ongekend lage niveaus. De directe couponrente 

op deze leningen is wel veel hoger en indien zich een herstel 

aandient kan dit een zeer positief effect hebben. 

De aandelen hebben met een totaalrendement van 39,0% 

zeer slecht gepresteerd en ook veel lager dan in 2007 (6,9%). 

De normportefeuille gaf een rendement te zien van 40,1%, 

waardoor er toch nog een outperformance was van 1,1%. 



De onroerende zaken gaven een totaalrendement te zien 

van 9,3%. Het negatieve resultaat werd voornamelijk 

veroorzaakt door de beursgenoteerde vastgoedaandelen. 

De normportefeuille rendeerde 9,0%. De underperformance 

werd bewerkstelligd door de niet-beursgenoteerde vastgoedaandelen. 

De alternatieve beleggingen bestonden in 2008 uit commodities, 

green investments/infrastructuur en hedge funds. 

De resultaten die hiermee werden behaald, met tussen 

haakjes die van de normportefeuille, zijn respectievelijk 

64,3% (43,7%), 3,4% (3,5%) en 9,2% (4,8%). 

Het totaalrendement inclusief de portefeuilles ter afdekking 

van het renterisico en het valutarisico bedroeg -17,8%. In 

tegenstelling tot vorig jaar (2,5% negatief) was de invloed 

van deze twee portefeuilles op het totaalrendement in dit 

verslagjaar 2,9 positief. 

In onderstaande tabel wordt het totaalrendement over 2008 

ge rapporteerd. Tevens zijn de rendementen van de onder - 

liggende rubrieken weergegeven, evenals de overeenkomstige 

rendementen over 2007. 

Performancetoets / Z-score 

In het kader van het Vrijstellingsbesluit Wet Bpf 2000 wordt 

vanaf 1998 het behaalde rendement van het fonds 

vergeleken met het rendement van de jaarlijks vooraf vastgestelde 

normportefeuille, uitmondend in een jaarlijkse 

score, de zogenaamde Z-score. De Z-score over 2008 

bedroeg 1,02 (v.j. + 0,09). De score was negatief omdat 

het rendement van de eigen beleggingsportefeuille met 

20,7% lager was dan dat van de normportefeuille met 

19,0%. De beleggingskosten, inclusief de kosten van het 

externe management bij de aandelen, waren iets hoger dan 

de normkosten, wat eveneens een licht negatief effect had. 

Bij de wettelijk voorgeschreven jaarlijkse performancetoets 

dient het gemiddelde van deze Z-scores over de laatste vijf 

jaar ieder jaar getoetst te worden. Indien dit gemiddelde 

negatief is heeft het fonds volgens de wet onvoldoende 

gepresteerd. 

Door wetswijziging is de ondergrens gewijzigd van 1,28 

tot 0 door bij de berekeningsuitkomst 1,28 op te tellen. 

De performancetoets 2009 over de jaren 2004 tot en met 

2008 komt uit op een score voor het fonds van + 1,31 

(v.j. + 1,77), wat ruim positief is. 

Rendementen 2008 

Beleggingsonderdeel 

In procenten 

Totaal rendement 

2008 2007 

Vastrentende waarden 1,0 2,0 

Aandelen 39,0 6,9 

Onroerende zaken 9,3 10,2 

Commodities 64,3 47,2 

Green Investments/infra 3,4 ― 

Hedge funds 9,2 ― 

Liquiditeiten 0,1 14,4 

Totaal beleggingsportefeuille 20,7 5,5 

Totaal normportefeuille 19,0 5,3 

Totaal fonds incl. 

afdekking rente/valutarisico 17,8 3,0 



Actuariële analyse 

De actuariële analyse van het saldo van baten en lasten kan 

als volgt worden weergegeven: 


Premieresultaat 

Premiebijdragen 184 164 

Pensioenopbouw 107 126 

Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor 

pensioenuitvoeringskosten 6 5 

Pensioenuitvoeringskosten 8 6 

75 37 

Interestresultaat 

Beleggingsresultaten 1.777 269 

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen 320 289 

Indexering en overige toeslagen 130 

Wijziging marktrente 1.470 590 

3.567 440 

Overig resultaat 

Resultaat op waardeoverdrachten (saldo-overdracht van rechten) 4 1 

Resultaat op kanssystemen (overige wijzigingen) 31 23 

Wijziging overige actuariële uitgangspunten 3 

Overige baten 96 78 

Wijziging herverzekeringsdeel technische voorzieningen ― 

Overige lasten 28 ― 

41 103 

Totaal saldo van baten en lasten 3.451 580 

Het pensioenfonds hanteert voor haar premiestelling een 

gedempte rekenrente van 4,25%. Op basis van deze rekenrente 

is de kostendekkende premie vastgesteld op 16%. 

Indien wordt uitgegaan van een rentestand van 4,85% 

bedraagt de kostendekkende premie 13,6%. 

De toeslagverlening dient gefinancierd te worden uit het 

beleggingsresultaat. Gezien de slechte beleggingsresultaten 

is besloten om geen indexering toe te zeggen. 

Uitkomsten van de solvabiliteitstoets 

Financieel Toetsingskader 

Het financieel toezicht is gebaseerd op een going concerngedachte. 

Een pensioenfonds dient daarbij te streven naar 

een evenwicht. Er is sprake van een evenwichtige financiële 

situatie wanneer de kans dat het fonds over minder middelen 

beschikt dan de waarde van de onvoorwaardelijke verplichtingen, 

zich slechts één keer in de 40 jaar voordoet. 



Deelnemers hebben dan een zekerheid van 97,5% dat het 

fonds aan zijn verplichtingen kan voldoen. Het vereiste eigen 

vermogen van een pensioenfonds is het vermogen dat hoort 

bij deze evenwichtssituatie. 

De financiële positie van een pensioenfonds wordt 

weergegeven in de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft 

de verhouding weer tussen het totale vermogen van het 

pensioenfonds en haar voorziening pensioenverplichtingen. 

Bij een dekkingsgraad van 100% is het pensioenvermogen 

gelijk aan de voorziening pensioenverplichtingen. Er zijn dan 

geen reserves. Omdat beleggingsrendementen echter van 

jaar tot jaar sterk kunnen fluctueren, zullen er in het licht van 

de zekerheidsmaat van 97,5%, reserves moeten worden 

aangehouden. Voor PGB betekent dit dat de dekkingsgraad 

van het fonds, gezien de huidige samenstelling van de 

beleggingen, voor de onvoorwaardelijke aanspraken 

ongeveer 114% zal moeten bedragen. 

Solvabiliteit 

Als een fonds niet over het vereiste eigen vermogen beschikt 

is er sprake van een dekkingstekort of een reservetekort. 

Van een dekkingstekort is sprake als de dekkingsgraad van 

het fonds gelijk of lager is dan 105% ten opzichte van het 

minimaal vereiste vermogen. Van een reservetekort is sprake 

wanneer de dekkingsgraad zakt onder de 114%. Met een 

dekkingsgraad van 97% (ultimo 2008) heeft PGB een 

dekkingstekort en voldoet dan ook niet aan de gestelde 

solvabiliteitseis. 

mate van waarschijnlijkheid dat het pensioenfonds zal kunnen 

voldoen aan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, 

in aanmerking nemend het streven inzake toeslagen, 

zoals aan verzekerden meegedeeld en de in weten regelgeving 

opgenomen criteria. 

Daarnaast zijn de maatregelen, genomen tot herstel van de 

financiële positie en vastgelegd in het herstelplan van 26 

maart 2009, betrokken in het oordeel van de actuaris. Volgens 

dit herstelplan zal het pensioenfonds binnen de daartoe 

vereiste termijnen voldoen aan de gestelde normen ten 

aanzien van het minimaal vereist eigen vermogen en vereist 

eigen vermogen. 

RISICO EN BEHEERSING 

Algemeen 

Het beheersen van risicos is altijd al een belangrijk aandachtspunt 

van het bestuur PGB geweest. Door de toenemende 

dynamiek en complexiteit van zowel interne als 

externe ontwikkelingen is het belang van risicomanagement 

toegenomen. Voorbeelden van deze ontwikkelingen zijn 

toenemende weten regelgeving, complexere bedrijfs - 

processen en beleggingsproducten evenals het toege nomen 

extern toezicht. Als uitvloeisel hiervan heeft de uitvoerings - 

organisatie GBF in 2008 de afdeling Riskmanagement & 

Compliance opgezet, zodat een betere invulling kan worden 

gegeven aan risicomanagement vanuit een integraal perspectief. 

Oordeel van de externe actuaris over de financiële positie 

Met inachtneming van het navolgende is de actuaris van 

oordeel dat naar zijn overtuiging is voldaan aan de artikelen 

126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De technische 

voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregels 

en uitgangspunten, toereikend vastgesteld. Het 

eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum 

lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. 

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de 

verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een 

dekkingstekort. De omvang van dit dekkingstekort is zodanig 

dat de technische voorzieningen van het pensioenfonds op 

de balansdatum niet volledig door waarden zijn gedekt. 

De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds voor de 

Grafische Bedrijven is naar de mening van de actuaris onvoldoende 

vanwege het dekkingstekort. Daarbij is bepalend de 

De gevolgen van de financieel economische crisis hebben 

aangetoond dat goede risicobeheersing voor pensioenfondsen 

een absolute must is. Het managen van de risicos en 

de financiële positie van het pensioenfonds heeft het afge - 

lopen jaar veel aandacht gekregen. Als gevolg van de 

negatieve ontwikkelingen door de crisis is de financiële positie 

van PGB verslechterd. De dekkingsgraad is gedaald van 

148% naar 97%. 

De afwegingen in de mate waarin aanpassingen in de beleggingscategorieën 

als gevolg van de crisis zijn doorgevoerd 

zijn vooral in het licht van het middellange en langetermijnperspectief 

geplaatst. Vooral door het actief managen van 

de renterisicos is de daling van de dekkingsgraad beperkter 

uitgevallen dan zonder die actieve opstelling het geval zou 

zijn geweest. 



In de jaarrekening is een afzonderlijk hoofdstuk opgenomen 

voor risicobeheer en derivaten. Daar treft u een gedetail - 

leerde cijfermatige toelichting aan op de specifieke risicos. 

ERM COSO 

De inrichting van het risicomanagement bij PGB is 

gebaseerd op het zogenaamde ERM COSO-raamwerk. Dit 

zogenaamde Enterprise Risk Management raamwerk is 

afkomstig van The Committee of Sponsoring Organizations 

of the Treadway Commission. Dit comité heeft het initiatief 

genomen om te komen tot een algemeen kader voor risicomanagement. 

ERM COSO wordt wereldwijd gezien als een 

van de belangrijkste raamwerken voor de inrichting van integraal 

risicomanagement. ERM COSO is bij PGB een continu 

proces dat, geïnitieerd door het bestuur van PGB en de 

directie van de uitvoeringsorganisatie GBF, tot stand wordt 

gebracht door alle lagen van de organisatie. Het oogmerk 

daarbij is om een redelijke mate van zekerheid te verschaffen 

dat de risicos die samenhangen met het bereiken van de 

doelstellingen op een goede wijze worden beheerst. 

De dimensies van het ERM COSO raamwerk worden in de 

volgende kubus weergegeven. 

PERSPECTIEVEN 

De kernprocessen van het pensioenfonds zijn vastgelegd. In 

zogenaamde riskcontrolmatrices zijn rekening houdend 

met de doelstellingen van de COSO-perspectieven strategie, 

operationeel, rapportage en compliance de risicos en de 

genomen beheersmaatregelen van die processen geïdentificeerd. 

Voor de beheersing van de risicos wordt gebruik 

gemaakt van het three lines of defence model. De verantwoordelijkheid 

voor het beheersen van de risicos ligt bij 

degenen die ook verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van 

de processen. De afdeling Riskmanagement & Compliance 

coördineert, faciliteert en houdt toezicht op voortgang en 

naleving hiervan. De Interne Accountantsdienst toetst de 

effectieve werking van de beheersmaatregelen door middel 

van testwerkzaamheden en operational audits. Op basis van 

bevindingen worden eventueel verbeteracties doorgevoerd. 

Riskassesments en voorlichting 

In het kader van risicomanagement zijn in het verslagjaar 

verschillende riskassesments en voorlichtingsbijeenkomsten 

gehouden voor bestuursorganen alsmede binnen de uitvoeringsorganisatie. 

Naast de verbetering van het beheersinstrumentarium 

leveren deze bijeenkomsten een belangrijke bijdrage 

in de bewustwording van het belang van een goed 

risicomanagement. Het feitelijke gedrag van mensen is 

immers een belangrijke peiler onder een goede risicobeheersing. 

In 2009 zal op de ingeslagen weg worden voortgegaan 

en zullen op basis van de riskassesments verbeterplannen 

worden opgezet. 

SUBSIDIARY 

BUSINESS UNIT 

COMPLIANCE 

DIVISION 

ENTITY - LEVEL 

REPORTING 

OPERATIONS 

STRATEGIC 

ELEMENTEN 

Internal Environment 

Objective Setting 

Event Identification 

Risk Assessment 

Risk Response 

Control Activities 

Information & Communication 

Monitoring 

NIVEAU 

Risicogebieden 

De Financiële Instellingen Risico Methode (FIRM) van De 

Nederlandsche Bank (DNB) wordt als referentiekader 

gebruikt voor de identificatie van risicos evenals voor het 

vaststellen van de mate waarin deze risicos worden 

beheerst. DNB hanteert FIRM als instrument bij haar op 

risico gebaseerde toezicht op financiële instellingen. Door 

FIRM, dat eveneens is gebaseerd op het ERM COSO 

raamwerk, te gebruiken als referentiekader wordt geborgd 

dat alle typen risicos van het ERM COSO raamwerk zijn 

opgenomen en dat de mate van beheersing met een objectief 

normenkader kan worden beoordeeld. Binnen FIRM zijn 

zowel financiële als niet-financiële risicos opgenomen. 



Onderstaand worden de belangrijkste risicos toegelicht. 

Strategische risicos 

De belangrijkste strategische doelstelling van het fonds is 

het op zowel de korte als de lange termijn kunnen garanderen 

van de nominale pensioenaanspraken en ingegane 

uitkeringen, evenals het in staat zijn om de toeslagambitie 

mogelijk te maken uit het beleggingsrendement en de 

daaruit voortvloeiende reserves. In verband hiermee wordt 

op basis van een Asset Liability Management (ALM)-studie 

de onderlinge samenhang van de beleggingen en de verplichtingen 

bestudeerd en gestuurd. Op basis van het ALMmodel 

wordt het financieel beleid geformuleerd. Dit beleid 

bestaat uit het beleggings-, premie- en toeslagbeleid. 

Een ander belangrijk strategisch issue is de schaalgrootte 

van het pensioenfonds. Gegeven de personeelskrimp in de 

grafimediabedrijfstak alsmede de wens om een goede 

prijs/kwaliteitverhouding te kunnen consolideren wil het 

fonds haar draagvlak vergroten. Om verzekeringstechnisch 

nadeel voor de bestaande populatie te voorkomen zijn door 

het bestuur toetredingsvoorwaarden geformuleerd. 

Renterisico 

Het fonds is gevoelig voor wijzigingen in de marktrente 

omdat de duration, de gewogen gemiddelde looptijd in 

jaren, van de beleggingen en de verplichtingen niet gelijk 

zijn. Bij de bepaling van het beleggingsbeleid weegt het 

bestuur zorgvuldig de voordelen en nadelen van het meer of 

minder afstemmen van de duration van de beleggingen op 

de duration van de verplichtingen af. Concreet is in de loop 

van 2008 het duration verschil tussen de beleggingen en de 

verplichtingen verder verkleind, waarmee ingespeeld werd 

op een mogelijke rentedaling. Een indicatie voor de renteontwikkeling 

in 2008 is de volgende: de zogenaamde 30-jaars 

swaprente daalde in 2008 van 5% op 25 juli 2008, naar 

2,74% op 3 december 2008 om het jaar te eindigen op 

3,57%. De daling van de rente is er mede de oorzaak van 

dat de dekkingsgraad in 2008 is gedaald, maar deze daling 

is minder groot dan wanneer het genoemde duration verschil 

niet zou zijn verkleind. 

Beleggingsrisicos 

Door het nieuwe beleggingsbeleid, dat mede ingegeven is 

door de nieuwe Pensioenwet, is sprake van een grotere 

spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en 

regios. Per beleggingscategorie is een strategische 

normweging aangegeven evenals de bandbreedtes die naar 

inzicht van de (externe) vermogensbeheerder benut kunnen 

worden. Dit resulteert erin dat de gehele portefeuille in 

principe een lager risico heeft dan voorheen het geval was. 

Door met name de wereldwijde daling van de aandelen - 

koersen is dit in 2008 niet tot uitdrukking gekomen. De in 

2007 ingezette spreiding over meerdere beleggingscategorieën 

ten koste van vooral vastrentende waarden, en binnen 

vastrentende waarden vooral staatsobligaties, heeft in 

dat speci fieke jaar niet goed uitgepakt. 

De belangrijkste beleggingsrisicos zijn het markt-, prijs-, 

valuta- en kredietrisico. Het markt-, prijs-, en kredietrisico 

wordt zoveel mogelijk beheerst door diversificatie over verschillende 

beleggingscategorieën, individuele fondsen, 

regios en sectoren, door het hanteren van beleggingsrichtlijnen 

waarin o.a. gewerkt wordt met limieten, ratings, tracking 

errors en beperkingen ten aanzien van individuele posities en 

transacties almede door risicoafdekking middels derivaten 

(valutatermijncontracten, opties en futures). Het valutarisico 

wordt op totaalniveau afgedekt. Over- en onderweging van 

valutas kunnen al naar gelang de tactische visie binnen 

specifieke portefeuilles in beperkte mate worden ingenomen 

om alpha te genereren. 

Voorts is met ingang van 2008 de vastrentende portefeuille 

opgedeeld in een matching - en een return portefeuille. De 

matching portefeuille heeft als primaire doel om de beleg - 

gingen beter te kunnen matchen met pensioenverplichtingen. 

De return portefeuille heeft primair als doel om met de 

opbrengst de kosten van de rente- en inflatiedekking uit de 

matching portefeuille te financieren. Het secundaire doel is 

om extra rendement te behalen waarmee de pensioenpremie 

op een aanvaardbaar niveau te houden is en de 

actuariële risicos worden gefinancierd. 

Gezien de financieel-economische situatie is voor 2009 het 

besluit genomen om het percentage dat belegd wordt in 

aandelen te verlagen van 43% in 2008 tot 35% in 2009. 

Actuariële risicos 

Ultimo 2008 zijn onze voorzieningen gebaseerd op de 

sterftetafel GBM/V 2000-2005 met een opslag van 4% om 

de gevolgen van de prognosetafel AG 2005-2050 te ondervangen. 

Hierdoor is het langlevenrisico voor het fonds sterk 

gereduceerd. Daarnaast wordt een kostenvoorziening van 



2% aangehouden om te voorzien in de uitvoeringskosten 

indien er geen premiestroom meer is. 

Overige relevante actuariële risicos zijn het overlijdens- en 

het arbeidsongeschiktheidsrisico. Gezien het grote aantal 

levens (dat is het aantal verzekerden en gepensioneerden) 

achten wij het niet noodzakelijk om een herverzekeringsconstructie 

aan te gaan voor het overlijdensrisico- en het ar - 

beids ongeschiktheidsrisico. Dit laatste betreft overigens uitsluitend 

het premievrijstellingsrisico. 

Operationele risicos 

De uitvoering van de pensioenregeling is uitbesteed aan de 

uitvoeringsorganisatie GBF. Met de GBF is een service level 

agreement (SLA) overeengekomen. In de SLA zijn de normen 

voor de dienstverlening opgenomen. De werkelijke 

uitkomsten worden per kwartaal aan het bestuur gerapporteerd. 

Compliance risicos 

Onder compliance risicos worden zowel de juridische 

risicos als de integriteitsrisicos begrepen. 

Voor onze organisatie is het vanzelfsprekend en noodzakelijk 

dat de weten regelgeving op een juiste wijze wordt 

nageleefd. De laatste jaren is er een groei in omvang en 

complexiteit van de interne en externe weten regelgeving. 

