def.-overall-audit-rapport-v4

Sirius
Programma
overall
auditrapport 2013
Excellentie in het hoger onderwijs:
de fase van verankering en
verduurzaming

Sirius
Programma
overall
auditrapport 2013
Excellentie in het hoger onderwijs:
de fase van verankering en
verduurzaming

Sirius Programma overall auditrapport 2013
2

Inhoudsopgave
Preambule4
Hoofdstuk
1
Inleiding5
2
Facts & figures 6
3
Bevindingen: verschillende invalshoeken excellentiebevordering 8
4
Een lerend landelijk netwerk 15
5
Slotbeschouwing Leading Experts 17
3

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Preambule: Over excellentie
Een steeds frequenter gebruik van de term excellentie markeert de groeiende aandacht voor kwaliteit en
kwaliteitsverhoging in het hoger onderwijs. In universiteiten en hogescholen zijn in de afgelopen tien jaar
programma’s ontwikkeld die studenten en docenten iets extra’s bieden bovenop de reguliere studierichtingen
en opleidingen. Honoursprogramma’s en University Colleges zijn intussen niet meer weg te denken uit het
aanbod van universiteiten en hogescholen.
Een frequent gebruik van ‘excellentie’ bergt ook gevaren in zich.
Niet alleen bestaat de kans dat de term aan inflatie onderhevig
raakt en gebruikt wordt voor praktijken die zijn zoals ze eigenlijk
behoren te zijn. Maar als veelgebruikt etiket kan excellentie ook
verhullen dat tal van heel verschillende praktijken onder die noemer
worden geschaard. Zo lijken er op het moment tenminste twee
excellentie-opvattingen naast elkaar te staan. De eerste, en meest
oorspronkelijke, heeft te maken met de gepercipieerde noodzaak
om de organisatiecontext van hogescholen en universi teiten zo aan
te passen dat studenten worden gestimu leerd het onderste uit de
kan te halen. De focus richt zich dan vooral op de ‘excellente
onderwijsinstelling’ als kader waarin studenten optimaal kunnen
presteren, onafhankelijk van de vraag of hun talent groot is of
middelmatig. De tweede opvatting spreekt eerder over ‘excellente
studenten (en docenten)’ als een bijzondere categorie van
individuen die tot nu toe niet de speciale aandacht heeft gekregen
die ze verdient.
Kenmerkend voor de benadering van Sirius is dat die twee excellentieopvattingen
met elkaar worden verbonden. De gedachte hierachter
is dat via de implementatie van de tweede opvatting uiteindelijk ook
de oorspronkelijke opvatting dichter bij realisering kan worden
gebracht. Daarmee worden honoursprogramma’s en University
Colleges breekijzers die uiteindelijk de hele universiteit of hogeschool
op een hoger kwaliteitsniveau brengen. Dit laatste is tegelijk ook de
enige rechtvaardiging voor het apart zetten en apart behandelen
van een speciale categorie van gemotiveerde en getalenteerde
studenten, zeker in een tijd waarin andere vormen van ‘speciaal
onderwijs’ worden ingeruild voor ‘passend onderwijs’, door
bezuinigingsdrift gedwongen. Voor de korte termijn worden
studenten die meer willen en kunnen op hun wenken bediend en
voor de lange termijn moet de spin-off van deze excellentie trajecten
de hele ‘onderwijsinstelling’ tot een excellente organisatie maken.
Het Sirius Programma heet de afgelopen vijf jaar gewerkt vanuit
het idee de twee excellentie-opvattingen te verbinden om het hele
hoger onderwijs naar een hoger niveau te tillen. Ze staat daarmee
in een traditie die zich rond de eeuwwisseling heeft ingezet en
ook beleidsmatig respons heeft gekregen: excellentie staat hoog
op de politieke agenda. Te denken valt aan het werk van de ministeriële
commissie ’Ruim Baan voor Talent’ (de commissie Korthals
2004-2007) die moest nagaan of en in hoeverre differentiatie van
opleidingsprofielen een betere match tussen student en opleiding
kon opleveren voor de verscheidenheid van talent. In 2010 werd op
basis van de adviezen van die commissie Korthals de Wet op het
Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek (WHW) aangepast.
Niet lang daarna verscheen het profileringsrapport van de Commissie
Veerman en werd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap (OCW) een zogeheten Reviewcommissie (commissie Van
Vught) ingesteld die de instellingen van hoger onderwijs moest bewegen
om tot serieuze prestatieafspraken te komen met betrekking
tot de kwaliteit van het onderwijs. De NVAO begon met de ‘instellingstoets
op onderwijskwaliteit’ (ITK), waarin moest worden vastgesteld
of (het bestuur van) de betreffende instelling in control was
van de kwaliteit van het geboden onderwijs. Wanneer dat het geval
is (en er dus sprake is van een door de instelling gedragen kwaliteitscultuur),
kunnen de opleidings specifieke visitaties van beperkter
omvang zijn.
De opdracht die het ministerie van OCW in 2008 aan het Platform
Bèta Techniek heeft gegeven paste eveneens in de politieke agenda
met aandacht voor excellentie: richt een organisatie in die
instellingen van hoger onderwijs kan helpen bij de begeleiding van
de meer getalenteerde studenten. Daartoe werd een startsubsidie
verleend met de uitdrukkelijke bepaling dat met die middelen
initiatieven rond kwaliteitsverhoging moesten worden bevorderd op
een manier dat ze uiteindelijk — na afloop van het programma in
2014 - tot het reguliere aanbod van instellingen gingen behoren.
Om dat te realiseren heeft het Platform de Sirius-organisatie in
het leven geroepen: een platte organisatie bestaande uit een
auditcommissie, een groep van Leading Experts die als Raad van
Toezicht en Advies fungeert en een klein slagvaardig bureau.
De Sirius auditcommissie bezoekt de instellingen en adviseert over
hoe hun eigen gemaakte afspraken in praktijken kunnen worden
omgezet. Ze opereert vooral als een ‘critical friend’. De Leading
Experts hebben tot taak om het stimulerings- en controle werk
van de auditcommissie te plaatsen in het algemene streven naar
kwaliteitsverhoging binnen het hoger onderwijs. Het bureau richt
zich op het vormgeven van de kennisdeling- en leerfunctie, de
organisatie en het programmamanagement.
In wat volgt doet de Sirius auditcommissie verslag van haar
bevindingen over het jaar 2013. In het slothoofdstuk gaan de
Leading Experts nog eens nadrukkelijk in op de bijzondere rol die
zo’n ‘critical friend’ speelt en heeft gespeeld in de ‘normalisering’
van het excellentiestreven.
4

Hoofdstuk 1. Inleiding
Vijf jaar geleden is gestart met het Sirius Programma. Hogescholen en universiteiten zijn uitgenodigd
programma’s te ontwikkelen die de betere studenten uitdagen het beste uit zichzelf te halen.
De ontwikkeling van excellentieprogramma’s heeft niet alleen het doel de betere studenten op een hoger
niveau te brengen, maar is er ook op gericht de weg vrij te maken voor een onderwijsklimaat waarin studenten
mogen, willen en kunnen excelleren. Binnen het Sirius Programma werken hogescholen en universiteiten
op experimentele basis en doelgericht aan de ontwikkeling van zo’n stimulerend onderwijsklimaat.
De focus binnen het Sirius Programma ligt enerzijds op de
(individuele) ambities en instellingsbrede visie van de instellingen en
(de haalbaarheid van) de prestaties die zij willen neerzetten.
Anderzijds staat de leerfunctie van het Programma als geheel
centraal. In dit kader bouwt Sirius aan een op kennisvergaring en
kennisdeling gerichte community van participerende en geïnteresseerde
instellingen. Zo kunnen zij van zichzelf en van anderen leren.
Het Sirius Programma heeft gekozen voor een monitor & audit (m&a)
systematiek, die aansluit bij de dubbele focus binnen het
programma: doen de instellingen de goede dingen, en doen ze die
dingen goed. Deze systematiek is dus enerzijds gericht op het
ondersteunen van de instelling en anderzijds op de vinger aan de
pols houden wat betreft de voortgang op prestatie/ innovatieafspraken.
De auditronde in 2013 is, net als voorgaande jaren, bedoeld om
na overleg tussen instelling(en) en de Sirius auditcommissie 1 een
kritische analyse te maken van de voortgang en om succes factoren,
knelpunten en verbetermogelijkheden te identificeren. De nadruk in
de monitor & audit is in de loop der jaren steeds meer verschoven
van het informeren en adviseren over de aanpak naar het analyseren
en waarderen van de effecten. In de huidige fase van het programma
is bovendien meer nadruk gelegd op de bestendiging van resultaten
en verdieping van de aanpak. Met dit laatste wordt bedoeld: een
verdere verfijning van instrumenten om excellentie te bevorderen
en de hele instelling mee te nemen in het proces van ‘denken en
handelen in termen van excellentie’.
Aan de hand van een vooraf door de instellingen aangeleverde
monitorrapportage is een auditgesprek gevoerd tussen
delegaties van de instelling en delegaties van de auditcommissie.
De auditcommissie heeft per instelling een instellingsrapport gemaakt
die input heeft gevormd voor een governance gesprek tussen
het College van Bestuur van de instelling en de directie van het
Platform.
Op basis van de afzonderlijke instellingsrapportages is dit overall
auditrapport opgemaakt. In dit auditrapport zijn de bevindingen van
de Sirius auditcommissie samengebracht. Naast de bevin dingen van
de auditcommissie zijn ook de bespiegelingen van de Leading
Experts 2 opgenomen. Met dit rapport adviseren de auditcommissie
en de Leading Experts het Platform, dat op zijn beurt de bevindingen
terugkoppelt naar de instellingen en het ministerie van OCW.
Leeswijzer
In het vervolg van dit rapport wordt nader ingegaan op de uitkomst
van de monitor & auditronde 2013. Hoofdstuk twee buigt zich over
de facts & figures. In hoofdstuk drie worden de kwantitatieve
opbrengsten geanalyseerd en benoemt de auditcommissie de
kwalitatieve opbrengsten van het Sirius Programma. In hoofdstuk
vier wordt nader ingegaan op de ontwikkeling van een lerend
landelijk netwerk. In hoofdstuk vijf reflecteren de Leading Experts
op de aanpak van het programma.
1 Sirius Auditcommissie: Dhr. prof. dr. T. Sminia (voorzitter), Dhr. prof. dr.
D. Bosscher, Dhr. drs. A.J.E.G. Renique, Dhr. drs. A. Vroon, Mw. prof. dr.
A. Need, Dhr. dr. C. Sprenger, Mw. ir. E. Schaper MBA, Dhr. prof. dr. O.J.
Hekster
2 Leading Experts: Dhr. prof. dr. H.P.M. Adriaansens (voorzitter), Dhr. drs.
N.M. Verbraak, Mw. prof. dr. A.J.M. Roobeek
5

