SHELL NEDERLAND RAFFINADERIJ B.V.

SHELL NEDERLAND RAFFINADERIJ B.V.

Het bedrijf / Shell Pernis is een van de grootste bedrijfscomplexen in
Nederland, gelegen in het Rijnmondgebied, binnen de gemeente Rotterdam.
Shell Pernis bestaat allereerst uit twee onafhankelijke werkmaatschappijen van
de Koninklijke/Shell Groep: het olie-bedrijf, Shell Nederland Raffinaderij B.V.
en het chemie-bedrijf, Shell Nederland Chemie B.V.
Daarnaast zijn er diverse chemiebedrijven die voorheen eigendom van Shell
waren. In de jaren rond de eeuwwisseling zijn ze verkocht aan nieuwe
eigenaren. In het vervolg van deze brochure zullen wij de raffinaderij aanduiden
met SNR, het chemie-bedrijf met SNC en als we het totale bedrijvenpark
bedoelen van Shell plus derden: Shell Pernis. Een belangrijk onderdeel van de
raffinaderij, maar wel op twintig kilometer afstand van de fabrieken, is de
Shell Europoort terminal voor de ontvangst, de opslag en de verpomping van
ruwe olie en nafta.
Het bedrijf
Veel olieproducten
verlaten Pernis per
binnenvaartschip.
De Koninklijke/Shell Groep heeft werkmaatschappijen in
circa 140 landen, biedt werk aan ruim 110.000 mensen
en is actief op het gebied van aardolie, (vloeibaar)
aardgas, petrochemie, elektriciteit en duurzame energie.
Het is een energiebedrijf in de ruimste zin derhalve.
De Koninklijke/Shell Groep is in 1907 ontstaan door
samenwerking van de N.V. Koninklijke Nederlandsche
Petroleum Maatschappij en The Shell Transport and
Trading Company Limited. Het bedrijf is voor 60 procent
Nederlands en voor 40 procent Brits.
De geschiedenis
In 1902 werd aan de Sluisjesdijk in Rotterdam een
installatie gebouwd voor de verwerking van ruwe benzine
uit Sumatra. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd
deze inmiddels sterk gegroeide installatie afgebroken.
Buiten de stad, op een terrein langs de Eerste
Petroleumhaven, bouwde Shell een nieuwe raffinaderij.
De chemie-activiteiten startten in 1949 met een fabriek
voor vloeibaar, synthetisch wasmiddel en een fabriek voor
PVC. In de jaren zestig en zeventig bleef de vraag naar
chemische producten toenemen. Nadat was gebleken dat
Pernis niet meer verder kon uitbreiden, werd begin jaren
zeventig in Moerdijk - vijfendertig kilometer ten zuidoosten
van Pernis - een nieuwe chemielocatie opgebouwd.
Moerdijk en Pernis zijn via meerdere pijpleidingen met
elkaar verbonden.
De steeds groter wordende tankers in de jaren vijftig van
de vorige eeuw maakten het noodzakelijk dat er een
speciale terminal, verder westelijk in het nieuwe
Europoortgebied, ontwikkeld ging worden. Vanaf 1960
konden zo de allergrootste tankers uit het Midden-Oosten
daar afmeren en hun lading verpompen.

