Uitgave 3 / 2013 Editor: dr. M.D. Njoo - Huidarts.com

Uitgave 3 / 2013 Editor: dr. M.D. Njoo Losse verkoopprijs: Euro 7,40 

Inhoud 

HANDECZEEM 

Toename van vesiculair handeczeem na geprovoceerde inhalatie van huisstofmijt 

Mondkapjes op bij opruimen van de stoffige zolder? …………………........................................……………………4 

Allergisch handeczeem veroorzaakt door chemische stoffen in steriele non-latex operatiehandschoenen 

Snijden met jeuk? No not amusing…………………………………………...................................................……………..16 

Resultaten cosmetovigilantie onderzoek in Nederland: 

Isothiazolinone, hét allergeen van het jaar……………………………………………………………..........................…………7 

ONCOLOGIE 

Patiënten met een recente maligne huidmelanoom verminderen zon-expositie na diagnosestelling 

Voorlichting helpt maar voor hoelang?......................................................................................................21 

Hoe dikker het melanoom hoe lager de expressie van het bèta oestrogeen receptor 

Nieuwe prognostische ziektemarker ontdekt…………………………………................................................………….11 

Muziek reduceert angst bij patiënten tijdens Moh‘s micrografische chirurgie 

DJ Mohs……………………………………………………………………………………….........................................................……6 

Acitretine voor de behandeling van cutaan T-cel lymfoom 

“Oude vriend” blijkt prima adjuvans……………………………………………………...............................................…..17 

Studie in Australië: Hoge vitamine D spiegels door zon bieden geen garantie tegen huidkanker 

Vitamine D tekort? Liever niet zonnen, maar pillen slikken…………………………........................................…18 

Slechte prognostische factoren van squameus celcarcinoom met perineurale invasie 

Zenuwslopend en dodelijk…………………………………………………………............................................................…12 

PSORIASIS 

Globale epidemiologie van psoriasis 

Systematische review van incidentie en prevalentie……………………....................................………………….…..12 

Resultaten systematische review onder biologicals 

Ustekinumab gooit hoge ogen…………………………………………………………………................................................…4 

Lange termijn studie ustekinumab bij patiënten met matig tot ernstige psoriasis 

Ook na 5 jaar hoge effectiviteit en gunstige bijwerkingenprofiel aangetoond………..............................……10 

Schokkend hoog percentage gevallen van overgewicht onder kinderen met psoriasis 

Wanted: voedings- en lifestyle coach……………………………………………………………...........................................16 

Het AKQoL vragenformulier 

Vaststellen van de invloed van actinische keratose op de levenskwaliteit…………………........................…….21 

Effectiviteit en veiligheid van secukinumab bij behandeling van patiënten met plaque psoriasis 

Veelbelovende resultaten uit een fase II onderzoek……………………………………..........................................…..11 

Opvattingen van dermatologen over de veiligheid en effectiviteit van behandelingen van psoriasis 

Opvallend veel variaties in ervaringen en percepties…………………....................................………………………..18 

Cross-sectional studie onder psoriasis patiënten 

Atopie beschermt tegen psoriatische artritis maar niet tegen psoriasis…………….............................…………7 

Effectiviteit van biologicals bij behandeling van psoriasis 

Resultaten van een systematische review………………………………………………..............................................…..20 

AUTOIMMUUN DERMATOSEN 

Apremilast voor de behandeling van matig tot ernstige lichen planus 

Goed alternatief…………………………………………………………………………......................................................….…..10 

PIGMENTSTOORNISSEN 

Afamelanotide verhoogt effectiviteit van UV-B fototherapie bij repigmentatie van vitiligo 

Eindelijk iets nieuws onder de zon…………………………………………………………..............................................…..2 

Nieuwe klinische en histologische markers van ziekteactiviteit in vitiligo laesies 

Zo eenvoudig kan het zijn……………………………………………………………………………..........................................….3 

ESTHETISCHE DERMATOLOGIE 

Behandeling van rijpe brandwond littekens met een gefractioneerde CO2 laser 

Zowel klinisch als histologisch gunstige resultaten……………………………................................................……17 

Hogere waardes serum IGF factor is gerelateerd aan lagere hoeveelheid gezichtsrimpels en gevoelsleeftijd 

Nieuwe IGF bevattende filler in de maak? ………………………………………….........................................………….3 

Oppervlakkig infantiel hemangioom 

Pulsed dye laser versus wait and see……………………………………………………...............................................….13 

Intradermale injecties met botulinum toxine vermindert seborrhoe op het voorhoofd 

Vet verdwijnt als Botox verschijnt………………………………………………………….............................................…….8 

VARIA 

Studie naar de “drug reaction with eosinofilie and systemic symptoms” (DRESS) 

DRESS undressed……………………………………………………………………..............................................................….14 

Antimicrobiële fotodynamische therapie bij door bacteriën gekoloniseerde been- en voetzweren 

Nieuw vorm van wondgenezing belicht………………………………………………......................................................22 

Cutane gnathostomiasis: studie van 6 gevallen en histopathologische detectie van larvae 

Op larvenjacht………………………………………………………………………………...............................................……………8 

Banaanbladeren als wondverband 

Natuurlijk goed! …………………………………………………………………………...............................................……………6 

Duitse Fräuleins worden slecht geïnformeerd door zonnestudio’s over risico’s UV stralen 

Geen eer voor “Deutsche Punktlichkeit”! …………………………………………....................................……………….22 

Schokkende resultaten zonnebank onderzoek in Engeland: 

Negen van de tien zonnebanken geven UV straling af op niveaus die de standaard overstijgen…………..…20 

Congressen.........................................................................................................................................................23 

EDITORIAL 

Handeczeem 

Handeczeem 

komt veel voor, 

naar schatting 

bij zo’n 10% van 

de algemene bevolking 

en in bepaalde 

beroeps- 

Editor dr. M.D. Njoo 

groepen zelfs tot 30%! Handeczeem heeft 

niet alleen invloed op onze patiënten in 

hun persoonlijke leven, maar ook vooral 

in hun professionele leven. Voor sommige 

mensen kan handeczeem zelfs tot significant 

ziekteverzuim leiden en uiteindelijk 

tot arbeidsongeschiktheid. Handeczeem 

is dan ook een “hot topic” binnen het 

ziekenhuis, vooral bij onze chirurgen en 

operatieassistenten die dagelijks meerdere 

malen hun handen moeten schoon schrobben 

en deze daarna ook nog eens royaal 

moeten inwrijven met desinfectantia. De 

gevolgen hiervan doet mij soms denken 

aan automutilatie! Want ook de steriele 

handschoenen die ze daarna aantrekken 

vormen een potentieel gevaar. De latex 

zelf is niet meer het grootste probleem, de 

huidreacties worden tegenwoordig veroorzaakt 

door de rubberadditieven in de 

binnenzijde van de handschoenen zoals 

1,3-diphenylguanidine en cetylpyridinium 

chloride. Lees hierover de Zweedse studie 

van Pontén et al. Als een chirurg nu zegt: 

Mijn handen jeuken om u te opereren, 

krijgt dat nu wel een hele andere betekenis, 

waar ik als patiënt geen goed gevoel 

meer bij zou hebben! Dat ook inhalatieallergenen 

invloed hebben op de ernst van 

handeczeem bewijst de studie van eigen 

bodem door collega Schuttelaar. Handeczeem 

kan verergeren door (geprovoceerd) 

inademen van huisstofmijt. 

Mondkapjes zijn dus geen overbodige 

luxe tijdens het opruimen van de zolder! 

Contactallergenen, met name de isothiazolinones, 

komen overal voor in ons 

dagelijks leven, denk aan cosmetica, 

Pagina 2 

© 2013 Biermann Verlag GmbH. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze. zonder vooraf-gaande toestemming van Biemann Verlag 

GmbH. Dit geldt in het bijzonder, maar niet uitsluitend voor vermenigvuldiging, vertaling of elektronisch gebruik. Biermann Verlag en het logo van Biermann Verlag zijn gedeponeerde handelsmerken. Ook als deze niet getypeerd zijn, gelden overeenkomstige beschermingsbepalingen. 

Biermann Verlag GmbH verklaart dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kan op geen enkele wijze ingestaan worden voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Biermann Verlag GmbH aanvaardt dan ook 

geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van bedoelde informatie. Gebruikers dienen bij het gebruik van deze informatie hun professionele kennis en ervaring te gebruiken.

2 Kompakt 

Dermatologie - Uitgave 3 / 2013 

Afamelanotide verhoogt effectiviteit van UV-B fototherapie bij repigmentatie van vitiligo 

Eindelijk iets nieuws onder de zon 

Vitiligo wordt gekarakteriseerd door gedepigmenteerde 

plekken op de huid als 

gevolg van het lokale verlies aan huidmelanocyten. 

Veel recent onderzoek heeft 

defecten aangetoond in het melanocortine 

systeem bij patiënten met vitiligo, met inbegrip 

van een verminderde circulatie en 

spiegels van α-melanocyte-stimulerend 

hormoon (α-MSH) in laesionale huid. Afamelanotide 

is een potent en langer werkzaam 

synthetisch analoog van natuurlijk 

voorkomend α-MSH. De auteurs beschrijven 

preliminaire resultaten van 4 

patiënten met gegeneraliseerde vitiligo 

die repigmentatie ontwikkelden bij gebruik 

van afamelanotide in combinatie 

met smalband UV-B (NB-UV-B) fototherapie. 

De patiënten werden 3x per week behandeld 

met NB-UV-B, en met ingang van 

de 2e maand kregen ze een serie van 4 

maandelijkse subcutane injecties met 16 

mg afamelanotide. 

Afamelanotide induceerde een snellere en 

diepere repigmentatie in elk van de gevallen. 

Alle patiënten kregen folliculaire en 

confluente huidgedeelten met repigmentatie 

binnen 2 dagen tot 4 weken na de initiële 

implantatie, met een significante progressie 

gedurende de behandeling. Alle 

patiënten vertoonden diffuse hyperpigmentatie. 

De auteurs opperen dat toepassing van 

afamelanotide een nieuwe en potentieel 

effectieve behandeling van vitiligo betekent. 

De gecombineerde therapie van 

NB-UV-B en afamelanotide lijkt een differentiatie 

van melanoblasten, proliferatie 

en eumelanogenese te bevorderen. Verder 

onderzoek is nodig om deze observaties te 

bevestigen. 

Auteur: Grimes PE, Hamzavi I, Lebwohl M, 

Ortonne JP, Lim HW. 

Studie: The efficacy of afamelanotide and 

narrowband UV-B phototherapy for repigmentation 

of vitiligo 

Bron: JAMA Dermatol. 2013 Jan;149(1):68- 

73. doi: 10.1001/2013.jamadermatol.386 

Website: archderm.jamanetwork.com 

Editorial 

huidverzorgingsproducten en schoonmaakmiddelen. 

De stof 2-methyl-4-isothiazolin-3–one 

(MIT) werd tijdens het 

laatste AAD in Miami zelfs uitgeroepen 

tot hét allergeen van het jaar! Waaraan 

had deze dat te danken? Door het ons 

jaarlijks bezorgen van een boel handeczeem 

patiënten. Amice, we zitten voorlopig 

niet zonder werk! 

De zon gaat schijnen in Nederland, dus 

oncologisch nieuws kan niet ontbreken. 

Een slimme studie uit Australië laat zien 

dat hogere vitamine D spiegels verkregen 

door meer te gaan zonnen echt geen 

garantie bieden tegen huidkanker. Als u 

denkt een vitamine D tekort te hebben, 

gaat u dan liever vitamine D tabletten 

supplementeren dan te gaan bakken in 

die zon. Goede tip verder voor de Mohs 

chirurgen onder ons. Muziek tijdens de 

operatie blijkt angstgevoelens bij uw patiënten 

te reduceren. (Kanttekening: wel 

wat vrolijks opzetten en geen nummers 

met “Hurt” of “Pain” in de titel graag, 

maar ook geen “Gangnam style” natuurlijk 

waardoor de operateur zelf een paardendans 

gaat uitvoeren!). Schokkend is 

verder de conclusie uit een Engels onderzoek 

dat 9 van de 10 onderzochte zonnebanken 

daar veel te sterke UV straling 

afgeven. Engeland behoudt dus voorlopig 

haar koppositie in de Europese huidkankerlanden 

top 3! Maar ook de Duitse 

zonnebankstudio’s laten steken vallen, 

met name in het informeren van haar 

klanten omtrent de gezondheidsrisico’s 

van UV stralen. Meer dan 70% van de 

bruinende Fraüleins “hat es nicht gewüsst”! 

Waar is die Deutsche Pünktlichkeit 

gebleven? Tot slot weer nieuws over 

voeding en huidziekten. We wisten al dat 

overgewicht vaak bij volwassenen met 

psoriasis voorkwam. Nu blijken ook kinderen 

met psoriasis te dik te zijn! Vraag is 

natuurlijk of psoriasis het gevolg is van 

overgewicht, of dat mensen die psoriasis 

hebben uit gebrek aan zelfvertrouwen en 

frustratie meer gaan eten. Maar of het 

kip of het ei er eerder was, gezond eten is 

een must voor iedereen! En een gezonde 

huid begint bij de juiste voeding! Voedt 

uw huid ook van binnenuit! Dus wie van 

u heeft al een voedings-en lifestyle coach 

op de poli werken? 

dr. M.D. Njoo dermatoloog 

Colofon 

Kompakt Dermatologie 

Editor: dr. M. D. Njoo 

dermatoloog 

E-mail: m.njoo@zgt.nl 

Website: www.huidarts.com 

Verschijnt 6x per jaar 

Biermann Verlag GmbH 

Otto-Hahn-Str. 7 

D-50997 Köln, Duitsland 

Tel: 0049-2236-376‐0, Fax: -999 

Manager Nederland: 

Thijs van Egeraat 

Tel: 06-2450-6608, 

E-mail: tve@biermann.net 

Druk: 

Griebsch & Rochol Druck GmbH & Co. KG 

Gabelsbergerstraße 1 

D-59069 Hamm

Dermatologie - Uitgave 3 / 2013 Kompakt 

3 

Nieuwe klinische en histologische markers van ziekteactiviteit in vitiligo laesies 

Zo eenvoudig kan het zijn 

Instabiele vitiligo laesies worden gewoonlijk 

beschouwd als contra-indicaties voor 

een chirurgische behandeling. Helaas zijn 

in de meeste gevallen van een gewone vitiligo 

geen nauwkeurige klinische signalen 

noch routine bloedtests beschikbaar 

om vast te stellen of de aandoening actief 

is. Het doel van dit onderzoek was een directe 

correlatie na te gaan tussen het klinische 

aspect van vitiligo laesies en hun 

activiteit. Het betrof hier een prospectieve 

observatiestudie over meer dan 1 jaar. 

Voor elke patiënt werd een gestandaardiseerde 

evaluatie uitgevoerd, die het volgende 

inhield: nauwkeurige visuele inspectie 

bij daglicht en onder een Woodlamp, 

foto’s, nemen van biopten van het 

randgebied en histologisch en immunohistologisch 

onderzoek. Een tweede onderzoek, 

1 jaar later, betrof het correct 

vaststellen van de activiteit van de laesies. 