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Hoofdstuk 2. Facts & figures
De hogescholen en universiteiten hebben bij aanvang tussen- en einddoelen geformuleerd waarmee de
ontwikkeling van excellentieprogramma’s wordt gevolgd. Eén van die doelen betreft het aantal studenten
dat deelneemt aan excellentieprogramma’s. Alleen met voldoende massa kan immers de bedoelde
cultuurverandering waarin excelleren kan en mag, worden gerealiseerd. Een tweede doel betreft de
breedte van de te ontwikkelen excellentieprogramma’s.
Binnen het Sirius Programma is afgesproken dat naast het feit dat
excellentieprogramma’s binnen instellingsbreed beleid moeten
worden uitgevoerd, ten minste vijf procent van het totaal aantal
bachelor- of masterstudenten moet kunnen worden bereikt en
tot een succesvolle afronding van het programma kunnen worden
gebracht.
Alle deelnemende instellingen die eind 2012 hun subsidietraject
hebben afgerond blijven werken aan de vergroting van deelname
van studenten aan excellentieprogramma’s. Hierbij zien we grote
verschillen in ambities tussen instellingen. De geambieerde deelname
van studenten aan excellentieprogramma’s in de prestatieafspraken
loopt van minimaal zes procent tot maximaal dertien procent
deelname in 2015. Zeven instellingen waarvan de subsidieperiode
op het laatst eind 2014 wordt afgerond, hebben prestatieafspraken
geformuleerd uitgedrukt in percentage deelname van studenten
aan excellentietrajecten. Hieruit spreekt verduurzaming van het
ingezette beleid binnen de individuele instellingen.
• Zes instellingen zijn in 2009 gestart met programma’s in de
bachelor (tranche 1); vijf instellingen uit de eerste tranche
hebben eind 2012 de subsidieperiode van de bachelor afgerond.
• Veertien instellingen zijn in 2010 gestart met programma’s in de
bachelor (tranche 2); één instelling uit de eerste tranche en
vier instellingen uit de tweede tranche hebben eind 2013 de
subsidieperiode van de bachelor afgerond. Eén instelling heeft
de Sirius subsidie tussentijds stop gezet.
• Zes instellingen zijn in 2011 gestart met programma’s in de master.
Nieuwe instellingen in het kader van de
prestatieafspraken hoger onderwijs en onderzoek
• Zes nieuwe instellingen 5 - vijf universiteiten en één hogeschool -
zijn in 2013 uitgenodigd deel te nemen aan het Sirius
kennisprogramma. Hun excellentietrajecten zijn positief
beoordeeld door de Sirius auditcommissie.
Participerende instellingen binnen het Sirius
Programma
In totaal hebben twintig instellingen 3 in twee tranches een
subsidietoekenning gekregen voor hun bacheloraanvraag: negen
universiteiten en elf hogescholen. Zes universiteiten ontwikkelen
excellentieprogramma’s voor zowel de bachelor- als de masterfase 4 :
Terugblik op 2012
In 2012 concludeerde de auditcommissie dat de hogescholen
en universiteiten steeds beter grip krijgen op de instroom en de
doorstroom, en op het vraagstuk hoe die twee te beïnvloeden zijn
met inhoudelijke voorlichting en gerichte acties op het voorkomen
van vroegtijdige uitval. Ook is in 2012 een groeiende belangstelling
voor excellentieprogramma’s in de bachelorfase geconstateerd,
zowel bij studenten, docenten als bestuur en management: van de
voltijd ingeschreven bachelorstudenten wist 3,3 procent de weg
naar een excellentieprogramma te vinden. 6
3 Tranche 1: Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteit Utrecht,
Universiteit van Amsterdam/Vrije Universiteit (gezamenlijk één
aanvraag), Universiteit Maastricht, Hanzehogeschool Groningen;
Tranche 2: Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, ArtEZ
Hogeschool voor de Kunsten, Driestar Educatief, Hogeschool Edith
Stein, Hogeschool Rotterdam, Hogeschool Utrecht, Hogeschool van
Amsterdam, Hogeschool Inholland, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden,
Rijksuniversiteit Groningen, Saxion Hogescholen, Technische
Universiteit Delft, Tilburg University, Universiteit Leiden.
4 Master trajecten: Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen,
Technische Universiteit Delft, Universiteit Leiden, Universiteit
Maastricht, Universiteit Utrecht.
5 ‘Nieuwe’ instellingen: Erasmus Universiteit, Universiteit Twente,
Technische Universiteit Eindhoven, Wageningen University,
Theologische Universiteit Kampen, NHTV Breda.
6 Zie hiervoor ook het overall auditrapport 2012
(http://www.orionprogramma.nl/docs/Sirius/sirius-overallauditrapport-2012.pdf)
6

De één- en tweejarige excellentieprogramma’s in de masterfase
liepen in ontwikkeling achter op de bachelorprogramma’s, omdat
die in de tijd later zijn gestart en omdat de meerjarige programma’s
gefaseerd worden ingevoerd. De verwachtingen van de auditcommissie
voor de masterprogramma’s waren hoog, er kon immers
geleerd worden van ervaringen met de bachelorprogramma’s.
Maar deze verwachtingen kwamen nog niet helemaal uit.
De uitvoering van een deel van de excellentieprogramma’s was
vertraagd, waardoor ook de kwantitatieve ontwikkeling achterliep
op de planning. Desalniettemin nam 2,6 procent van de ingeschreven
masterstudenten (voltijd instroom) deel aan een
excellentieprogramma.
Stand van zaken 2013
In 2012 hebben vier universiteiten en één hogeschool de
subsidieperiode voor de bachelorfase afgerond. In 2013 hebben
de zestien nog binnen het Sirius Programma actief participerende
instellingen in hun monitor over 2013 inzichtelijk gemaakt hoe hun
excellentieprogramma’s voor de bachelor- en/of masterfase zich in
kwantitatief opzicht verder hebben ontwikkeld. 7
De auditcommissie heeft er in het bijzonder op gelet in hoeverre de
meest recente instroomcohorten geënthousiasmeerd raken voor
deelname aan excellentieprogramma’s. Niet alle instellingen konden
al kwantitatieve gegevens over het meest actuele studiejaar (2013-
2014) overleggen. Niettemin heeft de auditcommissie kunnen
constateren dat aanzienlijke sprongen zijn gemaakt: 8
• De hogescholen zijn er in geslaagd ruim tien procent meer
studenten voor deelname aan een excellentieprogramma in de
bachelorfase te motiveren dan het jaar ervoor.
• De universiteiten zien zelfs twintig procent meer studenten
instromen.
• Ook de excellentieprogramma’s in de masterfase verheugen
zich in toenemende belangstelling. Van het laatst gemeten
instroomcohort participeren achttien procent meer studenten
in deze programma’s dan het cohort daarvoor.
Conclusies
De nieuwe instroom van studenten in excellentieprogramma’s in
de bachelorfase van zowel de hogescholen als universiteiten is
ten opzichte van 2012 aanzienlijk toegenomen. De auditcommissie
concludeert dat, met deze laatste ontwikkeling, de veertien
instellingen die in 2013 zijn bezocht goede vooruitzichten hebben
om met de ontwikkelde excellentieprogramma’s voor de bachelorfase
ten minste 5 procent van de studentpopulatie te bereiken.
De auditcommissie heeft ten aanzien van de bachelorprogramma’s
van tien van de veertien instellingen groot vertrouwen uitgesproken
in de haalbaarheid van de doelen. Met de andere vier is
een scherpe analyse gemaakt die er toe kan leiden dat ook daar
de resultaten verbeteren.
Ook de excellentieprogramma’s in de masterfase komen, met een
grotere toestroom uit het laatste instroomcohort, zowel inhoudelijk
als in volumetermen, goed tot ontwikkeling. De auditcommissie
ziet bij alle zes de universiteiten met programma’s in de master,
een ontwikkeling en uitvoering die al succesvol is of op korte termijn
succesvol zal worden.
Twaalf Sirius instellingen hebben in het kader van de prestatieafspraken
hoger onderwijs en onderzoek ambities geformuleerd
over deelname van studenten aan excellentie trajecten. De ambitie
die instellingen hierop formuleren variëren van zes procent deelname
tot tien procent. Gegeven de geconstateerde toename in
belangstelling voor de excellentie trajecten acht de audit commissie
deze ambities zeker niet onrealistisch.
7 In 2013 zijn er 16 programma’s bezocht, waarvan tien bacheloropleidingen,
vier bachelor- en masteropleidingen en twee
masteropleidingen.
8 Bron: monitorrapportages Sirius instellingen 2013
7