Als gevolg hiervan is besloten om in 2008 een afzonderlijke 

compliance officer bij de uitvoeringsorganisatie GBF aan te 

stellen. Deze functionaris stelt centrale kaders en houdt 

toezicht op de naleving van de relevante weten regel - 

geving. 

Een belangrijke sturende bijdrage in de feitelijke uitvoering 

van de naleving wordt geleverd vanuit de afdeling Beleidsen 

Bestuursondersteuning van de GBF waar specialisten op 

het gebied van pensioenen vermogensbeheerwetgeving 

actief zijn. 

Daarnaast werd het afgelopen jaar door de uitvoeringsorganisatie 

GBF de SAS70 type II certificering gerealiseerd. 

Met een SAS70 (Statement on Auditing Standard no. 70) 

verklaring kan een uitvoeringsorganisatie aantonen dat zij de 

operationele risicos van haar dienstverlening goed beheerst. 

Er zijn twee typen verklaringen. Een type I-verklaring houdt 

in dat de beheersmaatregelen en de beheersstructuur in 

opzet aanwezig en adequaat zijn. Een type II-verklaring, met 

een geldigheid van maximaal 1 jaar, geeft aan dat de 

accountant heeft vastgesteld dat de beheersdoelstellingen 

ook daadwerkelijk worden bereikt. Onder de scope van de 

verklaring vallen de processen die te maken hebben met 

beleggingen, bestuursondersteuning en pensioenbeheer. In 

verband met het toenemende belang van informatietechnologie 

voor de uitvoering van de pensioenregeling wordt in 

het rapport afzonderlijk aandacht besteed aan de general 

ICT controls. De realisatie betekent een belangrijke stap in 

de professionalisering van de organisatie en de aantoonbare 

beheersing van de operationele risicos. De aanbevelingen 

van de interne en externe accountant voor aanvullende verbeteringen 

worden opgevolgd om het beheersinstrumen - 

tarium verder te verbeteren. 

Vanaf 2009 dient de uitvoeringsorganisatie jaarlijks een 

SAS70 type II-rapport op te leveren. 

Ter bevordering van het integer handelen van bestuurs- en 

commissieleden van PGB geldt een gedragscode. Voor de 

medewerkers van de GBF geldt een vrijwel identieke 

gedragscode. In het verslagjaar is de gedragscode aan - 

gepast aan de laatste modelcode van de koepelorganisaties 

van pensioenfondsen. In het kader van de nieuwe gedrags - 

code zijn door de compliance officer voorlichtingsbijeenkomsten 

voor het voltallige personeel van de GBF georgani - 

seerd. Het toezicht op de naleving van deze gedragscodes 

wordt door de compliance officer uitgevoerd. Voor directieen 

bestuursleden fungeert een externe compliance officer. 

TOEKOMSTVERKENNING: HERSTELBELEID 

Het bestuur heeft naar aanleiding van haar financiële positie 

een herstelplan opgesteld en na overleg met het Verant - 

woordingsorgaan en na een positief advies van de Deel - 

nemers raad, ingediend bij de toezichthouder DNB. In het 

herstel plan is aangegeven welke maatregelen het fonds wil 

nemen om het eigen vermogen weer op peil te brengen. 

Voor PGB zijn de hoofdpunten: 

■ meer zekerheid en stabiliteit in het beleggingsbeleid 

■ na de aanpassing van eind 2008 geen verdere premie - 

verhoging 

■ geen toeslag tot het fonds uit herstel is 

■ aanvullende maatregelen als herstel ook na 2012 uitblijft 



De set van maatregelen is naar verwachting voldoende om 

op tijd te herstellen. Jaarlijks zal het fonds beoordelen of zij 

op basis van de actuele dekkingsgraad en de verwachte 

herstelcapaciteit over de resterende herstelperiode tot en 

met 2013 boven de circa 105% kan uitkomen. Als dat niet 

het geval mocht zijn, zullen op basis van de mogelijkheden 

die er op dat moment zijn, aanvullende maatregelen worden 

genomen waarbij het verlagen van aanspraken en uitkeringen 

niet bij voorbaat is uitgesloten. In deze toekomstparagraaf 

worden de hoofdlijnen van het herstelplan toegelicht. 

Beleidsinstrumenten bij tekort 

Een pensioenfonds dat te maken heeft met een financieel 

tekort kan verschillende maatregelen nemen om dat tekort 

weg te werken. Naast de beleggingsmaatregelen, een premieverhoging 

en het achterwege laten of verminderen van 

de toeslagverlening zou de pensioenregeling nog kunnen 

worden versoberd of de pensioenen worden gekort. In de 

uitgevoerde continuïteitsanalyses is de herstelcapaciteit van 

de maatregelen met het oog op de te nemen maatregelen 

voor het herstelplan geanalyseerd. Over de inhoud van de 

pensioenregeling kan het pensioenfonds geen beslissing 

nemen. Daar gaan de werknemers- en werkgeversorganisaties 

over. Ook een eventuele verhoging van de AOWleeftijd 

en de gevolgen daarvan voor het PGB-pensioen is 

een zaak van de overheid en sociale partners. Deze elementen 

zijn dan ook buiten beschouwing gelaten. 

Beleggingsmaatregelen 

PGB heeft in de loop van 2008 meer zekerheid en stabiliteit 

in haar beleggingsbeleid aangebracht maar met voldoende 

opwaarts potentieel om te kunnen profiteren van zich herstellende 

markten. Het autonome herstelpotentieel van 

beleggingsmaatregelen is echter beperkt. Het rendement is 

afhankelijk van de ontwikkelingen van de economie. 

Premie-instrument 

De effectiviteit van een premieverhoging is afhankelijk van de 

verhouding tussen de premieomvang enerzijds en de 

voorziening pensioenverplichtingen anderzijds. PGB is een 

relatief rijp fonds. Er gaat meer aan uitkeringen uit, dan er 

aan premie inkomt. Met een premieverhoging van 1% 

(bijvoorbeeld van 19,5% naar 20,5%) zou per jaar een verhoging 

van 0,10% dekkingsgraad kunnen worden gekocht. 

Naast de beperkte effectiviteit heeft het instrument als 

nadeel dat de lastenverzwaring de koopkracht van deelnemers 

aantast en het rendement van werkgevers onder druk 

zet. De premie is met ingang van 2009 verhoogd van 17% 

naar 19,5%. 


De toeslagen worden bij PGB betaald uit de beleggingsopbrengsten. 

Het niet verlenen van een toeslag levert geen 

directe bijdrage aan herstel maar zorgt wel dat de dekkingsgraad 

niet verder terugloopt. Het bestuur wil de toeslagverlening 

pas hervatten als de dekkingsgraad het niveau heeft 

bereikt van 120%. Bij beslissingen over toeslagverlening blijft 

het bestuur het advies van de Richtlijn Besluitvorming Toeslagverlening 

gebruiken. Deze richtlijn is onlangs geëvalueerd 

en na een positief advies van de deelnemersraad aangepast. 

In onderstaande tabel is de aangepaste richtlijn die met 

ingang van 2009 van toepassing is, weergegeven. 

Bij een dekkingsgraad van: 

vanaf 150% 

van 140% tot 150% 

van 130% tot 140% 

van 120% tot 130% 

van 105% tot 120% 

kan de volgende toeslag worden 

verleend: 

100% prijsinflatie zonder 

maximum + inhaaltoeslag + 

grafimedia loonindex 

100% prijsinflatie zonder 

maximum 

100% prijsinflatie met 

maximum van 4% 

gedeeltelijke prijsinflatie over 

een maximum van 4% 

geen toeslag 

Toelichting: 

De streefdekkingsgraad van PGB is 150%. Ligt de dekkingsgraad 

van het fonds op of onder de 120%, dan adviseert de richtlijn de 

pensioenen niet te verhogen. Vanaf 120% tot 130% zou gedeeltelijke 

verhoging van de pensioenen mogelijk zijn en vanaf 130% 

volledige aanpassing met een maximum van 4,00%. Als de prijzen 

in een jaar met 2,00% stijgen, geeft de richtlijn bij een dekkingsgraad 

van 125% aan dat het pensioen met 50% x 2,00% = 1,00% 

zou kunnen stijgen. Bedraagt de dekkingsgraad bijvoorbeeld 121% 

dan zou 10% x 2,00% = 0,20% aan verhoging gegeven kunnen 

worden. Wanneer de dekkingsgraad het niveau van 140% heeft 

bereikt, kan het bestuur besluiten tot volledige toeslagverlening 

waarbij het maximum wordt losgelaten. Indien de dekkingsgraad 

minimaal 12 maanden achtereen boven de 150% uitkomt, 

adviseert de richtlijn tot het inhalen van in het verleden gemiste 

verhogingen en/of tot aanpassing van het pensioen op basis van 

de cao-loonstijging. Om voor inhaaltoeslag in aanmerking te 

komen moet de deelnemer of de pensioengerechtigde zowel op het 

moment dat de toeslag niet werd verleend als op het moment van 



inhalen bij het fonds ingeschreven zijn. De achterstand die als 

eerste is ontstaan, wordt ook als eerste weer ingehaald. Het recht 

op inhaaltoeslag vervalt als het pensioen wordt meegenomen naar 

een nieuwe pensioenuitvoerder. 

Verlagen van pensioenrechten en aanspraken 

Het verlagen van pensioen is het direct korten van de opgebouwde 

aanspraken van deelnemers en gewezen deelnemers 

en het direct korten van de pensioenuitkeringen. Deze 

maatregel is vooral voor pensioenontvangers zeer ingrijpend 

en zal dan ook alleen in uiterste nood worden ingezet. 

Artikel 33 van het Pensioenreglement geeft het bestuur in 

uitzonderlijke situaties de bevoegdheid om de waarde van 

de opgebouwde aanspraken en pensioenuitkeringen te verlagen 

als dat nodig is om het financieel evenwicht te herstellen. 

Het instrument is effectief. Bij een korting hoeft het 

fonds minder uit te keren en minder te reserveren voor latere 

uitkeringen. Wanneer de pensioenen voor iedereen zouden 

worden verlaagd, kan met een korting van 1% een verhoging 

van de dekkingsgraad gekocht worden van ongeveer 

1%. 

Herstelplan PGB: voorgestelde maatregelen 

Het bestuur is na overleg met het Verantwoordingsorgaan 

en na een positief advies van de Deelnemersraad in haar 

Herstelplan 2009 - 2014 tot de volgende set van maat - 

regelen gekomen: 

1. In de beleggingsportefeuille wordt meer zekerheid en stabiliteit 

ingebouwd. Daarvoor wordt het percentage dat 

wordt belegd in aandelen afgebouwd en het percentage 

dat wordt belegd in alternatieve beleggingen uitgebreid. 

Op termijn streeft het fonds naar een beleggingsmix 

waarbij het vermogen voor 1/3 in aandelen zit, voor 1/3 

in vastrentende waarden en 1/3 in vastgoed en alternatieve 

beleggingen. 

2. De pensioenpremie is met ingang van 1 januari 2009 verhoogd 

van 17% naar 19,5%. Van verdere verhoging 

wordt afgezien omdat het niet substantieel bijdraagt aan 

het herstel op korte termijn. 

3. De pensioentoeslag blijft achterwege tot het moment dat 

het fonds uit herstel is en er een dekkingsgraad is bereikt 

van 120% of hoger. Voor besluitvorming over de toeslag - 

verlening gebruikt het fonds het advies van de (aange- 

paste) Richtlijn. 

4. Het voorwaardelijk extra pensioen van deelnemers die 

daarvoor in aanmerking komen, wordt jaarlijks per 

geboortejaar (vanaf 1950) onvoorwaardelijk gemaakt als 

het past binnen de herstelcapaciteit van het fonds. Maatgevend 

is of de herstelcapaciteit toereikend is om binnen 

de toegestane tijd de minimum vereiste dekkingsgraad 

van circa 105% te bereiken. 

5. Jaarlijks zal het pensioenfonds beoordelen of zij op basis 

van de actuele dekkingsgraad en de verwachte herstelcapaciteit 

over de resterende herstelperiode boven de 

minimaal vereiste dekkingsgraad van circa 105% kan 

uitkomen. Als dat niet het geval mocht zijn dan zullen op 

basis van de mogelijkheden die er op dat moment zijn, 

aanvullende maatregelen worden genomen. Aanpassen 

van pensioenaanspraken en pensioenuitkeringen is in dat 

geval niet op voorhand uitgesloten. 

Continuïteitsanalyse 

Er is een continuïteitsanalyse uitgevoerd die de ontwikkeling 

van de dekkingsgraad laat zien waarbij rekening is 

gehouden met de voorgenomen maatregelen. Het 

verwachte herstel is in de onderstaande grafiek schematisch 

weergegeven. Daarbij is uitgegaan van een beleggingsrendement 

dat oploopt van 6,6% in jaar 1 tot 8,2% in jaar 5. In 

de grafiek is het verwachte kortetermijnherstel voor de 

eerste 5 jaar uitgezet. 

Ontwikkeling dekkingsgraad PGB 2009 - 2014 

Toelichting: 

Op basis van de gewijzigde beleggingsmix waarbij gekozen is voor 

meer zekerheid, een vaste premie van 19,5%, het niet verlenen van 

de toeslag zolang het fonds niet uit herstel is, zijn berekeningen 



uitgevoerd. Die berekeningen laten zien dat PGB met de huidige 

maatregelen na 5 jaar zou kunnen uitkomen op een dekkingsgraad 

van ongeveer 111% (en na 15 jaar, niet zichtbaar in de 

grafiek op ongeveer 146%). Zowel het kortetermijnherstel als het 

langetermijnherstel zouden, als het uitgezette scenario zich voordoet, 

binnen de randvoorwaarden van DNB vallen. 

Er hoeven in dat geval geen aanvullende maatregelen genomen te 

worden. Deze verwachte ontwikkeling is in de grafiek als een 

blauwe opgaande lijn weergegeven. DNB vraagt van pensioenfondsen 

ook dat zij aangeven welke maatregelen zullen worden 

genomen in het geval het verwachte herstel uitblijft en het minimaal 

vereiste eigen vermogen (MVEV) niet tijdig wordt gehaald. 

Het bestuur stelt zich op het standpunt dat aanvullende maatregelen 

op dit moment niet noodzakelijk zijn. Als de financiële 

positie van het fonds achterblijft bij het uitgezette pad in het herstelplan 

zullen op basis van de mogelijkheden die er op dat 

moment zijn, aanvullende maatregelen worden genomen. 

Uit de continuïteitsanalyse blijkt verder dat de gemiddelde 

kans op realisatie van de ambitie van het pensioenfonds, 

een waardevast pensioen, in vergelijking met de eerder uitgevoerde 

analyse in 2008 lager uitvalt. In 2008 bedroeg die 

gemiddelde kans over 15 jaar 95%. In 2009, op basis van 

de bestandsgegevens van eind 2008 en rekening houdend 

met de genomen maatregelen in het herstelplan, 45%. 

In onderstaande grafiek is de kansontwikkeling van beide 

analyses weergegeven. 

Toelichting: 

De blauwe lijn geeft het gemiddelde verwachte pensioenresultaat 

weer voor de komende 15 jaar op basis van de bestandsgegevens 

van eind 2007. De kans dat PGB de pensioenen van deelnemers 

en pensioengerechtigden waardevast zou kunnen houden, komt 

uit op ongeveer 95%. 

De oranje lijn geeft het gemiddelde pensioenresultaat voor de 

komende 15 jaar op basis van de bestandsgegevens van eind 2008 

weer. De kans dat PGB de pensioenen waardevast zou kunnen 

houden, komt daarbij uit op ongeveer 87%. 

De toezichthouder heeft aangegeven vóór 1 juli 2009 te 

laten weten of PGB haar plan ook daadwerkelijk zo kan 

gaan uitvoeren. 

Amsterdam, 18 juni 2009 

Bestuur van de Stichting Pensioenfonds voor de Grafische 

Bedrijven 

Voorzitters: 

Secretarissen: 

drs. R. Degenhardt 

L.J. Hoogenboom 

F. de Haan R. Leloux 

Gemiddelde verwachte pensioenresultaat op basis van 

bestandsgegevens 2007 en 2008 



Jaarrekening 2008 

Balans per 31 december 2008 

In miljoenen euro’s 

Toelichting* 2008 2007 

Activa 

Beleggingen voor risico pensioenfonds 8.374 10.015 

Beleggingen voor risico deelnemers 4 4 5 

Totaal beleggingen 3 8.378 10.020 

Vorderingen en overlopende activa 5 51 50 

Overige activa 6 9 40 

8.438 10.110 

Passiva 

Stichtingskapitaal en reserves 7 269 3.182 

Technische voorzieningen 8 8.480 6.577 

Voorzieningen voor risico deelnemers 9 4 5 

Overige schulden en overlopende passiva 10 223 346 

8.438 10.110 

Dekkingsgraad (in %) 97 148 

* Toelichting behorende tot de jaarrekening 2008 

Vanaf pagina 51 worden verschillende onderwerpen toegelicht. Het nummer verwijst naar dat onderwerp. 



Staat van baten en lasten over 2008 


Toelichting* 2008 2007 

Baten 

Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers) 11 172 153 

Premiebijdragen risico deelnemers 12 5 

Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 13 1.776 269 

Beleggingsresultaten risico deelnemers 14 1 

Overige baten 15 108 34 

1.497 461 

Lasten 

Pensioenopbouw 16 107 126 

Indexering en overige toeslagen 17 130 

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen 18 320 289 


pensioenuitkeringen 19 276 245 


pensioenuitvoeringskosten 20 6 5 

Wijziging marktrente 21.1 1.470 590 

Wijziging overige actuariële uitgangspunten 21.2 3 

Overige wijzigingen in de voorziening pensioenverplichtingen 

21.3 288 23 

Totale wijziging voorziening pensioenverplichtingen 21 1.903 315 

Pensioenuitkeringen 22 276 247 

Pensioenuitvoeringskosten 23 8 6 

Saldo-overdrachten van rechten 24 − 233 62 

Wijziging voorziening voor risico deelnemers 1 5 

Garantieregeling Pensioensparen 1 

1.954 119 

Saldo van baten en lasten 3.451 580 





Samenvatting van de actuariële analyse 



Premieresultaat 75 37 

Interestresultaat 3.567 440 

Overig resultaat 41 103 

3.451 580 

Bestemming van het saldo van baten en lasten 



Wettelijke en statutaire reserves 

Bestemmingsreserves 19 744 

Overige reserves 3.470 1.324 

Totaal toegevoegd aan stichtingskapitaal en reserves 3.451 580 

Kasstroomoverzicht over 2008 



Kasstroom uit pensioenactiviteiten 

Ontvangen premies 178 174 

Ontvangen waardeoverdrachten 117 104 

Betaalde pensioenuitkeringen 276 246 

Betaalde waardeoverdrachten 12 17 

Betaalde pensioenuitvoeringskosten 8 6 

Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten 1 9 

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten 

Verkopen en aflossingen van beleggingen 12.665 11.048 

Ontvangen directe beleggingsopbrengsten 174 321 

Aankopen beleggingen 12.993 11.210 

Betaalde kosten van vermogensbeheer 26 5 

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten 180 154 

Netto kasstroom uit beleggingsactiviteiten 181 163 

Koers- en omrekeningsverschillen 86 6 

Mutatie liquide middelen 95 169 



TOELICHTING BEHORENDE TOT DE JAARREKENING 2008 

1. Inleiding 

Het doel van Stichting Pensioenfonds Grafische Bedrijven, 

statutair gevestigd te Amsterdam (hierna het fonds) is het 

nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan 

gepensioneerden en nabestaanden ter zake van ouderdom 

en overlijden. Het fonds geeft invulling aan de uitvoering van 

de pensioenregeling voor de in de grafimediabranche verplicht 

aangesloten werkgevers. 

Het bestuur heeft op 25 juni 2009 de jaarrekening opgemaakt. 

2. Grondslagen 

2.1 Grondslagen voor financiële verslaglegging 

De Jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de 

wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9 

Boek 2 BW en met inachtneming van de Richtlijnen voor de 

Jaarverslaggeving (RJ 610). 

Alle bedragen zijn vermeld in miljoenen euros. 

Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaardeerd 

op actuele waarde. Overige activa en passiva worden 

gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. 

Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar 

waarop deze betrekking hebben. 

Schattingen en veronderstellingen 

De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met 

Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het bestuur oordelen vormt en 

schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn 

op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde 

waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. 

