INFO - LSOVD
INFO - LSOVD
INFO - LSOVD
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
I N F O<br />
Tijdschrift<br />
voor Ouders en Verwanten<br />
van Druggebruikers<br />
109<br />
juni<br />
2009
<strong>INFO</strong> 29E JAARGANG NUMMER 109 JUNI 2009<br />
Uitgave <strong>LSOVD</strong> Redactie: Medewerkers:<br />
Verschijnt 4x per jaar Betty Huizinga Rita Hartgers<br />
Redactieadres: (eindredactie) Rogier de Jong<br />
Meerkoethof 40, Postbus 12132<br />
Sonja Meijer<br />
3501 AC Utrecht<br />
Tel. (030) 25 44 300<br />
Verzending:<br />
E-mail: info@lsovd.nl ISSN: 1388-0187 Groep Zeeland<br />
Website: www.lsovd.nl<br />
Inhoud<br />
In deze Info 3<br />
Uw nieuwe voorzitter 4<br />
Even voorstellen? 5<br />
Diepe sporen: het verhaal van Cock Willemse 6<br />
Mijn tweede kind gebaard (gedicht) 16<br />
Weekendje weg voor grootouders ván 17<br />
Zomer 18<br />
Wijziging regeling pleegzorgvergoeding 19<br />
Boekbespreking:<br />
Van Reybroeck – Mijn kind en drugs 20<br />
Voor u gelezen 23<br />
Uw bijdragen voor de <strong>INFO</strong> ontvangen we graag.<br />
Dat kan schriftelijk of per e-mail.<br />
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden artikelen te<br />
redigeren en/of in te korten.<br />
Grafische verzorging: ADZ, Postbus 140, 4380 AC Vlissingen.<br />
2
IN DEZE <strong>INFO</strong> …<br />
stellen twee nieuwe bestuursleden zich aan u voor: de nieuwe voorzitter<br />
Marjolijn Hazebroek en bestuurslid Sari de Groot.<br />
Vervolgens weer een interview in de serie ‘Diepe sporen’. Cock<br />
Willemse is de moeder van een overleden verslaafd kind. Zij is tevens het<br />
aanspreekpunt bij de Telefonische Hulpdienst voor ouders van overleden<br />
druggebruikers.<br />
Verder enkele berichtjes van Yvonne Cremers en Daisy Middelburg en<br />
een gedicht van een anonieme moeder.<br />
En uw eindredacteur heeft weer een en ander gelezen, waaronder een<br />
boek.<br />
Bijdragen worden altijd geplaatst onder verantwoordelijkheid van de<br />
inzender. De <strong>LSOVD</strong> kan daar dus niet op aangesproken worden.<br />
Het boekje ‘Verslaafd aan de verslaafde’ is inmiddels weer herdrukt<br />
en is te koop bij het bureau van de <strong>LSOVD</strong>. U kunt het daar bestellen<br />
en krijgt het dan thuisgestuurd met een factuur. De prijs van het<br />
boekje is € 8,50.<br />
3
UW NIEUWE VOORZITTER<br />
Mensen in hun kracht zetten, dat is<br />
mijn persoonlijke drijfveer.<br />
Dit komt goed overeen met de<br />
doelstelling van de <strong>LSOVD</strong>: het<br />
weerbaar maken van ouders en verwanten<br />
van drugsverslaafden.<br />
Via Wendy Lampe, mijn managementassistente<br />
bij Schouten &<br />
Nelissen, hoorde ik van het bestaan<br />
van de <strong>LSOVD</strong>. Volgens haar was<br />
ik zeer geschikt als voorzitter en<br />
opvolger van de vorig jaar onverwacht<br />
overleden Hylke van Zwol.<br />
Na een kennismaking met de<br />
bestuursleden van de <strong>LSOVD</strong> kwamen<br />
we tot overeenstemming dat<br />
we met elkaar verder wilden.<br />
Voor mij is ook belangrijk dat resultaten worden geboekt. De weerbaarheid<br />
neemt toe, ik heb met veel plezier de training weerbaarheid gevolgd<br />
en veel respect gekregen voor de deelnemers. Van een behoorlijk aantal<br />
ouders hoorde ik dat hun kinderen van hun verslaving af waren of er hard<br />
aan werkten.<br />
Wat ik samen met de ouders en verwanten wil bereiken in de komende<br />
jaren is een landelijk netwerk opzetten zodat ouders in hun nabije omgeving<br />
deel kunnen nemen aan gespreksgroepen en trainingen. Dit zal<br />
zeker tijd kosten want als de vraag toeneemt, moeten we ook onze dienstverlening<br />
op een goed professioneel niveau kunnen aanbieden. Een<br />
droom die we met elkaar gaan waarmaken.<br />
Met vriendelijke groet,<br />
Marjolijn Hazebroek<br />
4
EVEN VOORSTELLEN?<br />
Hallo, mijn naam is Sari de<br />
Groot-Koole. Sinds ongeveer een<br />
halfjaar ben ik bestuurslid van de<br />
<strong>LSOVD</strong>, met als hoofdtaak het<br />
coördineren van de landelijke<br />
telefonische hulpdienst (THD).<br />
Ik zal in het kort iets over mezelf<br />
vertellen.<br />
Ik ben een geboren Zeeuwse en<br />
woon sinds kort in Oost-<br />
Souburg.<br />
Mijn man Rinus en ik hebben<br />
twee kinderen – een dochter en<br />
zoon en een kleindochtertje.<br />
Omdat onze zoon drugs gebruikte,<br />
zijn we in december 2000 in<br />
een gespreksgroep van de <strong>LSOVD</strong> terechtgekomen. Dankzij de <strong>LSOVD</strong><br />
leerden wij grenzen aan te geven. Met als resultaat dat onze zoon vrij<br />