Zowel de klinische veranderingen als de 

histologische kenmerken van de laesies in 

actief uitbreidende vitiligo werden vergeleken 

met die in stabiele vitiligo. 

Er waren 50 patiënten bij het onderzoek 

betrokken. De laesies werden geclassificeerd 

als hypomelanotisch met vaag gedefinieerde 

randen ( afgekort als HV, n=29) 

of amelanotisch met scherpe randen (afgekort 

als AS, n=21). Een jaar na de biopsie 

waren nog 48 patiënten bij het onderzoek 

betrokken en onder hen waren er 20 

met laesies die als stabiel werden beoordeeld 

en 28 met actieve laesies. Er werden 

correlaties vastgesteld tussen klinische 

aspecten, histologische resultaten en vitiligo 

activiteit. De HV en AS laesies waren 

respectievelijk gecorreleerd met een actieve 

en stabiele status (P

4 Kompakt 


Toename van vesiculair handeczeem na geprovoceerde inhalatie van huisstofmijt 

Mondkapjes op bij opruimen van de stoffige zolder? 

Het is onduidelijk of de ademhalingstelsel 

betrokken is bij het triggeren of verergeren 

van eczematische laesies bij patiënten 

met vesiculair handeczeem. 

Het doel van dit onderzoek betrof het effect 

van inhalatie van de huisstofmijt 

(HDM) op vesiculair handeczeem. Hiertoe 

werden 18 patiënten met vesiculair handeczeem 

en HDM allergie blootgesteld aan 

inhalatie van HDM in 4 verschillende concentraties 

in een gerandomiseerd, dubbelblind, 

placebo-gecontroleerd, cross-over 

onderzoek. Vroege en late astmatische reacties 

werden gedefinieerd als een voor 

placebo gecorrigeerde daling sinds de 

start met ≥15% van het geforceerde ademhalingsvolume 

in 1 seconde. Handeczeem 

werd gescoord volgens de Dyshidrotic 

Eczema Area and Severity Index (DASI) 

bij de start en na 1, 6, 24 en 48 uur. 

De mediane DASI nam significant toe vergeleken 

met de start na 6 en 48 uur na 

inademing van HDM. Deze toename was 

significant verschillend tussen de provocaties 

na 6 uur. De mediane score op 

blaasjes nam significant toe van de start 

tot 24 en 48 uur na de inhalatie. Patiënten 

met een voor placebo gecorrigeerde toename 

van het aantal blaasjes na 24 en 48 uur 

hadden significant vaker late astmatische 

reacties dan patiënten zonder een toename 

van blaasjes. Patiënten met voor placebo 

gecorrigeerde toename van de DASI score 

na 24 uur hadden een gemiddeld hoger 

totaal IgE niveau dan patiënten zonder 

toename van de DASI score. 

De conclusie is dat handeczeem significant 

meer toeneemt na de provocatie met 

HDM dan na een provocatie met placebo. 

Toename van het aantal blaasjes werd 

voorafgegaan door late astmatische reacties. 

Patiënten met een uitbreiding van 

handeczeem hadden een hoger gemiddeld 

niveau van totaal IgE. 

Auteur: Schuttelaar ML, Coenraads PJ, Huizinga 

J, De Monchy JG, Vermeulen KM. 

Adres: University Medical Center Groningen, 

University of Groningen, Groningen, 

Nederland 

Studie: Increase in vesicular hand eczema 

after house dust mite inhalation provocation: 

a double-blind, placebo-controlled, 

cross-over study 

Bron: Contact Dermatitis. 2013 Feb;68(2):76- 

85 

doi: 10.1111/j.1600-0536.2012.02172.x. 

Epub 2012 Oct 10 

Website: onlinelibrary.wiley.com 

Resultaten systematische review onder biologicals 

Ustekinumab gooit hoge ogen 

Dit onderzoek betrof een vergelijking van 

effectiviteit van ustekinumab en andere 

biologicals bij volwassen patiënten met 

matig tot ernstige plaque psoriasis. De gegevens 

werden verzameld via een systematisch 

onderzoek, over de periode 31 januari 

1992-1 februari 2012, van MEDLINE 

(PubMed), Embase, de Cochrane Library 

en clinicaltrials.gov. De geselecteerde studies 

waren gerandomiseerde gecontroleerde 

trials van biologicals vergeleken 

met een placebo of andere biologicals 

waarbij effecten waren bepaald met de 

Psoriasis Area and Severity Index (PASI). 

De gegevens waren onafhankelijk van elkaar 

geëxtraheerd door 2 van de auteurs, 

waarbij meningsverschillen werden opgelost 

door consensus. Deze gegevens omvatten 

omvang van de trial, follow-up periode, 

leeftijdsvariatie van de patiënten, 

duur van de aandoening, het aangetaste 

gedeelte van het lichaamsoppervlak, initiële 

PASI, PASI respons, en eerdere behandeling 

met biologicals. De gegevens 

werden bewerkt met een Bayesian netwerk 

meta-analyse op basis van 3 regressiemodellen: 

een fixed-effects model, een random-effects 

model, en een random-effects 

model met meta-regressiecoëfficiënten. 

Het random-effects model vertoonde de fit 

voor de gegevens. In paarsgewijze vergelijkingen 

bleek ustekinumab geassocieerd 

met significant hogere odds voor het bereiken 

van een 75% reductie in de PASI 

score vergeleken met adalimumab (odds 

ratio OR 1,84; 95% geloofwaardig interval 

CRI 1,01-3,54), gebruik van alefacept (OR 

10,38; CRI 3,44-27,62), en etanercept (OR 

2,07; 95% CRI, 1.42-3.06) maar was geassocieerd 

met lagere odds vergeleken met 

het gebruik van infliximab (OR, 0.36; 95% 

CRI 0,14-0,82). In een vergelijking van 

therapeutische klasse, had de interleukine-12/23 

remmer de hoogste odds bij het 

bereiken van een 75% PASI reductie vergeleken 

met een placebo (OR 69,48; 95% 

CRI 36,89-136,46), gevolgd door tumor necrose 

factor remmers (OR 42,22; 95% CRI 

27,94-69,34) en de T-cel remmer (OR 5,63; 

95% CRI 1,35-24,24). 

De conclusie is dat ustekinumab voor de 

behandeling van matig tot ernstige plaque 

psoriasis effectiever lijkt te zijn dan adalimumab, 

etanercept en alefacept, maar niet 

effectiever dan infliximab. 

Auteur: Lin VW, Ringold S, Devine EB. 

Studie: Comparison of Ustekinumab With 

Other Biological Agents for the Treatment of 

Moderate to Severe Plaque Psoriasis: A 

Bayesian Network Meta-analysis 

Bron: Arch Dermatol. 2012 Oct 15:1-8 

doi: 10.1001/2013.jamadermatol.238 [Epub 

ahead of print] 

Website: archderm.jamanetwork.com

* 

www.prixgalien.com 

Blijven dagen over 

om te focussen op leven... 

niet op psoriasis 

*Onderhoudstherapie na 2 inductiedoses 

©Janssen-Cilag B.V. - PHNL/STE/0213/0085 

Janssen-Cilag B.V.

6 Kompakt 


Banaanbladeren als wondverband 

Natuurlijk goed! 

Muziek reduceert angst bij patiënten tijdens Moh‘s micrografische chirurgie 

DJ Mohs 

Vele patiënten met huidkanker die Moh‘s 

micrografische chirurgie (MMS) ondergaan, 

ervaren angst en stress. Hoewel bewezen 

is dat muziek angst reduceert en in 

andere medische milieus ontspanning bevordert, 

is er weinig onderzoek verricht op 

het effect van muziek op angst gedurende 

MMS. Dit onderzoek is hierop gericht. Het 

betrof hier een open-label gerandomiseerde 

gecontroleerde trial om angst vast 

te stellen vóór en na het luisteren naar 

muziek. Personen die MMS ondergingen 

werden random toegewezen aan MMS 

waarbij geluisterd werd naar zelf gekozen 

muziek (n=50), respectievelijk MMS zonder 

muziek (n=50). Angst werd bepaald 

met de State-Trait Anxiety Inventory 

(STAI) en langs een visuele analoge schaal 

(VAS). Personen die muziek beluisterden 

tijdens MMS hadden significant lagere 

scores voor STAI en VAS dan personen zonder 

muziek. STAI en VAS scores waren ook 

significant lager bij personen die voor het 

In ontwikkelingslanden bestaat behoefte 

aan een goedkoop en effectief wondverband. 

Banaanbladeren zijn beschreven als 

een uitstekend, goedkoop en gemakkelijk 

verkrijgbaar materiaal in tropische landen. 

Als een natuurproduct zijn banaanbladeren 

zwaar besmet met verschillende 

pathogenen die moeten worden verwijderd 

voor de bladeren als verband kunnen worden 

gebruikt. Effectieve sterilisatiemethoden 

die de nuttige eigenschappen van banaanbladeren 

als wondverband niet 

beïnvloeden zijn echter nog niet beschreven. 

Zulke methoden te ontwikkelen was 

het doel van dit onderzoek. Eerst werden 

verschillende technieken van ontsmetting 

vergeleken om de natuurlijke microflora 

van de bladeren te reduceren. Daarna werden 

de genezende eigenschappen van de 

bladeren getest in een muismodel van 

huidtransplantatie alsmede bij patiënten 

in Uganda. Stoomsterilisatie bleek de optimale 

sterilisatietechniek te zijn. Na deze 

behandeling vertoonden banaanbladeren 

eigenschappen die gelijk waren aan paraffine 

wondgazen en die werden vervolgens 

met succes klinisch getest bij post-operatieve 

patiënten in Uganda. 

De conclusie is dat banaanbladeren een 

uitstekend alternatief zijn voor wondverband, 

waarbij de gewenste eigenschappen 

van modern wondverband gecombineerd 

worden met lage kosten. 

Auteur: Guenova E. et al. 

Adres: Eberhard Karls University Tuebingen, 

Duitsland 

Studie: Banana leaves as an alternative 

wound dressing 

Bron: Dermatol Surg. 2013 Feb;39(2):290-7 


eerst MMS ondergingen. Angst scores waren 

niet gecorreleerd met geslacht of type 

huidkanker. De conclusie is dat luisteren 

naar zelf gekozen muziek tijdens Moh‘s 

micrografische chirurgie de angst reduceert, 

in het bijzonder patiënten die de behandeling 

voor het eerst kregen. Patiënten 

de gelegenheid bieden naar muziek te 

luisteren is aldus een simpele strategie om 

angst tijdens de behandeling te minimaliseren. 

Auteur: Vachiramon V, Sobanko JF, Rattanaumpawan 

P, Miller CJ. 

Adres: Perelman School of Medicine, University 

of Pennsylvania, Philadelphia, USA 

Studie: Music reduces patient anxiety 

during mohs surgery: an open-label randomized 

controlled trial 

Bron: Dermatol Surg. 2013 Feb;39(2):298-305 


STELARA (ustekinumab) – 

Verkorte productinformatie 

Productinformatie bij advertentie 

elders in dit blad 

Samenstelling: STELARA oplossing voor injectie. Elke flacon of 

voorgevulde spuit voor eenmalig gebruik bevat 45 mg ustekinumab 

in 0,5 ml. Geheel humaan IgG1κ-monoklonaal antilichaam tegen 

interleukine (IL)-12/23. Indicaties: Matige tot ernstige plaque 

psoriasis bij volwassenen met onvoldoende respons op, of een 

contra-indicatie of een intolerantie voor andere systemische 

therapieën waaronder ciclosporine, methotrexaat en PUVA. 

Dosering en wijze van toediening: Aanvangsdosis van 45 mg 

subcutaan toegediend in week 0, gevolgd door een dosis van 45 mg 

in week 4 en vervolgens iedere 12 weken. Voor patiënten met een 

lichaamsgewicht > 100 kg is de dosis 90 mg, subcutaan toegediend 

in week 0, gevolgd door een dosis van 90 mg in week 4 en vervolgens 

iedere 12 weken. Bij deze patiënten is 45 mg ook effectief 

gebleken, maar resulteerde 90 mg in grotere werkzaamheid. 

Er is geen aanpassing van de dosis nodig bij oudere patiënten 

(≥ 65 jaar). De veiligheid en werkzaamheid van STELARA bij 

kinderen jonger dan 18 jaar zijn nog niet vastgesteld. Er zijn geen 

gegevens beschikbaar. STELARA is niet bij patiënten met nier- en 

leverinsufficientie onderzocht. Er kunnen geen aanbevelingen worden 

gedaan omtrent de dosering. Contra-indicaties: Overgevoeligheid 

voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulp-stoffen. 

Klinisch belangrijke, actieve infectie. Waarschuwingen en 

voorzorgen: Infecties STELARA kan mogelijk het infectierisico 

vergroten en latente infecties reactiveren. In klinische studies zijn 

bij patiënten die STELARA kregen ernstige bacteriële, schimmel- en 

virusinfecties waargenomen. Voorzichtigheid dient in acht te worden 

genomen indien het gebruik van STELARA wordt overwogen bij 

patiënten met een chronische infectie of een voorgeschiedenis van 

recidiverende infectie. Alvorens een behandeling met STELARA te 

beginnen, dient te worden nagegaan of de patiënt tuberculose heeft. 

STELARA mag niet worden gegeven aan patiënten met actieve 

tuberculose. Behandeling van latente tuber-culose dient te worden 

begonnen vooraleer STELARA wordt toegediend. Patiënten die 

STELARA krijgen dienen tijdens en na de behandeling nauwgezet te 

worden gecontroleerd op verschijnselen en symptomen van actieve 

tuberculose. Patiënten dienen geïnstrueerd te worden om medische 

hulp te vragen als er verschijnselen of symptomen optreden 

die wijzen op een infectie. Als een patiënt een ernstige infectie 

ontwikkelt, dient de patiënt nauwgezet te worden gecontroleerd 

en STELARA dient niet toegediend te worden totdat de infectie is 

verdwenen. Maligniteiten Immunosuppressiva zoals STELARA 

kunnen mogelijk de kans op maligniteiten vergroten. Sommige 

patiënten die STELARA in klinische studies kregen, ontwikkelden 

cutane en niet-cutane maligniteiten. Er zijn geen studies uitgevoerd 

met patiënten met een maligniteit in de voorgeschiedenis of waarin 

de behandeling werd voortgezet bij patiënten die een maligniteit 

ontwikkelden terwijl ze STELARA kregen. Derhalve dient men 

voorzichtig te zijn wanneer men het gebruik van STELARA bij deze 

patiënten overweegt. Alle patiënten, in het bijzonder ouder dan 60 

jaar, patiënten met een medische voorgeschiedenis van verlengde 

immunosuppressieve therapie of met een voorgeschiedenis van 

PUVA behandeling, moeten worden gemonitord op het optreden 

van niet-melanome huidkanker. Overgevoeligheidsreacties Ernstige 

overgevoeligheidsreacties zijn gemeld bij post-marketinggebruik, in 

enkele gevallen een aantal dagen na de behandeling. Anafylaxie en 

angio-oedeem zijn voorgekomen. Als er een anafylactische reactie 

of een andere ernstige overgevoeligheidsreactie optreedt, dient 

de toediening van STELARA onmiddellijk te worden beëindigd en 

dient een passende therapie te worden ingesteld. Gevoeligheid 

voor latex De beschermdop over de naald van de voorgevulde spuit 

is vervaardigd van droog natuurlijk rubber (afgeleid van latex), wat 

allergische reacties kan veroorzaken bij personen die gevoelig 

zijn voor latex. Vaccinaties Het wordt aanbevolen levende virale of 

levende bacteriële vaccins (zoals Bacillus Calmette Guérin (BCG)) niet 

tegelijk toe te dienen met STELARA. Voor een vaccinatie met levende 

virussen of levende bacteriën dient de behandeling met STELARA 

na de laatste dosis tenminste 15 weken te worden onderbroken en 

kan deze op zijn vroegst 2 weken na de vaccinatie worden hervat. 