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Hoofdstuk 3. Bevindingen:
verschillende invalshoeken
excellentiebevordering
Het Sirius Programma is een experimenteel programma, waarin opgedane ervaringen en kennis van de
deelnemende hogescholen en universiteiten een belangrijke plaats innemen. De systematiek van monitor
& audit is erop gericht te reflecteren op die opgedane ervaringen en kennis, ze te verzamelen en breed
te verspreiden.
Het Sirius Programma is in een fase gekomen waarin zes instellingen
— met programma’s in de bachelor - in 2012 voor het laatst een
auditbezoek heeft gehad, en waarin vijf instellingen in 2013 voor het
laatst bezocht zijn door de auditcommissie. De negen overige
instellingen, en de zes instellingen met programma’s in de master,
zijn met hun laatste programmajaar binnen de Sirius subsidie bezig.
Vanaf 2014 zullen ook ‘nieuwe’ instellingen in het Sirius netwerk
participeren. In 2013 heeft de auditcommissie onder auspiciën van
de Leading Experts de plannen van deze instellingen beoordeeld in
het kader van de gevraagde validering door het ministerie van OCW.
Om de instellingen binnen het Sirius Programma te blijven facili teren
in hun ambities heeft de Sirius auditcommissie in navolging van de
‘lessons learned’ uit het overall audit rapport 2012, hieronder een
aantal invalshoeken van excellentie opgetekend, wederom langs de
verschillende koersbepalende elementen uit het Sirius kompas. De
auditcommissie constateert dat de instellingen duide lijke stappen
hebben gezet en anno 2013 in de fase van verank ering en
verduurzaming zijn gekomen. Iedere instelling kiest hierin een eigen
weg en de auditcommissie constateert dat de verschil lende wijzen
van aanpak succesvolle resultaten opleveren.
Visie op excellentie
1. verbreden en verdiepen
In eerste aanleg hebben veel instellingen gekozen voor een verbredend
excellentietraject, waarbij excellente studenten vanuit verschillende
disciplines gezamenlijk aan interdisciplinaire vraag stukken
werken. Dit spreekt een bepaalde groep excellente student en zeer
aan. Vrijwel overal bleek dat er een bovengrens zit aan het aantal
studenten dat zich aangetrokken voelt tot een dergelijk programma:
op enig moment lukt het niet nóg meer studenten voor een dergelijk
verbredend en interdisciplinair excellentietraject te interesseren.
Daarom hebben een aantal instellingen ervoor gekozen ook
andere excellentietrajecten te gaan aanbieden (sommige instellingen
boden al vanaf het begin een mix van verbredende
en verdiepende excellentietrajecten); vaak zijn dit meer verdiepende
programma’s binnen de eigen discipline. Dit leidt
tot excellentie op velerlei terrein; de programma’s zijn expli-
cieter toegesneden op de diversiteit van groepen studenten.
Veel instellingen kiezen bij verbredende trajecten voor een of enkele
sturende elementen, zoals ondernemerschap, innovatie, relevantie
voor de lokale en regionale gemeenschap. Vaak zijn dat ook
tevens elementen die een rol spelen in het profiel van de instelling
als geheel.
Het risico van het vergroten en diver sifiëren
van het aanbod aan excellentietrajecten
is dat het oorspronkelijke
heldere excellentieconcept kan gaan
verwateren. Een goed, centraal belegd
orgaan dat de excellentietrajecten
toetst op de oorspronkelijke uitgangspunten
kan dit voorkomen. Een aantal
instellingen kiest er bewust voor een
eigen valideringscommissie in te stellen,
die deze toetsing verzorgt. In het
kader van de verduurzaming is dit een
belangrijk aandachtspunt.
8

Excellentieprogramma’s in de kunstensector
Twee hogescholen voor de kunsten namen met een excellentieprogramma
deel aan het Sirius Programma: ArtEZ hogeschool voor
de kunsten en de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.
Beide programma’s lichten we er kort uit vanwege het specifieke
van deze sector en de instellingskeuzes die gemaakt zijn.
Het ArtEZ programma is een excellentieprogramma gericht op
onderzoek in de kunsten met als doelgroep studenten met
dubbeltalent (‘verbredend’) : studenten die zowel artistiek als
intellectueel tot de beste studenten behoren. Het programma
is een verbredende aanvulling op de eigen bacheloropleiding.
In de aanloop was er nog een cultuur bij studenten en docenten
waarin dubbeltalent niet direct gewaardeerd werd. Maar na
enkele jaren doorzetten werd het programma een succes en
van toegevoegde waarde voor de positie die de afgestudeerde
excellentiestudenten innemen in het werkveld.
Het excellentieprogramma van de Amsterdamse Hogeschool
voor de Kunsten is een (‘verdiepend’) bachelor programma gericht
op klassieke balletdansers. Het belangrijkste doel is om
dansers op jongere leeftijd op een kwalitatief hoogstaand bekwaamheidsniveau
te krijgen. Het Young Bachelor programma is
gericht op een goede scouting van jonge talenten en het creëren
van een doorlopende leerlijn in de opbouw van de carrière
tussen het 10e en 19e levensjaar. Het programma heeft te maken
gehad met veranderende contexten die zowel negatief (het uitblijven
van de DaMu-regeling 8 die implementatie moet faciliteren,
bachelor studiefinanciering) als positief (Junior Company
ballet gestart als gezelschap voor jonge dansers bij het Nationaal
ballet) bleken. Het succes van dit excellentieprogramma
heeft te maken met een sterk doorgevoerde ketenbenadering
(amateurballetscholen, primair en voortgezet onderwijs zijn betrokken
bij het excellentieprogramma) en een innige relatie met
het werkveld, te weten het Nationale Ballet.
Beide excellentiesprogramma’s zijn sterk verschillend.
De Young bachelor van de Amsterdamse Hogeschool voor de
Kunsten maakt balletdansers beter in hun vak in een kortere
opleidingstijd. Het is een duidelijk verdiepend programma.
Het ArtEZ programma geeft de excellente student juist de
kans zichzelf te verbreden en zo hun dubbeltalent te gebruiken,
waardoor meerwaarde voor de arbeidsmarkt ontstaat.
Het is opvallend dat in beide programma’s het cultuuraspect
een belangrijke factor bleek die het succes van de programma’s
bepaalden. In beide hogescholen is er duidelijk een verandering
ontstaan in de wijze waarop de docenten — onder invloed
van het werkveld - naar de excellentiestudenten kijken. Er is
meer openheid ontstaan voor de wereld buiten de hogeschool.
Het grote verschil tussen beide programma’s — beide succesvol
— geeft tevens aan dat het (ook in de kunstensector) van groot
belang is dat onderwijsinstellingen hun eigen richting volgen en
duidelijk aansluiten bij de specifieke behoefte van studenten en
van het werkveld.
Naast een interne valideringscommissie, of excellentiecommissie (s)
die een aantal instellingen heeft, zijn er ook instellingen die de
excellentietrajecten grotendeels laten meelopen met de reguliere
kwaliteitsborging. Een andere ontwikkeling die de auditcommissie
waarneemt is het ontstaan van honours academy constructies
binnen instellingen, waarin alle excellentietrajecten van
pre-university tot bachelor en ook de master samenkomen.
Interne valideringcommissies
De Hanzehogeschool en Saxion Hogescholen werken met
een interne valideringscommissie op centraal niveau. Deze
commissies toetsen de excellentieprogramma’s aan de
uitgangspunten van de gehanteerde concepten binnen de
onderwijsinstellingen en adviseert het CvB over het al dan
niet goedkeuren van ingediende excellentieprogramma’s.
Er zijn ook andere instellingen die met soortgelijke
commissies werken, bijvoorbeeld in de vorm van facultaire
excellentiecommissies.
2. Relatie Excellentie — en Reguliere programma’s
De ontwikkeling van excellentieprogramma’s heeft niet slechts het
doel de betere studenten op een hoger niveau te brengen, maar
is er ook op gericht het onderwijsklimaat zodanig te beïnvloeden
dat elke student de mogelijkheid wordt geboden zich optimaal te
ontwikkelen. De auditcommissie constateert dat de oorspronkelijke
focus van het Sirius Programma, te weten sturen op de kleine groep
van studenten die intrinsiek al meer willen en meer kunnen, reeds
bij een aantal instellingen als ‘breekijzer’ voor een uitdagender en
meer inspirerend onderwijsklimaat heeft gewerkt. Hierdoor is niet
alleen het percentage studenten dat aan de excellentieprogramma’s
is gaan meedoen verhoogd, maar is deze wijze van aanpak ook
een positieve stimulans geweest voor de reguliere programma’s.
Deze ontwikkeling heeft ervoor gezorgd dat er binnen instellingen
structurele aandacht voor talentontwikkeling is gekomen. De effectiviteit
van de Sirius aanpak als ‘breekijzer’, en de effecten van
excellentieprogramma’s op de reguliere programma’s, zullen in 2014
een belangrijk onderwerp van analyse zijn.
9 DaMu-regeling: http://wetten.overheid.nl/BWBR0033513/
geldigheidsdatum_18-12-2013
9