snel hulp zocht. Met vallen en opstaan had hij in 2002 zijn leven weer<br />
redelijk op de rit. In die tijd heeft hij ook zijn vriendin – de moeder van<br />
onze kleindochter – ontmoet.<br />
Helaas hebben we ten gevolge van een auto-ongeval in december 2005<br />
afscheid moeten nemen van onze zoon.<br />
Sinds 2000 heb ik de gespreksgroep van de <strong>LSOVD</strong> regelmatig bezocht<br />
en ben ik ook al snel telefoniste geworden. Dit vind ik nog steeds mooi<br />
en belangrijk werk. In december 2007 ben ik gevraagd om THD-coördinator<br />
en bestuurslid te worden. Omdat mijn man en ik in 2009 zijn<br />
gestopt met werken, heb ik daar nu ook tijd voor.<br />
Sari de Groot<br />
5
‘DIEPE SPOREN’<br />
Het verhaal van Cock, moeder van een overleden verslaafd kind:<br />
‘We hebben de draad van het leven weer opgepakt’<br />
Drugsgebruik van een kind raakt alle leden van het gezin. In de <strong>INFO</strong>serie<br />
‘Diepe sporen’ deze keer aandacht voor de ervaringen van ouders<br />
van een overleden kind. Cocks geadopteerde zoon Maarten experimenteerde<br />
als puber met hasj. De cannabis maakte plaats voor heroïne die<br />
Maartens lichaam zodanig sloopte dat hij er op zijn dertigste aan overleed.<br />
Cock en haar man Jan moesten daarmee definitief afscheid nemen<br />
van hun dierbare zoon – en van de hoop dat het ooit beter zou gaan. Uw<br />
aandacht voor Cock, moeder van een overleden verslaafd kind.<br />
Geen eenvoudig gesprek. Over verlies. Over rouw. Over gebroken verwachtingen.<br />
Maar ja, er moet een verhaal komen … En Cock heeft de<br />
geschiedenis al eerder verteld, in haar ontroerende boekje ‘Maarten, vastgehouden,<br />
herinnerd, bewaard’. Maar toch … geen simpele opgave.<br />
Misschien is het het beste om gewoon maar bij het begin te beginnen.<br />
Maarten en Madobi<br />
Cock en Jan adopteerden in de jaren zeventig van de vorige eeuw twee<br />
kinderen. Maarten Luong Ngoc was tien maanden oud toen hij in 1974<br />
vanuit Vietnam naar Nederland kwam. “Wij stonden op de wachtlijst<br />
voor Korea”, blikt Cock terug, “want daar kwamen in die tijd de meeste<br />
adoptiekinderen vandaan. Wij werden er echter uitgepikt voor Vietnam,<br />
omdat wij aan de speciale eisen van dat adoptieland voldeden. Anderhalf<br />
jaar later kwam Madobi. Uit Bangla Desh.”<br />
Gitaar<br />
Volgens Cock ontwikkelde Maarten zich goed. Hij bleek een leuk en uitbundig<br />
kind, dat goed kon spelen en zichzelf uitstekend vermaakte. Ook<br />
6
op de basisschool waren er geen problemen. “Hij maakte een prima<br />
CITO-toets”, herinnert Cock zich, “en werd vanwege zijn afkomst en<br />
huidskleur niet gediscrimineerd.” Na de basisschool ging Maarten naar<br />
het vwo. Hij had inmiddels de gitaar ontdekt; het instrument werd z’n<br />
lust en z’n leven. Hij nam het zelfs op zijn rug mee naar school! Cock:<br />
“Hij heeft nooit les gehad, las geen noot, maar speelde al heel snel fantastisch.<br />
Hij was gewoon een natuurtalent.”<br />
IFKO<br />
Daar, in het tweede jaar, zo rond zijn dertiende, gingen Maartens schoolprestaties<br />
sterk achteruit. In de mening dat het vwo te hoog gegrepen<br />
was, gingen Cock en Jan op zoek naar een andere school. Ze kwamen<br />
terecht bij het IFKO, een Amsterdamse mavo waar veel aan kunstzinnige<br />
vorming, muziek- en taalontwikkeling werd gedaan. “Die school was<br />
één groot feest voor Maarten,” aldus Cock. Helaas bakte hun zoon er ook<br />
daar weinig van. Cock en Jan dachten dat het door de muziek kwam en<br />
stelden paal en perk aan het gitaarspelen. “Maarten was zo’n beetje elke<br />
avond de hort op, dus we hielden hem drie avonden in de week thuis voor<br />
zijn huiswerk. Ook dat hielp niet. En dat terwijl Maarten toch een heel<br />
intelligent kind was dat goed kon leren, als hij maar wilde...”<br />
Zakje hasj<br />
In die tijd bespeurde Cock ook de eerste signalen van softdrugs. “Ik vond<br />
weleens een zakje hasj in de wasmachine. Ik ben een kind van de jaren<br />
zestig, dus ik tilde er niet zo zwaar aan. Ik dacht: Hij is wat aan het experimenteren.<br />
Het waait wel weer over. Al waarschuwden we Maarten<br />
natuurlijk wel voor de gevaren.”<br />
Harddrugs<br />
Cock denkt dat het heel lang bij hasj is gebleven. En dat Maarten ook<br />
weinig last van dat ‘recreatieve gebruik’ heeft gehad. Al waren er wel<br />
bepaalde signalen. “Hij belde ons ooit uit bed met het verhaal dat hij in<br />
de trein in slaap was gevallen. Of wij hem even van het volgende station<br />
7
wilden halen. Ook kreeg hij diverse leuke baantjes aangeboden die hij<br />
vervolgens liet waaien.” Cock vermoedt dat het écht fout liep toen<br />