Patiënten die STELARA krijgen toegediend, mogen wel tegelijkertijd 

geïnactiveerde of niet-levende vaccinaties krijgen. Gelijktijdige 

behandeling met immunosuppressiva De veiligheid en werkzaamheid 

van STELARA in combinatie met andere immunosuppressiva, 

waaronder biologische geneesmiddelen, of fototherapie, zijn niet 

onderzocht. Men dient voorzichtig te zijn wanneer gelijktijdig gebruik 

van andere immunosuppressiva en STELARA wordt overwogen of 

bij het overschakelen van andere immunosuppressieve biologische 

geneesmiddelen. Speciale populaties Ouderen (≥ 65 jaar) Er zijn over 

het algemeen geen verschillen waargenomen in werkzaamheid of 

veiligheid bij patiënten van 65 jaar en ouder die STELARA ontvingen 

ten opzichte van jongere patiënten. Omdat er bij de oudere populatie 

in het algemeen een hogere incidentie van infecties is, dient men 

voorzichtig te zijn bij het behandelen van ouderen. Bijwerkingen: 

Zeer vaak voorkomende bijwerkingen (≥ 1/10) met STELARA 

bij psoriasis waren nasofaryngitis en infecties van de bovenste 

luchtwegen. De meeste werden beschouwd als mild en waren geen 

reden om de onderzoeksbehandeling te stoppen. Vaak voorkomende 

bijwerkingen waren (≥ 1/100 tot < 1/10): Ontsteking van onderhuids 

bindweefsel (cellulitis), virusinfectie van de bovenste luchtwegen, 

overgevoeligheidsreacties (waaronder rash en urticaria), depressie, 

duizeligheid, hoofdpijn, keelpijn, verstopte neus, diarree, pruritus, 

rugpijn, spierpijn, artralgie, vermoeidheid, erytheem op de 

injectieplaats. Soms (≥ 1/1.000 tot < 1/100): reacties op de 

injectieplaats, herpes zoster. Zelden (≥ 1/10.000 tot < 1/1.000): 

Ernstige overgevoelig-heidsreacties (waaronder anafylaxie en 

angio-oedeem), facialis verlamming. Infecties In gecontroleerde 

studies bij psoriasispatiënten waren de percentages infecties 

of ernstige infecties bij patiënten behandeld met STELARA en 

degenen behandeld met placebo vergelijkbaar. De gemelde ernstige 

infecties waren ontsteking van onderhuids bindweefsel (cellulitis), 

diverticulitis, osteomyelitis, virusinfecties, gastro-enteritis, 

pneumonie en urineweginfecties. In klinische studies ontwikkelden 

patiënten met latente tuberculose die tegelijkertijd werden behandeld 

met isoniazide geen tuberculose. Maligniteiten Het percentage 

maligniteiten, uitgezonderd niet-melanoom huidkankers, gemeld 

bij patiënten behandeld met STELARA was vergelijkbaar met het 

percentage verwacht in de algemene bevolking (gestandaardiseerde 

incidentieratio = 0,98 [95%-betrouwbaarheidsinterval: 0,74- 

1,29], aangepast voor leeftijd, geslacht en ras). De maligniteiten 

die het vaakst werden waargenomen, anders dan niet-melanome 

huidkanker, waren prostaat-, melanoma-, colorectaal- en 

borstkankers. De incidentie van niet-melanoom huidkanker was 

voor patiënten behandeld met STELARA 0,52 per 100 patiëntjaren 

in follow-up. Overgevoeligheidsreacties In klinische studies met 

STELARA zijn rash en urticaria elk waargenomen bij < 2% van de 

patiënten. Vergunninghouder: Janssen-Cilag International NV, 

Turnhoutseweg 30, 2340 Beerse, België. Afleveringsstatus: U.R. 

Datum: Februari 2013. - Voor de laatst beschikbare, volledige SPC 

tekst verwijzen we naar de website www.janssennederland.nl. 

Internet: www.janssennederland.nl 

E-mail: janssen@jacnl.jnj.com 

Telefoon: 0800-242 42 42 

©Janssen-Cilag B.V. - PHNL/STE/0213/0085 

Janssen-Cilag B.V.


7 

Cross-sectional studie onder psoriasis patiënten 

Atopie beschermt tegen psoriatische artritis maar niet tegen psoriasis 

Prevalentie van atopische aandoeningen 

is gereduceerd bij patiënten met verschillende 

auto-inflammatoire aandoeningen, 

maar voorzover de auteurs weten, is deze 

associatie niet bestudeerd bij psoriasis 

vulgaris en psoriatische artritis (PSA). In 

dit onderzoek werd de prevalentie van 

hooikoorts, astma en sensitisitatie voor 

gewone aero-allergenen vergeleken tussen 

patiënten met psoriasis vulgaris, patiënten 

met PSA en controlepersonen; de 

auteurs onderzochten ook of atopie de 

artritis activiteit en scores voor de ernst 

van de aandoening bij patiënten met PSA 

beïnvloedt. Hiertoe werden in een crosssectie 

cohortstudie de verschillen tussen 

door de patiënt gerapporteerde prevalentie 

tijdens het leven van atopische aandoeningen 

en serum IgE gericht tegen gewone 

aero-allergenen vergeleken. Het effect 

van atopie op de ernst van de artritis werd 

vastgesteld op basis van de 28-joint Disease 

Activity Score and Health Assessment 

Questionnaire. Logistische regressiemodellen 

werden toegepast voor de 

berekening van ruwe en aangepaste odds 

ratios met 95% betrouwbaarheidsinterval 

(BI) voor de aanwezigheid van atopie. 

In totaal werden 168 patiënten met PSA, 

133 patiënten met psoriasis vulgaris en 

147 controlepersonen onderzocht. De levensprevalentie 

van hooikoorts verschilde 

niet tussen de groepen. Patiënten met 

PSA hadden minder kans op astma dan 

controlepersonen (aangepaste odds ratio 

0,20; 95% BI 0,04-0,92) en minder kans op 

sensitisatie (aangepaste odds ratio 0,50; 

95% BI 0,25-0,99). De score voor pijn en de 

globale score voor patiënten op de visueel-analoge 

schaal van de Health Questionnaire 

werden significant gereduceerd 

door sensitisatie voor gewone aero-allergenen 

(bèta-coëfficiënten –0,54; 95% BI 

–0.84 - –0,25 respectievelijk –18,4; 95% BI 

–28,5 - –8.25). Beperkingen van dit onderzoek 

zijn het cross-sectie karakter en het 

kleine aantal onderzochte personen. 

De conclusie is dat atopie bescherming 

biedt tegen de ontwikkeling van PSA en 

de ernst van de aandoening kan verminderen. 

Auteur: Hajdarbegovic E, Nijsten T, Westgeest 

A, Habraken F, Hollestein L, Thio B. 

Adres: Department of Dermatology and Venerology, 

Erasmus Medical Center, Rotterdam, 

Nederland 

e.hajdarbegovic@erasmusmc.nl 

Studie: Decreased prevalence of atopic features 

in patients with psoriatic arthritis, but 

not in psoriasis vulgaris 

Bron: J Am Acad Dermatol. 2013 

Feb;68(2):270-7 

doi: 10.1016/j.jaad.2012.07.018. Epub 2012 

Aug 22 

Website: www.jaad.org 

Resultaten cosmetovigilantie onderzoek in Nederland 

Isothiazolinone, hét allergeen van het jaar 

Cosmetische producten dragen aanzienlijk 

bij tot de incidentie van contactdermatitis. 

In antwoord op een resolutie van de Raad 

van Europa, heeft het RIVM een pilotproject 

opgezet in Nederland om ongewenste 

bijwerkingen van cosmetische producten 

te rapporteren. Daartoe werd een overzicht 

van deze ongewenste effecten samengesteld 

en de in deze producten verwerkte 

ingrediënten onderzocht. De 

verkregen informatie kan bijdragen tot het 

antwoord op de vraag of EU wetgeving 

aangaande cosmetica voldoende bescherming 

biedt. Hiertoe werd een vragenformulier 

over ongewenste effecten van cosmetica 

toegestuurd aan huisartsen, 

dermatologen en consumenten in Nederland. 

Dermatologen voerden ook plaktesten 

uit; waar nodig werden testen uitgevoerd 

op specifieke batch ingrediënten 

van het geassocieerde cosmetische product. 

Ook werden een website en een publieke 

bewustwordingscampagne opgezet 

om consumenten op te wekken om ongewenste 

effecten te rapporteren. 

Tussen juli 2009 en mei 2011 ontving het 

RIVM > 1600 rapporten. Ernstige ongewenste 

effecten werden geclaimd in 1-4% 

van de gevallen. De meest frequent genoemde 

cosmetische producten waren 

make-up producten en moisturizers, en de 

meest frequent geïdentificeerde allergenen 

waren isothiazolinonen en geur ingrediënten. 

Drie patiënten reageerden positief 

op co-polymeren/kruis-polymeren. 

Verder onderzoek wordt aanbevolen van 

de prevalentie van isothiazolinone geïnduceerde 

allergische contactdermatitis en 

de allergene potentie van co-polymeren/ 

kruis-polymeren. 

Auteur: Salverda JG, Bragt PJ, de Wit-Bos L, 

Rustemeyer T, Coenraads PJ, Tupker RA, 

Kunkeler LC, Laheij-de Boer AM, 

Stenveld HJ, van Ginkel CJ, Kooi 

MW,Bourgeois FC, van Gorcum TF, 

van Engelen JG, van Dijk R, de Graaf J, 

Donker GA, de Heer C, Bruynzeel D. 

Adres: Centre for Substances and Integrated 

Risk Assessment (SIR), National Institute for 

Public Health and the Environment (RIVM), 

3720 BA Bilthoven, Nederland 

Studie: Results of a cosmetovigilance survey 

in The Netherlands 

Bron: Contact Dermatitis. 2013 

Mar;68(3):139-148 

doi: 10.1111/cod.12005 

Website: onlinelibrary.wiley.com

8 Kompakt 


Intradermale injecties met botulinum toxine vermindert seborrhoe op het voorhoofd 

Vet verdwijnt als Botox verschijnt 

Dit onderzoek werd verricht bij 25 patiënten 

met seborrhoe in de voorhoofd regio. 

Deze kregen intradermale injecties 

met botulinum toxine. De sebumproductie 

tijdens de start en na de behandeling werden 

bepaald met een sebometer. Ook werden 

foto’s genomen. Aan de patiënten 

werd gevraagd de graad van satisfactie 

over de verbetering van hun vette huid 

weer te geven. 

De behandeling met botulinum toxine resulteerde 

in een significant lagere sebumproductie 

1 week en 1, 2 en 3 maanden na 

de injectie (p

Een eerste keus biological 

volgens de NVDV-richtlijn 1 

12.ENP.21.23

10 Kompakt 


Lange termijn studie ustekinumab bij patiënten met matig tot ernstige psoriasis 

Ook na 5 jaar hoge effectiviteit en gunstig bijwerkingenprofiel aangetoond 

De auteurs meenden dat een actuele evaluatie 

nodig is van de behandeling met 

biologicals bij patiënten met matig tot 

ernstige psoriasis teneinde hun gebruik op 

de lange termijn te kunnen ondersteunen. 

Daartoe werd de lange-termijn effectiviteit 

en veiligheid van ustekinumab gedurende 

5 jaar in de PHOENIX 1 studie 

geëvalueerd. 

De geselecteerde patiënten werden random 

verdeeld over een behandeling met 

een placebo of ustekinumab (45 mg of 90 

mg) in de weken 0 en 4 en daarna elke 12 

weken; de placebo patiënten stapten in 

week 12 over op ustekinumab. De klinische 

respons werd tot en met week 244 

bepaald op basis van de Psoriasis Area 

and Severity Index PASI, 

(1) in de totale populatie (d.w.z. patiënten 

met ≥1 dosis ustekinumab), 

(2) bij patiënten met een initiële respons 

(i.e. met een PASI 75 score gedurende de 

weken 28 - 40, opnieuw gerandomiseerd 

in week 40 om te vervolgen met elke 12 

weken een onderhoudsdosis), en 

(3) patiënten met een partiële respons (i.e. 

< PASI 75 gecorrigeerd voor elke 8 weken 

onderhoudsdosis gedurende de weken 28 

- 40). Eindmaten voor de veiligheid werden 

bepaald tot en met week 264 voor de 

totale populatie. 

Over het geheel voltooiden 517 van de 753 

(68,7%) van de met ustekinumab behandelde 

patiënten de behandeling, d.w.z. tot 

en met week 244. Een initiële klinische 

respons werd in het algemeen behouden 

tot week 244 met PASI scores als volgt: 

PASI 75 63,4% tegen 72,0%; PASI 90 

39,7% tegen 49,0%; PASI 100 21,6% tegen 

26,4% bij patiënten die respectievelijk 45 

mg en 90 mg doses ustekinumab kregen. 

PASI 75 responses werden in het algemeen 

voortgezet bij patiënten met een initiële 

respons (79,1% tegen 80,8% en patiënten 

met een partiële respons 57,6% tegen 

55,1% bij een dosis van 45 respectievelijk 

90 mg). Bepaald over 3104 patiëntjaren 

follow-up, waren de frequenties van algemene 

ongewenste bijwerkingen (OB), ernstige 

OB, ernstige infecties, maligniteiten 

en grote cardiovasculaire problemen in 

het algemeen consistent en vergelijkbaar 

voor de twee doses. 

Na 5 jaar continue behandeling gaf ustekinumab 

een stabiele klinische respons en 

een veiligheidsprofiel dat consistent was 

met eerdere rapporten. 