De raffinaderij / SNR is een van de grootste raffinaderijen in de wereld. In de
raffinaderij wordt ruwe aardolie omgezet in andere producten. Dit zijn soms
eindproducten, zoals benzine. Soms zijn dit halffabrikaten die nog verder
bewerkt moeten worden. De raffinaderij in Pernis is in twee opzichten
bijzonder. Er kunnen vele verschillende soorten ruwe olie, lichte en ook hele
zware, verwerkt worden. Dat maakt het tot een flexibele raffinaderij, die in
staat is snel in te spelen op de veranderingen in de markt. Daarnaast is de
raffinaderij zo uitgerust dat allerlei speciale producten gemaakt kunnen worden.
In volume uitgedrukt zijn brandstoffen zoals benzine, diesel, kerosine, LPG en
stookolie het belangrijkst, gevolgd door nafta, de grondstof voor allerlei
petrochemische producten. Verder zijn er nog ‘speciale’ producten zoals
smeermiddelen, stoom, elektriciteit en zwavel. Ruwweg 50% wordt geëxporteerd,
vooral naar Duitsland. De raffinaderij verwerkt per jaar circa twintig
miljoen ton ruwe olie. Deze olie wordt via ondergrondse pijpleidingen vanuit
Shell Europoort aangevoerd. Daar staan de grote tanks die ruwe aardolie
De
bevatten.
raffinaderij
In deze formuizen begint
de ruwe olie zijn tocht door
de raffinaderij.
Raffinageprocessen
Ruwe olie is een mengsel van honderden
verschillende stoffen. De samenstelling hangt sterk af van
de plaats waar de olie gewonnen is, maar de olie is zelden
direct te gebruiken als eindproduct. De olie wordt via een
aantal processen verwerkt. Allereerst vindt er destillatie
plaats. De ruwe olie wordt flink verhit in een gesloten
systeem en gaat deels verdampen. De damp stijgt op in
een destillatietoren en koelt daarbij af. Zodoende gaan
verschillende producten condenseren op verschillende
niveaus. Daarmee wordt een eerste scheiding bewerkstelligd
in diverse producten.
Het deel van de olie dat niet verdampt, het residu,
ondergaat verdere bewerking via conversieprocessen:
verandering van molecuulstructuren. Vooral kraken is een
probaat proces om de grote moleculen uit het residu in
kleinere moleculen te ‘hakken’, die betere brandstoffen
vormen. Er zijn verschillende kraakprocessen, waarbij
hoge temperatuur altijd een rol speelt. Ook kunnen druk,
toevoeging van waterstof en de aanwezigheid van een
katalysator om de reacties sneller te laten gebeuren, een
rol spelen bij het kraken.
Andere conversieprocessen zijn alkylatie en reforming voor
met name de productie van hoogwaardige benzinecomponenten.
Een derde proces dat door de jaren heen steeds
belangrijker is geworden, is ontzwavelen. Ruwe olie bevat
altijd zwavel, meestal tussen een half en drie procent.
Maar de hoogwaardige brandstoffen zoals benzine en
diesel, mogen niet meer dan 0,005 procent zwavel
bevatten en in de toekomst zelfs niet meer dan 0,001%
zwavel. Met behulp van waterstof, katalysatoren en
behoorlijk wat energie kan zwavel uit producten
worden verwijderd. De zwavel wordt niet binnen Shell zelf
gebruikt, maar doorverkocht aan bijvoorbeeld kunstmestfabrieken.
Tot slot moeten de vele producten vaak nog worden
gemengd om verkoopbare eindproducten van de juiste
kwaliteit te verkrijgen. Soms worden de producten meteen
doorgepompt, soms blijven ze een tijdje in opslagtanks op
het terrein alvorens geleverd te worden.
Ondanks een ver
doorgevoerde
automatisering zijn
de ogen en oren van
de procesoperator
onmisbaar.

Het bedrijvenpark
Eind 1998 heeft Shell voor zijn wereldwijde chemieactiviteiten
een ingrijpende reorganisatie aangekondigd.
Het uitgebreide palet aan producten is vanaf die tijd
drastisch beperkt. De basis is nu: het leveren in bulk van
petrochemische producten, ‘dichtbij de kraker’. Voor de
locatie Pernis hield dit in dat ruim 60% van de aanwezige
productiemiddelen van SNC verkocht moest worden. In een
periode van ruim drie jaar heeft dit zijn beslag gekregen.
De nieuwe eigenaren hebben met SNR en SNC afspraken
gemaakt, allereerst natuurlijk over het al dan niet
overnemen van Shell-medewerkers en zo ja, op welke
voorwaarden. Verder is ook gekeken welke producten en
diensten door SNR en/of SNC geleverd zouden blijven
worden. Het belangrijkste product dat SNR aan SNC
levert, is nafta voor de Moerdijkse kraker, die overigens
heel anders werkt dan de olie-kraakfabrieken.
Voor meer informatie verwijzen we naar de brochure die
de SNC-activiteiten beschrijft.
Energie voor Shell Pernis
De raffinaderij en de chemie-fabrieken worden voor
een aanzienlijk deel van energie voorzien door twee
warmtekrachtcentrales. Hierin worden tegelijkertijd
warmte (stoom) en kracht (elektriciteit) opgewekt.
Meerdere brandstoffen kunnen ingezet worden, zoals zware
olie, aardgas en synthesegas, een mengsel van waterstof
en koolmonoxide dat zelf wordt geproduceerd via de
vergassing van het allerzwaarste residu. Warmtekrachtkoppeling
is een zeer efficiënte methode van energieopwekking.
De hoeveelheid opgewekte elektriciteit binnen
Shell Pernis is vrijwel altijd groter dan de vraag van de
fabrieken. Het overschot wordt aan het openbare
elektriciteitsnet geleverd. Veel proceswarmte voor de
fabrieken wordt rechtstreeks in fornuizen opgewekt via de
verbranding van eigen olieproducten of raffinaderijgas of
door aardgas te verbranden. Sinds de energiecrisis van de
jaren zeventig van de vorige eeuw is veel geinvesteerd in
apparatuur om restwarmte van het ene proces te benutten
in een volgend proces. Toch komt er nog veel warmte in de
buitenlucht of via het koelwater in de haven terecht. Shell
zoekt actief naar mogelijkheden om ook deze restwarmte
te benutten buiten de locatie, maar is daarbij uiteraard
afhankelijk van de medewerking van derden zoals overheden
en nutsbedrijven.