Maarten op zijn achttiende uit huis ging. “Hij ging met een groep vrienden<br />
in de Bijlmermeer wonen. Ik denk dat hij daar op harddrugs is overgegaan.<br />
Ik merkte het aan het niet nakomen van afspraken en aan vreemd<br />
gedrag.”<br />
Grenzen<br />
Cock beschrijft Maarten als een enorme vrijbuiter, als kind al. “Een uitbundige<br />
levensgenieter die alles uit het leven wilde halen. Er waren twee<br />
Maartens. De ene was heel uitzinnig. De knaap die op de elektrische<br />
gitaar speelde. De andere was de ingetogen, akoestische Maarten.”<br />
Tegelijk was het ook of Maarten iets grenzeloos had. “Als peuter kon het<br />
hem nooit genoeg zijn,” vertelt Cock. “Hij was gek op feesten en dollen.<br />
Als we met hem dansten, kon hij niet stoppen. Zo hebben we geleerd om<br />
grenzen te stellen: ‘Nee Maarten, nu is het genoeg’.”<br />
Straatmuzikant<br />
En dan was er natuurlijk het wat buitenissige ideaal van Maarten om te<br />
gaan zwerven en straatmuzikant te worden. Cock: “Al op z’n dertiende<br />
vroeg-ie: ‘Hoe oud moet ik zijn om te mogen zwerven?’ Dat-vond ie het<br />
toppunt van een ‘gaaf’ leven. En hij bracht het ook in de praktijk. Hij<br />
hoefde op een mooie dag maar met zijn gitaar langs de terrassen te gaan,<br />
of het geld stroomde binnen. Voor ons als brave ouders was zo’n vrijbuiterig<br />
kind soms wel even slikken …” Cock denkt niet dat Maarten<br />
zich als Vietnamees kind een buitenstaander voelde en zich afzette tegen<br />
zijn Nederlandse adoptieouders. “Die indruk heb ik nooit gehad. Hij gaf<br />
altijd blijk van zijn liefde voor ons. En misschien heeft ’m dat ondanks<br />
alles toch ook een beetje houvast gegeven …”<br />
Heroïne<br />
Na de Bijlmermeerperiode verhuisde Maarten naar de Amsterdamse<br />
Prins Hendrikkade. Inmiddels had hij ook een vriendin. Cock: “Hij trok<br />
8
in bij een groep heel leuke mensen die in een mooi admiralenpand woonden.<br />
Een hechte club, die hij aanduidde als ‘zijn familie’. Ik denk dat<br />
daar ook werd gebruikt, maar alleen softdrugs. En toen – in 1996 – belde<br />
Maarten ons op met de mededeling dat-ie problemen had en of we langs<br />
wilde komen.” Cock en Jan gingen naar de Prins Hendrikkade en troffen<br />
de verzamelde bewoners van het pand in vergadering aan. “Maarten vertelde<br />
toen voor het eerst dat hij heroïneverslaafd was en dat hij meermalen<br />
de gezamenlijke boodschappenrekening van het huis had leeggehaald,”<br />
aldus Cock. “Dat kwam nogal hard aan bij ons. Wij wisten helemaal<br />
niets van drugs. En we hadden altijd een bepaald vertrouwen in<br />
Maarten: ‘Oké, hij is nu eenmaal een vrijbuiter. Hij kiest voor een ander<br />
leven. Maar heroïne … Maarten zei op die avond zelf ook heel eerlijk:<br />
‘Ik heb nooit geweten hoe verslavend dat spul is. Dat heb ik echt onderschat’.”<br />
Kreta<br />
Ondanks – of misschien wel dankzij – zijn bekentenis kon Maarten in het<br />
pand aan de Prins Hendrikkade blijven, op voorwaarde dat hij zou afkicken.<br />
Cock: “Zijn huisgenoten vormden een soort cordon om hem heen<br />
om te voorkomen dat hij gebruikte. Aanvankelijk liep dat goed.” Maar<br />
Maarten ging toch weer voor de bijl en moest het admiralenpand aan de<br />
Prins Hendrikkade verlaten. Hij trok in bij zijn vriendin, die nog thuis bij<br />
haar ouders woonde. Maarten werd liefdevol opgenomen in het gezin.<br />
Opnieuw had iedereen goede hoop dat hij het deze keer wel zou redden.<br />
Cock: “In 1998 waren Jan en ik dertig jaar getrouwd. Ter gelegenheid<br />
daarvan gingen wij met Maarten en Madobi naar Kreta. Op de terugreis<br />
kreeg Maarten een telefoontje van zijn vriendin. De liefde was uit en hij<br />
hoefde niet meer terug te komen. Er waren bij haar thuis dingen verdwenen<br />
die had hij verkocht. Je kunt rustig zeggen dat we van een koude<br />
bruiloft thuiskwamen.”<br />
Brijder Stichting<br />
Nu zijn vriendin het had uitgemaakt, had Maarten geen onderdak meer<br />
9
en stond hij op straat. Cock en Jan besloten hun adoptiefzoon bij zich in<br />
huis op te nemen. Om hem thuis te houden en te voorkomen dat hij wegglipte,<br />
gingen ze allebei halve dagen werken. “We stelden een soort<br />
cipiersdienst in,” memoreert Cock. “Bovendien meldden we Maarten aan<br />
bij de Brijder Stichting in Alkmaar. Maarten wílde ook graag geholpen<br />
worden, hij was heel gemotiveerd. Hij kwam de weekends naar huis. Dat<br />
was goed. Jan en ik werden ook betrokken bij de behandeling. Tot opeens<br />
bleek dat Maarten in de weekends toch weer gebruikte. Hij had Oud en<br />