Auteur: M. Augustin, J.M. Alvaro-Gracia, 

M. Bagot, O. Hillmann, P.C.M. van de Kerkhof, 

G. Kobelt, M. Maccarone, L. Naldi, 

H. Schellekens 

Studie: Long-term efficacy of ustekinumab 

in patients with moderate-to-severe psoriasis 

treated for up to 5 years in the PHOENIX 

1 study 

Bron: European Academy of Dermatology 

and Venereology 

Article first published online: 21 JUN 2012 

DOI: 10.1111/j.1468-3083.2012.04576.x 

Website: www.eadv.org 

Apremilast voor de behandeling van matig tot ernstige lichen planus 

Goed alternatief 

Actuele behandelingen van chronische lichen 

planus (LP) zijn vaak ineffectief en 

kunnen ernstige bijwerkingen met zich 

meebrengen. Er is een alternatieve, veilige 

en effectieve behandeling van recalcitrant 

LP nodig. Apremilast kan zo’n alternatief 

zijn en daarom zetten de auteurs een onderzoek 

op naar de veiligheid en effectiviteit 

van apremilast voor de behandeling 

van matig tot ernstige LP. Voor dit doel 

werd aan 10 patiënten met door biopsie 

bevestigde LP 2x daags oraal 20 mg apremilast 

toegediend gedurende 12 weken, 

met een follow-up van 4 weken zonder behandeling. 

De primaire uitkomstmaat 

voor effectiviteit was het aandeel patiënten 

met een ≥2 graad verbetering 

volgens de Physician Global Assessment 

(PGA) schaal na de 12 weken behandeling. 

Van de 10 patiënten werd voor 3 dit resultaat 

bereikt; alle patiënten vertoonden 

echter een statistisch significante klinische 

verbetering van de start tot het 

einde van de behandeling wat betreft secundaire 

parameters. Een beperking van 

dit onderzoek was het ontbreken van vergelijkingsmateriaal 

en de kleine steekproef, 

waarvan de resultaten moeilijk 

geëxtrapoleerd kunnen worden. Over de 

lange-termijn veiligheid en effectiviteit is 

nog niets bekend. 

De conclusie is dat apremilast effectief 

kan zijn bij de behandeling van matig tot 

ernstige lichen planus, maar dat dubbelblinde, 

gecontroleerde trials nodig zijn om 

de veiligheid en effectiviteit grondig te 

bestuderen. 

Auteur: Paul J, Foss CE, Hirano SA, Cunningham 

TD, Pariser DM. 

Adres: Virginia Clinical Research Inc, Norfolk, 

Virginia 23507, USA 

jpaul@vcrinc.org 

Studie: An open-label pilot study of apremilast 

for the treatment of moderate to severe 

lichen planus: a case series 


Feb;68(2):255-61. doi: 10.1016/j. 

jaad.2012.07.014. Epub 2012 Aug 19. 

Website: www.jaad.org


11 

Effectiviteit en veiligheid van secukinumab bij behandeling van patiënten met plaque psoriasis 

Veelbelovende resultaten uit een fase II onderzoek 

Conventionele systemische therapieën 

voor plaque psoriasis voldoen niet geheel 

aan de behoeften van de patiënten. Hoewel 

de huidige behandeling met biologicals 

in het algemeen goed wordt verdragen, 

zijn er twijfels over de veiligheid op 

lange termijn. Interleukine (IL)-17A wordt 

beschouwd als een belangrijke effector 

cytokine bij de pathogenese van psoriasis; 

het wordt geproduceerd door Th17 cellen, 

een klasse van helper T-cellen die actief 

zijn buiten het gevestigde Th1/Th2 paradigma 

voor de regulatie van aangeboren 

en verworven immuniteit. Dit gerandomiseerde, 

dubbel-blinde, placebo-gecontroleerde 

fase-II onderzoek was gericht op de 

effectiviteit en veiligheid van verschillende 

doses secukinumab, een volledig 

menselijk anti-IL-17A IgG1/kappa monoclonaal 

antilichaam, voor patiënten met 

matig tot ernstige plaque psoriasis. Er waren 

125 patiënten bij het onderzoek betrokken. 

Zij werden random verdeeld over 

4 groepen die respectievelijk behandeld 

werden met subcutane doses placebo 

(n=22), secukinumab 1 × 25 mg (n=29), 3 × 

25 mg (n=26), 3 × 75 mg (n=21) of 3 × 150 

mg (n=27) in de weken 0, 4 en 8. Na 12 

weken begon een follow-up periode van 

24 weken. De primaire uitkomst betreffende 

effectiviteit was ≥ 75% verbetering 

sinds de start in de Psoriasis Area and Severity 

Index score (PASI 75); secundaire 

uitkomsten waren de Investigator‘s Global 

Assessment (IGA) en PASI 90 en PASI 50 

responses. 

Na 12 weken behandeling resulteerden de 

secukinumab doses 3 × 150 mg and 3 × 75 

mg in significant hogere PASI 75 scores 

vs. placebo (82% en 57% vs. 9%; P

12 Kompakt 


Slechte prognostische factoren van squameus celcarcinoom met perineurale invasie 

Zenuwslopend en dodelijk 

Het doel van dit onderzoek was de identificatie 

van factoren die te maken hebben 

met de slechte resultaten van behandelingen 

van perineuraal invasief squameus 

celcarcinoom (SCC). Het ging hier om een 

retrospectieve cohortstudie over 11 jaar, 

uitgevoerd in 2 academische ziekenhuizen 

in Boston, MA in de Verenigde Staten. De 

patiënten waren volwassenen met de diagnose 

perineuraal squameus celcarcinoom 

tussen 1998 en 2008. De uitkomstmaten 

waren hazard ratio‘s (HRs) voor lokale 

terugkeer, lymfeklier metastase, overlijden 

aan de aandoening en overlijden in 

het algemeen, alle gecorrigeerd voor bekende 

prognostische factoren. 

In totaal werden 114 gevallen bij de analyse 

betrokken, bij welke, op 2 na, naamloze 

zenuwen waren betrokken. Slechts één 

enkel recidief werd genoteerd in gevallen 

zonder risicofactoren, afgezien van zenuwinvasie. 

Tumoren met invasie van 

grotere zenuwen (≥ 0,1 mm diameter) gingen 

significant meer gepaard met andere 

risicofactoren, waaronder diameters van 

≥ 2 cm (P


13 

Oppervlakkig infantiel hemangioom 

Pulsed dye laser versus wait and see 

Infantiel hemangioom is de meest algemene 

kindertumor, die zich ontwikkelt in 

zachte weefsels bij 10% van de kinderen 

jonger dan 1 jaar. Bij 10% van deze these 

infantiele hemangiomen involueert de tumor 

zich jaarlijks zonder interventie. Behandeling 

met een pulsed dye laser (PDL) 

is standaard voor vasculaire laesies. Deze 

gevestigde methode is de veiligste voor 

wijnvlekken. Eerder onderzoek van de 

PDL behandeling bij oppervlakkig hemangioom 

leverde inconsistente resultaten op. 

Het hoofdmotief voor dit onderzoek was 

de vergelijking van de effectiviteit en de 

bijwerkingen van een PDL behandeling 

van oppervlakkige hemangiomen met die 

van observatie en afwachten. Ook werd de 

levenskwaliteit van de ouders onderzocht. 

Het betrof hier een prospectieve, gerandomiseerde, 

gecontroleerde trial waarbij 22 

kinderen van 1,5 tot 5 maanden waren betrokken 

met vroege hemangiomen met een 

maximum diameter van 5 cm. De baby’s 

werden random toegewezen aan een PDL 

behandeling (n=11) of observatie (n=11); 

zij werden gevolgd tot de leeftijd van 1 

jaar. Patiënten in de interventiegroep werden 

behandeld met een 595-nm PDL 

(VBEAM, Candela Corp., Wayland, MA) 

met 7-mm spot diameter, 30/10-40/10 ms 

epidermale koeling, 7-15 J/cm fluence, 

pulse duur 0.45-40.0 ms. Tijdens de follow-up 

werden kleurmetingen gedaan 

(Colorimeter; Minolta, Tokyo, Japan), en 

het betrokken huidoppervlak en de echodiepte 

van het hemangioom bepaald. 

Er werden geen significante verschillen 

gevonden in echodiepte (p=0,66) en huidoppervlak 

(p=0,62) tussen de groepen, 

noch bij het begin van het onderzoek noch 

bij de leeftijd van 1 jaar De resultaten waren 

wel significant voor verschil in kleur 

(p=0,03). De cosmetische uitkomst werd 

beoordeeld door een onafhankelijk panel 

bestaande uit een dermatoloog, een doktersassistent, 

een dermatoloog in opleiding, 

een dermatologische verpleger en 

een plastische chirurg. Dit werd als significant 

beter beoordeeld voor de behandelde 

dan voor de alleen geobserveerde kinderen 

(46% vs. 18%; p=0,006). 

De pulsed dye laser wordt alleen beschouwd 

als een alternatieve behandeling 

van infantiel hemangioom tot de leeftijd 

van 6 maanden waarop ouders en artsen 

de cosmetische uitkomst een relevante 

factor vinden, maar laser therapie speelt 

zeker een belangrijke rol bij de behandeling 

van residu laesies op latere leeftijd. 

Auteur: Kessels JP, Hamers ET, Ostertag JU. 

Adres: Catharina Hospital Eindhoven, Eindhoven, 

Nederland 

Studie: Superficial Hemangioma: Pulsed 

Dye Laser Versus Wait-and-See 

Bron: Dermatol Surg. 2013 Mar;39(3 Pt 1):414- 

21. doi: 10.1111/dsu.12081. Epub 2012 Dec 26 


Eindelijk minder jeuk ! 

DermaSilk ® anti-bacteriële verbandzijde 

Voor de behandeling van eczeem en andere huidaandoeningen 

DermaSilk ® is uniek door : 

• de bewezen klinische effectiviteit 

• de bewezen veilige anti-bacteriële werking 

• 100% vochtregulerende werking van medische zijde 

op recept verkrijgbaar. 

Uw gegevens 

zijn afkomstig 

van Cegedim. 

Voor meer informatie of indien 

u er geen prijs op stelt in de 

toekomst 

Kompakt Dermatologie 

te ontvangen, kunt u contact 

opnemen met 

Cegedim via 

nl.onekey@cegedim.com 

of via telefoonnummer 

035-6955355. 

Cara C’air BV 

Zadelmakerstraat 28 tel: 023-5392288 www.dermasilk.nl 

1991 JE Velserbroek fax: 023-5387693 info@dermasilk.nl

14 Kompakt 


Studie naar de “drug reaction with eosinofilie and systemic symptoms” (DRESS) 

DRESS undressed 

De belangrijkste publicaties 

uit de wereld van de Dermatologie 

CompaCt, aCtueel 

en Competent. 

Een heterogene groep van ernstige bijwerkingen 

van medicatie wordt beschreven 

via een ‘Drug reaction with eosinofilie 

and systemic symptoms’ (DRESS). Het cutane 

fenotype heeft een aantal verschijningsvormen, 

begeleid door een variatie 

aan systemische kenmerken waaronder 

koorts, hematologische abnormaliteiten 

en viscerale betrokkenheid, het vaakst de 

lever. Er zijn nog geen klinische markers 

van de prognose geïdentificeerd. Dit onderzoek 

betrof de signalen die de huid afgeeft 

en dermatopathologische kenmerken 

van DRESS om deze markers op het spoor 

te komen. De auteurs maakten daartoe een 

review van de klinische kenmerken, dermatopathologie 

en het verloop van 27 gevallen 

van DRESS die achtereenvolgens 

bij een kliniek werden behandeld. 

Er werden 4 duidelijk verschillende patronen 

van betrokkenheid van de huid 

geïdentificeerd: (1) urticarieel papulair 

exantheem (13 patiënten, 48%), (2) morbilliform 

erytheem (3, 11%), (3) exfoliatieve 

erythroderma (3, 11%), (4) een op erythema 

multiforme lijkende reactie met 

atypische schietschijflaesies (8, 30%). Alle 

patiënten liepen koorts op, 24 hadden 

lymfadenopathie en 25 perifere eosinofilie; 

het vaakst bij DRESS betrokken orgaan 

was de lever (alle 27 patiënten). Wat 

betreft de dermatopatische kenmerken, 

hadden 16 patiënten met DRESS een oppervlakkige 

spongiotische dermatitis. Een 

kleiner aantal, 9, vertoonde een degeneratie 

van de vacuolen in basaalcellen en necrotische 

keratinocyten. De patiënten met 

deze uit biopsie verkregen resultaten 

hadden vaker een op erythema multiforme 

lijkend cutaan fenotype, en ernstiger 

leveraandoeningen. Drie patiënten 

overleden, waarvan twee na een mislukte 

levertransplantatie. 

Deze serie is de eerste met een gedetailleerde 

dermatologische beschrijving van 

patiënten met DRESS, en de tot nu toe 

grootste serie in het Verenigd Koninkrijk. 

De resultaten suggereren een mogelijke 

prognostische rol van dermatologische en 

dermatopathische resultaten in DRESS, en 

wel wat betreft de prognose van de ernst 

van de viscerale betrokkenheid bij dit 

syndroom. Het volgende was al bekend 

over DRESS: (1) Reactie op medicatie, met 

eosinofilie en systemische symptomen 

(DRESS) doet zich klinisch heterogeen 

voor, met een huideruptie met een variabele 

morfologie; (2) DRESS leidt tot een 

aanzienlijke morbiditeit en mortaliteit, 

waarbij meestal de lever betrokken is, 

maar ook renale, pulmonaire en pericardiale 

aandoeningen komen voor. Het volgende 

wordt door dit onderzoek bijgedragen: 

(1) Het cutane fenotype in DRESS kan 

worden gecategoriseerd als een urticarieel 

papulair exantheem, a morbilliform erytheem, 

exfoliatieve erythroderma of een 

op erythema multiforme lijkende reactie; 

(2) Een op erythema multiforme lijkende 

eruptie DRESS kan een ernstiger hepatische 

betrokkenheid voorspellen. 

Auteur: Walsh S, Diaz-Cano S, Higgins E, 

Morris-Jones R, Bashir S, Bernal W, 

Creamer D. 

Adres: Departments of Dermatology, Histopathology, 

and Hepatology, King‘s College Hospital, 

Denmark Hill, London SE5 9RS, UK. 

sarahwalsh1@nhs.net 

Studie: Drug reaction with eosinophilia and 

systemic symptoms: is cutaneous phenotype 

a prognostic marker for outcome? 

A review of clinicopathological features of 

27 cases 

Bron: Br J Dermatol. 2013 Feb;168(2):391-401. 

doi: 10.1111/bjd.12081. 


VERKORTE PRODUCTINFORMATIE REMICADE ® (infliximab). 