DOELSTELLING
Shell-bedrijven streven naar prestaties van wereldklasse. Daarnaast willen de bedrijven een goede werkgever zijn om
op die manier hun maatschappelijke verblijfsvergunning steeds weer opnieuw te kunnen waarmaken.
Shell acht zich verantwoordelijk tegenover haar eigen medewerkers, maar daarnaast ook tegenover de directe
omgeving waarin iedere Shell-maatschappij werkt. Duurzame ontwikkeling is daarbij het sleutelbegrip. Deze moet
ontstaan uit het samengaan van economische ontwikkeling (groei), zorg voor milieu en natuur en uit maatschappelijk
verantwoord gedrag. De beleidsbeginselen die hieruit voortkomen, worden bij elke beslissing over investeringen en
bedrijfsactiviteiten meegewogen. Doel is om telkens nieuwe, betere technieken en processen te ontwikkelen.
Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu (VGWM)
De aspecten van veiligheid, gezondheid, welzijn en
milieu staan centraal bij de gehele bedrijfsvoering. De
mensen die in Pernis en Europoort werken, moeten dat
veilig kunnen doen. Ook omwonenden en klanten moeten
erop kunnen vertrouwen dat zij geen nadelige gevolgen
ondervinden van de activiteiten en producten van SNR.
Er is een duidelijk beleid, met helder omschreven
procedures en richtlijnen om aan de hoge eisen op
VGWM-gebied te kunnen voldoen. De normen en waarden
zijn dat VGWM-gedragsregels in woord en daad worden
uitgedragen, dat alle medewerkers een voorbeeldfunctie
hebben op het gebied van leidinggeven en samenwerken
en dat klantgerichtheid en een goede relatie met zakelijke
partners, overheid en omwonenden noodzakelijk zijn.
Via een openbaar verslag worden jaarlijks de VGWMresultaten
gerapporteerd. Op de website kunt u meer
informatie vinden, inclusief de integrale tekst van het
meest recente jaarverslag.

Visuele controle
door operator
in de moderne
hydrocracker.
Fakkelen voor veiligheid / Een zichtbaar kenmerk van de petrochemische
industrie is het fakkelen. Wie ’s avonds door het havengebied van Rotterdam
rijdt, komt op verschillende plaatsen fakkelstellingen tegen: hoge installaties,
waar bovenaan permanent een waakvlam brandt. Deze fakkels zijn onderdeel
van de veiligheidssystemen. Op het terrein van Shell Pernis zijn de meeste
fabrieken erop aangesloten. Als de druk in een fabriek te hoog wordt, wordt
het systeem automatisch in werking gesteld. Een installatie wordt dan snel van
druk afgehaald en het gasvormige product wordt via de fakkel naar de buitenlucht
gebracht en veilig verbrand. Vaak is dan gedurende betrekkelijk korte tijd
een grote vlam zichtbaar.
Ook bij bepaalde onderhoudswerkzaamheden kan het noodzakelijk zijn dat de
fakkelsystemen worden aangesproken.
Fakkelen voor veiligheid
Pernis loost grote hoeveelheden
gezuiverd proceswater en koelwater.
Vloeistofdichte
bestrating beperkt
de gevolgen van
een onverhoopte
lekkage.
Schonere producten
Het Europese parlement heeft eisen opgesteld voor
steeds schonere olieproducten. In de praktijk betekent dit
dat benzine en diesel nog slechts zeer geringe hoeveelheden
zwavel mogen bevatten. Zo gaat het maximale zwavelgehalte
van diesel in een periode van tien jaar terug
van 350 ppm (parts per million; delen per miljoen) tot 10
ppm in 2010. De automobielfabrikanten kunnen op basis
hiervan verbeterde motoren (zuiniger en met minder emissies)
in hun auto’s monteren.
Om dit mogelijk te maken, zullen alle raffinaderijen, dus
ook SNR, verdere aanpassingen in hun fabrieken moeten
uitvoeren om nog meer zwavel uit de producten te kunnen
verwijderen. Voor SNR alleen al is hier een investering
van royaal meer dan honderd miljoen euro mee gemoeid.
Fakkelsysteem Pernis.
Bij de belading van schepen worden
de vrijkomende dampen opgevangen
en tot vloeistof gecondenseerd.
Dit vermindert de milieubelasting.
Overige voorzieningen
Op en rond de fabrieken en overige installaties en
kantoren is een bluswaternet aanwezig. Verder zijn alle
fabrieken aangesloten op rioleringssystemen.
Afval- en proceswater uit de diverse fabrieken worden
gezuiverd alvorens geloosd te worden op het oppervlaktewater.
Daarvoor zijn twee installaties beschikbaar.
Bij de productieprocessen komt veel warmte vrij.
Gestreefd wordt naar zoveel mogelijk intern hergebruik.
Een deel moet echter als restwarmte met koelwater worden
afgevoerd. Dit water wordt betrokken uit de Oude en
Nieuwe Maas.
Het overgrote deel van de aan- en afvoer van grondstoffen
en producten gebeurt met pijpleidingen en schepen, in
ongeveer gelijke volumeverhoudingen. Relatief kleine hoeveelheden
LPG en vliegtuigbenzine worden per tankauto’s
afgevoerd.
Op speciaal ingerichte opslagplaatsen kunnen verpakte
afvalstoffen tijdelijk worden opgeslagen voordat ze worden
afgevoerd naar erkende verwerkers.