De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn 

gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende 

andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk 

worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis 

voor het oordeel over de boekwaarde van activa en ver - 

plicht ingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen 

blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van 

deze schattingen. 

De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden 

voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden 

opgenomen in de periode waarin de schatting wordt 

herzien, indien de herziening alleen voor die periode gevolg - 

en heeft, of in de periode van herziening en toekomstige 

perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de 

verslagperiode als toekomstige perioden. 

Opname van een actief of een verplichting 

Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het 

waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen 

naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde 

daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een ver - 

plicht ing wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk 

is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met 

een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag 

daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. 

Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen 

wanneer een vermeerdering van het economisch 

potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een 

actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, 

waarvan de omvang betrouwbaar kan worden 

vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering 

van het economisch potentieel, samenhangend met 

een vermindering van een actief of een vermeerdering van 

een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang 

betrouwbaar kan worden vastgesteld. 

Indien een transactie ertoe leidt dat alle of nagenoeg alle 

toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg 

alle risicos met betrekking tot een actief of een verplichting 

aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting 

niet langer in de balans opgenomen. Verder worden 

activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen 

vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de 

voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische 

voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling 

van de waarde. 

Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handels - 

datum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan 

sprake zijn van een post nog af te wikkelen transacties. 

Deze post kan zowel een actief als een passief zijn. 



Securities lending 

Bij Securities lending worden bepaalde effecten voor een 

korte periode uitgeleend aan andere marktpartijen. Beleggingen 

die in het kader van een securities lending contract worden 

uitgeleend, blijven deel uitmaken van de balans en worden 

gewaardeerd conform de grondslag voor waardering en 

resultaatbepaling zoals die geldt voor beleggingen. Als 

onder pand ontvangen geldmiddelen worden opgenomen 

onder beleggingen. Als onderpand ontvangen geldmiddelen 

die zijn herbelegd, worden opgenomen onder beleggingen. 

Uit securities lending voortvloeiende baten en lasten worden 

volgens het toerekenbeginsel over de looptijd van de desbetreffende 

transacties verantwoord en in de rentebaten of 

-lasten verwerkt. 

Bij aanvang van 2008 nam het fonds deel aan een securties 

lending programma. Dit programma is na het derde kwartaal 

in belangrijke mate gestopt en ultimo 2008 geheel. 

Saldering van een actief en een verplichting 

Een financieel actief en een financiële verplichting worden 

gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien 

sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om 

het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te 

wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op 

deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen 

financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende 

rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd 

opgenomen. 

Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen 

Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde 

en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. 

Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, 

worden als beleggingsopbrengsten in de 

rekening van baten en lasten opgenomen. 

Bepaling vereiste reserve 

De vereiste reserve wordt bepaald volgens de in het FTK 

gehanteerde normen voor beleggingsrisicos en verzekeringstechnische 

risicos. 

Vreemde valuta 

Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend 

naar euros tegen de koers per balansdatum. Deze 

waardering is onderdeel van de waardering tegen reële 

waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in 

vreemde valutas worden omgerekend tegen de koers per 

transactiedatum (zie volgende pagina). Valutaresultaten 

voortvloeiend uit beleggingen zijn opgenomen in resultaat 

beleggingen. 

Overig 

Voor zover niet anders is aangegeven worden baten en lasten 

opgenomen in het resultaat van het jaar waarop zij 

betrekking hebben. 



Vreemde valuta per euro 

Valuta 31 dec. 2008 gemiddelde 2008 31 dec. 2007 gemiddelde 2007 31 dec. 2006 

Australische dollar (AUD) 1,9938 1,8295 1,6652 1,6691 1,6730 

Canadese dollar (CAD) 1,716 1,580 1,4430 1,4888 1,5345 

Zwitserse frank (CHF) 1,47955 1,5674 1,65525 1,6325 1,6097 

Tjechische kroon (CZK) 26,845 26,567 26,2890 27,0570 27,5250 

Deens kroon (DKK) 7,4433 7,4499 7,4565 7,4555 7,4545 

Britse pond (GBP) 0,9669 0,8507 0,7345 0,7041 0,6738 

Hong Kong dollar (HKD) 10,7732 11,0867 11,4002 10,8278 10,2554 

Indonesische rupiah (IDR) 15.151,55 14.441,93 13.732,30 12.795,79 11.859,28 

Indiase rupee (INR) 67,7232 73,0913 78,4595 68,4115 58,3634 

Japanse yen (JPY) 126,0080 144,6705 163,3329 160,2283 157,1237 

Maleisische ringgit (MYR) 4,8096 4,822 4,8350 4,7436 4,6522 

Noorse kroon (NOK) 9,7333 8,8360 7,9388 8,0746 8,2104 

Nieuw-Zeelandse dollar (NZD) 2,3786 2,1393 1,8999 1,885 1,8702 

Filippijnse peso (PHP) 66,0968 63,2215 60,3461 62,4867 64,6271 

Poolse zloty (PLN) 4,1188 3,8572 3,5957 3,7125 3,8293 

Zweedse kroon (SEK) 10,9925 10,2210 9,4495 9,2365 9,0235 

Singapore dollars (SGD) 2,0028 2,0537 2,1046 2,0639 2,0232 

Turkse nieuwe lire (TRL) 2,1456 1,9297 1,7139 1,7909 1,8679 

Amerikaanse dollar (USD) 1,3901 1,4261 1,4621 1,3904 1,3187 

Zuid-Afrikaanse rand (ZAR) 12,851 11,422 9,992 9,6448 9,2975 

2.2 Grondslagen voor waardering van activa en passiva 

Beleggingen 

Algemeen 

In overeenstemming met de Pensioenwet worden beleggingen 

gewaardeerd op actuele waarde. Participaties in beleggingsinstellingen, 

die gespecialiseerd zijn in een bepaald 

soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens 

de grondslagen voor dat soort beleggingen. 

Beleggingen voor risico pensioenfonds en voor risico deelnemers 

worden op dezelfde wijze gewaardeerd. 

Vastgoedbeleggingen 

Beleggingen in direct vastgoed worden gewaardeerd tegen 

de actuele waarde, zijnde de reële waarde per balansdatum, 

gebaseerd op door onafhankelijke taxateurs verrichte taxaties. 

De taxaties vinden elke 3 jaar plaats. In de tussenliggende 

2 jaren worden door voornoemde taxateurs deze 

taxatiewaarden getoetst aan de marktontwikkelingen en 

worden deze taxatiewaarden eventueel aangepast. Indien 

daartoe aanleiding is, wordt bij de waardering rekening 

gehouden met de feitelijke verhuursituatie en/of renovatieactiviteiten. 

Resultaten door wijziging in reële waarde worden in 

de staat van baten en lasten verantwoord. 

Beursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeleggingen worden 

gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoers. 

Niet-beursgenoteerde (indirecte) vastgoedbeleggingen 

worden gewaardeerd tegen de actuele waarde, welke is 

bepaald op de netto vermogenswaarde volgens opgave van 

de fondsbeheerder. 

Aandelen 

Beursgenoteerde aandelen en participaties in beursgenoteerde 

beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per 

balansdatum geldende beurskoers. 

Niet-beursgenoteerde aandelen en participaties in beleggingsfondsen 

zijn gewaardeerd tegen de actuele waarde, 

welke is bepaald op de netto vermogenswaarde volgens 

opgave van de fondsbeheerder. 



Vastrentende waarden 

Beursgenoteerde vastrentende waarden zijn gewaardeerd 

tegen de per balansdatum geldende beurskoersen plus de 

lopende rente. Participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen 

zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende 

beurskoersen. 

Indien vastrentende waarden of participaties in beleggingsinstellingen 

niet-beursgenoteerd zijn, vindt waardebepaling 

plaats op basis van de geschatte toekomstige netto kasstromen 

(rente en aflossingen) die uit de beleggingen zullen 

voortvloeien, contant gemaakt tegen de geldende marktrente 

en rekening houdend met het risicoprofiel (kredietrisico 

en/of oninbaarheid) en de looptijd of anders conform opgave 

van de fondsbeheerder. 

Derivaten 

Derivaten worden gewaardeerd tegen reële waarde, te 

weten de relevante marktnotering of, als die er niet is, de 

waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme 

en toetsbare waarderingsmodellen. 

Valutatermijncontracten worden afgesloten met als doel het 

afdekken van het valutarisico dan wel het valutarisico in 

overeenstemming te brengen met de normportefeuille. De 

beleggingsstrategie is om het valutarisico voor 100% af te 

dekken. Tactisch kan hiervan worden afgeweken. 

Interest rate swaps worden afgesloten om de duration gap 

te verkleinen. De hieruit voortvloeiende resultaten worden 

onder beleggingsopbrengst van derivaten verantwoord. 

Overige beleggingen 

Deze worden gewaardeerd op beurswaarde ultimo boekjaar. 

Indien er geen beursnotering is wordt deze bepaald op basis 

van waarderingen van de uitgevende partijen. 

Beleggingen voor risico deelnemers 

De grondslagen voor de waardering van de beleggingen 

voor risico deelnemers zijn gelijk aan die voor de beleggingen 

die voor rekening van het fonds worden aangehouden. 

Vorderingen en overlopende activa 

Voor zover noodzakelijk is een voorziening voor oninbaarheid 

in mindering gebracht. 

Technische voorzieningen 

Voorziening pensioenverplichtingen 

De voorziening voor pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd 

op actuele waarde (marktwaarde). De actuele waarde 

wordt bepaald op basis van de contante waarde van de 

beste inschatting van toekomstige kasstromen die samenhangen 

met de op balansdatum onvoorwaardelijke pen - 

sioen verplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen 

zijn de opgebouwde nominale aanspraken en de 

onvoorwaardelijke (indexatie)toezeggingen. De contante 

waarde wordt bepaald met gebruikmaking van de marktrente. 

Bij de berekening van de voorziening pensioenverplichtingen 

is uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement 

en van de over de verstreken deelnemersjaren 

verworven aanspraken. Jaarlijks wordt door het bestuur 

besloten of de opgebouwde pensioenaanspraken worden 

geïndexeerd. Alle per balansdatum bestaande indexatiebesluiten 

(ook voor indexatiebesluiten na balansdatum voor 

zover sprake is van ex ante condities) zijn in de berekening 

begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige 

salarisontwikkelingen. 

Bij de berekening van de voorziening wordt rekening gehouden 

met premievrije pensioenopbouw in verband met invaliditeit 

op basis van de contante waarde van premies waarvoor 

vrijstelling is verleend wegens arbeids¬ongeschiktheid. 

Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan 

van voor de toezichthouder acceptabele grondslagen, 

waarbij rekening wordt gehouden met de voorzienbare 

trend in overlevingskansen. 

De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende 

actuariële grondslagen en veronderstellingen: 

■ Marktrente: gebaseerd op de rentetermijnstructuur zoals 

(maandelijks) gepubliceerd door DNB, rekening houdend 

met de looptijd van de uitkeringen. 

■ Financieringssysteem van koopsommen voor de jaarlijkse 

opbouw door middel van doorsnee premies. 

■ Overlevingstafels: AG overlevingstafels 2000-2005 met 

een opslag van 4% met een leeftijdsterugstelling van één 

jaar. 



■ 

■ 

■ 

De indexering van pensioenaanspraken gebeurt, alleen 

indien de middelen dit toelaten en het bestuur daartoe 

een besluit neemt, op basis van de Consumentenprijsindex 

alle huishoudens, zoals deze wordt vastgesteld door 

het CBS. 

Onbepaalde partnersysteem. 

Voor partnerpensioen is aangenomen dat de partner 3 

jaar jonger is dan de verzekerde man en 3 jaar ouder dan 

de verzekerde vrouw. Voor alle actieve verzekerden is een 

nabestaandenpensioen verzekerd, welke voor de helft op 

risicobasis is verzekerd. Kostenopslag ter grootte van 2% 

van de voorziening voor pensioenverplichtingen in verband 

met toekomstige administratie- en excassokosten. 

Financiering van de op te bouwen aanspraken tot de 

pensioendatum van verzekerden die langer dan 3 jaar 

arbeidsongeschikt zijn. Bij de bepaling van de pensioenopbouw 

voor arbeidsongeschikte deelnemers is geen 

rekening gehouden met een revalidatiekans. In 2008 is 

besloten om de voorwaardelijke backservicerechten ad 

0,2% per dienstjaar van de in 1949 geboren deelnemers 

toe te kennen. 

De standaard uitkering vindt plaats vanaf het moment 

van het bereiken van de 65-jarige leeftijd. 

Voorzieningen voor risico van deelnemers 

De waardering van de voorzieningen voor risico van deelnemers 

wordt bepaald door de waardering van de tegenover 

deze voorzieningen aangehouden beleggingen. De deel - 

nemer belegt voor eigen rekening en risico, maar heeft een 

inleggarantie. De garantie bedraagt ultimo 2008 1 en komt 

ten laste van het fonds en wordt verantwoord onder overige 

schulden en overlopende passiva. 

2.3 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht 

Het kasstroomoverzicht is conform de directe methode 

opgesteld. Dit houdt in dat alle ontvangsten en uitgaven ook 

als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt 

gemaakt tussen kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten 

en beleggingsactiviteiten. 

3. Beleggingen 

Vastgoed- Aandelen Vastrentende Derivaten Overige Totaal 

beleggingen waarden beleggingen 

Stand per 1 januari 2007 740 4.222 4.383 4 154 9.503 

Aankopen/verstrekkingen 394 3.783 6.976 118 11.271 

Verkopen/aflossingen 422 3.759 6.665 191 11.037 

Overige mutaties 23 63 36 212 2 336 

Herwaardering 28 1 279 154 43 53 

Stand per 31 december 2007 763 4.310 4.451 297 199 10.020 

Aankopen/verstrekkingen 293 2.931 11.139 89 185 14.637 

Verkopen/aflossingen 45 3.358 10.001 138 13.542 

Overige mutaties 35 40 1.828 157 77 1.903 

Herwaardering 130 1.071 9 462 104 834 

Stand per 31 december 2008 846 2.852 3.770 553 357 8.378 



Actuele waarde 

Schattingen en oordelen 

Zoals vermeld in de toelichting zijn de beleggingen van het 

fonds nagenoeg allemaal gewaardeerd tegen actuele 

waarde per balansdatum en is het over het algemeen mogelijk 

en gebruikelijk om de actuele waarde binnen een aanvaardbare 

bandbreedte van schattingen vast te stellen. Voor 

sommige andere financiële instrumenten, zoals beleggingsvorderingen 

en −schulden, geldt dat de boekwaarde de 

actuele waarde benadert als gevolg van het kortetermijnkarakter 

van de vorderingen en schulden. De boekwaarde van 

alle activa en de financiële verplichtingen op balansdatum 

benadert de actuele waarde. 

Voor de meerderheid van de financiële instrumenten van het 

fonds kan gebruik worden gemaakt van marktnoteringen. 

Echter, bepaalde financiële instrumenten, zoals bijvoorbeeld 

over the counter derivaten zijn gewaardeerd door middel 

van gebruikmaking van waarderingsmodellen en -technieken, 

inclusief verwijzing naar de huidige reële waarde van 

vergelijkbare instrumenten. Op basis van de boekwaarde 

kan het volgende onderscheid worden gemaakt: 

Toelichting * (Directe en afgeleide) Waarderingsmodellen Totaal 

Markt-noteringen en -technieken 

Per 31 december 2008 

Vastgoedbeleggingen 3.1 697 149 846 

Aandelen 3.2 2.852 2.852 

Vastrentende waarden 3.3 3.770 3.770 

Derivaten 3.4 354 199 553 

Overige beleggingen 3.5 357 357 

8.030 348 8.378 

Per 31 december 2007 

Vastgoedbeleggingen 608 155 763 

Aandelen 4.310 4.310 

Vastrentende waarden 4.451 4.451 

Derivaten 31 266 297 

Overige beleggingen 199 199 

9.599 421 10.020 





Schattingen van de actuele waarde zijn een momentopname, 

gebaseerd op de marktomstandigheden en de 

beschikbare informatie over het financiële instrument. Deze 

schattingen zijn van nature subjectief en bevatten onzekerheden 

en een significante oordeelsvorming (bijvoorbeeld rentestand, 

rentecurve, volatiliteit, schatting van kasstromen, 

etc.) en kunnen derhalve niet met precisie worden vastgesteld. 

Schatting van reële waarde 

De belangrijkste gehanteerde methoden en veronderstellingen 

voor het schatten van de reële waarde van financiële 

instrumenten zijn de market to market en de netto contante 

waarde methode en eventuele opgaven van derden. 

3.1 Vastgoedbeleggingen In miljoenen euro’s 

31 december 2008 31 december 2007 

Direct vastgoed 149 155 

Indirect vastgoed (participaties in beleggingsfondsen) 698 574 

847 729 

Nog te ontvangen 1 

Liquide middelen 34 

Nog te betalen 2 

Stand per 31 december 846 763 

Het direct vastgoed is uitsluitend getaxeerd door onafhankelijke, 

beëdigde taxateurs. 

De vastgoedportefeuille is niet volledig in Nederland belegd. 

Objecten in het boekjaar verkocht maar met levering in het 

volgende boekjaar zijn niet als verkoop in het boekjaar verantwoord. 

In de portefeuille is een kantoorgebouw opgenomen ter 

waarde van 6, welke verhuurd is aan de uitvoeringsorganisatie 

GBF. 



3.2 Aandelen In miljoenen euro’s 


Aandelen mature markets 1.950 3.080 

Aandelen emerging markets 1 18 

Aandelenbeleggingsfondsen 847 1.198 

2.798 4.296 

Nog te ontvangen 65 5 

Liquide middelen 52 84 

Nog te betalen 63 75 

Stand per 31 december 2.852 4.310 

3.3 Vastrentende waarden In miljoenen euro’s 


Obligaties 5.434 4.413 

Leningen op schuldbekentenis 105 122 

Depositos 100 99 

Inflation linked bonds 89 101 

Obligatiebeleggingsfondsen 274 120 

6.002 4.855 



Nog te betalen 2.550 590 

Stand per 31 december 3.770 4.451 

Onder leningen op schuldbekentenis is ultimo 2008 een 

lening van 26 (v.j. 38) aan premiebijdragende onder neming 

PCM begrepen. 

Per balansdatum is voor een bedrag van 2.403 (v.j. 583) aan 

obligaties onder repo transacties verkocht. De terugkoop 

periode loopt van 6 februari 2009 tot 20 oktober 2009. De 

terugkoopverplichting is opgenomen onder nog te betalen 

2008. Hiervoor zijn voor 66 aan zekerheden ontvangen. 



3.4 Derivaten In miljoenen euro’s 


Valutaderivaten 314 266 

Aandelenderivaten 3 

Rentederivaten 220 

Overige derivaten 13 31 

550 297 

Liquide middelen 3 


Per balansdatum zijn in het kader van derivaten door het 

fonds zekerheden ontvangen ter waarde van 523 (v.j. 167). 

3.5 Overige beleggingen In miljoenen euro’s 


Commodities 101 195 

Hedgefondsen 175 



4. Beleggingen voor risico deelnemers In miljoenen euro’s 


Stand per 1 januari 5 

Inleg en stortingen 5 

Uitkeringen en onttrekkingen 

Beleggingsresultaten risico deelnemers 1 




5. Vorderingen en overlopende activa In miljoenen euro’s 

Toelichting 31 december 2008 31 december 2007 

Premie 5.1 39 27 

Beleggingsdebiteuren 2 5 

Overige vorderingen 10 18 


Alle vorderingen hebben een resterende looptijd van korter 

dan één jaar. 

5.1 Beleggingsdebiteuren In miljoenen euro’s 


Te vorderen dividendbelasting 3 

Overige 2 2 


6. Overige activa In miljoenen euro’s 




Onder de liquide middelen worden opgenomen die kasmiddelen 

en tegoeden op bankrekeningen, die onmiddellijk dan 

wel op korte termijn opeisbaar zijn. Hierin zijn niet begrepen 

de middelen ten behoeve van het doen van beleggingen. 