NAAM VAN HET GENEESMIDDEL: Remicade ® 100 mg poeder voor concentraat voor oplossing 

voor infusie. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Per injectieflacon 100 mg 

infliximab, chimerische humaan-muriene IgG1 monoklonale antistof. Na reconstitutie 10 mg 

infliximab per ml. THERAPEUTISCHE INDICATIES: Reumatoïde artritis: in combinatie met 

methotrexaat (MTX) voor vermindering van klachten en symptomen evenals verbetering van 

fysiek functioneren bij volwassen patiënten met actieve ziekte wanneer respons op DMARDs 

inclusief MTX onvoldoende was, of bij volwassen patiënten met ernstige, actieve en progressieve 

ziekte die niet eerder behandeld werden met MTX of andere DMARDs. Ziekte van Crohn bij 

volwassenen: Behandeling van matige tot ernstige, actieve ziekte van Crohn bij volwassen 

patiënten die nog niet reageerden ondanks volledige en adequate behandeling met corticosteroïd 

en/of immunosuppressivum, of als zulke therapie niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is; 

behandeling van actieve ziekte van Crohn met fistelvorming bij volwassen patiënten die nog niet 

reageerden ondanks volledige en adequate conventionele behandeling. Ziekte van Crohn bij 

pediatrische patiënten: Behandeling van ernstige, actieve ziekte van. Crohn bij kinderen en 

adolescenten van 6 - 17 jaar die nog niet reageerden op conventionele therapieën incl. 

corticosteroïd, immunomodulator en primaire voedingstherapie; of als zulke behandeling niet 

verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Remicade is alleen onderzocht in combinatie met 

conventionele immunosuppressieve therapie. Colitis ulcerosa bij volwassenen (UC): Behandeling 

van matige tot ernstige actieve UC bij volwassen patiënten die niet voldoende reageerden op 

conventionele therapie incl. corticosteroïden en 6-mercaptopurine (6-MP) of azathioprine (AZA), 

of als zulke therapie niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Colitis ulcerosa bij pediatrische 

patiënten: Behandeling van ernstig actieve UC bij kinderen en adolescenten van 6-17 jaar die niet 

voldoende reageerden op conventionele therapie incl. corticosteroïden en 6-MP of AZA, of als 

zulke therapie niet verdragen wordt of gecontra-indiceerd is. Spondylitis ankylosans (AS): 

Behandeling van ernstige, actieve AS bij volwassen patiënten die onvoldoende reageerden op 

conventionele therapie. Artritis psoriatica (PsA): Behandeling van actieve en progressieve PsA bij 

volwassen patiënten wanneer respons DMARDs onvoldoende was. Remicade moet worden 

toegediend in combinatie met MTX of alleen bij patiënten met intolerantie of contra-indicatie 

voor MTX. Remicade bleek het fysiek functioneren bij patiënten met PsA te verbeteren en 

progressiesnelheid van perifere gewrichtsbeschadiging te verminderen, gemeten met 

röntgenfoto’s bij patiënten met polyarticulaire symmetrische subtypen van de ziekte. Psoriasis: 

Behandeling van matige tot ernstige plaque psoriasis bij volwassen patiënten die niet reageerden 

op andere systemische therapie incl. ciclosporine, MTX of PUVA, of als zulke therapie gecontraindiceerd 

is of niet verdragen wordt. CONTRA-INDICATIES: Overgevoeligheid voor infliximab, 

andere muizenproteïnen of één van de hulpstoffen, tuberculose of andere ernstige infecties zoals 

sepsis, abcessen en opportunistische infecties, matig/ernstig hartfalen (NYHA-klasse III/IV) . 

BELANGRIJKSTE WAARSCHUWINGEN EN VOORZORGEN BIJ GEBRUIK: Infusiereacties en 

overgevoeligheid: Acute infusiereacties, waaronder afylactische reacties kunnen optreden binnen 

enkele seconden of uren na infusie. Indien acute infusiereacties optreden, moet de infusie 

onmiddellijk stopgezet worden. Noodmiddelen zoals adrenaline, een antihistaminicum, 

corticosteroïden en een beademingscanule moeten beschikbaar zijn. Voorafgaande behandeling 

met bv. een antihistaminicum, hydrocortison en/of paracetamol is mogelijk om milde en 

voorbijgaande effecten te vermijden. Infecties: patiënten die TNF-blokkers gebruiken zijn 

gevoeliger voor ernstige infecties. De incidentie van ernstige infecties was hoger bij patiënten 

ouder dan 65 jaar dan bij patiënten jonger dan 65 jaar. Enkele hadden een fatale afloop. Bij 

ouderen dient speciale aandacht te worden besteed aan het risico op infectie. In klinische studies 

worden infecties vaker bij pediatrische patiënten gemeld dan bij volwassen patiënten. Als zich een 

nieuwe infectie ontwikkelt tijdens behandeling dient de patiënt nauwgezet te worden 

gecontroleerd en volledige diagnostische evaluatie te ondergaan. Stop met Remicade als de 

patiënt een nieuwe ernstige infectie of sepsis ontwikkelt en start geschikte antimicrobiële of 

antischimmelbehandeling. Aangezien eliminatie van infliximab tot zes maanden kan duren, dient 

controle op infecties gedurende deze periode voortgezet te worden. Tuberculose: Vóór, tijdens en 

na behandeling met Remicade dient nauwlettend gecontroleerd te worden op TBC Als actieve TBC 

wordt vastgesteld, mag geen behandeling met Remicade worden ingesteld. Als latente TBC wordt 

vermoed, als er verscheidene of significante risicofactoren voor het ontwikkelen van TBC zijn of 

een voorgeschiedenis van latente of actieve TBC waarbij een adequate behandeling niet kan 

worden bevestigd, moeten in overleg met een arts met expertise op dit gebied, de voordelen en 

risico’s van de behandeling met Remicade zorgvuldig worden afgewogen. Alle patiënten dienen 

ook medisch advies in te winnen bij klachten en/of symptomen die mogelijk op TBC wijzen tijdens 

of na de behandeling met Remicade. Invasieve schimmelinfecties: Bij met Remicade behandelde 

patiënten moet invasieve schimmelinfectie zoals aspergillose, candidiase, pneumocystose, 

histoplasmose, coccidioïdomycose of blastomycose worden vermoed als zij ernstige systemische 

ziekte ontwikkelen. Een arts met deskundigheid bij het diagnosticeren en behandelen van 

invasieve schimmelinfecties moet bij onderzoek van deze patiënten in een vroeg stadium 

geraadpleegd worden. Voor patiënten die gewoond/gereisd hebben in/naar gebieden waar 

invasieve schimmelinfecties voorkomen, moeten de voor- en nadelen van behandeling met 

Remicade vóór instelling van Remicade zorgvuldig worden afgewogen. Ziekte van Crohn met 

fistelvorming: Bij patiënten met ziekte van Crohn met fistelvorming met acute, suppuratieve fistels 

mag geen behandeling met Remicade worden ingesteld voordat een mogelijke infectiebron, 

voornamelijk abcessen, is uitgesloten (zie rubriek 4.3). Hepatitis B (HBV) reactivering: HBV 

reactivering kwam voor bij chronische HBV-dragers die een TNF antagonist kregen (incl. 

infliximab), soms met fatale afloop. Vóór behandeling met Remicade moet op HBV worden getest. 

Indien positief wordt getest, wordt aanbevolen te overleggen met een arts die deskundig is in de 

behandeling van HBV. HBV-dragers voor wie Remicade vereist is, moeten nauwgezet worden 

gevolgd. Indien HBV-reactivering zich ontwikkelt, moet Remicade worden stopgezet. Lever- en 

galaandoeningen: Zeer zeldzame gevallen van geelzucht en niet-infectieuze hepatitis, soms met 

tekenen van auto-immune hepatitis, zijn gezien tijdens post-marketing ervaring met Remicade. 

Gelijktijdige toediening van een TNF-remmer en anakinra: Ernstige infecties en neutropenie zijn 

gezien tijdens klinische onderzoeken met gelijktijdig gebruik van anakinra en een andere TNFremmer, 

etanercept, zonder bijkomend klinisch voordeel boven etanercept alleen. Daarom 

wordt Remicade in combinatie met anakinra niet aanbevolen. Gelijktijdige toediening van een 

TNF-remmer en abatacept: In klinische studies is gelijktijdige toediening van een TNFremmer 

en abatacept geassocieerd met verhoogd risico op infecties incl. ernstige infecties 

vergeleken met TNF antagonist alleen, zonder verhoogd klinisch voordeel. Combinatie van 

Remicade met abatacept wordt niet aanbevolen. Gelijktijdige toediening met andere 

biologische geneesmiddelen: Er is onvoldoende informatie over het gelijktijdig gebruik van 

infliximab met andere biologische geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling 

van dezelfde aandoeningen. Het gelijktijdig gebruik wordt niet aanbevolen vanwege het 

mogelijk verhoogde risico op infectie en andere potentiële farmacologische interacties. 

Wisselen tussen biologische DMARDs: Voorzichtigheid en toezicht zijn geboden bij het 

overstappen van het ene biologische geneesmiddel op het andere, omdat overlappende 

biologische activiteit de kans op bijwerkingen, waaronder infecties, verder kan vergroten. 

Vaccinaties: Er zijn geen gegevens over respons op vaccinatie met levende vaccins of 

secundaire transmissie van infecties door levende vaccins bij patiënten die anti-TNF-therapie 

krijgen. Het wordt aangeraden levende vaccins niet gelijktijdig toe te dienen. Het wordt 

aanbevolen om bij pediatrische patiënten, indien mogelijk, alle vaccinaties bij te werken 

volgens de huidige vaccinatierichtlijnen alvorens met Remicade te starten. Autoimmuunprocessen: 

Relatieve TNF-deficiëntie door anti-TNF-therapie kan leiden tot het 

begin van een auto-immuunproces. Neurologische effecten: TNF-remmers incl. infliximab zijn 

geassocieerd met gevallen van nieuwe of verergerde klinische symptomen en/of radiografisch 

aangetoonde demyeliniserende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (CZS), incl. 

multiple sclerose en demyeliniserende aandoeningen van het perifere zenuwstelsel, 

waaronder het syndroom van Guillain-Barré. Stoppen met Remicade dient te worden 

overwogen als deze aandoeningen zich ontwikkelen. Maligniteiten en lymfoproliferatieve 

aandoeningen: In de gecontroleerde delen van klinische onderzoeken met TNF-remmers 

werden meer maligniteiten waaronder lymfoom waargenomen bij de TNF-remmer-groep in 

vergelijking met de controlegroep. Voorzichtigheid is geboden bij psoriasis en een 

voorgeschiedenis van extensieve immunosuppressieve therapie of aanhoudende PUVAbehandeling. 

Post-marketing is zelden hepatosplenisch T-cellymfoom gemeld bij patiënten 

behandeld met TNF remmers, incl. Remicade. Maligniteiten, soms met fatale afloop, zijn 

gemeld bij kinderen, adolescenten en jongvolwassenen (tot 22 jaar) behandeld met TNFblokkers, 

inclusief Remicade (start van de behandeling ≤ 18 jaar), in de postmarketingsituatie. 

Ongeveer in de helft van de gevallen ging het om een lymfoom. In de andere gevallen ging het 

om verschillende maligniteiten, waaronder zeldzame maligniteiten die gewoonlijk in verband 

worden gebracht met immunosuppressie. Een risico op de ontwikkeling van maligniteiten bij 

kinderen en adolescenten die met TNF-blokkers worden behandeld, kan niet worden 

uitgesloten. Bij patiënten behandeld met TNF-blokkerende therapie, waaronder Remicade, 

zijn melanomen en Merkelcelcarcinomen gemeld. Periodiek onderzoek van de huid wordt 

aanbevolen, in het bijzonder bij patiënten met risicofactoren voor huidkanker. Hartfalen: 

Voorzichtigheid is geboden bij mild hartfalen (NYHA-klasse I/II). Hematologische reacties: 

Er zijn meldingen geweest van pancytopenie, leukopenie, neutropenie en trombocytopenie 

bij patiënten die TNF-blokkers, incl. Remicade, gebruiken. BIJWERKINGEN: 

Bovensteluchtweginfectie was de meest voorkomende, in klinisch onderzoek gemelde 

bijwerking die optrad bij 25,3 % van de infliximabgroep vs. 16,5 % van de controlegroep. De 

ernstigste bijwerkingen bij gebruik van TNF-blokkers die gemeld zijn voor Remicade zijn HBVreactivatie, 

CHF, ernstige infecties (incl. sepsis, opportunistische infecties en TBC), 

serumziekte (vertraagde overgevoeligheidsreacties), hematologische reacties, SLE/lupusachtig 

syndroom, demyeliniserende aandoeningen, lever-galaandoeningen, lymfoom, HSTCL, 

intestinaal of perianaal abces (bij de ziekte van Crohn) ernstige infusiereacties. Zeer vaak: 

virale infecties (bijv. griep, herpes), hoofdpijn, bovensteluchtweginfectie, sinusitis, 

abdominale pijn, misselijkheid, infusie gerelateerde reactie, pijn. Vaak: bacteriële infecties 

(bijv. sepsis, cellulitis, abces), neutropenie, leukopenie, anemie, lymfadenopathie, symptoom 

bij respiratoire allergie, depressie, slapeloosheid, vertigo, duizeligheid, hypesthesie, 

paresthesie, conjunctivitis, tachycardie, palpitaties, hypotensie, hypertensie, ecchymose, 

opvliegers, flushing, lagere luchtweginfectie (bijv. bronchitis, pneumonie), dyspneu, 

epistaxis, gastro-intestinale hemorragie, diarree, dyspepsie, gastro-oesofageale reflux, 

obstipatie, abnormale hepatische functie, verhoogde transaminasen, eerste symptomen of 

verergering van psoriasis incl. psoriasis pustulosa (vooral handpalmen en voetzolen), 

urticaria, uitslag, pruritus, hyperhidrose, droge huid, fungale dermatitis, eczeem, alopecia, 

artralgie, myalgie, rugpijn, urineweginfectie, pijn op de borst, vermoeidheid, koorts, reactie 

op de injectieplaats, koude rillingen, oedeem. Soms: tuberculose, schimmelinfecties (bijv. 

candidiasis), trombocytopenie, lymfopenie, lymfocytose, anafylactische reactie, lupusachtig 

syndroom, serumziekte of op serumziekte lijkende reactie, amnesie, agitatie, verwardheid, 

slaperigheid, nervositeit, convulsies, neuropathie, keratitis, periorbitaal oedeem, hordeolum, 

hartfalen (nieuw of verergering), aritmie, syncope, bradycardie, perifere ischemie, 

tromboflebitis, hematoom, pulmonaal oedeem, bronchospasme, pleuritis, pleurale effusie, 

intestinale perforatie, intestinale stenose, diverticulitis, pancreatitis, cheilitis, hepatitis, 

hepatocellulaire beschadiging, cholecystitis, bulleuze eruptie, onychomycose, seborroe, 

rosacea, huidpapilloom, hyperkeratose, abnormale huidpigmentatie, pyelonefritis, vaginitis, 

verstoord genezingsproces, positieve autoantistoftest. Zelden: meningitis, opportunistische 

infecties (zoals invasieve schimmelinfecties [pneumocystose, histoplasmose, aspergillose, 

coccidioïdomycose, cryptococcose, blastomycose], bacteriële infecties [atypische 

mycobacteriële, listeriose, salmonellose] en virale infecties [cytomegalovirus]), parasitaire 

infecties, reactivering van hepatitis B, lymfoom, non-Hodgkinlymfoom, de ziekte van 

Hodgkin, leukemie, melanoom, agranulocytose, trombotische trombocytopenische purpura, 

pancytopenie, hemolytische anemie, idiopathische trombocytopenische purpura, 

anafylactische shock, vasculitis, sarcoïd-achtige reactie, myelitis transversa, demyeliniserende 

aandoeningen van het centrale zenuwstelsel (multipele sclerose-achtige ziekte en neuritis 

optica), demyeliniserende aandoeningen van het perifere zenuwstelsel (zoals het syndroom 

van Guillain-Barré, chronische inflammatoire demyeliniserende polyneuropathie en 

multifocale motorische neuropathie), endoftalmitis, cyanose, pericardeffusie, verstoorde 

bloedsomloop, petechie, vasospasme, interstitiële longziekte (inclusief snel progressieve 

ziekte, longfibrose en pneumonitis), auto-immune hepatitis, geelzucht, toxische epidermale 

necrolyse, syndroom van Stevens-Johnson, erythema multiforme, furunculose, 

granulomateuze laesie, abnormale complementfactor. Niet bekend: hepatosplenisch 

T-cellymfoom (vooral bij adolescenten en jonge volwassenen met de ziekte van Crohn en UC), 

Merkelcelcarcinoom, tijdelijk minder goed zien, tijdens of binnen 2 uur na de infusie, 

myocardischemie/myocardinfarct tijdens of binnen 2 uur na de infusie, leverfalen. 

