heleen sonnenberg - Vno Ncw

portret
heleen sonnenberg
‘ik schaam me
nergens voor’
Ze is aanstekelijk enthousiast, alles is leuk.
Heleen Sonnenberg (42) is directeur van
familiebedrijf Weduwe Joustra & Zn.
De zesde generatie en de tweede vrouw
in een bedrijf dat al bijna 150 jaar bestaat.
‘Soms is het doodeng.’
Tekst: Jiska Vijselaar | Foto’s: Jeroen Poortvliet
De bel klingelt gezellig. Als de deur opengaat van de winkel en distilleerderij
van Weduwe Joustra & Zn. ademt alles geschiedenis. Midden
in de Sneker binnenstad zit het bedrijf al bijna 150 jaar precies op de
plek waar de weduwe ooit begon. Water kabbelt voor de deur, de Friese
vlag aan de gevel. Binnen is nooit iets veranderd. Alleen een paar foto’s
met bekende Nederlanders die de winkel bezochten, zijn toegevoegd.
Prins Bernard, Hans Wiegel, dat soort mensen. Links de toonbank,
rechts staan wijn, Beerenburg en likeuren uitgestald, in het midden
het drankorgel waar je vroeger als klant je eigen kruikje Beerenburg
kon vullen. Erachter – waar eens de woonkamer van het gezin Joustra
was – is nu een kantoor. Daar hangt een schilderij van de weduwe. Ze
kijkt de bezoeker streng aan vanuit een donkere lijst.
‘Naarmate ik ouder word, is mijn verbondenheid met haar steeds groter’,
zegt Heleen Sonnenberg. Zij is de zesde generatie in het bedrijf.
Andere achternaam, zelfde familie. ‘Typisch hè, vroeger had ik niets
met die geschiedenis. Stom, saai en de weduwe een oude oma. Nu is ze
een waardevolle vrouw voor me.’ Even kijkt ze naar de vrouw in de
lijst en zegt dan zacht: ‘Ze waakt over me. Dat geloof ik echt. Zij heeft
zo moeten knokken om dit allemaal voor elkaar te krijgen. Niet uit
hobby, maar omdat ze geen keuze had.’ Veertig was de weduwe bij de
start in 1864. Na het overlijden van haar man bleef Anjenette Joustra
alleen achter met winkel, wijnhandel en vier jonge kinderen. Ze zette
de zaak voort, maar verlegde het accent van de handel in wijn naar het
distilleren van Beerenburg. Een Fries kruidenbitter, dat eigenlijk uit
Amsterdam komt. ‘Hoe had ze anders aan geld moeten komen en haar
kinderen kunnen voeden?’ Sonnenberg wijst omhoog: ‘Ongetwijfeld
kijkt ze nog vanaf een wolkje mee.’
En dan hoopt u dat ze trots is?
‘Ja, over het feit dat wat met haar is begonnen nog steeds bestaat. Dat
heeft ze niet verwacht, denk ik. Zij heeft dit niet opgebouwd voor de
generaties na haar, maar om zelf te overleven. En stiekem hoop ik dat
ze het leuk vindt dat er weer een vrouw aan het roer staat.’
42 FORUM #23/20.12.12

In het hartje van Sneek en net om de hoek bij de Weduwe Joustra staat de Waterpoort. Voor
Heleen Sonnenberg staat het symbool voor ‘thuis’. ‘Ik word altijd blij als ik de poort weer zie’
43
FORUM #23/20.12.12

portret
U zult maar de generatie zijn die de zaak failliet laat gaan.
‘Kippenvel. Aan de ene kant is het heel bijzonder en mooi dat je het
familiebedrijf voortzet, dat er nog negen mensen van leven. Maar het
is ook doodeng. Soms houd ik mijn adem in: gaan we het wel redden?
Ik moet de boel wel draaiende houden. Dat is een heel spel waarmee ik
constant bezig ben.’
Wat was het moment dat u uw adem inhield en dacht: ‘Dit kan
ook zomaar mis gaan’?