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Organisatie en sturing
3. Top-down en bottom-up ontwikkeling
Vanuit het ontwikkelde concept van excellentie volgen de instellingen
een verschillend pad om uiteindelijk excellentietrajecten te
ontwikkelen en te implementeren in de verschillende faculteiten
(ook wel schools, domeinen of afdelingen genoemd). Sommige
instellingen kiezen voor een expliciet centraal kader waaraan
vanuit de faculteiten verder inhoud wordt gegeven. Dit kan ertoe
leiden dat de faculteiten het centrale kader als knellend ervaren,
waarbij de eigenheid van de disciplines in het gedrang kan komen.
Andere instellingen kiezen ervoor initiatieven helemaal aan de basis
in de organisatie te laten ontstaan. In dit laatste geval is het de kunst
om het (instellings)excellentieconcept op conforme wijze te blijven
hanteren en de uitgangspunten van de instellingsvisie te bewaken.
Beide benaderingswijzen blijken adequate resultaten op te leveren,
mits consistent en volhardend in werking gezet. Een voorwaarde
is wel dat vanuit een breed gedragen instellingsvisie de resultaten
systematisch gemonitord worden.
4. Grote en brede onderwijsinstellingen versus kleine
categoriale instellingen
De hogescholen en universiteiten die deelnemen aan het
Sirius Programma verschillen enorm in omvang: van grote brede
hogescholen tot kleine categoriale instellingen zoals Pabo’s en
hogescholen in de kunstensector en van omvangrijke brede universiteiten
tot categorale instellingen. Het lijkt vooral de kleinere
instellingen goed te lukken een gekozen en ontwikkeld concept
daadwerkelijk te laten landen in de opleidingen vanwege kortere
lijnen, een beperkt aantal excellente studenten, grote sociale cohesie
en vaak al behoorlijk individueel gericht onderwijs. Deze kleinere
onderwijsinstellingen hebben ook vaak een pro gramma ontwikkeld
dat dicht bij de onderwijsvisie en het profiel van de instelling ligt.
Hierdoor groeit de draagkracht voor het excellentieprogramma binnen
de instelling sneller. Binnen grote instellingen is het soms nog
zoeken naar het draagvlak binnen de gehele organisatie waardoor
het adequaat op één lijn komen met betrekking tot excellentieontwikkeling
meer tijd, aandacht en volharding vergt.
Excellentieprogramma’s binnen de deelnemende Pabo’s
De Driestar werkt vanuit een helder onderwijsconcept dat
goed past in het concept van de hogeschool, waarbij met
name de reformatorische identiteit op respectvolle wijze is
geïntegreerd. Dit laat zien dat een mensvisie zonder meer
expliciet en transparant te vertalen is in een onderwijsconcept.
Waarden en normen behoeven dus geen lege hulzen te zijn,
maar kunnen tot “meesterschap” leiden. De auditcommissie
constateert dat een heldere onderwijsvisie, passend in het
onderwijsconcept van de hogeschool, een “conditio sine qua
non” voor excellentie-programma’s is.
Saxion, Academie Pedagogiek en Onderwijs locatie Hengelo
(voorheen Edith Stein) werkt met het TOPprogramma
voor de getalenteerde studenten. Het TOP programma
is geïntegreerd in het reguliere pabocurriculum en laat
zich typeren als een curriculum dat zich baseert op een
didactiek die de academie sociaal ontwerpend leren noemt.
Onderscheidend is de sterke focus op de volgende aspecten:
vakinhoudelijke verdieping, zelfsturing, onderzoek, horizonverbreding/Internationalisering
en de maatschappelijke opdracht
van het onderwijs.
5. Koppeling van onderzoeksgebieden aan
excellentietrajecten
Voor hogescholen is het van belang om de lectoraten nauw te
betrekken bij de excellentieprogramma’s. De lector en bijbehorende
kenniskring hebben doorgaans goede contacten met het werkveld,
werken aan het front van ontwikkelingen in de beroepspraktijk en
kunnen de link leggen met praktijkgericht onderzoek. Een aantal
hogescholen zorgt voor een aansluiting tussen de onderzoeksgebieden
van de hogeschool en de vraagstukken waar honoursstudenten
aan werken.
De auditcommissie neemt waar dat er in alle instellingen gezocht wordt naar een
model waarbij de faculteiten de expliciete verantwoordelijkheid dragen voor het
inrichten van excellentie programma’s en op centraal niveau de verantwoordelijkheid
komt te liggen voor bijvoorbeeld instellingsbrede elementen, communi catie
naar studenten. Hierdoor wordt het draagvlak binnen de instelling voor excellentieprogramma’s
vergroot; worden deskundigen (faculteiten/docenten) ‘eigenaar’ van
de excellentietrajecten; en kan de instelling blijven sturen vanuit een heldere
instellingsvisie op excellentie.
10

Actieve participatie lectoren:
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden
ExcellentNHL — het excellentieprogramma van de Noordelijke
Hogeschool Leeuwarden — is het best te omschrijven als een
hogeschool brede community waarin studenten met elkaar en
met de innovatieve docenten en lectoren van de hogeschool
werken aan de ontwikkeling van hun competenties. Dit
gebeurt door het werken aan eigen projecten, opdrachten
voor externe opdrachtgevers of deelname aan projecten
binnen lectoraten. Deelname aan ExcellentNHL minoren
verzekeren studenten van de rijke innovatieve leeromgeving
waarin de competenties ontwikkeld kunnen worden.
Verschillende universiteiten koppelen bijzonder hoogleraren aan
hun excellentieprogramma’s. In het licht van de verduurzaming
adviseert de auditcommissie de instellingen te bekijken hoe de
samenwerking tussen de onderzoeksgebieden van de universiteit
en de verschillende excellentietrajecten versterkt kan worden.
Understanding Society: Tilburg University
Binnen het Outreaching Programma van Tilburg University
wordt de student opgeleid tot een “reflecterende
pracademic”: domeinoverstijgend, transdisciplinair, op zoek
naar nieuwe oplossingen met maatschappelijke betekenis,
bewust van eigen talent en gevraagde competenties
vanuit het werkveld met als uiteindelijk doel “understanding
society to impact”. In het programma werken de honoursstudenten
samen in Outreaching Labs. Deze OLabs zijn
gebaseerd op vragen uit de praktijk; projecten zijn niet
alleen wetenschappelijk-inhoudelijk uitdagend, maar vaak
ook zichtbaar en nuttig in de samenleving. De OLabs worden
vormgegeven door bijzonder hoogleraren.
6. Kaders van de instelling en ruimte voor de student
Bij excellentieprogramma’s is doorgaans in vergelijking met het
reguliere programma meer ruimte voor studenten om mede invulling
te geven aan het traject. Dat kan in de vorm dat studenten zelf een
voorstel voor een thema of project kunnen doen en zelf het type
eindproduct kunnen voorstellen (zoals publicatie van een artikel).
De instellingen geven daarbij wel de kaders aan, waaronder de
toetsing van de voorstellen.
Docenten
7. Docenten voor excellentieprogramma’s en docenten
voor reguliere programma’s
Docenten spelen een sleutelrol in de cultuuromslag die nodig is om
excellente studenten te scouten, hun kwaliteiten te erkennen (en
verder te helpen ontwikkelen) en hen het onderwijs te geven dat past
bij hun ambities. In alle instellingen is op dit punt een cultuuromslag
waarneembaar, waardoor de noodzakelijke inspirerende interactie
tussen docenten en studenten die tot excellentie willen worden
gestimuleerd, wordt versterkt. Wel kan geconstateerd worden dat de
nog steeds heersende waarde ‘gelijke kansen voor alle studenten’
soms remmend werkt. Het misverstand is dat het stimuleren van
excellentie strijdig zou zijn met het (belangrijke) principe van gelijke
kansen. Het gaat hier echter niet om (on)gelijkheid van kansen, maar
om het extra stimuleren van alle studenten met talent en ambitie.
Immers elke student heeft recht op uitdagend onderwijs. Aan het
basisprincipe van gelijke mogelijkheden voor iedereen wordt dan
ook geenszins getornd.
Er is nog een andere cultuuromslag nodig, namelijk één die er toe
leidt dat ook de docenten, die bij uitstek geschikt zijn voor het excellentieonderwijs,
worden gescout, adequaat worden begeleid en
optimaal voor de excellentieprogramma’s worden ingezet. Het is
misschien goed hier niet van ‘excellente’ docenten te spreken, als
wel van docenten die meer dan anderen in staat zijn als rolmodel,
begeleider van een community en leermeester de onderwijsprocessen
binnen de excellentietrajecten te optimali seren. Om het profiel
van de ideale docent in deze context precie zer te definiëren is het
nodig niet alleen meer ervaring op te doen, maar ook explicieter
te analyseren over welke competenties deze docenten moeten beschikken.
Intussen zijn er op veel plaatsen ontwikkelingen in de goede
richting gaande en wordt er binnen diverse instellingen voorzien
in specifieke scholing voor docenten (op maat). Een aantal instellingen
heeft leergangen (professionaliseringstrajecten) opgestart die
gericht zijn op doceren aan excellente studenten. De instellingen
zoeken elkaar hierin op binnen het Sirius netwerk, zodat wat de verschillende
methoden betreft van elkaar geleerd kan worden. De feitelijke
verankering in HRM-beleid - waarin ook verschil gemaakt mag
worden in materiële dan wel immateriële waardering - lijkt echter
nog minder ver gevorderd.
Een cruciaal element in de verduurzaming van de excellentieprogramma’s
betreft de spin off naar het reguliere programma.
Het reguliere onderwijs kan in hoge mate profiteren van het excellentieonderwijs
door de desbetreffende docenten in beide typen
onderwijs actief te laten participeren. Dit gebeurt meer en
meer. Er is in de meeste gevallen een wisselwerking tussen excellentieprogramma’s
en het reguliere onderwijs. Veel docenten
die lesgeven binnen een excellentieprogramma laten weten dat
ze het uitdagend vinden om les te geven binnen deze programma’s
en elementen ervan ook gebruiken in hun dagelijkse reguliere
onderwijs. De ervaringen uit de proeftuin van excellentieprogramma’s
kunnen in hoge mate bijdragen aan verbetering
van het reguliere onderwijs.
In sommige excellentieprogramma’s maken (geselecteerde) minoren
deel uit van het excellentieprogramma. Deze minoren kunnen ook
gevolgd worden door studenten die niet ingetekend hebben voor
het hele excellentieprogramma. Projecten en thema’s uit het
excellentieprogramma kunnen inspiratie geven voor projecten en
thema’s in de reguliere programma’s. Studenten die participeren
aan excellentieprogramma’s pleiten voor het apart houden van de
excellentieprogramma’s en kleine groepen (community). Zij zijn van
mening dat nu er eindelijk structureel aandacht is voor excellentie,
het van belang is het onderscheid met reguliere programma’s
scherp te houden. Dit mag er echter volgens de auditcommissie
niet toe leiden dat er ‘muren’ worden opgetrokken tussen
reguliere programma’s (‘voor de massa’) en excellentieprogramma’s
(‘voor een selecte groep’). Wel dienen de opleidingen in het
excellentieprogramma, waaraan op onderdelen ook reguliere
studenten deelnemen, gepaard te gaan met hoge eisen aan de
11