FARMACOTHERAPEUTISCHE GROEP: TNF-remmers, ATC-code: L04AB02. 

REGISTRATIEHOUDER: Janssen Biologics B.V., Einsteinweg 101, 2333 CB Leiden, Nederland. 

LOKALE VERTEGENWOORDIGER: MSD BV, Waarderweg 39, 2031 BN, Haarlem, tel. 0800- 

9999000, medicalinfo.nl@merck.com REGISTRATIENUMMERS: EU/1/99/116/001-005. 

AFLEVERSTATUS: UR. DATUM SPC: 19 november 2012. *Voor de volledige en meest recente 

productinformatie verwijzen wij naar de huidig goedgekeurde Samenvatting van de 

Productkenmerken, zie www.ema.europa.eu. 

Referenties 

1. Remicade, Summary of Product Characteristics. 2. Enbrel. Summary of Product Characteristics. 

3. Humira. Summary of Product Characteristics. 4. Stelara. Summary of Product 

Characteristics. 5. Reich K et al. Lancet 2005; 366: 1367-74. 6. Rich P et al. J Am Acad 

Dermatol 2008;58:224-31. 7. Reich K et al. Dermatology 2010; 221(2):172-8. 8. Kavanaugh 

A et al. Ann Rheum Dis. 2007;66(4):498–505. 9. Gottlieb AB et al. Journal of the American 

Academy of Dermatology Vol. 67, Issue 4, Pages 642-650

vraagt om 

een behandeling met een 

DERM-1047852-0049 Voor meer productinformatie en referenties zie de verkorte SPC elders in dit blad. 

Remicade kan als enige TNF-alfa-remmer op gewicht gedoseerd worden. 1-4 

Remicade zorgt voor een significante verbetering van alle manifestaties van nagelpsoriasis. 5-7 

Remicade zorgt voor significant minder patiënten met dactylitis of enthesitis. 8 

PSunrise: Veel patiënten die falen op etanercept hebben baat bij Remicade. 9 

Het is tijd voor 

(infliximab) 

Postbus 581, 2003 PC Haarlem. www.msd.nl, Tel: 0800 – 9999000, e-mail: medicalinfo.nl@merck.com 

REMICADE (infliximab) is een geregistreerd handelsmerk van Janssen Biologics B.V. Raadpleeg de volledige productinformatie (SPC) alvorens REMICADE voor te schrijven.

16 Kompakt 


Schokkend hoog percentage gevallen van overgewicht onder kinderen met psoriasis 

Wanted: voedings- en lifestyle coach 

Deze studie onderzocht de relatie tussen 

excessieve en centrale adipositas en de 

ernst van pediatrische psoriasis. 

Het betrof hier een multicenter, dwarsdoorsnede 

onderzoek van 409 kinderen 

met psoriasis. De aandoening werd geclassificeerd 

als mild (slechtste score op de 

Physician‘s Global Assessment score ≤3 

met lichaamsoppervlak ≤10%) of ernstig 

(slechtste score op de Physician‘s Global 

Assessment score ≥3 met lichaamsoppervlak 

>10%). De tussen 19 juni 2009 en 

2 december 2011 bij het onderzoek betrokken 

kinderen kwamen uit 9 landen. De belangrijkste 

uitkomstmaten waren excessieve 

adipositas (body mass index 

percentiel) en centrale adipositas (middel 

omvang percentiel en middel/lengte ratio). 

Excessieve adipositas (BMI ≥85 percentiel) 

kwam voor bij 37,9% van deze psoriatische 

kinderen (n=155) vs. 20,5% van de 

controlepersonen (n=42), maar het verschil 

in ernst was niet significant. De odds 

ratio (95% BI) voor obesitas (BMI ≥95 percentiel) 

bij alle psoriatische kinderen vs. 

controles was 4,29 (1,96-9,39) en was hoger 

bij ernstige (4,92; 2,20-10,99) dan bij 

milde psoriasis (3,60; 1,56-8,30), met 

name in de Verenigde Staten (7,60; 2,47- 

23,34 respectievelijk 4,72; 1,43-15,56). 

Voor alle deelnemers internationaal gezien 

kwam een omvang van het midden 

boven het 90 percentiel voor bij 9,3% van 

de controles (n=19), 14,0% van de gevallen 

met milde psoriasis (n=27), en 21,2% van 

de gevallen met ernstige psoriasis (n=43); 

de incidentie was het hoogste in de VS met 

12,0% (n=13), 20,8% (16) respectievelijk 

31,1% (32). De omvang-lengte ratio was 

significant hoger bij psoriatische dan bij 

controle kinderen (0,48 vs. 0,46) maar was 

niet beïnvloed door de ernst van de psoriasis. 

Kinderen met de ernstige psoriasis, 

maar met milde psoriasis bij de start, vertoonden 

geen significant verschil in excessieve 

of centrale adipositas vergeleken 

met kinderen die vanaf de start ernstige 

psoriasis hadden. 

Globaal beschouwd hebben kinderen met 

psoriasis excessieve adipositas en toegenomen 

centrale adipositas, ongeacht de 

ernst van de psoriasis. De toegenomen 

metabolische risico’s die gepaard gaan 

met excessieve en centrale adipositas nopen 

tot vroege monitoring en veranderingen 

in de levensstijl. 

Auteur: Paller AS, Mercy K, Kwasny MJ, 

Choon SE, Cordoro KM, Girolomoni G, 

Menter A, Tom WL, Mahoney AM, Oostveen 

AM, Seyger MM. 

Studie: Association of Pediatric Psoriasis 

Severity With Excess and Central Adiposity: 

An International Cross-Sectional Study 

Bron: Arch Dermatol. 2012 Nov 19:1-11 

doi: 10.1001/jamadermatol.2013.1078 

[Epub ahead of print] 


Allergisch handeczeem veroorzaakt door chemische stoffen in steriele non-latex operatiehandschoenen 

Snijden met jeuk? No not amusing 

Bij medewerkers in de operatiekamer is 

een toename van beroepsmatige handeczeem 

geconstateerd. Dit onderzoek betrof 

16 patiënten met deze aandoening die 

wordt veroorzaakt door rubber operatiehandschoenen 

en er werd een methode 

beschreven voor de analyse van de concentratie 

aan allergenen in de handschoenen. 

Plaktesten werden uitgevoerd bij de 

medewerkers, met een standaard rubber 

chemische serie, en bij de eigen handschoenen 

van de medewerkers. Ook werd 

een methode ontwikkeld voor de bepaling 

van 1,3-diphenylguanidine (DPG) en cetylpyridinium 

chloride in de handschoenen. 

Contactallergie voor thiuram mix 

werd bij 8 van de 16 patiënten gevonden, 

en 12 van de 16 patiënten reageerden op 

DPG. Bij 7 van 8 patiënten, werd contact 

allergie voor cetylpyridinium chloride gevonden. 

In de handschoenen van de patiënten 

werden cetylpyridinium chloride 

en DPG gedetecteerd met hogere concentraties 

aan de binnenkant van de handschoenen 

dan aan de buitenkant. De 

meeste patiënten hadden tientallen jaren 

aan operaties meegewerkt, maar hun 

handeczeem was slechts enkele maanden 

oud. 

Contactallergie voor DPG in operatiehandschoenen 

is wel in twijfel getrokken, 

maar dit onderzoek heeft de aanwezigheid 

van DPG en cetylpyridinium chloride in 

de gebruikte handschoenen met een gemodificeerde 

analysemethode aangetoond. 

De aanwezigheid van deze chemische 

stoffen in operatiehandschoenen 

veroorzaakte een toename in beroepsmatige 

contactdermatitis bij medewerkers in 

de operatiekamer. 

Auteur: Pontén A, Hamnerius N, Bruze M, 

Hansson C, Persson C, Svedman C, Thörneby 

Andersson K, Bergendorff O. 

Adres: Lund University, Skåne University 

Hospital, SE-205 02 Malmö, Sweden Department 

of Dermatology, Skåne University 

Hospital, Lund, Sweden Department of Dermatology, 

Central Hospital, SE-291 85 Kristianstad, 

Zweden 

Studie: Occupational allergic contact dermatitis 

caused by sterile non-latex protective 

gloves: clinical investigation and chemical 

analyses 

Bron: Contact Dermatitis. 2013 

Feb;68(2):103-10. doi: 10.1111/cod.12010. 

Epub 2012 Dec 4 



17 

Behandeling van rijpe brandwond littekens met een gefractioneerde CO2 laser 

Zowel klinisch als histologisch gunstige resultaten 

Dit onderzoek was gericht op de beoordeling 

van rijpe brandwond littekens, behandeld 

met een gefractioneerde CO2 laser, 

voor wat betreft histologische 

architectuur, type I - III collageen ratio’s, 

dichtheid van elastisch weefsel, en subjectieve 

maten voor klinische verbeteringen. 

Het betrof hier een niet gecontroleerde, 

prospectieve studie van patiënten 

met rijpe brandwond littekens vanuit een 

klinisch en histologisch perspectief. Vóór 

en 2 maanden na 3 behandelingen werden 

biopten verzameld. Het weefsel werd geprepareerd 

met een Verhoff von Giesen 

(VVG) kleuring om het elastische weefsel 

te onderscheiden en met een Herovici 

kleuring om tussen de collageen typen I, 

II en III te kunnen differentiëren. De patiënten 

waren doorgestuurd door de 

Grossman Burn Centers. Van 18 deelnemende 

patiënten met rijpe brandwond littekens 

voltooiden 10 de volledige behandelingsprocedure. 

De patiënten ontvingen 

3 behandelingen met een gefractioneerde 

CO2 laser. De voornaamste uitkomstmaten 

waren de scores op de Vancouver Litteken 

Schaal en de Patiënt en Waarnemer Litteken 

Schaal. In een histologische analyse 

werd imaging software gebruikt om de 

veranderingen in collageen subtype en 

elastisch weefsel te bepalen. Ook werd een 

beoordelingsschaal ontwikkeld voor de 

vergelijking van normale respectievelijk 

door littekens beïnvloede architectuur. 

De eerste hypothese was dat een significante 

histologische verbetering zou optreden 

en de tweede dat een significante toename 

in type III collageen expressie of 

een afname in type I collageen expressie 

zou plaatsvinden. Beide hypothesen werden 

bevestigd. Er waren geen significante 

veranderingen in elastisch weefsel. Significante 

verbeteringen werden in alle gegevens 

geconstateerd. 

De behandeling met een gefractioneerde 

CO2 laser verbeterde het uiterlijk van de 

rijpe brandwond littekens en resulteerde 

in een significante verbetering van de collageen 

architectuur. Bovendien werd in de 

behandelde huidgedeelten een profiel van 

collageen subtypen (I en III) verkregen dat 

leek op dat van niet verwonde huid. 

Auteur: Ozog DM, Liu A, Chaffins ML, 

Ormsby AH, Fincher EF, Chipps LK, Mi QS, 

Grossman PH, Pui JC, Moy RL. 

Adres: Department of Dermatology, Henry 

Ford Hospital, Detroit, Michigan 48202, 

USA 

Studie: Evaluation of clinical results, histological 

architecture, and collagen expression 

following treatment of mature burn 

scars with a fractional carbon dioxide laser 

Bron: JAMA Dermatol. 2013 Jan;149(1):50- 

7. doi: 10.1001/2013.jamadermatol.668 


Acitretine voor de behandeling van cutaan T-cel lymfoom 

“Oude vriend” blijkt prima adjuvans 

Bexarotene is het enige retinoïd dat door 

de Food and Drug Administration is goedgekeurd 

voor behandeling van cutaan T- 

cell lymfoom (CTCL), maar dit middel 

heeft een aantal bijwerkingen die met tamelijk 

hoge frequentie voorkomen. Acitretine 

wordt nu en dan genoemd als een effectieve 

therapie voor CTCL, maar 

onderzoek lijkt te ontbreken. De auteurs 

wilden de effectiviteit en tolerantie van 

acitretine als primaire adjuvante therapie 

voor CTCL onderzoeken. Zij voerden 

daartoe een retrospectieve review uit van 

gegevens over patiënten met CTCL die in 

één centrum voor tertiaire zorg met acitretine 

waren behandeld. 

In totaal waren gegevens van 32 patiënten 

met CTCL beschikbaar, 56% mannen, 44% 

vrouwen, 47% blank, 47% zwart en 6% 

anders gekleurd, van wie 29 mycosis fungoides 

hadden, 2 Sézary syndroom, en 1 

verder niet gespecificeerde CTCL. De mediane 

leeftijd van de patiënten was 55 

jaar. Van de patiënten hadden 3% CTLC 

stadium IA, 69% IB/IIA, 16% IIB, 6% III, 

en 6% stadium IV. Zij ontvingen of alleen 

acitretine (6) of ter aanvulling op een andere 

therapie (26). Het algehele reponspercentage 

was 59%; 25% van de patiënten 

had de aandoening in een stabiel stadium 

en 16% in een progressief stadium. De mediane 

duur van de respons was 28 maanden. 

Ongewenste bijwerking waren in het 

algemeen mild, maar 5 patiënten moesten 

de behandeling afbreken. Een beperking 

was het geringe aantal patiënten, waarvan 

de meesten tevens een andere therapie 

volgden. Daarom is een meer precieze 

vaststelling van een specifieke respons op 

acitretine moeilijk. 

Acitretine wordt in elk geval goed verdragen 

en is potentieel effectief voor een behandeling 

van CTCL in een vroeg stadium. 

Een respons op acitretine, hetzij als 

adjuvante hetzij als monotherapie, is vergelijkbaar 

met de respons op orale middelen 

die recent zijn goedgekeurd voor 

deze aandoening. 

Auteur: Cheeley J, Sahn RE, DeLong LK, 

Parker SR. 

Adres: Department of Dermatology, Emory 

University, Atlanta, Georgia 30322, USA 

Studie: Acitretin for the treatment of cutaneous 

T-cell lymphoma 


Feb;68(2):247-54. doi: 10.1016/j. 

jaad.2012.07.013. Epub 2012 Aug 20 

Website: www.jaad.org

18 Kompakt 


Opvattingen van dermatologen over de veiligheid en effectiviteit van behandelingen van psoriasis 

Opvallend veel variaties in ervaringen en percepties 

Multipele systemische behandelingen zijn 

beschikbaar voor matig tot ernstige psoriasis, 

maar de perceptie van de dermatoloog 

van deze behandelingen is onbekend. 