De Burenraad Shell Pernis / Als proef is in 1998 de Burenraad Shell Pernis
gestart. De reden hiervoor was het streven naar een verbeterde leefbaarheid in
het Rijnmondgebied. In de Burenraad overleggen omwonenden van Shell Pernis
met de bedrijfsleiding over alle onderwerpen waar zij als buren direct of
indirect mee te maken hebben.
De nadruk ligt hierbij op ervaren hinder en overlast en op milieu- en
veiligheidsaspecten. Het is daarbij niet de bedoeling dat de Burenraad op de
stoel van de overheid gaat zitten als het gaat om het vastleggen en controleren
van vergunningen, regels en voorschriften.
De Burenraad Shell Pernis
De Burenraad heeft onafhankelijke leden uit de
omliggende plaatsen Pernis, Hoogvliet, Albrandswaard,
Spijkenisse, Vlaardingen en Schiedam. Mede op initiatief
van de Burenraad heeft Shell maatregelen genomen die
het aantal haven- en fakkelincidenten drastisch hebben
beperkt. En verder heeft de Burenraad Shell gewezen op
het aanzicht van de oudere gedeelten van het Pernisse
complex. Ook hier is een verbeterprogramma gaande,
bijvoorbeeld in de vorm van het opvallend beschilderen
van opslagtanks.
Na evaluatie van de proef bleek er een duidelijke basis om
door te gaan met het werk van de Burenraad.
De ervaringen en leerpunten van de Burenraad zijn in
2002 verzameld in een tweetalige brochure ‘Leidraad
Burenraad’. Deze geeft ook een stappenplan hoe zo’n raad
bij andere bedrijven (industrieparken) opgericht kan
worden.
Op advies van de Burenraad Shell Pernis
hebben diverse opslagtanks een opvallende
beschildering gekregen.
Informatie over hinder
Ondanks alle voorzorgsmaatregelen gaat er soms toch
iets mis: een incident. Daarbij kan hinder ontstaan voor
mensen binnen, maar ook voor mensen buiten het hek.
Stank, geluid en fakkelen zijn drie effecten die buiten het
hek waarneembaar kunnen zijn.
Behalve bij incidenten kan deze hinder ook ontstaan bij
bijvoorbeeld onderhoudswerkzaamheden. Als vooraf met
enige zekerheid verwacht kan worden dat bepaalde
werkzaamheden hinder zullen opleveren, informeert Shell
Pernis de omgeving vooraf. Bij incidenten wordt ook zo
snel mogelijk informatie gegeven. Dat is niet altijd
eenvoudig omdat het meestal tijd vergt om de oorzaken op
te sporen en maatregelen te treffen. Met een volledige en
tijdige informatieverstrekking probeert Shell Pernis
eventuele onrust zo snel mogelijk weg te nemen.
Overigens vinden wij ieder incident er altijd nog één te
veel en het voorkomen heeft dan ook hoge prioriteit.

Dit is een uitgave van Shell Nederland Raffinaderij B.V.
Tekst: afdeling Public Affairs
Vormgeving en productie: Volcano Advertising
Fotografie: Ernst Bode
December 2003
Vragen?
Misschien heeft u na het lezen van deze brochure nog vragen of opmerkingen.
Daarvoor kunt u altijd terecht bij de afdeling Public Affairs, tel. 010-4314127,
fax 010-4313982. Ook via de website www.shell.nl of e-mail adres
public-affairs-pernis@shell.com kunt u reageren.
Schriftelijk kan ook:
Shell Nederland Raffinaderij B.V.
Afdeling Public Affairs
Postbus 3000
3190 GA Hoogvliet
Voor informatie over Shell wereldwijd adviseren wij website www.shell.com
SHELL NEDERLAND RAFFINADERIJ B.V.