7. Stichtingskapitaal en reserves In miljoenen euro’s 

Vereiste reserve Vrije reserve Totaal 

Stand per 1 jan. 2007 1.896 831 2.727 

Cumulatief effect 

Stelselwijziging 125 125 

Uit bestemming saldo van baten en lasten 744 1.324 580 

Stand per 31 dec. 2007 1.152 2.030 3.182 

Uit bestemming saldo van baten en lasten 19 3.470 3.451 

Stand per 31 dec. 2008 1.171 1.440 269 

In de vrije reserve is 1.143 als stichtingskapitaal opgenomen. 

Overeenkomstig artikel 390 Titel 9 BW 2 bedraagt per 

31 december 2008 het saldo van de herwaarderingsreserve 

32. Dit is een wettelijke reserve herwaardering op beleggingen 

die zijn gewaardeerd tegen marktwaarde en waarvoor 

geen frequente marktnotering beschikbaar is. 

Als gevolg van een combinatie van een dalende rente en 

een afname van het fondsvermogen is de dekkingsgraad 

onder het wettelijk vereiste minimumniveau van 105% uitgekomen. 

De dekkingsgraad bedroeg eind 2008 97%. Het PGBbestuur 

heeft naar aanleiding van haar financiële positie een 

herstelplan opgesteld en het na een positief advies van de 

deelnemersraad, ingediend bij de toezichthouder. 

Vereiste reserve 



Minimaal vereist eigen vermogen (105%) 394 329 

Vereist eigen vermogen 777 823 

Totaal 1.171 1.152 



HERSTELPLAN 

Het kortetermijn- en langetermijnherstelplan is besproken 

met het Verantwoordingsorgaan en voorgelegd aan de deelnemersraad, 

die hierover advies heeft uitgebracht aan het 

bestuur. In de vergadering van 26 maart 2009 heeft het 

bestuur de inhoud vastgesteld. Het herstelplan is vervolgens 

ingediend bij DNB. Uiterlijk 1 juli 2009 zal het herstelplan 

door DNB zijn getoetst. 

Herstelkracht op korte termijn en korting 

Uit het herstelplan blijkt herstelkracht. Bij het totstandkomen 

van het herstelplan is voldaan aan de wettelijke eisen en was 

evenwichtige belangenbehartiging het uitgangspunt. 

De herstelkracht is voldoende om na 5 jaar (op 31 december 

2013) een dekkingsgraad te bereiken die tenminste 

gelijk is aan 104,6%, zijnde de som van het minimaal vereist 

eigen vermogen (MVEV) en de pensioenverplichtingen. 

Belangrijkste uitgangspunten van het herstelplan 

Het fonds maakt gebruik van de eenmalige mogelijkheid die 

de Minister heeft geboden om binnen 5 jaar (in plaats van 3 

jaar; dus uiterlijk 31 december 2013) het minimaal vereist 

eigen vermogen te bereiken. Bij het opstellen van het herstelplan 

heeft het bestuur zich laten ondersteunen door de 

uitvoeringsorganisatie en is het voorgenomen beleggingsbeleid 

afgestemd met de beleggingscommissie. Met de sector 

is overleg gevoerd over de bijdrage. Het herstelplan is opgesteld 

met inachtneming van de uitgangspunten zoals die 

door DNB zijn voorgeschreven. Nadrukkelijk merken wij op 

dat inherent aan de modelmatige aanpak ook het herstelplan 

een benadering van de werkelijkheid is. Dit betekent 

dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve 

of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, 

waardoor de financiële positie van het fonds zich 

sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. De belangrijkste 

uitkomsten zijn: 

■ in de vijfjaarsperiode 2009-2013 zal er geen sprake zijn 

van toeslagverlening. 

■ de premie zal worden verhoogd naar een vast niveau van 

19,5%. 

■ het beleggingsbeleid wordt aangepast; er wordt overgegaan 

naar een vaste assetmix van ca. 1/3 aandelen, 1/3 

vast-rentende waarden en 1/3 alternatives. 

■ Het beleidskader is aangepast. 

De verwachte feitelijke dekkingsgraad wordt geschat op 

111,4%. 

Herstelkracht op lange termijn 

De gemiddeld verwachte dekkingsgraad na 15 jaar bedraagt 

146%. 

Premie 

De premie is vastgesteld op 19,5%. 

Beleggingen 

■ De beleggingsmix is gelijkmatig verdeeld over de categorieën 

zakelijk, vastrentend en alternatives. 

■ Er is geen teruggang voorzien naar de risicovollere strategische 

mix 

■ Het beleid ten aanzien van maatschappelijk verantwoord 

beleggen wordt voortgezet 

■ De berekening van het gemiddeld rendement is gebaseerd 

op de volgende parameters: 

vastrentend: 2,5% 

aandelen: 4,5% 

vastgoed: 7% 


Het fonds heeft een indexatieambitie van 100% CPI. Naar 

verwachting wordt over 15 jaar deze ambitie voor 45% 

gehaald. 



8. Technische voorzieningen In miljoenen euro’s 


Voorziening voor pensioenverplichtingen 8.480 6.577 

8.480 6.577 

Het mutatieoverzicht voor de voorziening voor 

pensioenverplichtingen is als volgt: 

Stand 1 januari 6.577 6.767 

Stelselwijziging 125 

6.577 6.892 

Pensioenopbouw 107 126 

Indexering en overige toeslagen 130 

Rentetoevoeging 320 289 

Onttrekking voor pensioenuitkeringen 276 245 

Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten 6 5 

Wijziging marktrente 1.470 590 

Wijziging actuariële uitgangspunten 3 

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten 229 63 

Overige wijzigingen 59 86 

Stand 31 december 8.480 6.577 

Ultimo boekjaar bedraagt de gemiddeld gewogen discontovoet 

3,55% en primo boekjaar was dit 4,85%. 

Voor een toelichting op de verschillende posten wordt verwezen 

naar de toelichting op de verschillende posten uit de staat van 

baten en lasten. De voorziening voor pensioenverplichtingen is 

naar categorieën van deelnemers als volgt samengesteld: 

Actieve deelnemers 3.253 2.399 

Pensioengerechtigden 3.114 2.659 

Gewezen deelnemers 2.113 1.519 

Netto pensioenverplichtingen inclusief toekomstige kosten 

uitvoering pensioenregeling 8.480 6.577 



De methode voor de berekening van de pensioenverplichtingen 

is zodanig toegepast dat er geen sprake is van een 

financieringsachterstand. 

Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het 

algemeen een langlopend karakter. 

Korte beschrijving van de pensioenregeling 

De pensioenregeling kan worden gekenmerkt als een voorwaardelijk 

geïndexeerde middelloonregeling met een pen - 

sioenleeftijd van 65 jaar. Jaarlijks wordt een aanspraak op 

ouderdomspensioen opgebouwd van 1,75% van de in dat 

jaar geldende pensioengrondslag. De pensioengrondslag is 

gelijk aan 12,96 maandsalarissen onder aftrek van een franchise. 

De franchise wordt jaarlijks vastgesteld. Tevens 

bestaat er recht op nabestaanden- en wezenpensioen. Aan 

deelname aan de regeling is geen leeftijdsgrens gebonden. 

Jaarlijks beslist het bestuur van het fonds over de mate 

waarin de opgebouwde aanspraken worden geïndexeerd. 

Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet kwalificeert 

de pensioenregeling als een uitkeringsovereenkomst. 


Het toeslagbeleid kan als volgt worden verwoord: 

De indexatie (toeslag) van pensioenrechten en pensioenaanspraken 

wordt jaarlijks vastgesteld door het bestuur van het 

fonds. Er bestaat een ambitie om jaarlijks de pensioenrechten 

en pensioenaanspraken aan te passen. De indexatie in 

een jaar is voorwaardelijk en is afhankelijk van een vastgestelde 

matrix gebaseerd op de hoogte van de dekkingsgraad. 

De indexatie is bij een dekkingsgraad tot 150% maximaal 

gelijk aan de stijging van de consumentenprijsindex alle 

huishoudens, zoals vastgesteld door het CBS. Bij een dekkingsgraad 

vanaf 150% is deze gelijk aan de grafimedialoonindex. 

De pensioenrechten en pensioenaanspraken zijn per 

1 januari 2008 met 2,09%, geïndexeerd (inclusief 1,09% 

inhaalindexatie). Er is geen recht op toekomstige indexaties. 

Het is niet zeker of en in hoeverre, op basis van de begin 

2009 goedgekeurde aanpassingen in de beleidsstaffel, in de 

toekomst wordt geïndexeerd. Het fonds heeft geen geld 

gereserveerd voor toekomstige indexaties. Indexatie wordt 

uit de beleggingsopbrengsten gefinancierd. 

Het bestuur heeft in de vergadering van 18 december 2008 

besloten om de pensioenaanspraken per 1 januari 2009 niet 

te indexeren. 

Inhaalindexaties 

Onder bepaalde omstandigheden kunnen inhaalindexaties 

worden toegekend. Inhaalindexaties zijn indexaties die worden 

toegezegd, voor zover in het verleden niet voor 100% is 

geïndexeerd. Om inhaalindexaties te kunnen toekennen is 

een hoge dekkingsgraad vereist. Zie ook de beleidsstaffel op 

pagina 51. Het bestuur van het fonds heeft toegezegd om 

elk jaar een specificatie te geven van het verschil tussen de 

volledige en de werkelijk toegekende indexatie. Voor de premievrije 

deelnemers en de gepensioneerden is deze specificatie 

in de volgende tabel opgenomen. 

Verstrekte indexaties 

datum verstrekte niet verstrekte inhaal 

toeslag toeslag toeslag 

01-01-2009 3,00% 

01-01-2008 1,00% 1,09% 

01-01-2007 1,50% 0,30% 

01-01-2006 1,00% 0,55% 

01-01-2005 1,09% 



9. Voorziening voor risico deelnemers In miljoenen euro’s 


Stand 1 januari 5 

Wijziging voorziening voor risico deelnemers inzake pensioensparen 1 5 


10. Overige schulden en overlopende passiva In miljoenen euro’s 

Toelichting 31 december 2008 31 december 2007 

Derivaten 10.1 170 317 

Beleggingscrediteuren 10.2 33 17 

Belastingen en premies sociale verzekeringen 5 5 

Waardeoverdrachten 3 

Garantieregeling pensioensparen 1 

Overige schulden 14 4 

Stand 31 december 223 346 

Alle schulden hebben een resterende looptijd van korter dan 

één jaar. 

10.1 Derivaten In miljoenen euro’s 


Valutaderivaten 115 

Aandelenderivaten 9 5 

Rentederivaten 29 307 

Overige derivaten 1 

153 313 



Stand 31 december 170 317 


fonds zekerheden gesteld ter waarde van 12 (v.j. 201). 



10.2 Beleggingscrediteuren In miljoenen euro’s 


Nog te betalen c.q. vooruit ontvangen 33 15 

Overige 2 

33 17 

RISICOBEHEER EN DERIVATEN 

Beleid en risicobeheer 

Het bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten 

ten behoeve van het beheersen van de risicos. Deze 

beleidsinstrumenten betreffen: 

■ beleggingsbeleid 

■ premiebeleid 

■ indexatiebeleid 

■ de pensioenregeling 

De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt 

plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten 

ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markt - 

en. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALM-studies. 

Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de 

pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën 

en de ontwikkeling daarvan in diverse economische 

scenarios. 

beschikbare risicobudget. Binnen deze risicobegrenzing en 

voor de hieruit voortvloeiende toegestane percentages kunnen 

min of meer illiquide en alternatieve beleggingen voor 

meer diversificatie en rendement zorgen. 

Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt gebruik 

gemaakt van derivaten. De alternatieve beleggingen van het 

fonds bestaan in het verslagjaar uit commodities, infrastructuur 

en hedge funds. In de portefeuille is hiervoor 9% ingeruimd. 

Onder andere door het innemen van deze posities 

wordt een grotere spreiding en een beter rendement/risico - 

profiel van de totale portefeuille bereikt. 

Inzake premie, indexatie- en beleggingsbeleid werd in 2008 

de volgende beleidsstaffel gehanteerd: 

De uitkomsten van deze analyses vinden hun weerslag in 

het jaarlijks door het bestuur vast te stellen beleggingsplan 

als basis voor het uit te voeren beleggingsbeleid. Het beleggingsplan 

geeft normen en limieten aan waarbinnen de uitvoering 

van het beleggingsbeleid moet plaatsvinden. Ze zijn 

gericht, samen met de beleggingsrichtlijnen, op het beheersen 

van de hierna volgende belangrijkste (beleggings)risicos. 

Het beleggingsplan geeft percentages, met bandbreedtes, 

voor de verschillende beleggingsonderdelen. Hierbij is rekening 

gehouden met het bij de heersende dekkingsgraad 



Beleidsstaffel inzake premie, indexatie- en beleggingsbeleid 2008 

Bij een dekkingsgraad van: Kan de premie als volgt Kan er als volgt een Kan de beleggingsmix er Is het risico dat bij 

vastgesteld worden: toeslag worden verleend: als volgt uitzien: beleggingen gehanteerd 

mag worden: 

vanaf 150% 17,00% 100% grafimedialoon- 51% aandelen hoger 

index + inhaaltoeslag 12,5% onroerende zaken 

van 140% tot 150% 17,00% 100% prijsinflatie 51% aandelen 

12,5% onroerende zaken 





van 105% tot 115% 19,50% 0% 22% aandelen 

11% onroerende zaken lager 

Toelichting: 

Het premie-, indexatie- en beleggingsbeleid van het fonds hangt nauw samen met de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Met deze richtlijn 

kan door het bestuur goed worden ingespeeld op de, als gevolg van het FTK, gewijzigde omstandigheden. Werkgevers en deelnemers krijgen 

op grond van de richtlijn bovendien meer zicht op de mogelijke ontwikkelingen met betrekking tot de premiestelling en/of indexatie. Het 

bestuur besluit afhankelijk van de beschikbare middelen. 

In 2009 is deze beleidsstaffel op basis van een nieuwe ALMstudie 

gewijzigd. Het beleidskader ziet er nu als volgt uit: 

Bij een dekkingsgraad van: 

kan de volgende toeslag worden verleend: 

Boven 150% dekkingsgraad: 

volledige prijsindexatie en inhaalindexatie* 

Boven 140% dekkingsgraad: 

volledige prijsindexatie zonder maximum 

Van 130% tot 140% dekkingsgraad: volledige prijsindexatie met een maximum van 4% 

Van 120% tot 130% dekkingsgraad: pro-rata prijsindexatie met een maximum van 4% 

Tot 120% dekkingsgraad: 

geen indexatie 

* Als alle inhaalindexatie is verstrekt kan overwogen worden een premiekorting toe te passen. 



Bij het premie- en beleggingsbeleid wordt niet meer gewerkt 

met een beleidsstaffel. In principe wordt gewerkt met een 

vaste kostendekkende premie. Bij het beleggingsbeleid 

wordt uitgegaan van een principe verdeling van 1/3 zakelijke 

waarden, 1/3 vastrentende waarden en 1/3 overige beleggingen 

(vastgoed, infrastructuur, hedge funds en commodities). 

Grafiek ontwikkeling dekkingsgraad van maand tot maand: 

Ontwikkeling dekkingsgraad PGB 2008 

Solvabiliteitsrisico 

Het fonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen 

en de financiering daarvan geconfronteerd met risicos. De 

belangrijkste doelstelling van het fonds is het nakomen van 

de pensioentoezeggingen. Voor het realiseren van deze doelstelling 

wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op 

basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen. 

Het belangrijkste risico voor het fonds betreft het solvabiliteitsrisico, 

ofwel het risico dat het fonds niet beschikt over 

voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. 

De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van 

algemeen geldende normen zoals deze door de toezichthouder 

worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het 

fonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het 

fonds de premie moet verhogen en het risico dat er geen 

ruimte beschikbaar is voor een eventuele indexatie van 

opgebouwde pensioenrechten. In het uiterste geval kan het 

noodzakelijk zijn dat het fonds verworven pensioenaanspraken 

en pensioenuitkeringen moet verminderen. 

De dekkingsgraad is zo sterk gedaald door enerzijds de 

forse daling van de beurskoersen als gevolg van de kredietcrisis 

en anderzijds de daling van de rente waardoor de contante 

waarde van de verplichtingen toenam. 

Dekkingsgraad 

De aanwezige dekkingsgraad heeft zich als volgt ontwikkeld: 

Dekkingsgraad 2008 2007 

Dekkingsgraad per 1 januari 148,40% 136,60% 

Dekkingsgraad per 31 december 96,90% 148,40% 



Opstelling FTK voorziening 

Het tekort/surplus op FTK-grondslagen is als volgt: 


Voorziening pensioenverplichtingen (FTK-waardering) (a) 8.480 6.577 

Buffers: 

S1 Renterisico 330 299 

S2 Risico zakelijke waarden 942 957 

S3 Valutarisico 57 

S4 Grondstoffenrisico 30 46 

S5 Kredietrisico 69 31 

S6 Verzekeringstechnisch risico 238 185 

Diversificatie-effect 495 366 

Totaal S (vereiste buffers) (b) 1.171 1.152 

Vereist eigen vermogen (art. 132 Pensioenwet) (a+b) 9.651 7.729 

Aanwezig vermogen (totaal activa schulden = pensioenvermogen) 8.211 9.759 

Tekort resp. surplus 1.440 2.030 

Het pensioenfonds heeft ter afdekking van risicos bepaalde 

derivatencontracten afgesloten. Hiermee is bij het bepalen 

van de vereiste buffers op de volgende wijze rekening 

gehouden: De positie per ultimo 2008 in rentederivaten is 

gebruikt om de totale netto positie wat betreft het renterisico 

te berekenen. Bij de berekening van de buffers past het 

pensioenfonds de standaardmethode toe. Voor de samenstelling 

van de beleggingen 2008 wordt uitgegaan van de 

actuele asset mix (2007: strategische asset mix in de evenwichtssituatie). 

Marktrisico 

Marktrisico omvat de kans op verlies of winst op de waarde 

van de beleggingen en omvat het prijs(koers)risico, valuta - 

risico en het renterisico. De strategie van het fonds met 

betrekking tot het marktrisico wordt bepaald door de beleggingsdoelstellingen 

en wordt op dagelijkse basis op hoofdlijnen 

beheerst door respectievelijk diversificatie, 100% strategische 

afdekking van het valutarisico en in belangrijke mate 

het afdekken van het renterisico, in overeenstemming met 

de aanwezige beleidskaders en richtlijnen. De overall-marktposities 

worden periodiek gerapporteerd aan het bestuur. 

Prijsrisico 

Prijsrisico is het risico van waardewijzigingen door de ontwikkeling 

van marktprijzen dat veroorzaakt wordt door factoren 

gerelateerd aan een individuele belegging, de uitgevende 

instelling of generieke factoren. Omdat alle beleggingen 

worden gewaardeerd tegen reële waarde waarbij waardewijzigingen 

onmiddellijk in het saldo van baten en lasten 

worden verwerkt, zijn alle wijzigingen in marktomstandig - 

heden direct zichtbaar in het beleggingsresultaat. Het prijs - 

risico kan worden gemitigeerd door diversificatie. In aanvulling 

hierop kan het prijsrisico worden gehedged door het 

gebruik van afgeleide financiële instrumenten (derivaten), 

zoals opties en futures. 



De segmentatie van vastgoed naar sectoren is als volgt: 

Sector 31 december 2008 31 december 2007 

% % 

Kantoren 60 7 61 8 

Winkels 69 8 73 10 

Woningen 19 2 21 3 

Participaties in vastgoedmaatschappijen 699 83 574 79 

847 100,00 729 100,00 




Balanswaarde 846 763 

De segmentatie van vastgoed naar regio is als volgt: 

Regio 31 december 2008 31 december 2007 

% % 

Europa ex UK 755 89 619 85 

UK 39 5 51 7 

North America 28 3 16 2 

Japan 6 1 12 2 

Pacific ex Japan 19 2 31 4 

847 100 729 100 




Balanswaarde 846 763 



De aandelenportefeuille kan als volgt worden toegelicht: 


Overheidsinstellingen 

Financiële instellingen 330 591 

Handel en industriële bedrijven 1.205 1.992 

Serviceorganisaties 377 504 

Andere instellingen 886 1.209 

2.798 4.296 

Overige vorderingen en schulden 54 14 

2.852 4.310 


% % 

Europa ex UK 1.097 43 1.461 34 

UK 179 6 301 7 

North America 1.199 40 1.907 44 

Japan 206 7 413 10 

Pacific ex Japan 117 4 210 5 

Emerging markets 4 

2.798 100 4.296 100 



Nog te betalen 63 75 

Balanswaarde 2.852 4.310 



Valutarisico 

Valutarisico is het risico dat de waarde van een belegging 

wijzigt als gevolg van veranderingen in valutakoersen. 