Nieuw gevierd in Amsterdam en kwam zwaaiend binnen. Hij viel tegen<br />
een kast. Het was vreselijk. Toen dacht ik: Je belazert ons en jezelf. Dat<br />
heb ik toen ook op de Brijder Stichting gezegd. Waarop Maarten aangaf<br />
dat hij niet zonder drugs kon. ‘Ik heb besloten dat ik niet zonder drugs<br />
kan en wil’, zei hij. Waarop zijn behandelaars zeiden: ‘Dan is daar de<br />
deur’.”<br />
Hard<br />
En zo kwam aan de bemoeienissen van Cock en Jan langzaam een einde.<br />
“We stopten met hem in de kleren steken, zijn gitaren van de lommerd<br />
halen en zorgen dat-ie een uitkering kreeg. We wilden hem ook niet meer<br />
thuis hebben. Dat klinkt hard, want het is tenslotte je kind, maar op een<br />
gegeven moment moet je erkennen dat je mogelijkheden uitgeput zijn.<br />
Wij hebben Maarten afgezet bij het station. Gezegd dat-ie welkom was<br />
voor bezoekjes, om bij ons te eten en te douchen enzovoorts, maar dat<br />
we ’m niet in huis konden hebben als hij wilde blijven gebruiken. Dat<br />
was erg moeilijk, maar we hadden geen keus.” Cock vertelt dat Maarten<br />
het heel erg vond dat het deze kant op was gegaan. En ook dat hij een<br />
paar keer naar de gevangenis moest en dat hij Jan en haar – wellicht uit<br />
schuldgevoel – probeerde te paaien met mooie verhalen over aanmeldingen<br />
bij ontwenningsklinieken. Cock vermoedt dat er in die periode ook<br />
dingen uit haar huis verdwenen zijn. Zeker weten doet ze het niet. En wat<br />
maakt het ook uit. Gebeurd is gebeurd.<br />
10
Paniek<br />
Natuurlijk trok het drama rond Maarten – ook vóór zijn noodlottige dood<br />
– een zware wissel op Cocks familie. Hoe reageerden de gezinsleden?<br />
Madobi wilde er niet over praten. “Een heel gesloten mens,” aldus Cock.<br />
“Madobi zag wel wat het met ons deed. Dat vond ze heel erg.” Gelukkig<br />
heeft de tragedie, zo zegt Cock, Madobi niet beschadigd en ook Jan en<br />
haarzelf niet uit elkaar gedreven. Al merkten ze wel dat ze er verschillend<br />
op reageerden. Jan probeerde zijn zoon aanvankelijk zoveel mogelijk<br />
te helpen. Voerde eindeloze gesprekken met hem. Maar kreeg het er<br />
gaandeweg ook steeds moeilijker mee. “Na verloop van tijd zag ik hem<br />
in elkaar krimpen als Maarten het tuinpad op kwam. Hij wilde hem na<br />
verloop van tijd dan ook niet meer zien.” Cock, op haar beurt, wilde<br />
Maarten niet loslaten. “Ik was zijn moeder en ik wilde dat-ie wist dat we<br />
van hem hielden.” Ze zocht Maarten in Amsterdam op. Drie van de vier<br />
keer kwam hij niet opdagen, en dan raakte ze in paniek. Leefde hij nog<br />
wel? “Dat was mijn grootste angst. Dat hij ergens dood onder een brug<br />
lag.” Soms ging ze naar hem op zoek. Op goed geluk, met de tram. Maar<br />
ze vond hem nooit. Kwam hij wél opdagen, dan uitte Cock haar zorg en<br />
verdriet over zijn daklozenbestaan. Waarop Maarten aangaf dat hij het<br />
wel naar zijn zin had. “Hij kon boeiend over het zwerversleven vertellen,”<br />
aldus Cock. “De strijd om een slaapplek. De onderlinge solidariteit.”<br />
Streets of London<br />
Dwars door dit alles heen was er de muziek. Maarten was en bleef een<br />
uiterst begaafde bluesgitarist – “Er was geen betere in de omtrek te vinden,<br />
ze kwamen uit Amerika om met hem te jammen” – en hij ging ook<br />
door met optreden. Cock: “We zijn vaak in bluescafés naar hem gaan<br />
luisteren; dat was geweldig. Maarten zong ook, zijn stem had iets kameleontisch,<br />
hij kon precies het goede geluid laten horen.” Cock memoreert<br />
dat Maarten voor haar vaak ‘The Streets of London’ van Ralph McTell<br />
zong. “Erg mooi,” zegt ze, met opeens een glinstering in haar ogen. Ze<br />
vervolgt: “Toch heeft Maarten nooit de ambitie gehad om door te breken.<br />
11
Het bleef bij jammen en optreden. Gelukkig leeft zijn muziek voort. Het<br />
is gebruikt voor een voorlichtingsfilm van de <strong>LSOVD</strong>. Het is heel mooi<br />
nagespeeld, met iedere keer dat terugkerende thema. Echt prachtig.”<br />
Afgelopen, uit<br />
En toen, in januari 2003, kwam het noodlottige telefoontje dat Cock en<br />
Jan al die jaren zo hadden gevreesd: Maarten was gevonden. Bij het station<br />
Sloterdijk. “Het was niet eens een overdekte plek”, stelt Cock verdrietig<br />
vast, “alleen maar een soort overkapping.” Cock en Jan incasseerden<br />
de boodschap ogenschijnlijk gelaten. Ze hielden hier al jaren<br />
rekening mee. Cock: “De politie vroeg of we de volgende dag wilden<br />
komen. Ze wisten aanvankelijk niet zeker of hij het was, maar ze zeiden<br />
dat de overledene een gitaar bij zich had.” De volgende dag moesten<br />