Sirius Programma overall auditrapport 2013
betrokken onderdelen en aan de deelnemende studenten; het is
juist aantrekkelijk door verbindingen met het reguliere onderwijs de
cultuur van excellentie te verbreden.
De auditcommissie constateert evenwel
dat het stimuleren van een klimaat
waarin men wil, kan en mag excelleren,
vooralsnog meer betekenis heeft gekregen
voor de uitvoeringspraktijk van
studenten dan voor die van docenten.
Werk aan (een profiel van) de ‘excellente’ docent
Binnen veel onderwijsinstellingen wordt gewerkt aan het
profiel van de ‘excellente’ docent. Een aantal hogescholen
werken hierin samen, o.a. Saxion Hogescholen/Edith Stein,
Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Utrecht, Hanzehogeschool
en de Hogeschool van Rotterdam.
De Universiteit Utrecht heeft een eigen leergang voor excellente
docenten ontwikkeld en is ook in gesprek met deze
hogescholen hoe er van elkaars kennis optimaal gebruik
gemaakt kan worden.
8. Communityvorming: van facultair tot
instellingsbreed tot nationaal
Communityvorming is een expliciet onderdeel van instellingsbreed
excellentiebeleid. Studenten geven aan dat zij het zeer waarderen
om met gelijkstemde en gemotiveerde studenten, maar ook met
docenten, te kunnen samenwerken. Communityvorming wordt op
verschillende manieren gefaciliteerd binnen de instellingen, maar
de auditcommissie constateert dat het met name de studenten zijn
die de communityvorming organiseren en stimuleren. Er bestaat
inmiddels een groot aantal honoursstudenten- en honoursstudieverenigingen,
binnen universiteiten en hogescholen.
Landelijk netwerk honoursstudenten NHC
Op 8 juni 2013 vond de eerste nationale honoursstudenten
conferentie ‘Connecting Ambitions’ plaats, voor en door
honoursstudenten. De Leidse Sterrewacht was de
ontmoetingsplaats voor honoursstudenten, zowel vanuit
hogescholen als vanuit de universiteiten, uit heel Nederland.
Van Biomedische Wetenschappen tot Theologie en van
Geneeskunde tot Rechtsgeleerdheid. Dit heeft geresulteerd
in een landelijke netwerk van honoursstudenten, de NHC.
Op 6 juni 2014 organiseert de NHC wederom een landelijke
conferentie, rond het thema Globalization.
Een aantal instellingen zet ook in op learning communities,
waarbinnen docenten en studenten elkaar ontmoeten.
Binnen leergangen voor docentprofessionalisering ontstaan ook
netwerken tussen docenten onderling. De auditcommissie onderstreept
het belang van communityvorming, omdat blijkt dat dit versterkend
werkt voor excellentieprogramma’s, en dat het stimuleren
van deze communities dan ook een blijvende inspanning van de onderwijsinstellingen
vergt.
Keten en werkveld
9. Samenwerking in de onderwijsketen
Om excellentiebevordering in het hoger onderwijs te stimuleren
en ook te versterken, is het van belang de bewustwording met
betrekking tot excellentie, dat wil zeggen het denken in termen
van excellentie, ook in het primair, voortgezet en middelbaar
beroepsonderwijs sterker te stimuleren. De auditcommissie
constateert dat de ontwikkeling in de onderwijsketen bij de
hoger onderwijsinstellingen extra aandacht verdiend. Een aantal
instellingen werkt nauw samen met de voortgezet onderwijsinstellingen
in de omgeving, bijvoorbeeld in de vorm van een
pre-university college of een junior college. Nu het thema
excellentie bevordering hoog op de politieke agenda staat, ook in
het voortgezet en primair onderwijs, is het van belang de samenwerking
in de onderwijsketen te versterken zodat de ervaringen met
betrekking tot excellentiebevordering kunnen worden gedeeld.
Ketenaanpak
Een aantal instellingen biedt getalenteerde leerlingen
uit het voortgezet onderwijs extra uitdaging middels een
pre-university college of junior college. Leerlingen volgen
dan lessen op de universiteit voor een bepaalde periode.
De Universiteit Utrecht, Leiden Universiteit, Radboud
Universiteit Nijmegen, Maastricht University en de
Rijksuniversiteit Groningen werken op deze manier met de
toptalenten uit het voortgezet onderwijs. De Hanzehogeschool
is aan het onderzoeken of het mogelijk is een
pre-hogeschool college met havo-scholen op te zetten.
10. Blik richting arbeidsmarkt en het afnemend veld
Het werkveld is in meerdere opzichten van groot belang voor de
excellentieprogramma’s. Dit wordt steeds beter onderkend, maar
er valt zeker nog winst te boeken. Het is ook duidelijk een winwin
situatie. Excellentieprogramma’s zijn gebaat met projecten en
probleemstellingen die uit de praktijk komen, een multidisciplinair
karakter hebben, vragen om innovatie en creativiteit. Bedrijven en
instellingen zijn gebaat bij inzet van excellente studenten en ook
betrokkenheid van onderzoekers om een uitdagend project tot een
goed einde te brengen.
12

Binnen veel excellentietrajecten wordt samengewerkt met be drijven
en publieke organisaties , vaak in de vorm van opdrachten uit de
praktijk waar honoursstudenten in een multidisciplinair team aan
werken. Een aantal instellingen heeft een vertegenwoordiging uit
het werkveld in beoordelingscommissies, en werkt zo aan een
structurele samenwerking. Echter, het blijkt nog steeds lastig om
het werkveld structureel te betrekken bij de excellentieprogramma’s.
Door de diversiteit van de programma’s, niet alleen binnen een
instelling, maar ook tussen de instellingen, is het niet altijd makke lijk
om een transparant en herkenbaar beeld van de excellentieprogramma’s
neer te zetten. De auditcommissie constateert dat
de aansluiting tussen de excellentieprogramma’s en het werkveld,
maar ook het breder afnemend veld, nog niet sterk is ontwikkeld
binnen de instellingen. De auditcommissie waardeert daarom de
gezamenlijke stap die de Sirius hogescholen hebben gezet om een
gezamenlijke publicatie uit te brengen van het profiel van de
excellente hbo professional. De wervende kracht van de excellentieprogramma’s
kan hierdoor ook vergroot worden, immers studenten
en afnemend veld krijgen nadrukkelijker inzicht in de meerwaarde
van de programma’s.
De auditcommissie daagt in dit kader
de universiteiten uit de relaties tussen
de bachelorprogramma’s en de vervolgopleidingen
alsmede de relaties tussen
de masteropleidingen en het afnemend
veld verder te expliciteren.
Hogescholen leiden hun talenten op tot excellente
professional
De Sirius hogescholen werken ieder vanuit hun eigen profiel
aan excellentie. Binnen deze profielen hebben zij de
gemene deler opgezocht en opgetekend. Het resultaat is
de gezamenlijke uitgave van de excellente hbo professional,
waarin ook vanuit elke hogeschool helder en concreet is
aangeven wat zij binnen de eigen onderwijsinstelling doen
en vanuit welke visie.
Samenwerking met het werkveld
De Hogeschool Rotterdam werkt nauw samen met het
werkveld in de omgeving van de hogeschool in het kader van
de Innovation Labs. In een Innovation Lab draait alles om
samenwerken en kennis delen. In ieder ILab zitten studenten,
docenten en lectoren uit verschillende vak gebieden.
Zij werken aan Rotterdamse vraagstukken. Bij diverse
universiteiten — bijvoorbeeld in Leiden, Groningen, Maastricht
en Utrecht - wordt in het Leadership Programme in de master
nauw samengewerkt met het werkveld. De studenten werken
in multidisciplinaire teams aan real-life vraagstukken van
maatschappelijke organisaties, gemeente en bedrijven.
Behalve dat hoger onderwijs en werkveld elkaar middels inhoudelijke
projecten kunnen vinden bij excellentieprogramma’s, zijn er diverse
andere mogelijkheden voor samenwerking. Bijvoorbeeld voor de
keuzes die gemaakt moeten worden bij het ontwikkelen van visie en
doelstellingen, kan input vanuit het bedrijfsleven over de waarde die
zij hechten aan bepaalde competenties van belang zijn (bronnen
kunnen zijn: gesprekken met HR-mensen van middelgrote en grote
ondernemingen of instellingen; agendering in de werkveldcommissie
van de opleiding; eigen onderzoek binnen het relatienetwerk). Ook
op een andere manier kan het bedrijfsleven betrokken worden:
bedrijven of instellingen die zelf voortrekkers zijn in hun werkveld,
zijn gaarne bereid om hun experts een masterclass of gastcollege te
laten verzorgen. Een erg praktisch punt betreft het beoordelen van
de ontwikkeling en prestaties van studenten: de praktijkbegeleiders
in de bedrijven en maatschappelijke organisaties kunnen uiteraard
een goede bijdrage leveren aan het assessment van de student.
Kortom, naast bijdragen aan keuzes voor thema’s en projecten,
kan de samenwerking met het bedrijfsleven in feite slaan
op het hele proces, van ontwerp tot en met assessment
van excellentietrajecten. Door bij de opzet en uitvoering van
excellentietrajecten goed met het werkveld samen te werken,
zal de bekendheid ervan ook toenemen. Diverse Sirius instellingen
hebben in hun projectplan opgenomen om de alumni van de
honoursprogramma’s te volgen op de arbeidsmarkt. Het zal uiteraard
interessant zijn om te zien hoe de honoursstudenten opereren op
de arbeidsmarkt in relatie tot reguliere bachelors en masters.
13