Met het beleggen in vreemde valuta wordt een valutarisico 

genomen daar de verplichtingen in euro luiden. Het totaalbedrag 

dat buiten de euro wordt belegd bedraagt ultimo jaar 

circa 42% (v.j. 57%) van de beleggingsportefeuille. De 

belangrijkste vreemde valuta daarin zijn in procenten: USD 

68%, JPY 10% en GBP 7% (v.j. USD 60%, JPY 11% en 

GBP 9%). 

Het strategisch beleid van het fonds is om alle vreemde 

valutaposities af te dekken, waarbij een tactische beleidsruimte 

aanwezig is van 10% van de totale portefeuillewaarde. 

Per ultimo jaar was voor 99,7% (v.j. 98 %) afgedekt 

naar de euro. 

Per einde boekjaar is de waarde van de uitstaande valutatermijncontracten 

199 (v.j. 266). Het valutarisico wordt in 

onderstaande tabel weergegeven. 

De beleggingen in vreemde valuta (exclusief voorbeleggingen 

en liquide middelen) kunnen per categorie als volgt worden 

gespecificeerd: 


Vastgoedbeleggingen 128 113 

Aandelen 2.186 3.312 

Vastrentende waarden 1.097 2.087 

Overige 135 222 

3.546 5.734 

De valutapositie voor en na afdekking door valutaderivaten 

(exclusief voorbeleggingen en liquide middelen) is als volgt 

weer te geven: 

31 december 2008 31 dec. 2007 

Voor Valuta Netto positie Netto positie 

derivaten (na) (na) 

Euro (EUR) 6.575 3.748 10.323 9.605 

Britse pond (GBP) 258 301 43 21 

Japanse yen (JPY) 358 398 40 12 

Amerikaanse dollar (USD) 2.402 2.502 100 92 

Overige 528 348 180 354 

10.121 199 10.320 10.060 

Een restrisico betreft de categorie overige valuta; deze valuta 

betreffen valuta in opkomende markten en/of hebben een 

positieve correlatie met de USD. 



Renterisico 

Het renterisico is impliciet het risico dat het saldo van de 

waarden van de beleggingsportefeuille in vastrentende waarden 

en van de pensioenverplichtingen verandert als gevolg 

van veranderingen in de marktrente. Hieruit volgt het expliciete 

renterisico op de dekkingsgraad, voortkomend uit de 

duration mismatch tussen de beleggingsportefeuille en de 

pensioenverplichtingen. 

De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van 

de duration. De duration is de (met de contante waarde van 

de kasstromen) gewogen gemiddelde resterende looptijd in 

jaren. 

balanswaarde 31 december 2008 31 december 2007 

in miljoenen euro’s 

Duration van de vastrentende waarden (voor derivaten) 6.002 8,0 6,2 

Duration van de vastrentende waarden (na derivaten) 6.398 15,6 13,4 

Duration van de (nominale) pensioenverplichtingen 8.480 16,7 14,9 

Op de balansdatum is de duration van de beleggingen lager 

dan de duration van de nominale verplichtingen. Er is derhalve 

sprake van een zekere vorm van duration-mismatch. 

Dit betekent dat bij een rentestijging de waarde van beleggingen 

minder snel daalt dan de waarde van de verplich t - 

ingen (bij toepassing van de actuele marktrentestructuur), 

waardoor de dekkingsgraad zal stijgen. Bij een rentedaling 

zal de waarde van de beleggingen minder snel stijgen dan 

de waarde van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad 

daalt. 

Het fonds voert een actief beleid ten aanzien van de duration-mismatch. 

Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door het 

kopen van meer langlopende obligaties in plaats van aandelen 

(verondersteld wordt dat aandelen een duration van nul 

hebben), binnen de portefeuille kortlopende obligaties vervangen 

door langlopende obligaties of door middel van het 

toepassen van renteswaps, swaptions of repos. Bij een renteswap 

wordt een vaste lange rente geruild tegen een variabele 

korte rente. Het pensioenfonds ontvangt in dit geval 

een lange rente, vergelijkbaar met de kasstroom van een 

langlopende obligatie en betaalt daarvoor een variabele 

korte rente (bijvoorbeeld 3-maands Euribor). Hierdoor wordt 

de duration-mismatch verkleind, maar het fonds wordt wel 

afhankelijk van de ontwikkeling van de korte rente die het 

pensioenfonds aan de tegenpartij betaalt. Met een swaption 

kan het pensioenfonds tijdelijk het risico van een rentedaling 

afdekken. Hiervoor betaalt het fonds een premie. Daar staat 

tegenover dat bij een rentestijging de waarde van de swaption 

0 kan worden, maar niet negatief. Bij repotransacties is 

er sprake van gedekt lenen, waarbij zoals bij renteswaps een 

vaste rente (over de effecten) ontvangen wordt en een variabele 

financieringsrente betaald wordt. Bij het afsluiten van 

een swap, swaption en repo kunnen dus mismatchrisicos 

worden afgedekt en worden nieuwe risicos geïntroduceerd 

die gepaard gaan met dit soort instrumenten (zoals liquiditeit-, 

tegenpartijen juridisch risico). Deze risicos worden 

onder meer afgedekt door het stellen van collateral en het 

afsluiten van contracten. 



De samenstelling van de vastrentende waarden naar looptijd 

is als volgt: 

Looptijd 31 december 2008 31 december 2007 

% % 

Resterende looptijd < 1 jaar 1.032 17 1.192 24 

Resterende looptijd 1 < > 5 jaar 1.304 22 1.201 25 

Resterende looptijd > 5 jaar 3.666 61 2.462 51 

6.002 100,00 4.855 100,00 

Overige vorderingen en schulden 2.232 404 

3.770 4.451 

De rentepositie van de vastrentende waarden voor en na 

afdekking met renteswaps is als volgt weer te geven: 

voor rente swaps netto positie netto positie 

31-12-2008 31-12-2007 

(na) 

(na) 

Euro (EUR) 6.002 3.854 2.148 1.557 

Overige vorderingen en schulden 2.232 2.232 404 

3.770 3.854 84 1.153 

Kredietrisico 

Kredietrisico is het risico van financiële verliezen voor het 

fonds als gevolg van faillissement of betalingsonmacht van 

tegenpartijen waarop het fonds (potentiële) vorderingen 

heeft. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan partijen 

die obligatieleningen uitgeven, banken waar depositos worden 

geplaatst, marktpartijen waarmee over the counter 

(OTC)-derivatenposities worden aangegaan. 

Een voor beleggingsactiviteiten specifiek onderdeel van kredietrisico 

is het settlementrisico. Dit heeft betrekking op het 

risico dat partijen waarmee het fonds transacties is aangegaan 

niet meer in staat zijn hun tegenprestatie te verrichten 

waardoor het fonds financiële verliezen lijdt. 

Beheersing vindt plaats door diversificatie, het stellen van 

transactie- en positielimieten voor tegenpartijen, het stellen 

van limieten voor de kredietbeoordeling van de portefeuilles 

en tegenpartijen, het vragen van extra zekerheden zoals 

onderpand en het hanteren van prudente verstrekkingsnormen. 

Ter afdekking van het settlementrisico wordt door het 

fonds enkel belegd in markten waar een voldoende 

betrouwbaar clearing- en settlementsysteem functioneert. 

Voordat in nieuwe markten wordt belegd, wordt eerst onderzoek 

gedaan naar de waarborgen op dit gebied. Met betrekking 

tot niet-beursgenoteerde beleggingen, met name OTCderivaten, 

wordt door het fonds enkel gewerkt met tegenpartijen 

waarmee ISDA/CSA-overeenkomsten zijn afgesloten 

zodat posities van het fonds adequaat worden afgedekt 

door onderpand. 



In de onderstaande tabel wordt de verdeling van de vastrentende 

beleggingen naar sector weergegeven: 


Overheidsinstellingen 3.704 2.154 

Financiële instellingen 1.326 2.032 

Handel en industriële bedrijven 235 259 

Serviceorganisaties 67 147 

Andere instellingen 670 263 

6.002 4.855 


3.770 4.451 

De verdeling naar regio is weergegeven in onderstaande tabel: 


Mature markets 5.627 4.155 

BRIC landen (belangrijkste emerging markets) 87 92 

Andere emerging markets 170 276 

Overige 118 332 

6.002 4.855 


3.770 4.451 



Ten aanzien van de kredietwaardigheid van de debiteuren 

van de vastrentende portefeuille kan het volgende overzicht 

worden gegeven: 


% % 

AAA 2.950 49 1.839 38 

AA 644 11 793 16 

A 1.276 21 1.233 25 

BBB 491 8 532 11 

BB 104 2 135 3 

B 294 5 142 3 

Geen rating, of lager dan B 243 4 181 4 

Totaal 6.002 100 4.855 100 

Overige vorderingen en schulden 2.232 404 

3.770 100 4.451 100 

De lagere ratings betreffen voornamelijk de high yield en 

emerging markets portefeuilles, waarvan de normportefeuilles 

16% uitmaken van de totale vastrentende portefeuille. 

Het overzicht is voorts exclusief de kredietderivaten, welke 

per saldo gedeeltelijk bescherming bieden aan de onderliggende 

credits in de portefeuille. 

Inzake concentratie van risicos kan worden gemeld dat 

ultimo 2008 sprake is van beleggingen in een individuele 

tegenpartij groter dan 2%. Zie ook in de paragraaf met 

betrekking tot concentratierisico. 

Liquiditeitsrisico 

Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of 

niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet 

in liquide middelen, waardoor het fonds op korte termijn niet 

aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar de overige risicocomponenten 

vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), 

gaat het hierbij om de kortere termijn. Dit risico kan 

worden beheerst door in het strategische en tactische 

beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de 

liquiditeitsposities. Er moet eveneens rekening worden 

gehouden met de directe beleggingsopbrengsten en andere 

inkomsten zoals premies. Inzake het liquiditeitsrisico kan 

worden gemeld dat de som van de volgende onderdelen het 

liquiditeitsrisico afdekt: 

■ Ultimo 2008 zijn er voldoende beleggingen die onmiddellijk, 

zonder direct waardeverlies te leiden, te gelde kunnen 

worden gemaakt om een eventuele onvoorziene uitstroom 

van geldmiddelen te financieren. 

■ De inkomende premies in het boekjaar. 

■ Aflossingen en rente op vastrentende waarden, dividenden, 

huur. 

■ Het saldo aan liquide middelen. 

Verzekeringtechnische risico’s (actuariële risico’s) 

De belangrijkste actuariële risicos zijn de risicos van langleven, 

overlijden en arbeidsongeschiktheid. 

Het langlevenrisico is het belangrijkste verzekeringstechnische 

risico. Langlevenrisico is het risico dat deelnemers langer 

blijven leven dan gemiddeld verondersteld wordt bij de 

bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen. Als 

gevolg hiervan volstaat de opbouw van het pensioenvermogen 

niet voor de uitkering van de pensioenverplichting. Door 

toepassing van AG-overlevingstafels 2000-2005 met ade- 



quate correcties voor ervaringssterfte is het langlevenrisico 

nagenoeg geheel verdisconteerd in de waardering van de 

pensioenverplichtingen. 

Het overlijdensrisico betekent dat het fonds in geval van 

overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet toekennen 

waarvoor door het fonds geen voorzieningen zijn getroffen. 

Dit risico kan worden uitgedrukt in risicokapitalen. Door 

de methode en soort grondslagen is hiermee in de grondslagen 

voldoende rekening gehouden. 

Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat het 

fonds voorzieningen moet treffen voor premievrijstelling bij 

invaliditeit en het toekennen van een arbeidsongeschikt - 

heids pensioen (schadereserve). Voor dit risico wordt jaarlijks 

een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen 

de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt 

via het resultaat. De actuariële uitgangspunten voor de 

risico premie worden periodiek herzien. 

Indexatierisico (actuariële risico’s) 

Het bestuur van het fonds heeft de ambitie om de pensioenen 

te indexeren. De mate waarin dit kan worden gerealiseerd 

is afhankelijk van de ontwikkelingen in de rente, rendement, 

looninflatie en demografie. Uitdrukkelijk wordt opgemerkt 

dat de indexatietoezegging voorwaardelijk is. 

De zogenaamde reële dekkingsgraad geeft zicht op de mate 

waarin kan worden geïndexeerd (ook wel aangeduid als de 

indexatieruimte). Voor het bepalen van de reële dekkingsgraad 

worden onvoorwaardelijke nominale pensioenver - 

plichtingen verdisconteerd tegen een reële, in plaats van de 

nominale rentetermijnstructuur. Gegeven de huidige finan - 

ciële situatie is in dit jaarverslag alleen de nominale dekkingsgraad 

vermeld. 

Concentratierisico 

Grote posten zijn aan te duiden als een vorm van concentratierisico. 

Om te bepalen welke posten hieronder vallen moeten 

per beleggingscategorie alle instrumenten met dezelfde 

debiteur worden gesommeerd. Als grote post wordt aangemerkt 

elke post die meer dan 2% van het balanstotaal uitmaakt. 

Per 31 december 2008 is hier sprake van bij de 

staatsobligaties in achtereenvolgens Spanje (4,6%), Italië 

(6,6%), Frankrijk (12,6%) en Nederland (4,9%).* 

* Bij de bepaling van de grote posten is rekening gehouden met de aankoop van 

staatsobligaties in het kader van renterisico-reductieprogramma. 

In het algemeen geldt dat concentratierisico kan optreden 

als een adequate spreiding van activa en passiva ontbreekt. 

Concentratierisicos kunnen optreden bij een concentratie 

van de portefeuille in regios, economische sectoren of 

tegenpartijen. Een portefeuille van leningen die sterk sectorgebonden 

is, kan door deze sectorconcentratie een verhoogd 

risico lopen. Indien aandelen in dezelfde sector worden 

aangehouden is sprake van een cumulatief concentratierisico. 

Overigens beperken concentratierisicos zich niet uitsluitend 

tot de beleggingen. 

Operationeel risico 

Operationeel risico is het risico van een onjuiste afhandeling 

van transacties, fouten in de verwerking van gegevens, het 

verloren gaan van informatie, fraude en dergelijke. Dergelijke 

risicos worden door het fonds beheerst door het stellen van 

hoge kwaliteitseisen aan de uitvoeringsorganisatie GBF. Het 

niveau van de dienstverlening is vastgelegd in een zogenaamde 

SLA (Service Level Agreement). Op basis van periodieke 

rapportages wordt de kwaliteit van de dienstverlening 

door het bestuur getoetst. 

Aanvullend toont GBF met een SAS 70 (Statement on Auditing 

Standard no. 70)-verklaring aan dat zij de operationele 

risicos van de uitvoering van de pensioenregeling op een 

adequate wijze beheerst. Er zijn 2 typen verklaringen. Een 

type I-verklaring houdt in dat de beheersmaatregelen en de 

beheersstructuur in opzet en bestaan aanwezig en adequaat 

zijn. Een type II-verklaring, met een geldigheid van maximaal 

1 jaar, geeft aan dat de accountant heeft vastgesteld dat 

door de beheersmaatregelen de beheersdoelstellingen ook 

daadwerkelijk worden bereikt. In oktober 2008 heeft GBF de 

SAS 70 type II-verklaring ontvangen over de periode 1 oktober 

2007 tot en met 30 juni 2008. Hieruit blijkt in welke mate 

de GBF haar beheersdoelstellingen heeft gerealiseerd. Onder 

de scope van de verklaring vallen de processen inzake 

beleggingen, bestuursondersteuning en pensioenbeheer. 

Vanaf 2009 zal deze verklaring jaarlijks gevraagd worden. 

Systeemrisico 

Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële 

systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren 

functioneert, waardoor sommige beleggingen niet langer 

verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde 



kunnen verliezen. Dit risico heeft zich het afgelopen jaar 

gemanifesteerd. Net als voor andere marktpartijen is dit 

risico voor het fonds moeilijk beheersbaar. 

Specifieke financiële instrumenten (derivaten) 

Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt tevens 

gebruikgemaakt van financiële derivaten. Als hoofdregel 

geldt, dat derivaten uitsluitend worden gebruikt voor zover 

dit passend is binnen het algemene beleggingsbeleid. 

De portefeuillestructuur en het risicoprofiel, berekend inclusief 

de economische effecten van derivaten, dienen zich binnen 

de door het bestuur vastgestelde grenzen (limieten) te 

bevinden. 

Het fonds gebruikt derivaten hoofdzakelijk om de hiervoor 

vermelde vormen van marktrisico zo veel mogelijk af te dekken. 

Een van de belangrijkste risicos bij derivaten is het kredietrisico. 

Dit is het risico dat tegenpartijen niet aan hun 

betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Dit risico wordt 

beperkt door alleen transacties aan te gaan met te goeder 

naam en faam bekend staande partijen. Bovendien geldt dat 

zoveel mogelijk wordt gewerkt met onderpand. 

Gebruik kan worden gemaakt van onder meer de volgende 

instrumenten: 

Futures: dit zijn standaard beursgenoteerde instrumenten 

waarmee snel posities kunnen worden gewijzigd. Futures 

worden gebruikt voor het tactische beleggingsbeleid. Tactisch 

beleggingsbeleid is slechts zeer beperkt mogelijk binnen 

de grenzen van het strategische beleggingsbeleid. 

Valutatermijncontracten: dit zijn met individuele banken afgesloten 

contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan 

tot het verkopen van een valuta en de aankoop van een 

andere valuta, tegen een vooraf vastgestelde prijs en op een 

vooraf vastgestelde datum. Door middel van valutatermijncontracten 

worden valutarisicos afgedekt. 

Swaps: dit betreft met individuele banken afgesloten contracten 

waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het uitwisselen 

van rentebetalingen over een nominale hoofdsom. 

Door middel van swaps kan het fonds de rentegevoeligheid 

van de portefeuille beïnvloeden. 



Onderstaande tabel geeft inzicht in de derivatenposities per 

31 december 2008: 

Type contract Expiratiedatum Onderliggend Contractomvang Actuele waarde Actuele waarde 

activa 

passiva 

in miljoenen in miljoenen in miljoenen 

euros euros euros 

Futures 2009 Obligaties 770 

Forward 2009 AUD 97 4 1 

2009 CAD 26 11 8 

2009 CHF 105 1 5 

2009 CZK 1 

2009 GBP 330 69 31 

2009 HKD 31 5 

2009 JPY 474 22 7 

2009 NOK 15 2 

2009 SEK 47 4 1 

2009 SGD 15 1 

2009 TRL 2 

2009 USD 2.611 195 62 

2009 ZAR 20 

Geschreven opties 2009 Swaps Euro 1.300 5 

Intrest rate swaps 2016 t/m 2026 Euro 1.200 47 

2035 t/m 2038 Euro 2.174 152 10 

2057 Euro 40 14 

2010 t/m 2012 JPY 310 5 

2012 USD 129 16 

2036 USD 1 

Equity swaps 2009 Equity 58 3 

Equity swaps 2018 Equity 90 9 

Credit default swaps t/m 2017 Obligaties USD 144 13 

550 153 

Nog te ontvangen 3 


Nog te betalen 1 

553 170 



Onderstaande tabel geeft inzicht in de derivatenposities per 

31 december 2007: 

Type contract Expiratiedatum Onderliggend Contractomvang Actuele waarde Actuele waarde 

activa 

passiva 

in miljoenen in miljoenen in miljoenen 

euros euros euros 

Futures 2008 Commodities 33 

2008 Obligaties 287 

Forward 2008 AUD 156 5 

2008 CAD 43 1 

2008 CHF 172 1 

2008 CZK 4 

2008 GBP 518 41 

2008 HKD 74 3 

2008 JPY 660 5 

2008 MYR 1 

2008 NOK 57 

2008 SEK 227 6 

2008 SGD 29 

2008 TRL 20 1 

2008 USD 3.520 204 

2008 ZAR 36 1 

Gekochte opties 2008 Aandelenindex 1 15 

2008 Swaps Euro 360 7 

Geschreven opties 2008 Commodities 7 4 

2008 Swaps USD 170 

2008 Forward USD 93 1 

Intrest rate swaps 2012 t/m 2026 Euro 750 49 

2027 t/m 2057 Euro 2.050 266 

2008 t/m 2012 JPY 276 3 

2022 USD 178 1 

2023 t/m 2036 USD 44 4 

Equity swaps 2018 Obligaties Euro 90 5 

Credit default swaps t/m 2012 Obligaties USD 239 5 

Credit default swaps t/m 2016 Obligaties Euro 720 8 

297 313 

Liquide middelen Intrest rate swaps 4 

297 317 




fonds zekerheden ontvangen voor een bedrag van 523 (v.j. 