Cock en Jan om 11.00 uur bij het mortuarium zijn. “Daar zagen we al<br />
snel dat het Maarten was. Hij bleek overleden aan myocarditis. De drugs<br />
hadden zijn lichaam zozeer verzwakt, dat zijn hart was bezweken aan een<br />
infectie. Het was afgelopen. Over en uit.”<br />
Bij Cock en Jan op de wc hangt een fotocollage. “We hebben die nacht<br />
naar een video van Maarten gekeken, en toen naar foto’s van hem<br />
gezocht en een collage gemaakt. Een rare nacht. We konden er niet bij<br />
dat hij nu dood was. Terwijl we het met ons hoofd heel goed wisten.”<br />
Gespreksgroep<br />
Cock en Jan hebben veel steun gehad aan een gespreksgroep van de<br />
<strong>LSOVD</strong>. “Toen we Maarten inschreven bij de Brijder Stichting, zag ik<br />
een folder van de <strong>LSOVD</strong> liggen. Ik heb toen gebeld en kreeg – dat weet<br />
ik nog heel goed – een heel plezierige mevrouw aan de lijn. Naderhand<br />
heb ik me aangemeld voor een gespreksgroep in Alkmaar. Jan wilde aanvankelijk<br />
niet mee, omdat hij dacht dat Maartens drugsprobleem tijdelijk<br />
was. Ik wilde wel en merkte dat de mensen in die gespreksgroep eigenlijk<br />
heel gewone lui waren, net zoals wij. Normale, hardwerkende mensen,<br />
die heel veel van hun kinderen hielden. En het drugsprobleem van<br />
hun kind echt niet zelf hadden veroorzaakt.” Cock vertelt dat Jan van<br />
12
Cock en Jan: ‘We hebben de draad van het leven weer aardig opgepakt.<br />
Ook al weten we soms niet in welke verwerkingsfase we zitten’<br />
mening veranderde door verwendagen van de <strong>LSOVD</strong> in een klooster bij<br />
’s-Hertogenbosch. “Dat heeft-ie zo weldadig gevonden, ook de herkenning<br />
bij andere ouders, dat-ie gelijk ook bij de gespreksgroep is gekomen.<br />
En is gebleven.”<br />
Dankzij de gespreksgroep zitten Cock en Jan nu meer op één lijn wat<br />
betreft Maarten. “Het brak wat open tussen ons”, analyseert Cock, “door<br />
de <strong>LSOVD</strong> werd het meer een gezamenlijk iets. Daarnaast ervoeren we<br />
door het lotgenotencontact de (h)erkenning van onze verwarde gevoelens.<br />
Dat die er allemaal mochten zijn. En dat we niet de enigen waren.”<br />
Rouwproces<br />
Terugkijkend op de hele geschiedenis, constateert Cock dat Jan en zij<br />
met betrekking tot Maarten geleidelijk steeds meer hebben moeten<br />
afstaan. Stukje voor stukje. “Wij dachten: Dit lieve, talentvolle kind heeft<br />
een rooskleurige toekomst voor zich. Die toekomstbeelden moesten<br />
danig bijgesteld worden.” Ook van hun eigen verwachtingen – die van de<br />
13
happy family – bleef weinig over. Het brengt Cock tot de sombere, maar<br />
terechte bespiegeling dat Jan en zij een dubbel rouwproces doorgemaakt<br />
hebben. Een verwerking die niet werd afgesloten met de dood van<br />
Maarten, maar plaats maakte voor een nieuw verlies. Dat van hun geliefde<br />
zoon zelf.<br />
Schateren<br />
Waar staat het gezin nu? Hoe gaat het met iedereen? “Het is nu zes jaar<br />
geleden dat Maarten overleed”, blikt Cock terug, “en we hebben alle drie<br />
de draad van het leven weer aardig opgepakt, ook al weten we soms niet<br />
in welke verwerkingsfase we zitten. Een voorbeeld: Jan kan zo smakelijk<br />
lachen. Daar was ik weleens jaloers op. Dan dacht ik: Kon ík maar<br />
zo schateren! Dat heb ik toch als een blokkade ervaren. En toen heb ik<br />
zangles genomen … Vorig jaar heb ik mezelf voor het eerst horen lachen.<br />
We waren veertig jaar getrouwd en dat hebben we prompt gevierd! Een<br />
hele stap: geen Maarten meer, maar wel feestvieren! We hebben het laten<br />
samenvallen met de presentatie van het boekje over Maarten. Voor ons<br />
gaf dat het gevoel: Maarten is er toch nog een klein beetje bij. Al is hij<br />
er natuurlijk elke dag. In herinneringen, in flitsen. In muziek die ik hoor.<br />
Weet je wat ik het meeste mis? Zijn stem. Z’n zingen. Dat was écht<br />
Maarten.”<br />
Rogier de Jong<br />
Cock is coördinator van het <strong>LSOVD</strong>-steunpunt Ouder van een<br />
Overleden Kind. Het steunpunt is te bereiken via de Telefonische<br />
Hulpdienst van de <strong>LSOVD</strong> (0900 – 515 22 44, € 0,15 per minuut). In<br />
het najaar organiseert Cock voor actieven een themadag over rouw.<br />
Nadere gegevens hierover zijn na de zomervakantie te vinden op<br />
www.lsovd.nl<br />
14
STEUNPUNT<br />
Broers en zussen van druggebruikers …<br />
… hebben het ook erg moeilijk!<br />
Wanneer je broer of zus drugs gebruikt ontstaat er thuis vaak een heel<br />
moeilijke situatie. Thuis draait alles om het druggebruik van deze broer<br />
of zus.<br />
Veel broers en zussen van druggebruikers proberen vaak zowel hun<br />