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Indaling en verduurzaming
11. Intracurriculair en extracurriculair
De meeste excellentietrajecten zijn in eerste aanleg buiten het
reguliere curriculum ontwikkeld. Er is in het kader van verduurzaming
een duidelijke trend waarneembaar van het indalen van
excellentietrajecten in het reguliere curriculum. Dit hangt deels
samen met de tendens tot verbreding, waardoor er meer onderwijselementen
als excellent worden aangemerkt (zie ook het eerste
punt onder de invalshoeken over verbredende en verdiepende
programma’s). Voordelen van het onderbrengen van excellentietrajecten
in het reguliere curriculum zijn dat de kwaliteit geborgd
is in de reguliere kwaliteitszorgcyclus en dat het excellentieonderwijs
onderdeel uitmaakt van de reguliere financiering.
Tevens kan hierdoor de interactie tussen het reguliere onderwijs
en het excellentieonderwijs versterkt worden, waardoor instellingsbreed
de ervaringen worden gedeeld en het onderwijsklimaat gestimuleerd
wordt.
De auditcommissie onderstreept het
belang van het gestructureerd inbedden
van excellentieprogramma’s in het
totale onderwijsbeleid/aanbod aangezien
daardoor de interactie tussen
het excellentie — en het reguliere
onderwijs wordt gestimuleerd en de
verduur zaming van het excellentieprogramma
wordt bevorderd.
Master programma’s
In 2013 zijn de masterprogramma’s verder ontwikkeld en is de
deelname van studenten aan masterprogramma’s toegenomen.
Instellingen denken echter dat wat de deelname aan excellentietrajecten
betreft het plafond is bereikt. De auditcommissie wijst
erop dat nog niet alle mogelijkheden tot het wekken van grotere
belangstelling zijn benut. De werving kan op veel plaatsen worden
geïntensiveerd. Op korte termijn kan ook winst behaald worden door
de meerwaarde van excellentieprogramma’s beter over het voetlicht
te brengen. En dat dan niet alleen in termen van de hogere
marktwaarde die een student verwerft, maar ook als doel in zichzelf.
De studietijd is maar een korte periode in een mensenleven: het is
zaak daar alles uit te halen, het onderste uit de kan. Wie dat nalaat
doet zichzelf tekort.
De uitdaging voor de universiteiten is vooral het expliciteren op
welke doelgroepen, zowel binnen Nederland als in het buitenland,
zich te richten met de excellentietrajecten in de master.
Een tweede uitdaging bestaat uit een heldere positionering van
de programma’s, ook in het licht van concurrentie met andere
masters, zoals de research masters. Welk doel beogen de
excellentieprogramma’s naast de research masters en is het
duidelijk voor studenten welke keuzemogelijkheden zij hebben?
Veel van de excellentietrajecten in de
masterfase richten zich op het ontwikkelen
van persoonlijke ontwikkeling en
leiderschapskwaliteiten. Het zou aan te
bevelen zijn als de universiteiten
gezamenlijk het gesprek hierover met
elkaar intensiveren, en gezamenlijk de
uitdagingen oppakken.
Intracurriculair en extracurriculair
De Universiteit Utrecht zet in op intra curriculaire honoursprogramma’s
in de vorm van de honours colleges binnen de
bacheloropleidingen. De Radboud Universiteit daarentegen
organiseert en financiert het honours onderwijs volledig
extracurriculair. Echter, de kwaliteits borging van het honours -
onderwijs loopt mee met de reguliere kwaliteitscyclus.
De auditcommissie zal op deze uitdagingen, en de wijze waarop
de universiteiten hieraan uitwerking geven, in 2014 nadrukkelijker
ingaan.
14

Hoofdstuk 4. Een lerend landelijk
netwerk
Zoals bekend, loopt de subsidieperiode eind 2014 af. Maar dat wil geenszins zeggen dat de ontwikkeling
van het excellentieonderwijs stil zal blijven staan. Hogescholen en universiteiten werken, op basis van de
opgedane ervaringen en geïnspireerd door het Siriusteam, aan het continueren van het ontstane Sirius
netwerk, waarin kennisdeling en kwaliteitsborging de centrale pijlers zijn.
De m&a systematiek is ingericht en doorontwikkeld om instellingen
te stimuleren en te helpen ontwikkel- en leerinspanningen blijvend
om te zetten in resultaat. De vraag ‘doen we de goede dingen, en
doen we die dingen goed’ is er een die zich vanzelfsprekend niet
beperkt tot de subsidieperiode maar die instellingen zich moeten
blijven stellen, op een adequate wijze dienen te adresseren en met
elkaar - als lerend landelijk netwerk — dienen te bespreken.
Sirius monitor & audit systematiek:
informeren — intensiveren — inhoudelijk verdiepen
De nadruk van de m&a is in de voorgaande jaren steeds meer
verschoven van het informeren en adviseren over de aanpak naar
het analyseren en waarderen van de effecten. In de huidige fase van
het programma — en ingegeven door de ontwikkelbehoeften van de
instellingen — is de nadruk verlegd naar bestendiging van resultaten
en verdieping van de aanpak aan de hand van goede praktijken.
Gezocht is naar een invulling van de m&a die past bij deze fase van
het Sirius Programma en die bovendien haar bruikbaarheid behoudt
nadat de subsidieperiode is afgerond. Samen met een deel van de
instellingen is daarom gewerkt aan een aanpak voor peerreview als
onderdeel van de monitor & audit. Beoogde opbrengsten binnen de
looptijd van Sirius zijn het delen van (concrete) praktijkkennis en
het scherp houden van de instellingen op de zelf geformuleerde
ambities. Peerreview is hiervoor een passende methode, die ook
goed bruikbaar is na de huidige subsidieperiode. Geëxperimenteerd
is met een werkvorm voor intercollegiale toetsing die mogelijk — op
initiatief van de instellingen zelf — kan worden benut om de kwaliteit
van ontwikkelde programma’s te borgen. Instellingen kunnen zichzelf
en elkaar scherp houden en erop toezien dat activiteiten voor
excellentiebevordering aan gedeelde kwaliteitsstandaarden voldoen.
In de audits van 2013 hebben verschillende instellingen gewerkt
met een vorm van peerreview als voorbereiding op en onderdeel
van de audit. De Sirius auditcommissie heeft hierbij nog een
nadrukkelijke sturende rol gehad. Ofschoon in een peerreview
meer aandacht is voor verdieping van de aanpak en het wisselen
van kennis en inzichten tussen instellingen, bleef het auditelement
immers onverminderd van kracht. Voor een effectieve uitvoering
van peerreview in deze fase van het Sirius Programma ziet de
auditcommissie - op basis van de pilots in 2012 en 2013 - de volgende
aanpak voor peerreview als mogelijk uitgangspunt om in 2014 verder
op door te werken:
1. Voorstellen. Een (concept) monitor per instelling is voorhanden
die allereerst inzicht verschaft in de gestelde ambities en de mate
waarin de instelling er in is geslaagd deze ambities waar te maken.
En de peers in staat stelt een helder beeld van de context en de
aanpak te krijgen, primaire aandachtpunten te benoemen en ook
te bepalen welke wederzijdse gesprekspartners daar het beste bij
passen.
2. Preview. Het bezoeken van elkaars instelling en het bespreken
van elkaars ambities, vragen en ervaringen leggen een goede basis
voor een verdiepende review. Niet alleen versterkt een dergelijke
voorbereiding de noodzakelijke vertrouwensband voor een open
gesprek, het maakt het ook mogelijk in de review zelf snel tot het
bespreken van elkaars successen en belangrijkste uitdagingen te
komen.
3. Agendasetting. Het vertalen van de in de preview besproken
ambities en ervaringen in (nieuwe) inzichten, good practices en
uitdagingen - per instelling en/of gezamenlijk — in een reflectienotitie
draagt er aan bij om in de peer review snel to-the-point te
kunnen komen. Deze notitie heeft zo een agendasettende functie.
4. Review. De instellingen reflecteren kritisch en vanuit de praktijk
op de eigen en elkaars voortgang. De auditcommissie is voorzitter
van de bijeenkomst, voert de regie over het gesprek en brengt
eigen vraagpunten in. De auditcommissie is verantwoordelijk voor
het oordeel over de voortgang van beide instellingen en baseert
zich daarvoor mede op de monitorrapportages en de opbrengsten
van de peerreview.
5. Follow up. Adequate afronding scherpt tot slot de follow up aan:
verdere stappen kunnen nog scherper en adequater gezet worden,
wanneer de peerreview leidt tot een gezamenlijke analyse; een
gezamenlijk product (de gedeelde leereffecten) van de instellingen
dat een goede basis voor het vervolg biedt.
In 2013 hebben vijf peerreviews plaatsgevonden. Bij de andere
instellingen zijn klassieke audits uitgevoerd in de vorm van een
één-op- één gesprek tussen een delegatie van de auditcommissie
en afgevaardigden van de instelling. Tijdens deze klassieke audit
zijn er meerdere gespreksronden, met o.a. het College van Bestuur,
coördinatoren, docenten, studenten en het werkveld. Afhankelijk
van de ontwikkeling van instellingen op de koersbepalende
15