‘Ik weet nog goed dat een jaar of tien geleden de accijns op drank
enorm omhoog ging. De handel stortte echt volledig in. Een douanecontroleur
die hier langskwam, maakte een opmerking tegen me:
‘Nou, in de tijd met je vader waren het heel andere cijfers.’ Het was als
een grapje bedoeld, maar ik dacht echt: ‘Oh nee, daar gaan we.’ Uiteindelijk
is het allemaal goed gekomen, maar nu maken we weer spannende
tijden door. Het lijkt erop dat we al met al toch nog een prima
jaar gaan draaien, alleen daar had ik twee drie maanden geleden nog
wel even zorgen over.’
Want het bedrijf moet behouden worden voor de volgende
generatie?
‘Jazeker. Helaas heb ik zelf geen kinderen, maar ik hoop dat een van de
kinderen van mijn broer hiermee door wil.’
Met grote stappen beent Sonnenberg door de winkel heen. Een smalle
gang waar dozen drank staan opgestapeld tegen de wand leidt naar de
bijkeuken. Dan dwars door de tuin op weg naar de distilleerderij.
Onderweg praat ze aan een stuk door. Alsof je een geluidsopname versneld
vooruit draait, maar dan zonder de vervorming van de stem. Ze
zwiept de deur open, maakt een praatje met de man die aan de bottellijn
staat. Even verderop staan twee vrouwen met de hand beugeldoppen
op kruiken te drukken. Hier de ketels, daar de kruiden, overal uitleg
bij. Pas helemaal achterin komt ze even tot ‘rust’. Daar staat
Beerenburg in houten wijnvaten te rijpen tot Frysk Superieur Oerâlde
Bearenboarch (vijf jaar) en Xtra Oergriselikâld (tien jaar). Vijf ervan
zijn speciaal bedoeld voor het jubileumjaar als de Weduwe Joustra 150
jaar bestaat. Sonnenberg: ‘Zo spannend wat er dan uit die vaten komt.
Of het goed smaakt. Maar tot nu toe hebben we er steeds iets moois uit
gehaald.’ Het zijn maar twee voorbeelden van de vernieuwingen die
Sonnenberg doorvoerde. Ze voegde ook likeuren toe aan het assortiment,
opende een museum, een proeflokaal, vernieuwde de bottellijn,
en deed andere investeringen. ‘Ja, ik pak het anders aan dan mijn vader.’
Dat zal wel eens knallen.
‘Vorige week nog in de keuken bij mijn ouders. Ik zie mijn moeder er
dan hoofdschuddend tussen zitten van ‘oh daar gaan we weer’. We
botsen soms flink, mijn vader en ik, maar we zijn nog nooit met ruzie
uit elkaar gegaan. Ik moet zeggen, juist het feit dat we het soms totaal
oneens zijn, zet me aan het denken. Zit ik er naast? Wil ik te graag mijn
zin doordrijven?’
En dan luistert u braaf naar hem?
Lachend: ‘Nou nee. Sonnenbergen zijn behoorlijk eigenwijs, ik ook.
Als ik heb bedacht: zo gaan we het doen, dan doen we het ook zo. Maar
eerlijk is eerlijk, ik doe soms toch wat met zijn kritiek. Ik wil wel graag
leren van anderen.’
Ze bruist van het enthousiasme, loopt zomaar weg midden in een zin
om iets te pakken dat ze wil laten zien. In haar werkkamer op de zolder
is het gezellig rommelig. Overal mappen, er ligt van alles op de grond.
Proeven voor etiketten, notities, geeltjes. En alles wat ze doet is leuk,
leuk, leuk, zegt ze.
44
FORUM #23/20.12.12

Er zal toch wel eens iets tegenvallen?
‘Natuurlijk. Ik heb artrose in mijn handen en mijn voeten. Heb ik sinds
mijn 36 ste en ik kom mezelf wekelijks tegen. Met mijn karakter en mijn
levensstijl is het gewoon lastig. Maar ik doe het allemaal maar wel
mooi in mijn eentje. Ik ben 42 en ik heb een prachtig leven. Niet alles
loopt nu eenmaal zoals je wilt. Dat is toch geen reden om te mopperen?
Het vormt je.’