ouders, als de druggebruiker te helpen. Vaak zetten ze hun eigen<br />
behoeften opzij. Voornamelijk om alle ellende voor hun ouders een<br />
beetje te verminderen en om hen minder zorgen te geven. Ze passen<br />
zich volledig aan andere gezinsleden aan.<br />
Ben jij broer of zus van een druggebruiker en wil je hierover<br />
praten met een andere zus?<br />
Dan kun je terecht bij Karin Jansen.<br />
Dat kan op twee manieren:<br />
• stuur een mailtje naar Karin;<br />
• of bel naar de telefonische hulpdienst.<br />
Zij zorgen ervoor dat Karin je terugbelt.<br />
E-mail Karin:<br />
k.jansenderoos@upcmail.nl<br />
Telefonische hulpdienst: 0900 - 515 22 44<br />
(maandag t/m vrijdag, van 10.00 tot 22.00 uur)<br />
Ook ouders kunnen bij Karin terecht voor hun niet-gebruikende<br />
kind(eren)!<br />
15
Mijn tweede kind gebaard,<br />
mijn trots, mijn lieve schat.<br />
Gevoed, gekoesterd en verzorgd<br />
en altijd o zo lief gehad.<br />
Sociaal, sportief, vol humor, eigenwijs,<br />
op eigen benen onbezorgd de wijde wereld tegemoet.<br />
Meisje, huisje, boompje, beestje, een baan en auto,<br />
het leven gaat hem goed.<br />
Maar dan is daar de ommekeer,<br />
wat heeft hem doen besluiten toen,<br />
dat hij het leven met de verslavende coke,<br />
schijnbaar beter kon gaan doen?<br />
Mijn lieve kind, zo hopeloos verdwaald,<br />
wat heb je nodig om de weg weer te bereiken?<br />
Laat mij toch toe in jouw verwarrende wereld,<br />
om samen naar een onbezorgde toekomst te kunnen kijken.<br />
Een moeder<br />
16
WEEKENDJE WEG VOOR GROOTOUDERS VAN …<br />
Een uitnodiging van de Maria Meynenstichting<br />
Tien grootouders worden uitgenodigd een weekend met mij door te brengen<br />
bij de Maria Meynenstichting. Het betreft het weekend van 13-14-15<br />
november.<br />
Wacht niet te lang maar geef u zo spoedig mogelijk op.<br />
Het wordt een oergezellig, verwenweekend. Diegenen, die er al eens<br />
geweest zijn kunnen u daar uitvoerig over vertellen. Ze zijn allemaal erg<br />
enthousiast.<br />
Het is een voormalig klooster midden in de bossen en de gehele verzorging<br />
komt ten laste van de Maria Meynenstichting.<br />
U kunt u opgeven vóór 20 juli bij Daisy Middelburg; tel. 070-3236584.<br />
Zij zorgt voor de bevestiging en uitnodiging met routebesschrijving, dagprogramma<br />
enzovoort.<br />
Daisy Middelburg<br />
STICHTING STEUNFONDS VERWANTEN DRUGGEBRUIKERS<br />
De stichting SVD, opgericht in 1994, beoogt financiële steun te geven aan organisaties die<br />
zich richten op de verbetering van de positie van verwanten van druggebruikers. In het<br />
bijzonder en in de eerste plaats wordt gedacht aan de <strong>LSOVD</strong>. Ook u kunt uw steentje<br />
bijdragen op: giro 5524760 t.n.v. Stichting Steunfonds Verwanten Druggebruikers te<br />
Oudenbosch.<br />
Voor vragen over drugs: de Drugs Informatielijn 0900 - 1995<br />
17
Z O M E R<br />
Zonder jas naar buiten. Genieten van een lange wandeling met de hond.<br />
Zee, strand en terrasjes.<br />
Niet meer denken aan die ellendige winters: de gedachten aan ons verslaafde<br />
kind. Waar zou ze zijn? Misschien in een bushokje, op een bouwterrein,<br />
een leegstaand pand of binnen bij een medeverslaafde?<br />
Soms kwam ze midden in de nacht aanbellen en als dat te lang duurde<br />
dan klopte ze hard op de deur of op de ramen. Open doen of niet? En als<br />
je open deed (meestal), dan altijd de vraag om geld, onderdak of wat dan<br />
ook. Je gaf dan eten, een warme trui, een jas en soms ook wat geld.<br />
Slapen deed je niet meer … schuldgevoel. Hadden we haar toch niet binnen<br />
moeten laten, lekker slapen bij ons in huis??? Nee, dat kon niet meer.<br />
Wat een onmenselijke beslissing. Maar toch hielden we ons eraan. En als<br />
het dan zomer was, kon je nog denken: ze heeft het tenminste niet koud!<br />
Nu komt de zomer er weer aan en onze dochter is al weer een tijdje<br />
clean. Ze heeft soms nog wel een terugval, maar zoekt dan toch snel weer<br />
hulp.<br />
Wat zijn we trots en blij … het gaat een mooie zomer worden!<br />
Yvonne Cremers<br />
18
WIJZIGING REGELING PLEEGZORGVERGOEDING<br />
Regeling van de Minister voor Jeugd en Gezin van 27 februari 2009,<br />
gelet op art. 23 van de Wet op de Jeugdzorg.<br />
Besluit<br />
Artikel I, bijlage 4 bij de regeling pleegzorg.<br />
Basisbedragen en maximale toeslag van de pleegvergoeding per jeugdige.<br />
Basisbedrag ex art. 4 per leeftijdscategorie.<br />
Leeftijdscategorie<br />
Bedrag per maand/<br />
per dag in euro’s<br />
0 t/m 8 jaar € 466,– / 15,35<br />
9 t/m 11 jaar € 472,– / 15,49<br />