Sirius Programma overall auditrapport 2013
elementen en de geformuleerde ambities is voor één van beide
vormen van audit gekozen.
Vanuit de theorie naar de praktijk
Het leereffect voor de instellingen die een peerreview hebben
uitgevoerd blijkt duidelijk hoger, met name wanneer beide instellingen
de verschillende stappen van peerreview samen doorlopen en
voorafgaand aan de review met de auditcommissie al intensief en
tijdig informatie uitwisselen en een analyse maken. De instellingen
kunnen de eigen visie op en invulling van de honoursprogramma’s
tegen elkaar afzetten en kunnen hun zelfreflectie versterken
met de vergelijking van de eigen werkwijze met die van andere
instellingen. De peerreview is echter niet bij uitstek geschikt om een
helder en concreet beeld van alle aparte instellingen te krijgen in het
licht van de binnen Sirius gemaakte prestatieafspraken. Daarvoor
blijft bilateraal overleg tussen auditcommissie en instelling nodig.
Daarom is in 2013 een apart moment ingebouwd om de instellingen
afzonderlijk te bevragen over de monitor en voortgang.
De uitvoering van peerreviews heeft de noodzaak bevestigd van een
goede voorbereiding en een gezamenlijke agendasetting als stap pen
in het proces van kritische wederzijdse reflectie. Er zijn vijf peerreviews
uitgevoerd, waarbij door instellingen steeds een eigen invulling is
gegeven aan de aanpak en uitwerking. In drie gevallen is een intensief
voortraject doorlopen waarin de instel lingen weder zijds informatie
hebben uitgewisseld over aanpakken, successen en knelpunten,
alvorens in de eigenlijke review hierop diepgaander te reflecteren.
Het is met name in deze drie gevallen geweest dat de instellingen ook
daadwerkelijk de eigen werkwijze en prestaties met elkaar konden
vergelijken en zo van elkaar leren. De auditcommissie heeft over het
geheel bezien de indruk gekre gen dat meer contact tussen
instellingen in het kader van de peerreview leidt tot meer diepte in de
bijeenkomsten. Een aantal peerreview bijeenkomsten had naar de
mening van de audit commissie te veel het karakter van kennismaking
en eerste uitwisseling.
In de interactie tussen de instellingen is vooral gezocht naar
het verkrijgen van nieuwe inzichten en ideeën voor beleid en
programma’s. De instellingen hebben in hun feedback op de
uitgevoerde peerreviews aangegeven de bijeenkomsten als nuttig
en constructief te ervaren, waarin in openheid van gedachten kon
worden gewisseld over de goede praktijkvoorbeelden en dilemma’s.
Dat de intensiteit in de contacten, de diepgang in de discussie en
het kritische gehalte van de reflectie sterker hadden gekund, wordt
door de instellingen erkend. De peerreview had nog te sterk het
karakter van een friendly conversation. De instellingen zijn evenwel
van mening dat de peerreview zeer zeker- in deze eerste aanzet tot
een duurzaam instrument voor wederzijdse consultatie en intervisievan
toegevoegde waarde is geweest. De auditcommissie heeft de
indruk gekregen dat de uitbreiding van het m&a instrumentarium
op een effectieve wijze bijdraagt aan een stapsgewijze maar in
potentie structurele invulling van de rol van “kritische” vriend door
de instellingen zelf.
In 2014 wil de auditcommissie in samenspraak met actieve betrokkenen
uit de instellingen de peerreview weer een slag verder
ontwikkelen. De voorbereiding van de peerreview krijgt daarbij meer
aandacht, evenals de onderlinge uitwisseling en dialoog tussen de
instellingen. Ook de positie die de auditcommissie inneemt tijdens
de review zelf zal aan de orde komen. Het streven is om op deze
manier toe te werken naar een vorm van peerreview die geschikt en
aantrekkelijk is om ook in de periode na de huidige subsidieperiode
de instellingen de kans geeft om de eigen aanpak en resultaten te
reviewen met behulp van collega instellingen.
Dit gezegd hebbende, constateert de auditcommissie anno 2013
ook dat, ondanks de ervaring van de instellingen in de afgelopen
jaren, de kwaliteit van de monitorrapportages nog te wensen over
laat. Veel instellingen slagen onvoldoende in het ontwikkelen van
een adequaat intern monitoringssysteem waarin kan worden
gekeken in welke mate de gestelde doelen door de instelling zijn
behaald. Dit vertaalt zich in het aanleveren van monitorrapportages
die een niet volledig beeld geven van de huidige ontwikkelingen. De
auditcommissie hoopt ten zeerste dat in 2014 de kwaliteit van deze
rapportages wordt aangescherpt, zodat in de auditgesprekken
daadwerkelijk de focus kan liggen op inhoudelijke verdieping.
Landelijk netwerk
De auditcommissie hoopt dat het netwerk blijft bestaan uit zowel de
hogescholen als de universiteiten die nu deelnemen aan het Sirius
Programma en de nieuwe instellingen die in 2013 zijn uitgenodigd
voor deelname aan het kennisprogramma. Dit netwerk acht de
auditcommissie van groot belang voor de verdere discussie over en
adequate implementatie van het excellentieonderwijs in Nederland.
Het Sirius Programma organiseert in samenwerking met de Hogeschool
van Amsterdam de Summit Excellentie 2014. Deze Summit vindt
plaats op 2 oktober 2014 in Amsterdam, en zal geopend worden door
de minister van OCW. Voorafgaand aan deze Summit worden vier
regionale tafels georganiseerd (in Groningen, Tilburg, Leiden en
Amsterdam) om met elkaar het gesprek aan te gaan over de
toekomst van het excellentieonderwijs. De audit commissie juicht dit
initiatief toe, omdat het van groot belang is om met elkaar in
gesprek te blijven en ervaringen te delen. Het delen van kennis, en
ook het creëren van een visie is van belang voor deze regionale
tafels. Omdat excellentieonderwijs niet alleen van belang is voor het
hoger onderwijs, worden ook stakeholders uit het mbo, vo en po
uitgenodigd. De auditcommissie hoopt dat het debat intensief
gevoerd zal worden, en dat daarmee de beweging die al in gang is
gezet verder geconcretiseerd en versterkt zal worden.
In de afgelopen jaren is het landelijk
netwerk tot stand gebracht. Een netwerk
dat in beweging zal blijven en
zich verder zal ontwikkelen. De cultuurverandering
is ingezet. Nu is het tijd
voor het bestendigen van een gedegen
visie en ontwikkeling, en het structureel
betrekken van de andere stakeholders
in de onderwijssector.
16

Hoofdstuk 5. Slotbeschouwing
Leading Experts
De Leading Experts kijken met bewondering terug op de werkwijze van de Sirius auditcommissie.
Anders dan gebruikelijk in de wereld van het (hoger) onderwijs, heeft deze auditcommissie stimulering
tot het handelsmerk van het Sirius Programma gemaakt.
De auditcommissie heeft zich ontpopt als een ‘critical friend’ van de
deelnemende instellingen. Natuurlijk is er door de audit commissie
op toegezien dat de verstrekte middelen door de deelnemers
optimaal werden ingezet. Zo is er veelvuldig vergaderd met elk van
de betrokken instellingen om te bezien of en hoe de voorgenomen
ambities werden gerealiseerd. Maar tegelijkertijd heeft de
auditcommissie alles in het werk gesteld om de deel nemende
instellingen van advies te dienen en best practices aan te reiken. Ze
heeft dat gedaan door de informele initiatieven en praktijken van
pioniers in instellingen breed toegankelijk te maken door middel van
conferenties, ronde tafel-bijeenkomsten, verslaglegging, brochures
en netwerkvorming. Die werkwijze is er mede voor verantwoordelijk
geweest dat sinds 2008, het jaar waarin Sirius het licht zag, het
denken over ‘excellentie’ en de praktijk om daaraan invulling
te geven ‘normaal’ zijn geworden. Door erop te insisteren dat
instellingen op dat punt een eigen visie zouden moeten ontwikkelen
en door aan te geven dat een van de wezenlijke elementen in de
realisering van zo’n visie het community-element moet zijn, heeft
de auditcommissie nog eens onderstreept dat de betrokkenheid
van studenten op elkaar en van studenten en docenten onderling
voorwaarden zijn voor optimalisering van studieprestaties.
De geleidelijke normalisering van het excellentiedenken en de wijze
waarop dat in de afgelopen jaren diverse vormen heeft aangenomen
betekent ook dat de reguliere opleidingen steeds minder
buiten schot zijn gebleven. De spin-off van Sirius wordt tastbaar,
ook al zal er nog veel moeten gebeuren om die positieve effecten
én een grotere spreiding én een grotere mate van duurzaamheid te
geven. Het doel is immers niet alleen de betere studenten op een
hoger niveau te brengen, maar ook om de weg vrij te maken voor
een onderwijsklimaat waarin studenten mogen, willen en kunnen
excelleren. Maar intussen zijn er wel degelijk effecten op de
organisatie en inhoud van de reguliere trajecten, zowel in de
bachelor- als in de masterfase. Ook is er hernieuwde aandacht voor
de professionalisering en waardering van docenten gegroeid. In de
bachelorfase ontstaat meer ruimte voor dat ‘onsje meer’, voor
vraagoriëntatie en verdieping van de kant van studenten en voor
een sterkere oriëntatie op meedoen aan onderzoeks projecten. Dit
laatste zorgt weer voor een intellectuele interactie tussen
wetenschappers en studenten. De ervaring leert dat in dit soort
constellaties wederzijdse stimulering optreedt en studenten
enthousiast worden voor complexe onderwerpen. Tegelijkertijd
constateren we een opwaartse druk op de masterfase: te veel
studenten die in de bachelorfase een excellentie-traject hebben
doorlopen raken teleurgesteld door het niveau van (sommige van)
de mastertrajecten waarmee ze hun opleiding willen vervolgen. Daar
zal dus best een tandje bijgezet moeten worden, zeker als ervan
wordt uitgegaan dat een mastertraject per definitie een
excellentietraject zou moeten zijn.
Dan is er nog de spin-off richting het voortgezet en het primair
onderwijs. Ook daar worden analoog aan het Sirius Programma
door het Platform de mogelijkheden van het excellentiedenken in
bovenbedoelde zin nader verkend. Door wat er op dat terrein al aan
goeds is ontwikkeld in een netwerkorganisatie bijeen te brengen,
wordt aangesloten bij de werkwijze van de Sirius auditcommissie.
De peerreview blijkt een adequaat instrument voor instellingen om
als critical friend op elkaars aanpak en prestaties te reflecteren.
Het zou goed zijn dat de sector hier na de subsidieperiode verder
het voortouw in neemt.
Het onderstreept nog eens dat Sirius een belangrijke rol speelt en
heeft gespeeld in de niveauverhoging van het hoger onderwijs in
ons land. Het is de hoop van eenieder die bij het Sirius Programma
betrokken is dat op het einde van 2014, wanneer de subsidieperiode
formeel afgesloten wordt en de definitieve balans wordt opgemaakt,
excellentie en niveauverhoging definitief van uphill battle tot downhill
ride zijn geworden.
Hans Adriaansens
Annemieke Roobeek
Norbert Verbraak
17

