Sportverenigingen als maatschappelijke ... - Mulier Instituut

Sportverenigingen als maatschappelijke
dienstverlenersHoofdstuk 4
Jo Lucassen (W.J.H. Mulier Instituut) en Janine van Kalmthout
(W.J.H. Mulier Instituut)
‘Sport is het welzijn van de 21 ste eeuw’
Carolien Gehrels, oud-sportwethouder Amsterdam
4.1 Inleiding en achtergrond
De opvattingen over de maatschappelijke rol van sportverenigingen zijn de afgelopen decennia
sterk veranderd. Deze verandering houdt nauw verband met de accentverschuivingen die
zichtbaar zijn in het landelijk sportbeleid in de laatste vijftig jaar. 1
Tot het begin van de jaren zeventig zijn sportverenigingen door beleidsvoerders voornamelijk
benaderd als organisaties die sportbeoefening door de eigen leden mogelijk maken.
In die tijd komen andere opvattingen over verenigingen op, waarbij zij een nadrukkelijke rol
krijgen in het beleid gericht op stimulering van de sportdeelname (Trim U Fit, nota ‘Sport 70’,
nota ‘Sportbeleid 1974’). Verenigingen krijgen op voorspraak van sportkoepel NSF een belangrijke
rol in algemene stimuleringscampagnes als ‘Sportreal’ en ‘Sport, zelfs IK doe het’. Ook
bij de toespitsing van dit beleid op specifieke doelgroepen (vrouwen, ouderen, allochtonen en
gehandicapten) in de jaren daarna krijgen de sportverenigingen een spilfunctie toebedeeld.
Nieuwe beleidsaccenten worden in de jaren tachtig zichtbaar. De betekenis van sport voor
de volksgezondheid wordt door de betreffende staatssecretaris van Welzijn, Volksgezondheid
en Cultuur (WVC) geaccentueerd en leidt tot campagnes als ‘Nederland in Beweging’. Ook
daarin is aan de sportverenigingen een rol toebedeeld. Tegelijkertijd worden de beperkingen
van veel overheidsinspanningen zichtbaar die onder de vlag van de verzorgingsstaat zouden
moeten leiden tot een aantrekkelijk leefklimaat voor de Nederlandse bevolking (Van Doorn en
Schuyt, 1982).
Het idee dat sport als middel ingezet kan worden voor andere beleidssectoren, beleeft in
de jaren negentig een echte doorbraak. De maatschappelijke betekenis van sport wordt in kaart
gebracht en blijkt zich over een breed terrein uit te strekken (sociale binding, gezondheid,
vorming, werkgelegenheid, economie (A.T. Kearney, 1992; Van Bottenburg en Schuyt, 1996)).
Wat dat betreft is de nota ‘Wat sport beweegt’ (Ministerie van VWS, 1996) te zien als een mijlpaal
in de instrumentalisering van de sport vanuit de rijksoverheid. De meer instrumentele
benadering van sportverenigingen past in de opkomende bestuursvisie bij de overheden van
het New Public Management. Daarbij plaatst de overheid de uitvoering van publieke taken
steeds meer op afstand door decentralisatie, uitbesteding en verzelfstandiging (Skille, 2008;
Van den Heuvel en Van Sterkenburg, 2008). Burgers en maatschappelijke organisaties worden
nadrukkelijker aangesproken op het leveren van een bijdrage aan de uitvoering van lande-
SPORTVERENIGINGEN ALS MAATSCHAPPELIJKE DIENSTVERLENERS
55