12 t/m 15 jaar € 515,– / 16,95<br />
16 t/m 17 jaar € 571,– / 18,77<br />
18 en ouder € 577,– / 18,98<br />
De toeslag, bedoeld in art. 5 bedraagt € 3,15<br />
Artikel 11.<br />
Deze regeling treedt in werking met ingang van de tweede dag na dagtekening<br />
van de Staatscourant, waar in zij wordt geplaatst en werkt terug<br />
tot en met 1 januari 2009.<br />
De Minister voor Jeugd en Gezin,<br />
A. Rouvoet.<br />
Dat betekent dus dat de basisbedragen voor de pleeggezinnen over het jaar 2009<br />
worden verhoogd met een percentage van 3,2 en geldt voor geheel 2009. Tot zover<br />
zijn de grootouders, die pleegvergoeding ontvangen, weer op de hoogte.<br />
Daisy Middelburg<br />
19
BOEKBESPREKING<br />
Tomas Van Reybrouck en Filip van Hende. Mijn kind en drugs;<br />
antwoorden voor ouders.<br />
De Belg Tomas van Reybrouck werkt sinds 1992 op het gebied van alcohol<br />
en drugs, eerst als preventiemedewerker en later als ouderbegeleider en<br />
opleider. Er heeft al eens een artikel van hem in de Info gestaan.<br />
Met dit boek probeert hij ouders te helpen bij hun problemen en vragen met<br />
betrekking tot drugs en druggebruik. Het boek heeft vier delen en elk deel<br />
omvat weer een aantal hoofdstukken.<br />
Deel 1 gaat over de vraag hoe met het druggebruik om te gaan. Wat doen<br />
we ermee? Het bestrijden of leren ermee om te gaan? Ouders kunnen zelf<br />
actie ondernemen. Een van de moeilijke punten is hoe je de communicatie<br />
met je kind gaande houdt. Hoofdstuk 2 bevat een schema waar in besproken<br />
wordt op welk moment je het probleem aan zou moeten kaarten, wat je<br />
in het gesprek zegt en op welke plaats je het gesprek zou kunnen voeren. En<br />
hoe vaak probeer je het opnieuw? Ook staat er een aantal meningen in van<br />
jongeren naar aanleiding van vragen van ouders. Ouders en jongeren hebben<br />
elk een eigen invalshoek Wederzijds begrip zorgt voor respect voor<br />
elkaars meningen, ook al is men het niet met elkaar eens.<br />
Ouders kunnen een bijdrage leveren aan de motivatie van de jongere om te<br />
veranderen, maar moeten daarbij in het oog houden dat dit niet zomaar gaat<br />
en dat er ook vaak sprake is van terugval. Het laatste hoofdstuk van dit deel<br />
gaat over grenzen stellen, waarbij aandachtspunten worden gegeven, zoals<br />
duidelijk stellen: tot hier en niet verder, dit ondanks de reacties van jongeren<br />
door een beroep op het schuldgevoel, door te chanteren of te vleien.<br />
Zoals al eens in de Info is gezegd dat loslaten niet hetzelfde is als laten vallen,<br />
staat hier dat grenzen stellen niet is tegengesteld aan warmte geven.<br />
Hier eveneens een aantal meningen, nu van ouders van druggebruikers naar<br />
aanleiding van vragen van druggebruikende jongeren, omdat ouders en jongeren<br />
elkaar lang niet altijd begrijpen.<br />
20
Deel 2 handelt over hoe met de verslaving om te gaan. In dat geval is het<br />
probleem groter en het kind echt verslaafd. Dit deel bevat achtergrondinformatie<br />
over de afhankelijkheid van het middel en over de rol van de<br />
omgeving. En wat kunnen ouders dan nog doen? Hoe zorg je ook voor<br />
jezelf en voor de andere kinderen in het gezin?<br />
In dit deel wordt voor hulp doorverwezen naar voornamelijk Belgische<br />
instellingen en Belgische, maar ook Nederlandse websites, waaronder die<br />
van de <strong>LSOVD</strong>.<br />
Deel 3 gaat over de mogelijkheid om problemen te voorkomen, dus over<br />
preventie. Hoe ontstaat het gebruik? De mogelijke oorzaken worden gevat<br />
in de 3 M’s: mens, middel en milieu. Er spelen veel factoren een rol. Dit<br />
relativeert de rol van de ouders.<br />
Wat kan verder met preventie worden bereikt? Kennis over drugs is noodzakelijk.<br />
Hoe denken ouders zelf over drugs en hoe kaarten ze het met de<br />
jongere aan? Het schema uit hoofdstuk 2 wordt aangehaald. Het laatste<br />
hoofdstuk gaat over wat te doen als er een vermoeden is dat een kind<br />
gebruikt, het geeft enkele tips.<br />
Deel 4 is voor Nederlandse ouders minder van belang: advocaat Filip van<br />
Hende geeft juridische informatie en dat slaat uiteraard op de Belgische<br />
wetgeving.<br />
Het is een fijn leesbaar boek dat veel informatie, adviezen en tips geeft. Het<br />
bevat ook fragmenten, waarin ouders hun ervaringen beschrijven. Die zullen<br />
voor velen heel herkenbaar zijn.<br />
Het enige wat ik een beetje storend vond was ‘drugmisbruikende’ kinderen.<br />
Het klinkt nog een beetje erger dan het toch al is …<br />
Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen/Amsterdam, 2007<br />
ISBN 978 90 5240 988 7.<br />