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Expertcommissie Sirius Programma
Leading Experts
Dhr. prof. dr. H.P.M. Adriaansens (voorzitter)
Prof. dr. Hans Adriaansens is voormalig Dean en oprichter van
het University College Roosevelt te Middelburg. Hij heeft ook het
University College Utrecht opgericht. Hij was hoogleraar sociale
wetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Tevens was hij
voorzitter van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO)
en hij was onder meer lid van de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid (WRR) en van diverse andere onderwijscommissies.
Hij houdt zich vooral bezig met de herinrichting van het hoger
onderwijs en onderzoekt, in breder maatschappelijk verband,
de overgang van een traditionele verzorgingsstaat naar een
hedendaagse “civil society”.
Dhr. drs. N.M. Verbraak
Drs. Norbert Verbraak is cultureel antropoloog. Hij is voorzitter
van de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs (CDHO). Hij is
oud-voorzitter van de Raad van Bestuur van Fontys Hogescholen.
Daarvoor werkte hij bij de Centrale voor hogere functionarissen bij
overheid en onderwijs, bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken en
het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. In 1985 werd hij
lid van het College van Bestuur van de Katholieke Leergangen en
in 1991 werd hij bestuurder van Hoger Onderwijs Zuid-Nederland. Hij
was tevens waarnemend voorzitter van de HBO- raad. In 2007 is hij
onderscheiden als Officier in de Orde van Oranje-Nassau, vanwege
zijn belangrijke bijdrage aan de onderwijsontwikkeling in Nederland
en de invloed daarvan op economische ontwikkelingen.
Mw. prof. dr. A.J.M. Roobeek
Prof. dr. Annemieke Roobeek is hoogleraar Strategie en
Transformatiemanagement aan Nyenrode Business Universiteit
waar zij in 1989 begon op de leerstoel voor Technologie en
Economie. Zij heeft het Collaborative Research Program geleid,
dat over alle (60) leerstoelen, PhD’s en centers heen gaat.
Naast haar universitaire werkzaamheden is zij directeur van
MeetingMoreMinds, dat gespecialiseerd is in intercompany
netwerktrajecten en het scheppen van innovatieve ecosystemen.
Zij is een ervaren bestuurder en is momenteel commissaris bij
o.a. ABN AMRO, KLM N.V., Abbott Healthcare Products en lid van
diverse adviesraden waaronder bij PGGM, VUmc en CPI Governance.
Zij was tot medio 2013 acht jaar voorzitter van NCWT/ NEMO
Science Center waar Kennislink, Oktober Kennismaand etc.
onder vallen. Zij is lid geweest van de RLI en de VROM raad.
Auditcommissie Sirius Programma
Dhr. prof. dr. T. Sminia (voorzitter)
Prof. dr. Taede Sminia was hoogleraar Histologie en Immunologie bij
het VUmc en Rector Magnificus van de Vrije Universiteit tot 2007. Hij
was tevens (vice) decaan van de faculteit geneeskunde van het
VUmc. Vanaf 2007 is hij voorzitter (geweest) van de Evaluatiecommissie
Ruim Baan voor Talent, de beoordelingscommissie Sirius
Programma, Stichting Topsport Amsterdam (Talentontwikkeling en
Topsport) en van vele onderwijs audit- en visitatiecommissies. Verder
is hij kwartiermaker ‘Versterking en Profilering hoger onderwijs’ in de
provincie Friesland.
Dhr. prof. dr. D. Bosscher
Prof. dr. Doeko Bosscher is hoogleraar Eigentijdse geschiedenis
aan de Rijksuniversiteit Groningen en voormalig Rector en
decaan. Tevens is hij voorzitter van diverse wetenschappelijke
commissies, zoals de Wetenschapscommissie van het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD, Amsterdam); van de
Wetenschapscommissie van het Roosevelt Study Center (RSC,
Middelburg) en van de beurzencommissie HSP Huygensprogramma
(NUFFIC).
Dhr. drs. A.J.E.G. Renique
Drs. Chiel Renique is voormalig secretaris onderwijs van VNO-NCW
en MKB-NL. Daarvoor was hij vice-voorzitter van een ministeriele
adviesgroep voor het voortgezet onderwijs en mbo. Verder
participeerde hij in commissies als de onderwijs commissie van de
European confederation of employers UNICE, van BIAC (business and
industry advisory committee to OECD) (tevens als (vice-)voorzitter)
en in verschillende functies bij de ILO (International Labour
Organization). De heer Renique studeerde wis- en natuurkunde in
Nijmegen.
Dhr. drs. A. Vroon
Drs. Bert Vroon was onder meer voorzitter van het College van
Bestuur van de Christelijke Hogeschool Nederland (Thans: Stenden
Hogeschool) en bestuurslid van de Vereniging Hogescholen. Daarvoor
was hij statutair directeur van SBI Training en Advies, vice-voorzitter
van de Vetron en gecertificeerd beoordelaar bij Certiked tbv. ISOcertificeringen.
De heer Vroon is Interim-Bestuurder en leidde
o.a. Openbaar Onderwijs Zwolle en Regio en de Woningcorporatie
deltaWonen te Zwolle. Naast diverse commissariaten participeert hij
in de beoordelingscommissie Sirius Programma en zit hij regelmatig
de Verificatiecommissies van de NVAO (Heraccreditering Hoger
Onderwijsopleidingen) voor. De heer Vroon studeerde Politicologie
aan de Vrije Universiteit.
18

Mw. prof. dr. A. Need
Prof. dr. Ariana Need is sinds 2009 hoogleraar Sociologie van het
Openbaar Bestuur aan de Universiteit Twente. In 2008-2009 was
ze als lid van de Commissie Schnabel verantwoordelijk voor het
vernieuwde eindexamenprogramma Maatschappijwetenschappen.
Ze is lid van de Sociaal Wetenschappelijke Raad (KNAW) en associate
member van Nuffield College in Oxford.
Dhr. dr. C. Sprenger
Dr. Cees Sprenger is partner bij Kessels & Smit, The learning
Company, en lector lerende politieorganisatie bij de Politieacademie.
Voorheen heeft hij gewerkt bij Berenschot en ABN Amro bank. Hij
heeft verschillende advies- en onderzoeksopdrachten gedaan in de
onderwijssector.
Mw. ir. E. Schaper MBA
Ir. Erica Schaper MBA is interim manager en Executive coach,
gespecialiseerd in onderwijsorganisaties. Zij heeft strategische
interimopdrachten uitgevoerd voor de Hanzehogeschool
en Hogeschool INHolland, voor ROC Noorderpoort College,
in het primair en voortgezet onderwijs en in de commerciële
opleidingsbranche. Voorheen was zij onder andere algemeen
directeur van Hogeschool Van Hall Larenstein (onderdeel van
Wageningen UR) en van FNV Formaat. Zij vervult de rol van
toezichthouder in de GGZ-branche en in het speciaal onderwijs.
Zij is opgeleid als ruraal socioloog aan de Wageningen Universiteit.
Prof. dr. O.J. Hekster
Prof. dr. Olivier Hekster is sinds 2004 hoogleraar oude geschiedenis
aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Daarvoor is hij opgeleid en
werkzaam geweest aan de universiteiten van Rome, Nottingham,
Oxford en Nijmegen. Hij is lid geweest van de Jonge Akademie
(KNAW), toekenningscommissies voor VENI en Horizon (GW; NWO)
en wetenschappelijke adviesraden van het Koninklijk Nederlands
Instituut te Rome en het Geldmuseum, Utrecht.
Sirius Programma
Het Sirius Programma wordt uitgevoerd door het Platform Bèta
Techniek.
www.siriusprogramma.nl
www.platformexcellentie.nl
Renske Heemskerk — senior projectleider
Esmee Gramberg - projectleider
Sander van der Ham — projectleider monitor & audit
19

Sirius Programma overall auditrapport 2013
Colofon
Uitgave
Sirius Programma
Lange Voorhout 20
Postbus 556
2501 CN Den Haag
T (070) 311 97 11
F (070) 311 97 10
info@siriusprogramma.nl
www.siriusprogramma.nl
Facebook: Sirius Programma
Twitter: @ExcellentieHO
Uitgevoerd door
De Sirius expertcommissie, projectbegeleiding vanuit Sirius:
Renske Heemskerk en Sander van der Ham
Projectbegeleiding vanuit Sirius
Renske Heemskerk en Esmee Gramberg
Vormgeving
Optima Forma bv
Voorburg
Februari 2014
20

www.siriusprogramma.nl