167). 

Het fonds heeft in 2008 deelgenomen aan een security lending 

program. Het laatste contract is per 31 december 

2008 beëindigd. Het fonds heeft voor het tijdelijk uitlenen 

van effecten een bedrag ontvangen van 3,9 (v.j. 4). 

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen 

Investeringsverplichtingen 

Vooruitlopend op verwachte inkomende kasstromen bestaan 

er per balansdatum de volgende investerings- en stortingsverplichtingen 

(zogenaamde voorbeleggingen): 

31-12-2008 31-12-2007 

Vastgoed 85 89 

Infrastructuur 141 

226 89 

Deze verplichtingen zullen naar verwachting in het volgende 

boekjaar nagenoeg geheel worden afgewikkeld. 

Overnameverplichtingen 

Per balansdatum heeft PGB de verplichting tot het overnemen 

van de Stichting Pensioenfonds Wifac. De Stichting 

Pensioenfonds Wifac zal worden geliquideerd en alle activa 

en passiva zullen aan PGB worden overgedragen. Op basis 

van de voorlopige jaarrekening van de Stichting Pensioenfonds 

Wifac per 31 december bedraagt de over te dragen 

waarde 35 miljoen. Hiervan is begin 2009 ruim 34 miljoen 

ontvangen. Het restant zal na de afronding van de liquidatie 

worden afgewikkeld. De pensioenverplichtingen op 

basis van PGB grondslagen bedragen 38 miljoen. Ter 

overbrugging van het verschil in dekkingsgraad wordt door 

PGB aan Wifac Holding een lening van 1 miljoen verstrekt 

met een looptijd van 10 jaar. 

Verbonden partijen 

Identiteit van verbonden partijen 

Er is sprake van een relatie tussen de verbonden partijen: 

tussen het fonds, de aangesloten ondernemingen en hun 

bestuurders. 

Transacties met bestuurders 

De beloning van bestuurders is conform de vergoedingsregeling. 

Er zijn geen leningen verstrekt aan, noch is er sprake 

van vorderingen op (voormalige) bestuurders. 

Overige transacties met verbonden partijen 

Inzake de uitvoeringsovereenkomst tussen pensioenfonds 

en werkgever met betrekking tot de financiering van de aanspraken 

en de uitvoering van de pensioenregeling dienen 

beiden zorg te dragen voor de verplichtingen die voortvloeien 

uit de grafimedia-cao en het Pensioenreglement. 

De uitvoeringsorganisatie GBF verricht haar werkzaamheden 

in een kantoorgebouw, welke in huur is van PGB. Het kantoorgebouw 

is op 31 december 2008 gewaardeerd op 6 

tegen een jaarlijkse huurprijs van 509.000 (2009). 



Toelichting op de staat van baten en lasten 


11. Premiebijdragen (van werkgever en werknemers) 


Werkgeversgedeelte 108 97 

Werknemersgedeelte 64 56 

172 153 

De totale bijdrage van werkgever en werknemers bedraagt 

17,0% (v.j. 17,5%) van de pensioengrondslag. De kostendekkende, 

gedempte en feitelijke premie volgens artikel 130 

van de Pensioenwet zijn als volgt: 

Daarnaast wordt gebruik gemaakt van de mogelijkheid om 

de premie te dempen. Dit gebeurt door een rente te hanteren 

van 4,25%. Per jaar zal de werkelijke rente hiervan afwijken. 

De op te geven Kostendekkende premie (KDP), conform art. 

130 Pensioenwet, fluctueert ook met de rente. 

De vastgestelde KDP op basis van 4,25% bedraagt 16% 

van de pensioengrondslag (PG). Rekening houdend met een 

rente van 3,55% ultimo 2008 (rente waarop de VPV berekend 

is), komt de KDP op 18,8%. Ten opzichte van de 

beginstand 2008, met een rente van 4,85%, komt de KDP 

op 13,6%. 


Kostendekkende premie 139 101 

Feitelijke premie 172 153 

Gedempte premie 162 153 

De verschillen tussen de kostendekkende premie, de feitelijke 

premie en de gedempte premie zijn het gevolg van een 

gehanteerde veiligheidsmarge. 

PGB hanteert een systeem voor vaststelling van de jaarlijkse 

inkoop van pensioen waarbij pas in het volgende boekjaar 

vastgesteld kan worden wat de werkelijke bedragen zijn. 

Met andere woorden, in het boekjaar werkt PGB met een 

schatting. 

Het effect van demping dient over een langere periode (art. 

128 PW) zodanig prudent te zijn dat (ten minste) de aangroei 

van de VPV voor pensioeninkoop gefinancierd is met 

de KDPs in die periode. 

12. Premiebijdragen risico deelnemers 

In 2007 is het product pensioensparen geïntroduceerd. Bij 

dit product belegt de deelnemer in het totale belegde vermogen 

van PGB en krijgt een vergoeding op basis van het 

door PGB behaalde beleggingsrendement waarna 1% in 

mindering wordt gebracht ter dekking van kosten. Daar 

slechts in het totale vermogen kan worden belegd zijn de 

bepalingen t.a.v. zorgplicht niet van toepassing. Het totale 

belegde vermogen voor rekening van de deelnemers is nog 

zeer beperkt. Het saldo is grotendeels in 2007 ingelegd. Het 

ingelegde saldo in 2008 is gering. 



13. Beleggingsresultaten risico pensioenfonds 

De 16 fee voor de externe managers aandelen was in jaarrekening 

2007 opgenomen onder de post directe beleggingsopbrengsten 

aandelen en is in de jaarrekening 2008 onder 

kosten vermogensbeheer verantwoord. De vergelijkende 

cijfers 2007 van de posten directe beleggingsopbrengsten 

aandelen en kosten van vermogensbeheer zijn beide met 16 

aangepast. 

2008 Directe Indirecte Kosten van Totaal 

beleggingsopbrengsten beleggingsopbrengsten vermogensbeheer 

Vastgoedbeleggingen 34 146 2 114 

Aandelen 96 1.818 16 1.738 

Vastrentende waarden 210 197 1 12 

Derivaten 8 91 2 81 

Overige beleggingen 1 18 17 

333 2.088 21 1.776 

2007 Directe Indirecte Kosten van Totaal 

beleggingsopbrengsten beleggingsopbrengsten vermogensbeheer 

Vastgoedbeleggingen 30 28 1 57 

Aandelen 88 1 18 71 

Vastrentende waarden 206 271 1 66 

Derivaten 1 154 1 152 

Overige beleggingen 5 50 55 

328 38 21 269 

14. Beleggingsresultaten risico deelnemers 

De vergoeding over het spaarsaldo is per definitie gelijk aan 

de beleggingsperformance van PGB onder aftrek van 1% 

kosten. 



15. Overige baten 


Bij een dekkingsgraad van meer dan 150% zal in eerste 

instantie gekeken worden naar nog openstaande inhaalindexatie 

en vervolgens naar indexatie op basis van de loonindex 

en eventueel premiekorting. Ook deze indexering heeft 

een voorwaardelijk karakter. 

FVP bijdragen 8 8 

Vrijwillige premies (ANW hiaat) 4 3 

Compensatie dekkingsgraad 

i.v.m. waardeovername 96 14 

Andere baten 9 

16. Pensioenopbouw 

108 34 

Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende 

waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het effect op 

de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar 

opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en 

nabestaandenpensioen. Verder is hierin begrepen het effect 

van de individuele salarisontwikkeling. 

17. Indexering en overige toeslagen 

De ambitie voor toeslagverlening is om pensioenrechten en 

pensioenaanspraken jaarlijks aan te passen aan de procentuele 

stijging van de geschoonde prijsindex, zoals vastgesteld 

door het CBS. Het bestuur beslist evenwel jaarlijks in 

hoeverre pensioenrechten en pensioenaanspraken worden 

aangepast. 

Met ingang van 1 januari 2009 heeft er geen indexatie van 

(vorig boekjaar 1,00%) plaatsgevonden. In 2008 heeft voor 

de deelnemers PGB en PCM een inhaalindexatie (jaar 2004) 

van 1,09% respectievelijk 0,6% plaatsgevonden gegeven de 

stand per 31 december 2007. 

De voorwaardelijke toeslagverlening wordt gefinancierd uit 

overrendementen. De premie bevat dus geen opslag voor 

toeslagverlening. Er is geen geld gereserveerd voor toekomstige 

toeslagen. 

Verder is in de Beleidsstaffel als uitgangspunt gehanteerd 

dat bij een dekkingsgraad tussen de ondergrens (dekkingsgraad 

van 105%) en de streefgrens (dekkingsgraad van 

140%) getracht wordt gedeeltelijke toeslagverlening te realiseren. 

18. Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen 

De pensioenverplichtingen zijn opgerent met 3,55% (v.j. 

4,85%), zijnde de gewogen rentes uit de rentetermijnstructuur 

volgens DNB. 

19. Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkeringen 

Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf 

actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pen - 

sioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname 

van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten 

behoeve van de financiering van de uitkeerbare pensioenen 

van de verslagperiode. 

20. Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitvoeringskosten 

Toekomstige pensioenuitvoeringskosten (in het bijzonder 

excassokosten) worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen 

in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder 

dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het 

bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de 

kosten van de verslagperiode. 

21. Wijziging voorziening pensioenverplichtingen 

21.1 Wijziging marktrente 

Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de 

technische voorzieningen herrekend door toepassing van de 

actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering 

van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder het 

hoofd wijziging marktrente. 

21.2 Wijziging overige actuariële uitgangspunten 

Jaarlijks worden de actuariële grondslagen en/of methoden 

beoordeeld en mogelijk herzien ten behoeve van de berekening 

van de actuele waarde van de pensioenverplichtingen. 

Hierbij wordt gebruik gemaakt van interne en externe actuariële 

deskundigheid. Dit betreft onder meer de vergelijking 

van veronderstellingen ten aanzien sterfte, langleven en 

arbeidsongeschiktheid, met werkelijke waarnemingen zowel 

voor de gehele bevolking als voor de populatie van het 

fonds. 



De vaststelling van de toereikendheid van de voorziening 

voor pensioenverplichtingen is een inherent onzeker proces, 

waarbij gebruik wordt gemaakt van schattingen en oordelen 

door het bestuur van het fonds. Het effect van deze wijzigingen 

wordt verantwoord in het resultaat op het moment dat 

de actuariële uitgangspunten worden herzien. 

21.3 Overige wijzigingen in de voorziening voor pensioen - 

verplichtingen 


Resultaat op kanssystemen: 

Sterfte 9 19 

Arbeidsongeschiktheid 2 5 

Mutaties 20 1 

Overdracht van rechten 229 

Overig 28 

23. Pensioenuitvoeringskosten 


Administratiekostenvergoeding 8 6 

8 6 

Overeenkomstig artikel 96 van de Pensioenwet wordt vermeld 

dat het pensioenfonds in het afgelopen jaar geen 

dwangsommen en boetes zijn opgelegd. 

24. Saldo-overdracht van rechten 


Inkomende waardeoverdrachten 249 80 

Uitgaande waardeoverdrachten 16 18 

288 23 

Kasstroom (A) 233 62 

22. Pensioenuitkeringen 


Toevoeging aan de voorziening 

voor pensioenverplichtingen 244 70 

Onttrekking aan de voorziening 

voor pensioenverplichtingen 15 7 

Ouderdomspensioen 196 176 

Nabestaandenpensioen 

(partnerpensioen) 66 61 

Wezenpensioen 1 1 

Premierestitutie/ afkoopsommen 2 2 

Vervroegd pensioen 11 7 

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen 

(B) 229 63 

Resultaat overdracht van 

rechten (A-B) 4 1 

276 247 

De indexatie van de uitkeringen per 1 januari 2008 zoals 

vastgesteld door het bestuur bedraagt 2,09% (v.j. 1,5%). 

De post Afkopen betreft de afkoop van pensioenen die lager 

zijn dan 417,74 (v.j. 400) per jaar. 

Waardeoverdracht betreft de ontvangst van of overdracht 

aan pensioenfonds of pensioenverzekeraar van respectievelijk 

de vorige of nieuwe werkgever van de contante waarde 

van premievrije pensioenaanspraken van deelnemers, die tot 

de ontslagdatum zijn opgebouwd. 

De ontvangen koopsommen worden aangewend voor de 

inkoop van extra aanspraken op pensioen. 



Honoraria accountant 

KPMG Accountants N.V. Overig KPMG netwerk Totaal KPMG 

2008 2008 2008 

in duizenden euros in duizenden euros in duizenden euros 

Controle van de jaarrekening 25 25 

Overige controleopdrachten 23 23 

Belastingadvies 

Andere niet-controlediensten 26 26 

Totaal 48 26 74 

Personeelsleden 

De werkzaamheden worden verricht door werknemers die in 

dienst zijn bij de uitvoeringsorganisatie GBF. 

Bezoldiging bestuurders 

De bezoldiging voor de bestuurders tezamen bedraagt 

79.000 (v.j. 39.000). 

Belastingen 

De activiteiten van het fonds zijn vrijgesteld van belastingheffing 

in het kader van de vennootschapsbelasting. 

Vastgesteld in de op 18 juni 2009 gehouden vergadering 

van het bestuur. 

Voorzitters: 

Secretarissen: 

drs. R Degenhardt L.J. Hoogenboom 

F. de Haan R. Leloux 


Voorwoord 


Overige gegevens 

Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van 

baten en lasten 

Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en 

lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het 

fonds. Het saldo is toegevoegd (onttrokken) aan de balanspost 

Stichtingskapitaal en reserves. 

Gebeurtenissen na balansdatum 

Op 31 maart 2009 heeft PGB een korte- en langetermijn - 

herstelplan ingediend bij DNB. Inmiddels is een reactie van 

de DNB ontvangen op de ingediende herstelplannen. Op 

22 juni 2009 zal hierover overleg met de DNB plaatsvinden. 


Verklaring van de accountant 

Aan: het bestuur van Stichting Pensioenfonds van de Grafische 

Bedrijven 

Verklaring betreffende de jaarrekening 

Wij hebben de jaarrekening 2008 van Stichting Pensioenfonds 

van de Grafische Bedrijven te Amsterdam, bestaande 

uit de balans per 31 december 2008 en de staat van baten 

en lasten over 2008 met de toelichting gecontroleerd. 

Verantwoordelijkheid van het bestuur 

Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het 

opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het 

resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het 

opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met 

Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder 

meer het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een 

intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van 

en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en 

resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel 

belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en 

toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële 

verslaggeving en het maken van schattingen die onder de 

gegeven omstandigheden redelijk zijn. 

van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen 

en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde 

een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden 

die onder de gegeven omstandigheden 

adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te 

geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem 

van de stichting. Tevens omvat een controle onder 

meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de 

toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van 

de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de 

stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele 

beeld van de jaarrekening. 

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie 

voldoende en geschikt is als basis voor ons 

oordeel. 

Oordeel 

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld 

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van 

Stichting Pensioenfonds van de Grafische Bedrijven per 31 

december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming 

met Titel 9 Boek 2 BW. 

Verantwoordelijkheid van de accountant 

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over 

de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben 

onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands 

recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan 

de voor ons geldende gedragsnorinen en zijn wij gehouden 

onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een 

redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening 

geen afwijkingen van materieel belang bevat. 

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter 

verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de 

toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te 

voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele 

oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen 

zijn beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel 

belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling 

neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken 

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of 

voorschriften van regelgevende instanties 

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 

2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor 

zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening 

zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. 

Rotterdam, 18 juni 2009 

KPMG ACCOUNTANTS N.V. 

A.J.H. Reijns RA 


Verklaring van de actuaris 

Opdracht 

Door Stichting Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven te 

Amsterdam is aan Watson Wyatt B.V. de opdracht verleend 

tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in 

de Pensioenwet over het boekjaar 2008. 

Gegevens 

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt 

door en tot stand gekomen onder de verantwoorde - 

lijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de 

toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van 

de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële 

gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In 

overeenstemming met de richtlijn Samenwerking tussen 

accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen 

van verzekeringsinstellingen heeft de accountant 

van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn be - 

vind ingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de 

volledigheid van de administratieve basisgegevens en de 

overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van 

belang zijn. 

Werkzaamheden 

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is 

voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. 

De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens 

en de bevindingen van de accountant ten aanzien 

hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt 

voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard. 

binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en 

gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke 

grondslag voor mijn oordeel. 

Oordeel 

Met inachtneming van het voorafgaande en het navolgende 

verklaar ik dat naar mijn overtuiging is voldaan aan de artikelen 

126 tot en met 140 van de Pensioenwet, met uitzondering 

van de artikelen 131, 132 en 133. De technische 

voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregels 

en uitgangspunten, toereikend vastgesteld. Het 

eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum 

lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. 

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum 

lager dan het wettelijk vereist eigen vermogen. 

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de 

verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een 

dekkingstekort. De omvang van dit dekkingstekort is 

zodanig dat de technische voorzieningen van het pensioenfonds 

op de balansdatum niet volledig door waarden zijn 

gedekt. 

De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds voor de 

Grafische Bedrijven is naar mijn mening onvoldoende vanwege 

het dekkingstekort. Daarbij is bepalend de mate van 

waarschijnlijkheid dat het pensioenfonds zal kunnen voldoen 

aan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, in aanmerking 

nemend het streven inzake toeslagen, zoals aan 

verzekerden meegedeeld en de in weten regelgeving 

opgenomen criteria. 

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: 

- heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzien - 

ingen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist 

eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en 

- heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie 

van het pensioenfonds. 

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke 

mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen 

onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een 

oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het 

pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplich t - 

ingen zal kunnen nakomen. De beschreven werkzaamheden 

en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de 

Daarnaast zijn de maatregelen, genomen tot herstel van de 

financiële positie en vastgelegd in het herstelplan van 26 

maart 2009, betrokken in mijn oordeel. Volgens dit herstelplan 

zal het pensioenfonds binnen de daartoe vereiste 

termijnen voldoen aan de gestelde normen ten aanzien van 

het minimaal vereist eigen vermogen en vereist eigen vermogen. 

Amstelveen, 18 juni 2009 

B. den Hartog AAG 

verbonden aan Watson Wyatt B.V. 


Bijlage I 

TOELICHTING OP DE PENSIOENREGELING 

Algemeen 

In het kort geven wij hier de belangrijkste kenmerken weer 

van de per 1 januari 1993 ingevoerde pensioenregeling 

(deze is met ingang van 2006 gewijzigd naar aanleiding van 

cao-afspraken): 

Franchise 

Over het eerste deel van het salaris wordt geen pensioen 

opgebouwd en ook geen pensioenpremie geheven. De 

AOW wordt geacht voor dat eerste salarisdeel in de pensioenbehoefte 

te voorzien. De franchise bedroeg in 2008 

13.234 per jaar. Jaarlijks wordt de franchise volgens een 

vaste methode aangepast. 

Partnerpensioen 

Hieronder wordt niet alleen verstaan het weduwen- en 

weduwnaarspensioen, maar ook zij het onder bepaalde 

voorwaarden het pensioen dat toekomt aan de partner 

van een ongehuwde verzekerde; dit geldt ook als er sprake 

is van een partner van hetzelfde geslacht. Het partnerpensioen 

bedraagt 70% van het verzekerde ouderdomspensioen. 

Vanaf 1 januari 2006 bedraagt het meeverzekerde 

partnerpensioen 35%, met behoud van het al opgebouwde 

pensioen. Voor actief verzekerden is er naast het opgebouwde 

partnerpensioen tot pensionering 35% op risicobasis 

verzekerd. 

Maximum salaris * 

Als maximum salaris wordt het maximumloon ingevolge de 

Coördinatiewet Sociale Verzekeringen gehanteerd. Dit loon 

bedroeg in 2008 46.382. 