In welk opzicht?
‘Ik ben me meer bewust geworden van wie ik ben en wat ik wil. Wat ik
belangrijk vind in mijn leven. Nou dit dus. Dit bedrijf, de geschiedenis
waar ik onderdeel van ben, mijn sociale leven, mijn familie. Het hele
pakket. En de nare ervaringen die stop ik in een potje. Dekseltje erop,
etiketje en hop in de kast. Af en toe mag ik er best naar kijken, maar die
deksel gaat er niet meer vanaf. Het heeft me gemaakt tot wie ik ben en
verder wil ik me vooral aan de positieve ervaringen vasthouden.’
Waar schaamt u zich voor?
‘Ik schaam me nergens voor.’ Ze zegt het met een grijns, dan serieus.
‘Natuurlijk, ik heb in mijn leven fouten gemaakt waarvoor ik de prijs
heb moeten betalen. Soms letterlijk.’
Met positief zijn houd je je staande?
‘Ja, misschien wel. Alle mooie dingen die me zijn overkomen, hebben
ervoor gezorgd dat ik hier zit. Dat ik me heb kunnen ontwikkelen, dat
dit bedrijf nog bestaat, dat mijn mensen zich hebben kunnen ontwikkelen.
Dat is toch geweldig. Daarom ben ik niet snel chagrijnig of in de
put. Dat lost ook niets op, vind ik.’
Is dat trots?
‘Misschien wel ja. En een flinke dosis koppigheid. Ik ben niet zo lang
geleden wezen skiën. Niet de slimste sport als je artrose hebt, maar ik
wilde het gewoon nog een keer meemaken. Iedereen zei: ‘Je maakt
jezelf kapot’, maar ik zag dat anders. Het maakt me blij zo’n week in de
sneeuw. Tuurlijk, achteraf heb ik er de rekening voor gekregen. Nou ja,
dat weet ik dan ook weer. Volgende keer moet ik het iets rustiger aan
doen. Dat zijn keuzes.’ Ze kijkt alsof ze iets ondeugends heeft gedaan:
‘Ik heb echt de week van mijn leven gehad. Dat neemt niemand me
meer af.’
Drie stellingen
Een crisis is goed voor de drankhandel
‘Er wordt gezegd dat mensen in een
crisis sneller naar de fles grijpen. Maar
dat is wel het laatste dat ik wil. Onze
verkoop blijft stabiel, ook omdat onze
producten meer voor levensgenieters
zijn.’
Wie zijn geschiedenis niet kent, doet
hem over
‘Dat is zo, denk ik. Je historie is enorm
belangrijk. Het is onderdeel van wie je
bent. Heb er respect voor, leer ervan en
behoud het goede.’
Sc Heerenveen wordt kampioen
‘Ik ga graag met mijn vader naar een
wedstrijd van Heerenveen. Maar
kampioen? Dat zit er helaas niet in dit
seizoen.’
heleen sonnenberg
1970 Geboren in Sneek
1982 rsg Sneek, havo
1989 Management, Schoevers
Den Haag
1990 Accountmanagement,
Schoevers Den Haag
1991 Pr-functionaris Stichting
Uitpost, Den Haag
1992 In dienst van Weduwe Joustra
2002 Directeur Weduwe Joustra
En dan heb je geen medelijden met jezelf.
‘Nee, ik ben vrij hard voor mezelf, leg de lat altijd hoog. Dat wil ik ook,
want het zorgt ervoor dat ik er alles aan doe om bijvoorbeeld dit bedrijf
voor de toekomst veilig te stellen. Dat ik steeds nieuwe plannen blijf
bedenken. Dat ik zo gedreven ben.’
Gedreven om wat te doen? Te laten zien aan uw vader dat u het
kunt?
‘Dat speelt wel een rol ja. Ik wil bewijzen dat ik het kan. Soms is het
eng te beseffen dat de Weduwe Joustra zo aan mij hangt. Dat ik de
Weduwe Joustra ben en Heleen Sonnenberg de Weduwe. Ik ben er
trots op, maar het maakt me ook kwetsbaar.’
45
FORUM #23/20.12.12