De perceptie van de arts kan het voorschrijven 

van middelen en het resultaat 

voor de patiënt beïnvloeden, en het kan de 

variaties in de klinische praktijk verklaren. 

De auteurs wilden de variatie in de 

opvattingen van dermatologen over de 

veiligheid en effectiviteit van psoriasis 

behandelingen beschrijven en evalueren 

hoe deze relateren aan de karakteristieken 

en behandelingsvoorkeuren van de dermatoloog. 

Het betrof hier een cross-sectie 

mail overzicht van een random steekproef 

van 500 leden van de National Psoriasis 

Foundation (NPF) en 500 leden van de 

American Academy of Dermatology 

(AAD) die allen psoriasis behandelden. 

Van de 989 clinici die werden bereikt beantwoordden 

246 NPF leden en 141 AAD 

leden de toegestuurde vragen (een 39% 

respons). De respondenten vonden dat infliximab, 

ustekinumab, cyclosporine en 

adalimumab het best scoorden voor klaring 

van de huid na 3 maanden (67%- 

75%). Etanercept, adalimumab, ultraviolet 

B en ustekinumab werden beschouwd als 

de veiligste middelen met de laagste kans 

op het afbreken van de behandeling (9%- 

11%). Tot 49% van de respondenten ‘wisten 

niet’ wat de effectiviteit of waarschijnlijkheid 

van de bijwerkingen waren; 

de berekende variatiecoëfficiënten waren 

hoger voor de ervaren waarschijnlijkheid 

van bijwerkingen dan voor de ervaren effectiviteit. 

Er waren weinig significante 

associaties tussen de perceptie van veiligheid 

en effectiviteit en karakteristieken 

van de respondenten, en de behandelingsvoorkeuren 

waren niet consistent predictief 

voor de percepties. Beperkingen van 

dit onderzoek waren dat alleen dermatologen 

met belangstelling voor de behandeling 

van psoriasis ondervraagd werden en 

dat de algemene percepties aan het licht 

kwamen via het schema van een overzicht. 

Percepties kunnen verschillen tussen 

respondenten en non-respondenten. 

De conclusie is dat dermatologen die psoriasis 

behandelen een grote variatie laten 

zien in perceptie van de effectiviteit en 

vooral de veiligheid van systemische behandelingen 

van de aandoening. 

Auteur: Abuabara K, Wan J, Troxel AB, 

Shin DB, Van Voorhees AS, Bebo BF Jr, Krueger 

GG, Callis Duffin K, Gelfand JM. 

Adres: Department of Dermatology, University 

of Pennsylvania Perelman School of 

Medicine, Philadelphia, Pennsylvania 

19104, USA 

Studie: Variation in dermatologist beliefs 

about the safety and effectiveness of treatments 

for moderate to severe psoriasis. 


Feb;68(2):262-9 

doi: 10.1016/j.jaad.2012.07.007 

Epub 2012 Aug 19 

Website: www.jaad.org 

Studie in Australië: Hoge vitamine D spiegels door zon bieden geen garantie tegen huidkanker 

Vitamine D tekort? Liever niet zonnen, maar pillen slikken 

Vitamine D kan een gunstige effect op 

huidkanker hebben, maar op populatieonderzoek 

gebaseerde evidentie ontbreekt. 

De auteurs onderzochten het verband tussen 

de vitamine D status van personen en 

het risico op huidkanker bij een populatie 

in subtropisch Australië. Zij analyseerden 

de prospectieve incidentie van huidkanker 

gedurende 11 jaar na een bepaling van serum 

25(OH)-vitamine D bij de start van 

het onderzoek van 1191 volwassenen (gemiddelde 

leeftijd 54 jaar) en pasten multivariate 

logistische regressieanalyse toe 

voor de aanpassing van schattingen van 

het risico voor leeftijd, geslacht, gedetailleerde 

bepalingen van de tijd die gewoonlijk 

buiten worden doorgebracht, fenotypische 

karakteristieken en andere 

mogelijke toevalsvariabelen. 

Deelnemers met een serum 25(OH)-vitamine 

D concentratie > 75 nmol–1 ontwikkelden 

vaker basaalcelcarcinoom dan 

deelnemers met een lagere concentratie 

(OR=1.51; 95% BI 1,10-2,07; P=0,01) en 

melanoom (OR=2,71; 95% BI 0,98-7,48; 

P=0,05). De incidentie van squameus celcarcinoom 

was lager bij personen met een 

serum 25(OH)-vitamine D concentratie > 

75 nmol–1 vergeleken met deelnemers 

met een lagere concentratie (OR=0,67; 

95% BI 0,44-1,03; P=0,07). De vitamine D 

status was niet geassocieerd met de incidentie 

van huidkanker als deelnemers waren 

geclassificeerd als boven of beneden 

50 nmol–1 25(OH)-vitamine D. 

De resultaten geven geen indicatie dat de 

carcinogeniciteit van een hoge zon-expositie 

kan worden tegengewerkt door een 

hoge vitamine D status. Een hoge zonexpositie 

moet worden vermeden als een 

manier om de vitamine D status te verhogen. 

Auteur: van der Pols JC, Russell A, Bauer U, 

Neale RE, Kimlin MG, Green AC. 

Adres: Cancer and Population Studies Group, 

Queensland Institute of Medical Research, 

Brisbane, Queensland, Australia 

Studie: Vitamin d status and skin cancer risk 

independent of time outdoors: 11-year prospective 

study in an Australian community 

Bron: J Invest Dermatol. 2013 Mar;133(3): 

637-41 

Website: www.nature.com/jid

NIEUW 

Zonbescherming 

bij PLE en acne aestivalis 

Verlaging van irritatie bij aanbrengen van 

formule met AGR and LicA* 

PLE en acne aestivalis wordt veroorzaakt door vrije radicalen 

in de huid die ontstaan bij blootstelling aan UVA straling. 

De huid raakt geïrriteerd en rode en jeukende bultjes 

kunnen het gevolg zijn. Naast een zeer betrouwbare 

beschermingsfactor bevat de unieke formule van Eucerin 

Sun Allergy Protection AGR en Licochalcone A. 

Dit zorgt ervoor dat de vrije radicalen worden ingekapseld 

waardoor de reactie in de huid aanzienlijk wordt verlaagd. 

*alpha-Glucosylrutin plus Licochalcone A: Enhanced protective 

efficacy in PLE Results J. Kühnl, L. Gonda, N. Peters, L. Kolbe, 

F. Stäb and G. Neufang | Beiersdorf AG, Research Skin Care, 

Hamburg, Germany Upon stimulation with formyl-Met-Leu-Phe 

(fMLP), neutrophil granulocytes produce high levels of superoxide 

via the activation of the NADPH-oxidase. Pre-incubation with 

AGR for 24 (g/ml) significantly reduced this „respiratory burst“ 

and the anti-inflammatory effect was further enhanced to 

control levels by the combination of AGR and Licochalcone A. 

22nd World Congress of Dermatology, Seoul 2011 | PosterNr. P2374 

Eucerin Sun Allergy Protection: 

Bevat AGR en Licochalcone A 

In vivo getest en bewezen op personen met PLE en acne 

aestivalis onder toezicht van onafhankelijke dermatologen 

Bevat geen conserveringsmiddelen en emulgatoren 

Bevat geen parfum 

Is waterresistent 

WWW.EUCERIN.NL 

DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID

20 Kompakt 


Effectiviteit van biologicals bij behandeling van psoriasis 

Resultaten van een systematische review 

Psoriasis is een chronische, immuun-gerelateerde 

huidaandoening die zich ook 

systemisch manifesteert. Veilige en op 

lange termijn effectieve behandelingen 

zijn nodig. Behandeling met biologicals 

die de immunopathogenese van psoriasis 

remt betekent een stap in de goede richting. 

Het doel van dit onderzoek was de 

vergelijking van de effectiviteit van therapieën 

met verschillende biologicals in 

gebruik voor psoriasis. Hiertoe werd een 

literatuuronderzoek uitgevoerd in Pub- 

Med met combinaties van de trefwoorden 

(PASI-75 OR efficacy) AND psoriasis AND 

(adalimumab OR alefacept OR etanercept 

OR infliximab OR ustekinumab).‘ Uit de 

verkregen publicaties werden de gerandomiseerde, 

dubbel-blinde, en placebo-gecontroleerde 

studies van door de US Food 

and Drugs Administration (FDA) goedgekeurde 

biologicals geselecteerd. Ook werden 

meegenomen de studies die het aandeel 

personen vermeldden die binnen 12 

weken 75% verbetering in de Psoriasis 

Area and Severity Index (PASI-75) be- 

reikten. Studies van pediatrische populaties 

en gevallen van psoriatische artritis 

werden niet meegenomen. Het gewogen 

gemiddelde van PASI-75 scores voor elk 

behandelingstype werd berekend om de 

effectiviteit te bepalen van de biologicals 

gebruikt voor matige tot ernstige psoriasis. 

Voor de geselecteerde studies werden 

ook de tolerantie en secundaire maten 

voor de effectiviteit onderzocht. 

Door de FDA goedgekeurde regimes van 

adalimumab, infliximab, ustekinumab en 

alefacept waren effectief in de behandeling 

van matig tot ernstige psoriasis. De 

gewogen gemiddelden voor PASI-75 scores 

voor infliximab, ustekinumab, adalimumab, 

etanercept en alefacept waren 

78,6%, 72,1%, 70,5%, 48,1%, respectievelijk 

21%. Beperking: De vergelijkende gegevens 

over de effectiviteit van de biologische 

agentia waren beperkt tot 12 

weken; generalisatie van de resultaten 

naar langere behandelingsperioden kunnen 

dus onnauwkeurig zijn. 

De conclusie: Verschillende biologicals 

voor psoriasis waren 12 weken lang effectief 

in placebo-gecontroleerde trials. De 

beschikbare gegevens zullen niet geheel 

geldig zijn voor de klinische praktijk, 

waar combinaties en langere duur van de 

therapieën mogelijk vereist zijn. Bij het 

kiezen van de meeste effectieve of de beste 

agens moeten multipele factoren in overweging 

genomen worden, inclusief voorkeuren 

van de patiënt, kosten, tolerantie, 

bijwerkingen, doseringsschema en wijze 

van toediening. 

Auteur: Kim IH, West CE, Kwatra SG, Feldman 

SR, O‘Neill JL. 

Studie: Comparative Efficacy of Biologics in 

Psoriasis: A Review 

Bron: Am J Clin Dermatol. 2012 Sep 11. doi: 

10.2165/11633110-000000000-00000 [Epub 

ahead of print] 

Website: www.ncbi.nlm.nih.gov 

Schokkende resultaten zonnebank onderzoek in Engeland: 

Negen van de tien zonnebanken geven UV straling af op niveaus die de standaard overstijgen 

Blootstelling aan ultraviolet (UV) straling 

van zonlicht wordt beschouwd als de belangrijkste 

oorzaak van huidkanker. Bovendien 

zijn zonnebanken door de International 

Agency for Research on Cancer 

geclassificeerd als carcinogeen. Er zijn 

echter onvoldoende objectieve gegevens 

beschikbaar over UV expositieniveaus in 

Engeland. De auteurs wilden UV emissieniveaus 

meten op plekken in heel Engeland, 

en deze niveaus vergelijken met de 

huidige standaard en natuurlijk zonlicht. 

Daartoe werden tussen oktober 2010 en 

februari 2011, UV spectra op lokatie gemeten 

bij in totaal 402 zonnebankstudio’s. 

De gebruikte instrumenten werden gekalibreerd, 

traceerbaar tot het National Physical 

Laboratory. Overeenstemming met 

de relevante Britse en Europese standaard 

werd vastgesteld en een weegfactor voor 

huidkanker werd gebruikt om de carcinogene 

potentie van zonnebanken te vergelijken 

met die van zonlicht. 

Volgens de Europese standaard mag de 

erythema-effectieve bestraling de waarde 

0,3Wm–2 niet overstijgen. De gemeten 

waarden lagen tussen 0,10 en 1,32Wm–2 

met een gemiddelde van 0,56±0,21Wm–2. 

Slechts 10% van de zonnebanken hadden 

een waarde binnen de aangegeven limiet. 

Toepassing van de huidkanker weegfactor 

gaf waarden tussen 0,17-2,52Wm–2 met 

een gemiddelde van 0,99±0,41Wm–2. De 

vergelijkbare waarde voor midden op een 

Mediterrane dag was 0,43Wm–2. 

De conclusie is dat 9 van de 10 onderzochte 

zonnebanken in heel Engeland UV straling 

afgaven die de Europese standaard 

overschrijden. Bovendien was het risico 

op huidkanker voor vergelijkbare expositietijd 

6x zo hoog als onder Mediterraan 

zonlicht. Deze situatie is onaanvaardbaar 

en een strengere controle is op zijn plaats. 

Auteur: Tierney P, Ferguson J, Ibbotson S, 

Dawe R, Eadie E, Moseley H. 

Adres: The Photobiology Unit, Ninewells 

Hospital and Medical School, University of 

Dundee, Dundee DD1 9SY, U.K 

Studie: Nine out of 10 sunbeds in England 

emit ultraviolet radiation levels that exceed 

current safety limits 

Bron: Br J Dermatol. 2013 Mar;168(3):602-8 



21 

Het AKQoL vragenformulier 

Vaststellen van de invloed van actinische keratose op de levenskwaliteit 

Er is weinig bekend over de levenskwaliteit 

bij patiënten met actinische keratose 

(AK). De auteurs hebben daartoe een aandoeningspecifiek 

vragenformulier ontwikkeld 

en gevalideerd, de Actinic Keratosis 

Quality of Life questionnaire 

(AKQoL), om de levenskwaliteit van patiënten 

met AK vast te stellen. Het formulier 

werd stapsgewijze opgebouwd op basis 

van een omvangrijk literatuuronderzoek 

en interviews met patiënten. Eerst werd 

een mega-formulier ontwikkeld, dat vervolgens 

werd verkort op basis van statistische 

verschillen tussen patiënten en 

controlepersonen. Een test-hertest werd 

uitgevoerd om de betrouwbaarheid van 

het vragenformulier te evalueren en de 

onderdelen te verfijnen. Op de uiteindelijke 

vragenlijst werd vervolgens Raschanalyses 

uitgevoerd. 

In het mega-vragenformulier over de AK- 

QoL werden 175 onderdelen getoetst. De 

formulieren werden 2x verzonden en statistische 

analysen werden uitgevoerd op 

de resultaten. Dit leidde tot een reductie 

van het aantal vragen tot 18 na de 1e ronde, 

en tot 10 na de 2e ronde. Uit verder 

onderzoek naar de correlatie tussen de 

vragen bleek een zwakke correlatie te bestaan 

tussen één onderdeel en de rest van 

de schaal. Dit werd bevestigd door het 

Rasch-model alsmede door de interne consistentie 

zoals bepaald met de alfa betrouwbaarheidscoëfficiënt 

van Cronbach. 

Dit onderdeel werd uit de lijst verwijderd. 