Keuzemogelijkheden 

De pensioenregeling kent bij het bereiken van de 65-jarige 

leeftijd verschillende keuzemogelijkheden. De deelnemer kan 

het partnerpensioen uitruilen voor extra ouderdomspensioen. 

Of (vanaf 2008) omgekeerd een deel van het ouderdomspensioen 

voor extra partnerpensioen. De deelnemer 

kan kiezen voor een getrapt pensioen, met 2 of 3 trappen 

van minimaal 5 jaar, waarbij de laagste uitkering minimaal 

75% bedraagt van de hoogste uitkering. De deelnemer kan 

kiezen voor gelijk overlevingspensioen, waarbij het pensioen 

van de deelnemer of de partner bij overlijden gelijk wordt 

getrokken. Vanaf 2010 biedt het fonds deelnemers de 

mogelijkheid om eerder dan met 65 jaar te stoppen met 

werken. Deze keuzemogelijkheid wordt vervroegd pensioen 

genoemd. 

Pensioenopbouw tijdens ouderschapsverlof 

Gedurende de periode van het wettelijk ouderschapsverlof 

vindt ten laste van het pensioenfonds een aanvulling plaats 

van de pensioenrechten van de werknemer tot 100%. Het 

gebruikmaken van de mogelijkheid van ouderschapsverlof 

heeft daardoor geen nadelige gevolgen voor de pensioenopbouw. 

Opbouwpercentage 

Het opbouwpercentage bedraagt standaard 1,75% van de 

voor het betreffende jaar vastgestelde pensioengrondslag. 

Indexering 

Bij voldoende beschikbare middelen wordt jaarlijks geïndexeerd 

volgens een vaste methode. De indexering van ingegane 

en premievrije pensioenen gebeurt op basis van de 

geschoonde consumentenprijsindex alle huishoudens, zoals 

deze wordt vastgesteld door het CBS. 

Pensioenopbouw tijdens ziekte en arbeidsongeschiktheid 

De pensioenopbouw loopt in de eerste twee jaar bij ziekte 

voor 100% door met de gebruikelijke premieverdeling tussen 

werkgever en werknemer. In het geval van arbeidson - 

geschiktheid heeft de deelnemer onder bepaalde voorwaarden 

recht op premievrije opbouw van pensioen. De premie - 

vrije opbouw is begrensd op maximaal 70% en staat in verhouding 

tot het percentage arbeidsongeschiktheid. 

De berekening van de pensioenopbouw wordt hierna aan de 

hand van een voorbeeld toegelicht. 

Premie 

De reglementaire premie bedraagt 17% van de pensioengrondslag. 

Hiervan komt 6,5% voor rekening van de 

werknemer. 

* Een werknemer die het maximum pensioengevend salaris of meer 

verdient, krijgt pensioenopbouw over het maximum salaris minus de 

franchise. In 2008 is dat dus € 46.382 – € 13.234 = € 33.148. 


Bijlage I 

Pensioenopbouw 

In het volgende voorbeeld wordt bezien wat de pensioen - 

uitkomsten zijn indien een werknemer aan de grafische pensioenregeling 

deelneemt. Om het voorbeeld overzichtelijk te 

houden wordt uitgegaan van de volgende veronderstellingen: 

■ Er is geen algemene loon- of prijsstijging, dus PGB 

indexeert niet en de PGB-franchise ad 13.234 wijzigt 

niet. 

■ Uitgegaan wordt van een gehuwde dan wel samenwonende 

verzekerde, die in 2008 op zijn 21e jaar in dienst is 

getreden en tot zijn pensionering in dienst blijft. 

■ Er wordt van uitgegaan dat bij pensionering niet gekozen 

wordt voor een toeslag op het ouderdomspensioen in ruil 

voor het laten vervallen van het partnerpensioen. 

■ Rekeninghoudend met de salarisontwikkeling van 

betrokkene (als gevolg van promotie, er is immers geen 

algemene loonstijging in dit voorbeeld) is een opbouw uitgewerkt 

voor een gemiddelde werknemer. Er is van uitgegaan 

dat de salarisverhogingen op de 35e, 45e en 55e 

verjaardag plaatsvinden. 

Jaar Leeftijd Salaris Franchise 

2008 21 jaar 17.500 13.234 

2022 35 jaar 20.000 13.234 

2032 45 jaar 22.500 13.234 

2042 55 jaar 25.000 13.234 

Op basis van de genoemde uitgangspunten bedraagt de 

pensioenopbouw in de huidige collectieve basisregeling: 

14 dienstjaren x 1,75% x ( 17.500 minus 13.234) = 1.045,17 




Totaal te bereiken ouderdomspensioen op 

pensioendatum 5.909,82 

Inclusief de gehuwden-AOW (in 2008 16.920) bedraagt 

het totale bruto pensioeninkomen na pensionering 23.102; 

dit is 91,3% van het laatste verdiende brutoloon. 

Wanneer rekening gehouden wordt met de AOW voor 

alleenstaanden (in 2008 12.461) komt het pensioen - 

inkomen uit op 18.371 ofwel 73,5% van het laatst verdiende 

brutoloon. Kiest de alleenstaande deelnemer bij pensionering 

voor uitruil van partnerpensioen (in 2008 20% van 

het partnerpensioen) dan bedraagt het bruto pensioeninkomen 

19.553, zijnde 78,2% van het laatste brutoloon. 

Pensioenopbouw van vóór 1 januari 1993 

Pensioenaanspraken opgebouwd op grond van de oude 

pensioenregeling (gezellenkas en kas voor chefs en administratief 

personeel) worden opgeteld bij de rechten op basis 

van de nieuwe regeling. Bij het toepassen van de indexeringen 

wordt geen onderscheid gemaakt tussen oude en 

nieuwe rechten. 


Bijlage I 

VERKLARING VAN EEN AANTAL BEGRIPPEN 

Pensioenregeling 

Premiebetalende verzekerden 

Deelnemers aan de pensioenregeling voor en/of door wie 

premie wordt betaald. 

Verzekerden met toerekening wegens arbeidsongeschiktheid 

Arbeidsongeschikte deelnemers voor wie de pensioenopbouw 

gedeeltelijk ten laste van het fonds wordt voortgezet. 

Actief verzekerden 

Het totaal van de premiebetalende verzekerden en verzekerden 

met toerekening wegens arbeidsongeschiktheid. 

Premievrij verzekerden 

Gewezen deelnemers met aanspraken, de zogenaamde 

slapers. 

Vrije reserve 

Het ter vrije besteding van het bestuur blijvende gedeelte 

van de middelen, dat uitgaat boven de verplichtingen en de 

voorzieningen. 

Contante waarde 

De huidige waarde van lopende en toekomstige uitkeringen, 

rekening houdend met een bepaalde renteopbrengst en 

sterftekansen. 

Rekenrente 

De bij de berekeningen gehanteerde rentevoet op basis van 

de rentetermijnstructuur van 31-12-2008. 

Franchise 

De franchise is het gedeelte van het salaris waarover geen 

premie betaald wordt en waarover ook geen pensioenrechten 

opgebouwd worden. De franchise wordt jaarlijks 

door het bestuur vastgesteld en was voor 2008 13.234. 

Pensioengerechtigde verzekerden 

Verzekerden of nabestaanden aan wie een ouderdoms- of 

nabestaandenpensioen wordt uitgekeerd (d.w.z. ingegane 

pensioenen) en gewezen deelnemers die inmiddels pen - 

sioengerechtigd zijn maar het pensioen nog niet hebben 

aangevraagd. 

Verzekerden met een pensioenuitkering (ingegane pensioenen) 

Verzekerden of nabestaanden aan wie een uitkering wordt 

betaald. 

Voorziening pensioenverplichtingen 

De contante waarde van de reeds ontstane en gefinancierde 

pensioenverplichtingen uit hoofde van pensioenaanspraken. 

Dekkingsgraad 

Verhouding tussen het aanwezige pensioenvermogen en de 

contante waarde van de opgebouwde pensioenaanspraken, 

uitgedrukt in een percentage. 

Reservetekort 

Tekort dat ontstaat als de middelen ontoereikend zijn om 

naast de voorziening pensioenverplichtingen en de reserve 

voor algemene risicos, ook nog de vereiste reserve beleggingsrisicos, 

de reserve voorgenomen pensioenaanpassing 

en eventuele andere reserves te dekken. 

Overlevingstafels 

Tabellen, aangevende hoeveel mannen resp. vrouwen uitgaande 

van een bepaald aantal nul-jarigen de leeftijd van 

1,2,3, enz. jaar zullen bereiken; door het Centraal Bureau 

voor de Statistiek berekend uit gegevens die aan dat bureau 

door de bevolkingsregisters in Nederland zijn verstrekt. Deze 

tabellen worden gebruikt bij de berekening van de voorziening 

pensioenverplichtingen. De navolgende overlevingstafels 

worden gehanteerd: 

voor mannen, de tafel GBM 2000 2005 met één jaar 

leeftijdsverlaging; 

voor vrouwen, de tafel GBV 2000 2005 met één jaar 

leeftijdsverlaging. 

Beleggingen 

ABTN 

Actuariële en bedrijfstechnische nota. In deze, door de wet 

verplichtgestelde, nota worden naast de actuariële aspecten 

van de reglementaire pensioenen ook de hoofdlijnen van het 

interne beheersingssysteem en de opzet van de administra - 

tieve organisatie en interne controle beschreven. 


Bijlage I 

ALM 

Asset liability management. Een methode om modelmatig 

de samenstelling van de strategische beleggingsportefeuille 

te bepalen, rekening houdend met de pensioenverplicht - 

ingen. 

Asset Mix 

Verhouding tussen de onderscheiden beleggingscategorieën 

in de beleggingsportefeuille. 

Benchmark 

Representatieve herbeleggingsindex waartegen de prestaties 

van een beleggingsportefeuille worden afgezet. 

CDO 

Collateralized Debt Obligations 

Collateral 

Onderpand. Manier om het kredietrisico op tegenpartijen uit 

hoofde van Over-The-Counter derivatentransacties te 

beperken. Het risico is dat de tegenpartij op afloopdatum 

niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Het collateral 

reduceert dit risico doordat er gedurende de looptijd van de 

transactie onderpand in de vorm van kasgeld wordt gestort 

ter dekking van de marktwaarde van de transacties. 

Commodities 

Bulkproducten waarvan de prijs in hoge mate door de 

actuele vraag en aanbod wordt bepaald, zoals olie, graan en 

metalen. 

Corporate pricing power 

De mate waarin bedrijven hun productprijs kunnen bepalen. 

Cross currency swap 

Een overeenkomst om rentestromen in verschillende valuta 

te ruilen zonder uitwisseling van de hoofdsommen zelf. 

Dekkingsgraad 

De dekkingsgraad is de verhouding tussen de netto activa 

en de voorziening pensioenverplichtingen, uitgedrukt in een 

percentage. Dit verhoudingsgetal geeft aan in hoeverre op 

lange termijn de pensioenverplichtingen kunnen worden 

nagekomen. De netto activa zijn het saldo van het belegd 

vermogen, de andere activa en de schulden en voorzien - 

ingen. 

Delta 

In het geval van futures geeft de delta het renterisico weer. 

Bij optiecontracten is de delta gelijk aan de onderliggende 

waarde. 

Derivaten 

Van effecten afgeleide beleggingsproducten, zoals futures, 

swaps, total return swaps. 

Exposure 

Marktwaarde van een asset of in het geval van derivaten de 

waarde van de onderliggende asset. 

Forwards 

Klassieke termijncontracten. Deze bepalen dat de leverancier 

op een overeengekomen tijdstip de afgesproken 

hoeveelheid van een welomschreven soort goederen levert 

aan de afnemer. Die betaalt daarvoor dan een afgesproken 

prijs, ongeacht de marktprijs die op het tijdstip van de levering 

(of van de betaling) zou gelden voor de goederen in 

kwestie. 

FTK 

Financieel toetsingskader. Methodiek voor toetsing van de 

financiële opzet en toestand van pensioenfondsen en 

verzekeraars door De Nederlandsche Bank. 

Future 

Op de beurs verhandeld termijncontract met verplichte levering 

van onderliggende waarden/goederen in de toekomst 

tegen een vooraf vastgestelde prijs. De onderliggende 

waarde kan een obligatie zijn of een aandelenindex, een 

geldmarktrente of een commodity. Futures stellen een belegger 

in staat beleggingsrisicos af te dekken. 

Hedgefondsen 

Beleggingsfondsen die op basis van een vastgelegde strategie 

proberen een positief rendement te behalen onafhankelijk 

van het marktrendement. Het zijn vaak fondsen met een 

besloten karakter die met geleend geld opereren en gebruik 

maken van afgeleide producten (derivaten). 

IAS 

International Accounting Standards 


Bijlage I 

Inflation linked obligaties 

Obligaties waarvan de hoofdsom en de rentebetalingen worden 

geïndexeerd met de inflatie van een bepaald land. 

Initial margin 

Het dekkingsbedrag dat voor een futurepositie moet worden 

aangehouden bij het openen van een positie. 

Outperformance/Underperformance 

Er is sprake van een out- of underperformance als het gerealiseerde 

rendement van een portefeuille hoger, respectievelijk 

lager is dan het rendement van de benchmark. Bij 

een negatief rendement is sprake van outperformance als 

het rendement van de benchmark nog negatiever is. Zie 

ook: Performance attributie. 

IFRS 

International Financial Reporting Standards 

Intrest Rate Swap 

Overeenkomst om rentestromen in dezelfde valuta te ruilen 

zonder uitwisseling van de hoofdsommen zelf. 

Marginverplichting 

De marginverplichting is een waarborgsom die wordt 

voorgeschreven door de beursautoriteit en die dient als 

zekerheid voor de nakoming van de verplichtingen die 

voortvloeien uit derivatenposities. 

Overlaymanagement 

De activiteit waarbij gelijktijdig posities worden ingenomen in 

verschillende liquide financiële markten (Aandelen, Vastrentende 

waarden, Valuta en Commodities). 

Over-the-counter (OTC) 

Over-the-counter contracten zijn contracten die buiten de 

beurs verhandeld worden. 

Peer group 

Referentiegroep met vergelijkbare/gelijkwaardige activiteiten 

of producten. 

Mismatch 

Het niet risicovrij aansluiten van de beleggingsportefeuille op 

de verplichtingen. 

Modified duration 

Maatstaf voor de koersgevoeligheid van een obligatie. Als 

het effectief rendement van de obligatie met 1 procentpunt 

stijgt, dan daalt de koers van de obligatielening ongeveer 

met de modified duration als percentage. 

Net Asset Value/Netto vermogenswaarde 

De waarderingsmethode waarbij een deelneming wordt 

gewaardeerd op basis van de waarde van de onderliggende 

activa en verplichtingen volgens de grondslagen van de 

deelnemende rechtspersoon (i.c. de reële waarde van de 

activa en verplichtingen). 

Normportefeuille 

De vooraf gedefinieerde samenstelling van de beleggingsportefeuille 

met bijbehorende benchmarks, waaraan de 

behaalde beleggingsresultaten achteraf worden getoetst. 

Notional amount 

Onderliggende hoofdsom van derivaten. 

Performance attributie 

Onder performance attributie wordt verstaan het toewijzen 

van de berekende performance naar individuele beleggingsbeslissingen. 

De bijdragen van de verschillende beleggingsbeslissingen 

en/of marktfactoren aan de performance kunnen 

worden weergegeven als additieve of multiplicatieve 

effecten. Bij een additieve attributie kunnen de verschillende 

effecten binnen een meetperiode worden opgeteld tot de 

totale performance. In het geval van een multiplicatieve 

attributie zijn de effecten samengesteld (gelinkt). 

Private equity 

Beleggingen in niet ter beurze genoteerde ondernemingen. 

Renteswap 

Een renteswap of Interest Rate Swap (IRS) is een afspraak 

tussen twee partijen om gedurende een bepaalde periode 

(variërend van 1 tot 30 jaar) rentebetalingen over een 

bepaalde hoofdsom uit te wisselen. 

Rentetermijnstructuur 

De rentetermijnstructuur is een grafiek die het verband 

weergeeft tussen de looptijd van een vastrentende belegging 

enerzijds en de daarop te ontvangen marktrente anderzijds. 


Bijlage I 

Securities lending 

Het voor een bepaalde periode uitlenen van effecten, waarbij 

een leenvergoeding wordt ontvangen. Gelijktijdig wordt 

overeengekomen dat de effecten aan het einde van de looptijd 

aan de uitlener worden geretourneerd. De uitlener blijft 

economisch gerechtigde en houdt dus ook het risico dat 

aan de effecten is verbonden. 

Spread 

Het rendementsverschil tussen twee vermogenstitels. 

Spread producten 

Vastrentende waarden die doorgaans een verwacht rendement 

hoger dan het rendement op staatsobligaties hebben. 

Dit ter beloning van gelopen ondernemingsrisico. 

Swaption 

Een optie op een IRS (Intrest Rate Swap) 

Total return berekening 

Berekening van het rendement waarbij zowel veranderingen 

in marktwaarde als (directe) inkomsten zoals couponrente, 

dividenden en huren betrokken worden. Het betreft gerealiseerde 

en ongerealiseerde resultaten. 

Total Return Swap 

Ruil van het rendement op een vastgestelde referentie - 

waarde tegen een variabele korte rente gedurende een vastgestelde 

looptijd. 

Tracking error 

Risicomaatstaf die aangeeft in welke mate het rendement in 

percentages kan afwijken van het benchmarkrendement, 

gegeven een betrouwbaarheidsinterval. 

Valutaswap 

Uitwisseling van rentebedragen en hoofdsommen in verschillende 

valuta tegen een vooraf overeengekomen verhouding 

tussen de valuta. 


Bijlage II 

SAMENSTELLING BESTUUR PGB, DEELNEMERSRAAD, 

VERANTWOORDINGS ORGAAN EN COMMISSIES 

De samenstelling van het bestuur is per ultimo 2008 als 

volgt: 

Implementatie PFG 

In verband met de implementatie van de principes voor 

goed pensioenfondsbestuur (PFG) zijn per 1 januari 2008 

onder andere de personele unies tussen het bestuur en de 

directie van het pensioenfonds (opdrachtgever) en van de 

uitvoeringsorganisatie Grafische Bedrijfsfondsen verbroken. 

Per genoemde datum is ook de bestuursgrootte teruggebracht 

van zestien naar acht leden. Verder is er geen afzonderlijke 

directie meer aan het fonds verbonden. 

Bestuur 

Het bestuur is paritair samengesteld. De ene helft van de 

bestuursleden (werkgeversleden) wordt benoemd door de 

werkgeversorganisatie, de andere helft (werknemersleden) 

wordt benoemd door de werknemersorganisaties. 

De bestuursleden worden volgens een rooster van aftreden 

voor drie jaar aangewezen en zijn telkens nadien terstond 

herbenoembaar. 

Naam Functie* Aanwijzende Aftreden 

organisatie** volgens 

rooster 

T.W. van den Broek lid FNV KIEM ultimo 2010 

drs. L. Coenradie RA lid KVGO ultimo 2009 

drs. R. Degenhardt voorzitter KVGO ultimo 2010 

F. de Haan voorzitter FNV KIEM ultimo 2010 

L.J. Hoogenboom secretaris KVGO ultimo 2010 

R. Leloux secretaris CNV Media ultimo 2010 

W.F. Nak lid KVGO ultimo 2011 

M.M. Visch lid NVJ ultimo 2010 

* De heer Degenhardt is fungerend voorzitter in 2009, de heer De Haan fungerend 

voorzitter in 2008. De heer Hoogenboom is fungerend secretaris in 

2008, de heer Leloux fungerend secretaris in 2009. 

** werkgeversorganisatie: Koninklijk Verbond voor Grafische Ondernemingen 

(KVGO); werknemersorganisaties: FNV Kunsten Informatie en Media (FNV 

KIEM), CNV Media, Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ). 

Met het terugbrengen van de bestuursgrootte traden de 

heren Poel (aangewezen door KVGO), Bergmans en 

Pietersma (aangewezen door FNV KIEM) terug. Tijdens het 

verslagjaar hebben zich verder geen wijzigingen in de 

samenstelling van het (dagelijks) bestuur voorgedaan. Wij 

danken de afgetreden bestuursleden voor de wijze waarop 

zij hun functie vervuld hebben, in het bijzonder de heren 

Poel en Pietersma als voorzitters van werkgevers-, resp. 

werknemerszijde van het bestuur. 

Aan het bestuur zijn alle belangrijke beleidsbeslissingen 

voorbehouden, waaronder de vaststelling van beleggingsplan, 

jaarverslag en premie- en toeslagbeleid. 

Het bestuur heeft een dagelijks bestuur, een Commissie 

voor Beleggingen en risicomanagement, een Klachtencommissie 

en een Commissie van Bezwaar ingesteld. Een aantal 

bevoegdheden heeft het bestuur aan genoemde colleges 

gedelegeerd. Het bestuur komt in de praktijk ten minste zes 

keer per jaar in vergadering bijeen. 

Dagelijks bestuur 

Voorzitters en secretarissen vormen het dagelijks bestuur en 

zijn belast met het bepalen van het dagelijks beleid. 

Het bestuur heeft diverse bevoegdheden gedelegeerd aan 

het dagelijks bestuur. Deze bevoegdheden zijn statutair en in 

een delegatiebesluit vastgelegd. 

Het dagelijks bestuur komt in beginsel één keer per drie 

weken bijeen om de lopende zaken te bespreken. 

Commissie voor Beleggingen en risicomanagement 

Het bestuur wordt voor wat betreft het beleggingsbeleid en 

risicomanagement ondersteund door de Commissie voor 

Beleggingen en risicomanagement. 

Tot 1 januari 2008 bestond de Commissie uit de vier leden 

van het dagelijks bestuur. De Commissie bestaat per 1 januari 

2008 uit vier door het bestuur gekozen bestuursleden 

(waarvan ten minste één lid van werkgeverszijde en één van 

werknemerszijde). Drie door het bestuur gekozen externe 

adviseurs ondersteunen de Commissie, maar maken daar 

formeel geen deel van uit; in die situatie is per 1 januari 2008 

geen wijziging aangebracht. 


Bijlage II 

Na de gewijzigde samenstelling op 1 januari 2008 hebben 

zich tijdens het verslagjaar geen wijzigingen in de samenstelling 

van de Commissie voorgedaan. 

Leden en adviseurs worden volgens een rooster van aftreden 

voor drie jaar aangewezen. De Commissie wordt bijge - 

staan door de uitvoeringsorganisatie, die een adviserende rol 

vervult. 

Deelnemersraad 

Per 1 januari 2008 is de grootte van de raad teruggebracht 

van twintig naar tien leden. De actieven en pensioengerechtigden 

zijn in de raad evenredig op basis van onderlinge 

getalsverhoudingen vertegenwoordigd. 

De leden worden volgens een rooster van aftreden voor drie 

jaar aangewezen en zijn telkens nadien terstond herbenoembaar. 

De Commissie neemt besluiten met betrekking tot het 

beleggen van de beschikbare middelen, het beheer van het 

belegd vermogen en het risicomanagement van het fonds, 

met uitzondering van de volgende basisdocumenten: 

beleggingsplan, normportefeuille, Richtlijnen voor de beleggingen 

en ALM/continuïteitsanalyse. Deze basisdocumenten 

behoren tot de beslissingsbevoegdheid van het 

bestuur. Evenmin vindt besluitvorming door de Commissie 

plaats van die zaken die door het bestuur aan de uitvoer - 

ings organisatie zijn gedelegeerd middels Richtlijnen voor de 

Beleggingen. Deze delegatie betreft met name operationele 

en tactische beleggingsbeslissingen. De Commissie komt 

ten minste zes keer per jaar in een vergadering bijeen. 

De samenstelling van de Commissie is per ultimo 2008 als 

volgt: 

Naam Functie Aanwijzende Aftreden 

organisatie volgens 

rooster 

drs. R. Degenhardt voorzitter KVGO ultimo 2010 

L.J. Hoogenboom lid KVGO ultimo 2010 

R. Leloux lid CNV Media ultimo 2009 

W.F. Nak plv. voorz. KVGO ultimo 2011 

Adviseurs van de commissie zijn: aftreden volgens rooster 

drs. M.J.M. Jochems 1 november 2010 

drs. J.L.M.J. Klijnen 22 maart 2010 

J.H. Ubas 15 februari 2010 

Met het terugbrengen van het aantal leden tot tien per 1 januari 

2008 traden per die datum de heren Van den Belt, 

Boleij, Derks, Dirx, Eller, Haselaar, Hoendervangers, Kuit en 

De Nijs terug. Verder is tijdens het verslagjaar de vacature, 

ontstaan door het terugtreden van de heer Leonhart, vervuld 

door de heer Bergmans, daartoe aangewezen namens FNV 

KIEM. Wij danken de teruggetreden leden voor de wijze 

waarop zij hun functie vervuld hebben. 

De raad oefent een aantal bevoegdheden uit als 

medezeggenschapsorgaan. Zo heeft de deelnemersraad 

een advies-, beroeps- en informatierecht. Deze bevoegdheden 

zijn vastgelegd in een afzonderlijk reglement. 

Jaarlijks worden er ten minste twee vergaderingen van de 

raad gehouden, waarvoor ook het dagelijks bestuur en de 

uitvoeringsorganisatie worden uitgenodigd. 

De samenstelling van de deelnemersraad is per ultimo 2008 

als volgt: 

Naam Groep Aanwijzende Aftreden 

organisatie* volgens 

rooster 

A.F.A.H. Bergmans gepension. FNV KIEM medio 2011 

W. Dubbeling (voorzitter) werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

C.P.M. van der Eerden werknemer Unie ultimo 2010 

L.H.M.J. Gelissen gepension. CSO ultimo 2010 

J. Harlaar gepension. CNV Media ultimo 2010 

F.J. Hoefnagels werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

H. Jansen (plv. voorzitter) werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

J.A. Kolijn gepension. FNV KIEM ultimo 2010 

P. Verhorst werknemer CNV Media ultimo 2010 

vacature werknemer NVJ ― 

* Werknemersorganisatie: Unie, vakbond voor industrie en dienstverlening 

(Unie). Ouderenorganisatie: Coördinatieorgaan voor Samenwerkende Ouderenorganisaties 

(CSO). Overige toelichting werknemersorganisaties: zie 

onder bestuur. 


Bijlage II 

Verantwoordingsorgaan 

Sinds 1 januari 2008 kent het fonds een verantwoordingsorgaan. 

In praktische en vergadertechnische zin wordt zoveel 

mogelijk gezamenlijk met de deelnemersraad opgetrokken. 

Het verantwoordingsorgaan telt 18 leden en kent een tripartiete 

verdeling: 1/3 actieve deelnemers, 1/3 gepensioneerden 

en 1/3 werkgevers. 

De leden worden volgens een rooster van aftreden voor 3 

jaar aangewezen en zijn telkens nadien terstond herbenoembaar. 

Tijdens het verslagjaar is de vacature ontstaan door het 

terugtreden van de heer Leonhart vervuld door de heer 

Bergmans, daartoe aangewezen namens FNV KIEM. Voor 

het overige hebben zich tijdens het verslagjaar geen wijzigingen 

in de samenstelling van het verantwoordingsorgaan 

voorgedaan. 

Wij danken de heer Leonhart voor de wijze waarop hij zijn 

functie in het verantwoordingsorgaan heeft vervuld. 

Dit college heeft als taak een oordeel te geven over het handelen 

van het bestuur, het door het bestuur uitgevoerde 

beleid en beleidskeuzes voor de toekomst. Daartoe heeft 

het verantwoordingsorgaan een recht op informatie en overleg, 

een adviesrecht en enquêterecht. 

Jaarlijks worden er ten minste twee reguliere vergaderingen 

van het verantwoordingsorgaan gehouden, waarvoor ook 

het dagelijks bestuur en de uitvoeringsorganisatie worden 

uitgenodigd. 

De samenstelling van het verantwoordingsorgaan is per 

ultimo 2008 als volgt: 

Naam Groep Aanwijzende Aftreden 

organisatie volgens 

rooster 

L. van den Berg werkgever KVGO ultimo 2011 

A.F.A.H. Bergmans gepension. FNV KIEM medio 2011 

R.M. Dirx gepension. FNV KIEM ultimo 2010 

W. Dubbeling (voorzitter) werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

drs. L. Dijkema werkgever KVGO ultimo 2011 

C.P.M. van der Eerden werknemer Unie ultimo 2010 

A. Emmink werkgever KVGO ultimo 2009 

L.H.M.J. Gelissen gepension. CSO ultimo 2010 

J. Harlaar gepension. CNV Media ultimo 2010 

F.J. Hoefnagels werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

H. Jansen (plv. voorzitter) werknemer FNV KIEM ultimo 2010 

mevrouw K. Kamp werkgever KVGO ultimo 2009 

J.A. Kolijn gepension. FNV KIEM ultimo 2010 

M.J. Kuit gepension. FNV KIEM ultimo 2010 

P.G. Kwak werkgever KVGO ultimo 2010 

P. Verhorst werknemer CNV Media ultimo 2010 

R. Warnar werkgever KVGO ultimo 2010 

vacature werknemer NVJ 

Intern toezicht 

Om het functioneren van het bestuur te beoordelen is een 

visitatiecommissie ingesteld, bestaande uit drie onafhankelijke 

deskundigen. Deze deskundigen worden door het 

bestuur voor een periode van drie jaar benoemd. 

De visitatiecommissie heeft ten minste tot taak het beoordelen 

van: beleidsen bestuursprocedures, bestuursprocessen 

en de checks en balances binnen het fonds; de wijze 

waarop het fonds wordt aangestuurd; de wijze waarop door 

het bestuur wordt omgegaan met de risicos op de langere 

termijn. Naast recht op alle benodigde informatie om hun 

functie te kunnen uitoefenen, heeft de commissie recht op 

overleg met bestuur, externe accountant, interne accountant 

en externe actuaris. Vooralsnog zal er vanaf 2009 een jaarlijkse 

visitatie plaatsvinden. Taakopdracht en bemensing 

zullen medio 2009 worden ingevuld. 

Klachtencommissie 

Er is een klachtencommissie geformeerd bestaande uit twee 

bestuursleden, waarvan één van werkgeverszijde en één van 

werknemerszijde. 


Bijlage II 

Deze commissie neemt besluiten over schriftelijke bezwaren 

van belanghebbenden tegen de wijze waarop de klantenbehandeling 

heeft plaatsgevonden. De bevoegdheden van de 

commissie en de procedure voor het indienen van een 

klacht zijn vastgelegd in een afzonderlijk reglement. Tijdens 

het verslagjaar zijn geen klachten bij de Commissie inge - 

diend. 

Secretariaat van de Commissie: 

Advocatenkantoor Kennedy Van der Laan, mw. mr. E. M. 

Kuijken, Postbus 58188, 1040 HD Amsterdam 

Actuaris 

Certificerend: B. den Hartog AAG van Watson Wyatt B.V. 

Adviserend: Mercer HRC 

De samenstelling van de Klachtencommissie is per ultimo 

2008 als volgt: 

Accountant 

A.H. Reijns RA van KMPG Accountants N.V. 

Naam Functie Aanwijzende 

organisatie 

Medisch adviseur 

E. Sarlui 

T.W. van den Broek fungerend voorzitter in 2008 FNV KIEM 

W.F. Nak fungerend voorzitter in 2009 KVGO 

Commissie van Bezwaar 

Het fonds kent een onafhankelijke Commissie van Bezwaar. 

Verzekerden die het niet eens zijn met een beslissing van het 

dagelijks bestuur kunnen zich tot die commissie wenden. De 

bevoegdheden van de commissie en de procedure voor het 

indienen van een bezwaar zijn geregeld in een afzonderlijk 

reglement. 

Tijdens het verslagjaar werd de vacature voor de voorzitter 

van werkgeverszijde, ontstaan door het terugtreden van de 

heer Hommel, vervuld door de heer Wals. 

Wij danken de heer Hommel voor de wijze waarop hij zijn 

functie als voorzitter heeft uitgeoefend. 

In het verslagjaar is één bezwaar bij de Commissie inge - 

diend. De Commissie heeft het fonds daarbij in het gelijk 

gesteld. 

De samenstelling van de Commissie van Bezwaar is per 

ultimo 2008 als volgt: 

Naam Functie Aanwijzende 

organisatie 

mr. J.S. Dienske lid KVGO 

R.E. van Kesteren fungerend voorzitter in 2009 CNV Media 

J. Spaargaren lid FNV KIEM 

B. Wals fungerend voorzitter in 2008 KVGO 

Uitvoeringsorganisatie 

Het bestuur heeft de uitvoering van het pensioenen vermogensbeheer 

en de bestuursondersteuning gedelegeerd aan 

een uitvoeringsorganisatie, de Grafische Bedrijfsfondsen 

(GBF). In het Besluit uitvoering Pensioenwet en Wet verplichte 

beroepspensioenregeling is vastgelegd dat het pensioenfonds 

verantwoordelijk is voor de vaststelling van het 

beleid met betrekking tot de beheersing van risicos die 

samenhangen met de uitbesteding van bedrijfsprocessen. 

Om dit nader vorm te geven is tussen GBF en PGB een 

uitbestedingsovereenkomst met een Service Level Agreement 

(SLA) afgesloten. Tevens is de GBF als pensioenuitvoerder 

gecertificeerd voor SAS 70 II. Over de naleving van de 

SLA wordt door de GBF elk kwartaal aan het bestuur 

verant woording afgelegd door middel van rapportage. 

De GBF heeft op haar beurt een aantal werkzaamheden 

uitbesteed aan externe deskundigen. Ook bij de uitbeste - 

ding door de GBF van een deel van het belegd vermogen 

van PGB aan externe vermogensbeheerders resp. de 

uitbesteding van de beleggingsadministratie van PGB aan 

de KasBank worden de uitbestedingsrichtlijnen in acht 

genomen. 

Kantoor 

Zwaansvliet 3, 1081 AP Amsterdam 

Postbus 7855, 1008 CA Amsterdam 

Telefoon: (020) 5418418 

Fax: (020) 6442911 

Internet: www.gbf.nl 


Bijlage III 

WIJZIGINGEN IN VERPLICHTSTELLING, STATUTEN 

EN REGLEMENTEN 

Verplichtstellingsbeschikking 

De verplichtstelling werd onder andere gewijzigd voor het 

onderdeel grafisch bedrijf waarbij tot het diepdrukbedrijf ook 

tampondrukkerijen worden gerekend. Dit betreft een verduidelijking. 

Verder vond een wijziging plaats in verband met het vervallen 

van de toetredingsleeftijd van 21 jaar met ingang van 

1 januari 2008. 

Statuten 

Opgenomen is de mogelijkheid dat het dagelijks bestuur 

geen gebruik zal maken van de aan haar gedelegeerde 

bevoegdheid tot wijziging van statuten en/of reglementen. In 

een dergelijk geval beslist dan het bestuur. 

Pensioen- en Uitvoeringsreglement 

In deze reglementen zijn de volgende wijzigingen aangebracht: 

■ wanneer zou worden overgegaan tot wijziging in de pensioenaanspraken 

en rechten in de uitzonderlijke situaties, 

waarbij de inzet van sturingsmiddelen ontoereikend 

is om aan het minimum vereiste vermogen te voldoen, 

wordt eveneens de toezichthouder (DNB) daarover geïnformeerd. 

■ tevens is de hierbij van toepassing zijnde hersteltermijn, 

conform de Pensioenwet, verlengd van één naar drie 

jaar; 

■ de beperkingen op de flexibele keuzemogelijkheden zijn 

conform de Pensioenwet aangepast. Het uitruilen van 

partnerpensioen in een hoger ouderdomspensioen is 

mogelijk in alle gevallen waarin een periodieke uitkering 

wordt verstrekt; 

■ de door de Pensioenwet geboden mogelijkheid tot vrij - 

willige voortzetting voor maximaal 10 jaar is geschrapt, 

aangezien deze mogelijkheid fiscaal niet wordt onder - 

steund; 

■ het begrip fondsrendement bij pensioensparen is verduidelijkt. 

Met fondsrendement wordt bedoeld het rendement 

inclusief de interest rate swaps. 

Pensioenreglement 

De wachttijd van 1 jaar voor premievrijstelling bij arbeids - 

ongeschiktheid is vervallen. Conform het advies van de 

Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen is het in- en uitlooprisico 

gewijzigd. 

Verder zijn in het Pensioenreglement, in verband met de 

mogelijkheid om (vanaf 2010) de pensioeningangsdatum te 

vervroegen of uit te stellen, een aantal wijzigingen aangebracht. 

De belangrijkste zijn: 

■ vervroeging vanaf 55 jaar is mogelijk voor zover de 

dienst betrekking wordt beëindigd; 

■ uitstel is mogelijk tot uiterlijk de 70-jarige leeftijd; 

■ bij uitstel van de pensioendatum vindt geen verdere pensioenopbouw 

plaats; 

■ een deelnemer met premievrije pensioenopbouw wegens 

arbeidsongeschiktheid kan voor het premievrije deel geen 

gebruik maken van pensioenvervroeging; 

■ naast vervroeging kan een deel van het opgebouwde 

ouderdomspensioen worden gebruikt voor een tijdelijk 

ouderdomspensioen waarmee de periode tot 65 jaar, 

waarin geen AOW wordt ontvangen, kan worden overbrugd; 

■ het terugbrengen van het aantal perioden voor getrapt 

pensioen naar twee waarbij de eerste periode minimaal 

vijf jaar duurt. 

Voorts zijn in het Pensioenreglement de beperkingen op de 

mogelijkheden van flexibele pensionering aangepast. Bij de 

diverse mogelijkheden voor flexibele pensionering wordt een 

bepaalde volgorde in de keuzemogelijkheden aangehouden. 

Het pensioen dat op 65 jaar resteert, nadat gebruik is 

gemaakt van de mogelijkheid van vervroeging, bedraagt 

minimaal 50% van de oorspronkelijke pensioenaanspraak. 

Uitvoeringsreglement 

De procedure voor de aanlevering van de jaargegevens is 

aangescherpt. De deelnemers en/of de ondernemingsraad 

zullen sneller in het proces worden betrokken en het fonds 

zal eerder een boete opleggen en eerder ambtshalve gaan 

afrekenen. 


Bijlage III 

Reglement Deelnemersraad 

Het lidmaatschap van de Deelnemersraad is uitgebreid van 

gepensioneerden tot pensioengerechtigden. Daardoor is 

het mogelijk dat iemand met een nabestaandenpensioen 

ook deel uit kan maken van de raad. 

Reglement voor vrijstelling van verplichte deelneming en 

premiebetaling 

Als gevolg van aanpassingen in de wetgeving met 

betrekking tot vrijstelling van verplichte deelname in een 

bedrijfstakpensioenfonds zijn de volgende wijzigingen in het 

reglement doorgevoerd: 

■ het opnemen van maximale termijnen voor de verschillende 

stappen die, bij een verzoek tot vrijstelling door een 

werkgever aan een bedrijfstakpensioenfonds, doorlopen 

moeten worden; 

■ bij de uitkomst van de performancetoets wordt een getal 

van 1,28 opgeteld. Op deze wijze wordt een systematiek 

gerealiseerd, waarbij een uitkomst van lager dan 0 dus 

een negatief getal betekent dat een bedrijfstakpensioenfonds 

zakt voor de performancetoets en een 

uitkomst van 0 of hoger dus een positief getal dat 

een bedrijfstakpensioenfonds voor deze toets slaagt; 

■ de verplichting van het bestuur om vooraf, bij de vaststelling 

van de normportefeuille, aan te geven welk beleid 

ten aanzien van rebalancing van de normportefeuille 

wordt gevolgd; 

■ de mogelijkheid om de normportefeuille in de loop van 

een kalenderjaar aan te passen is uitgebreid van één naar 

twee keer per kalenderjaar; 

■ in een aantal gevallen kan worden volstaan met een zgn. 

kwalitatieve toets. 

Reglement Visitatiecommissie 

De Visitatiecommissie heeft de mogelijkheid gekregen tot 

overleg met de interne accountant. 


PGB JAARVERSLAG 2008 

PGB 

POSTBUS 7855, 1008 CA AMSTERDAM 

ZWAANSVLIET 3, TELEFOON 020 - 5418418 

WWW.GBF.NL

jaarverslag PGB 2008

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?