Slechts één onderdeel bleek op een verschil 

tussen de sexen te wijzen. Een Bland- 

Altman grafiek toonde een uitstekende 

betrouwbaarheid. Alle onderdelen werden 

vervolgens gescoord op een standaard 

4-punts Likertschaal en samengevat in 

een totaalscore, die een maximum van 27 

punten toonde. De schaal verloopt zodanig 

dat een hogere score een vermindering 

van de levenskwaliteit aangeeft. 

Het uiteindelijke AKQoL vragenformulier 

voor patiënten met AK omvatte 9 vragen. 

De AKQoL heeft 3 domeinen voor emoties, 

functie en controle, en 1 algemeen onderdeel. 

De structuur van de schaal van het 

vragenformulier, de inhoud en validiteit 

op het eerste gezicht, alsmede de betrouwbaarheid 

zijn alle vastgesteld. 

Auteur: Esmann S. et al. 

Adres: Roskilde Hospital, Health Sciences 

Faculty, University of Copenhagen, Roskilde, 

Denemarken 

Studie: Assessing the influence of actinic 

keratosis on patients‘ quality of life: the 

AKQoL questionnaire 

Bron: BJD 2013 Feb;168(2):277-83 


Patiënten met een recente maligne huidmelanoom verminderen zon-expositie na diagnosestelling 

Voorlichting helpt maar voor hoelang ? 

Volgens rapporten in de literatuur zouden 

patiënten met maligne huidmelanoom 

(MHM) het risico op een tweede primair 

melanoom kunnen verminderen door recreatief 

zonnen te beperken. Eerder onderzoek, 

gebaseerd op vragenformulieren en 

objectieve surrogaat metingen, hebben 

aangetoond dat patiënten met MHM vóór 

de diagnose zijn blootgesteld aan hogere 

doses ultraviolet straling (UVR) doses dan 

controlepersonen, die dan wordt gevolgd 

door een reductie na de diagnose. Het betrof 

hier een prospectief, case-control observatieonderzoek, 

waarin de auteurs UVexpositie 

bij patiënten na de diagnose 

MHM wilden vaststellen met objectieve 

metingen, om een advies over zonnen te 

onderbouwen. Dit onderzoek werd verricht 

bij 24 patiënten met een recente 

MHM diagnose in de periode van 7 maanden 

vóór de start van het onderzoek. Deze 

patiënten werden vergeleken met (a) 51 

controlepersonen die matchten voor leeftijd, 

geslacht, beroep en constitutionele 

huidtype; en (b) 29 patiënten met de diagnose 

MHM gesteld van 12 maanden tot 6 

jaar voor de start van het onderzoek. Gedurende 

het zomerseizoen hielden de deelnemers 

een dagboek bij over zon-expositie 

en droegen een persoonlijke 

electronische UVR dosimeter in een polshorloge 

die continue van een tijdsaanduiding 

voorziene UVR metingen deed uitgedrukt 

in standaard erythema doses. 

De UVR dosis van recent gediagnosticeerde 

patiënten op dagen van zon-expositie 

was 1/3 lager, en het aantal dagen 

waarop een zonnebrandmiddel werd gebruikt 

was 2x zo veel als bij gematchte 

controlepersonen. Bij patiënten met een 

diagnose van minstens 12 maanden eerder 

was de UVR dosis op dagen met zonexpositie 

1/3 hoger en het aantal dagen 

met gebruik van een zonnebrandmiddel 

was half zo veel als bij patiënten met een 

recente diagnose. 

Patiënten met maligne huidmelanoom beperkten 

aldus hun dosis ultraviolet straling 

op dagen met zon-expositie, en reduceerden 

de UVR verder door een 

zonnebrandmiddel te gebruiken, hoewel 

dit alleen optrad bij patiënten met een recente 

diagnose. 

Auteur: Idorn LW et al. 

Adres: Bispebjerg Hospital, University of 

Copenhagen, Kopenhagen, Denemarken 

Studie: Sun behaviour after cutaneous malignant 

melanoma: a study based on ultraviolet 

radiation measurements and sun diary 

data 

Bron: BJD 2013 Feb;168(2):367-73 


22 Kompakt 


Antimicrobiële fotodynamische therapie bij door bacteriën gekoloniseerde been- en voetzweren 

Nieuw vorm van wondgenezing belicht 

In verband met de toenemende problemen 

van resistentie tegen antibiotica wordt fotodynamische 

therapie (PDT) ontwikkeld 

als een nieuwe antimicrobiële behandeling. 

Volgend op licht activering, doodt de 

kationisch fotosensitizer PPA904 

[3,7-bis(N,N-dibutylamino) phenothiazin- 

5-ium bromide] een breed spectrum aan 

bacteria in vitro; dit kan leiden tot de ontwikkeling 

van klinische toepassingen. Het 

doel van dit onderzoek was te weten te 

komen of PDT in door bacteriën gekoloniseerde 

chronische beenzweren en chronische 

diabetische voetzweren de bacteriële 

concentratie kan reduceren, en 

daarmee potentieel tot een versnelde genezing 

van de wond kan leiden. Zowel 16 

patiënten met chronische beenzweren als 

16 met diabetische voetzweren werden betrokken 

bij een blinde, gerandomiseerde, 

placebo-gecontroleerde, single-treatment 

fase IIa trial. Van elke 16 patiënten kregen 

8 de behandeling en 8 een placebo. Alle 

patiënten hadden de zweer meer dan 3 

maanden, en de bacteriële kolonisatie omvatte 

> 10 kolonievormende eenheden per 

cm2. Eerst werd de bacterieconcentratie 

vóór de behandeling kwantitatief bepaald 

via swabbing. Vervolgens werd PPA904 of 

de placebo topisch toegediend aan de 

wond gedurende 15 min, onmiddellijk gevolgd 

door 50 J/cm rood licht. Daarna 

werd de wond opnieuw kwantitatief 

microbiologisch bemonsterd. De plek van 

de wond werd tot 3 maanden na de behandeling 

gemeten. 

De behandeling werd goed verdragen; er 

waren geen opmerkingen over pijn of andere 

veiligheidsmomenten. Anders dan bij 

de placebo behandeling toonden de patiënten 

met een actieve behandeling onmiddellijk 

daarna een reductie van de 

bacterieconcentratie (P


23 

Verkorte productinformatie PICATO® gel, 150 mcg/g 

en 500 mcg/g. Samenstelling: 

Elke gram gel bevat 150 mcg of 500 mcg ingenolmebutaat. 

Elke tube bevat 70 of 235 mcg ingenolmebutaat 

in 0,47 g gel. Farmacotherapeutische groep: 

Antibiotica en chemotherapeutica voor dermatologisch 

gebruik, overige chemotherapeutica, ATC-code: 

D06BX02. Indicatie: Cutane behandeling van niethyperkeratotische, 

niet-hypertrofische actinische 

keratose bij volwassenen. Dosering en wijze van 

toediening: PICATO 150 mcg/g Actinische keratose op 

het gezicht en de hoofdhuid bij volwassenen. Eén tube 

Picato 150 mcg/g gel dient eenmaal daags gedurende 3 

achtereenvolgende dagen op het aangedane gebied te 

worden aangebracht. PICATO 500 mcg/g Actinische 

keratose op de romp en ledematen bij volwassenen. Eén 

tube Picato 500 mcg/g gel dient eenmaal daags 

gedurende 2 achtereenvolgende dagen op het 

aangedane gebied te worden aangebracht. De inhoud 

van één tube is voldoende voor een te behandelen 

gebied van 25 cm 2 (bijvoorbeeld 5 cm x 5 cm). De 

inhoud van de tube dient aangebracht te worden op 

één te behandelen gebied van 25 cm 2 . Aanbrengen met 

een vingertop en gelijkmatig uitwrijven, 15 minuten 

laten drogen. Meteen na aanbrengen handen wassen 

met water en zeep. Wassen en aanraken van het 

behandelde gebied vermijden gedurende 6 uur na het 

aanbrengen van Picato. Niet aanbrengen direct na het 

douchen of minder dan 2 uur voor het slapen gaan. Het 

behandelde gebied niet bedekken met een afsluitend 

verband. De tube is voor eenmalig gebruik en dient na 

gebruik te worden weggegooid. Het beste 

therapeutische effect kan ongeveer 8 weken na de 

behandeling worden beoordeeld. Contra-indicaties: 

Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of 

voor één van de hulpstoffen. Waarschuwingen/ 

voorzorgen: Ogen Contact met de ogen dient 

vermeden te worden. Als contact met de ogen per 

ongeluk plaatsvindt, moeten deze onmiddellijk met een 

overvloedige hoeveelheid water gespoeld worden en 

dient de patiënt zo snel mogelijk medische hulp in te 

roepen. Na onbedoelde blootstelling van het oog aan 

Picato kunnen oogaandoeningen, zoals oogpijn, 

ooglidoedeem en periorbitaal oedeem worden 

verwacht. Ingestie Picato mag niet worden doorgeslikt. 

Als de gel per ongeluk wordt doorgeslikt moet de 

patiënt veel water drinken en medische hulp inroepen. 

Algemeen Het gebruik van Picato wordt pas aanbevolen 

als de huid na behandeling met eerdere geneesmiddelen 

of een chirurgische ingreep is genezen. Picato dient niet 

aangebracht te worden op open wonden of 

beschadigde huid, waar de huidbarrière niet intact is. 

Picato dient niet gebruikt te worden rond de ogen, aan 

de binnenzijde van de neusgaten, aan de binnenzijde 

van de oren of op de lippen. Lokale huidreacties Na 

aanbrengen van Picato op de huid moeten lokale 

huidreacties worden verwacht zoals erytheem, 

schilferen/vervellen en korstvorming. Lokale 

huidreacties zijn van voorbijgaande aard en treden 

doorgaans binnen 1 dag na het begin van de 

behandeling op; de maximale intensiteit treedt op tot 1 

week na het einde van de behandeling. Lokale 

huidreacties verdwijnen meestal binnen 2 weken na het 

begin van de behandeling bij plekken op het gezicht en 

de hoofdhuid, en binnen 4 weken na het begin van de 

behandeling van plekken op de romp en ledematen. Het 

effect van de behandeling kan pas goed worden 

beoordeeld als de lokale huidreacties verdwenen zijn. 

Blootstelling aan de zon Er is onderzoek gedaan naar de 

effecten van ultraviolette bestraling van de huid na 

eenmalig of meervoudig aanbrengen van ingenolmebutaat-gel 

100 mcg/g. De ingenol-mebutaat-gel had 

geen fototoxische of fotoallergische effecten tot 

gevolg. Vanwege de aard van de aandoening dient 

blootstelling aan zonlicht (inclusief zonnelampen en 

zonnebanken) echter vermeden of tot een minimum 

beperkt te worden. Behandeling van actinische keratose 

Van laesies die klinisch atypisch zijn voor actinische 

keratose of verdacht zijn voor maligniteit dient een 

biopt genomen te worden om een geschikte 

behandeling te bepalen. Bijwerkingen. Na aanbrengen 

van ingenol-mebutaat ondervonden de meeste 

patiënten (>95%) één of meer lokale huidreacties. 

Infectie op de aanbrengplaats is gemeld bij de 

behandeling van het gezicht en de hoofdhuid. Ernstige 

lokale huidreacties traden op met een incidentie van 

29% op het gezicht en de hoofdhuid en met een 

incidentie van 17% op de romp en ledematen Zeer vaak 

op de toedieningsplaats: pustels, erosie, blaasjes, 

zwelling, exfoliatie, korstvorming, erytheem, pijn. Vaak: 

infectie, pruritus en irritatie op de toedieningsplaats, 

hoofdpijn, ooglidoedeem, periorbitaal oedeem. 

Soms: oogpijn, afscheiding en paresthesie op de 

toedieningsplaats. Uit dubbelblind, vehiculumgecontroleerd 

onderzoek blijkt dat behandeling 

gedurende 2 achtereenvolgende dagen op een 

aaneengesloten behandelgebied van 100 cm 2 geen 

systemische absorptie geeft. Afleverstatus: U.R., 

vergoeding is aangevraagd Verpakking PICATO 

150 mcg/g gel: doos met 3 tubes à 0,47 g gel. PICATO 

500 mcg/g gel: doos met 2 tubes à 0,47 g gel. Bewaren 

in de koelkast (2ºC-8ºC). Registratiehouder: LEO 

Pharma A/S, Industriparken 55, 2750 Ballerup, 

Denemarken Uitgebreide productinformatie: www. 

ema.europa.eu Datum verkorte productinformatie: 

januari 2013 Inlichtingen: LEO Pharma bv, 

Postbus 9971, 1006 AR Amsterdam, Tel. 020-5104141, 

www.leo-pharma.nl 

LEO® 

© LEO 32041671 APRIL 2013 NLPIC13018 ALL TRADEMARKS MENTIONED BELONG TO THE LEO GROUP 

9th World Congress of the International Academy 

of Cosmetic Dermatology (IACD) 

Datum: 27.06 – 30.06.2013 

Plaats: Athene, Griekenland 

Athens Hilton Hotel 

46, Vas. Sofias Ave., 115 28 Athene, 

Griekenland 

Tel: +30 210 7281000 

Fax: +30 210 7281111 

Website: www.athens.hilton.com 

Informatie: Erasmus Conferences Tours & 

Travel sa 

1, Kolofontos & Evridikis str. 

161 21 Athene, Griekenland 

Tel.: +30 210 7414700 

Fax: +30 210 7257532 

E-mail: info@wcocd2013.com 

Website: www.erasmus.gr 

8th World Congress of Melanoma 


Plaats: Congress Center Hamburg (CCH), 

Hamburg, Duitsland 

Informatie: MCI Deutschland GmbH 

MCI – Berlin Office, Iohanna Vater 

Markgrafenstrasse 56 

10117 Berlijn, Duitsland 

Tel: +49 (0)30 / 20 45 920 

Fax: +49 (0)30 / 20 45 950 

E-mail: congress@worldmelanoma2013.com 

34th Annual Meeting of the International 

Society for Dermatologic Surgery (ISDS) 


Plaats: Dubrovnik, Kroatië 

Valamar Hotel Lacroma Dubrovnik 

Informatie: ISDS Headquarters 

Silvia Becker 

Seeheimer Str. 3 

Darmstadt 64297, Duitsland 

Tel: +49-6151-9518892 

Fax: +49-6151-9518893 

E-mail: info@isdsworld.com 

Website: www.isdsworld.com 

22st European Academy of Dermatology 

and Venereology (EADV) Congress 


Plaats: Istanbul, Turkije 

ICC Istanbul Congress Center Takıla 

Straat Harbiye 

34367 Istanbul 

Turkije 

Informatie: EADV (hoofdkantoor) 

Via delle Scuole 12 

CH - 6900 Lugano 

Zwitserland 

Tel: +41 91 973 45 20 

Fax: +41 91 973 45 30 

E-mail: info@eadvistanbul2013.org

Coming soon 

Zie voor therapeutische indicatie en overige productinformatie elders in deze uitgave. 

Een nieuwe behandeling 

voor uw patiënten met actinische keratose is onderweg!

Uitgave 3 / 2013 Editor: dr. M.D. Njoo - Huidarts.com

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?