www.houtekiet.com<br />
info@houtekiet.com<br />
Betty Huizinga<br />
21
STEUNPUNT<br />
GROOTOUDERS, OUDERS VAN EEN DRUGGEBRUIKER<br />
Wij als ouders van … zijn ons ervan bewust welke zorgen het ouderschap<br />
met zich meebrengt, maar heeft u er wel eens over nagedacht wat<br />
het betekent om grootouder te worden van een kind, waarvan de<br />
ouder(s) drugs gebruik(en)?<br />
Als houder van het grootoudersteunpunt van de <strong>LSOVD</strong> en zelf grootouder<br />
van zo’n kleinkind heb ik mij opgeworpen om de belangen van<br />
deze kinderen te behartigen.<br />
Wanneer u ook een grootouder bent van zo’n kindje, schroom dan niet<br />
om contact op te nemen met ons. Wij behartigen niet alleen de belangen<br />
van uw kleinkinderen, maar ook die van u als grootouders! Wij benaderen<br />
Raden van Kinderbescherming, kinderrechters, advocaten, Jeugdzorginstellingen<br />
enz. (indien gewenst) en proberen op deze wijze de juiste<br />
oplossing voor uw problemen te zoeken. De samenwerking tussen u en<br />
deze instanties verloopt niet altijd even vlekkeloos. Dan is tussenkomst<br />
of goed advies, soms ook doorverwijzing onontbeerlijk gebleken.<br />
Er is geen betere en meer vertrouwde omgeving te vinden voor een kind<br />
dan die van grootouders of andere familieleden. Het begrip en daarom<br />
inlevingsvermogen voor deze kinderen vanuit de eigen familie is al<br />
even belangrijk, zo niet nog belangrijker.<br />
Steeds meer aandacht wordt gegeven aan de kinderen van verslaafde<br />
ouders en niet ten onrechte.<br />
Wanneer u behoefte heeft om met lotgenoten van gedachten te wisselen<br />
of u ontmoet op uw weg tegenstand van hulpverleners en/of instanties,<br />
weet ons dan te vinden.<br />
Wij zullen proberen u op weg te helpen in deze doolhof.<br />
U kunt met al uw vragen terecht bij onze Telefonische Hulpdienst<br />
0900-5152244 (ma t/m vr 10.00-22.00 uur)<br />
of rechtstreeks via het Grootoudersteunpunt <strong>LSOVD</strong> 070-3236584<br />
Daisy Middelburg-Nanning, e-mail d.nanning@orange.nl<br />
22
VOOR U GELEZEN<br />
Nieuw onderzoek naar ADHD en verslaving<br />
Een internationaal netwerk van ADHD-verslavingsdeskundigen start in<br />
elf landen een groot onderzoek naar het verband tussen ADHD en verslaving.<br />
Dit voorjaar wordt gestart met het verzamelen van gegevens van<br />
6.000 patiënten van verslavingszorginstellingen in elf Europese landen.<br />
Het gaat onder andere om vragen als hoeveel verslaafden ADHD hebben<br />
en welke genen bijdragen tot het ontwikkelen van een verslaving. Eind<br />
2010 worden de resultaten verwacht. Het zal ook inzicht kunnen geven<br />
in hoeverre er verschillen zijn in de verslavingsproblemen van mensen<br />
met en zonder ADHD.<br />
Nederland wordt in dit netwerk, ICASA, vertegenwoordigd door een<br />
medewerker van het Trimbos-instituut.<br />
Trimbos.nl; 12-03-2009<br />
Harm reduction gemeengoed in het Europese drugsbeleid<br />
Nederland is nog steeds hét land wat betreft de ‘harm reduction’ dat wil<br />
zeggen proberen de gezondheidsrisico’s bij verslaving zoveel mogelijk te<br />
beperken. Volgens onderzoek van de Europese commissie is harm reduction<br />
vooral bij heroïneverslaving al wereldwijd gemeengoed. In 2006<br />
werkten alle Europese lidstaten met dit programma, zoals spuitenruil en<br />
methadonverstrekking.<br />
Wel zijn er in Nederland meningsverschillen over de onderhoudsdosis<br />
methadon: houdt dit mensen niet verslaafd? Is volledig afkicken niet het<br />
beste?<br />
Psy.nl: 18.03.2009<br />
23
Europese jeugd gebruikt minder verslavende middelen<br />
Uit de jaarlijkse cijfers van het European Monitoring Centre for Drugs<br />
and Drug Addiction blijkt dat het gebruik van cannabis is gestabiliseerd.<br />
Het gebruik van nicotine neemt af, maar alcohol is nog populair. De<br />
gegevens werden in 35 landen verzameld.<br />
Wat roken betreft zit de Nederlandse jeugd iets boven het gemiddelde en<br />
dat geldt ook voor jonge drinkers. Op het gebied van cannabis zit<br />
Nederland echter flink boven het gemiddelde.<br />
Het gebruik van cannabis nam tussen 1995 en 2003 sterk toe, in 2003<br />
stabiliseerde het zich en in de periode tot 2007 nam het licht af.<br />
De enige duidelijke toename ligt op het gebied van de alcohol en dan met<br />
name het ‘binge drinking, veel alcohol in een keer.<br />
Over de hele linie is het aantal scholieren dat zich onthoudt van alle middelen<br />
sinds 2003 toegenomen.<br />
Psy.nl; 31-03-2009<br />
Expertisecentrum Dubbele Diagnose<br />
Op 20 maart is het Landelijk Expertisecentrum Dubbele Diagnose gelanceerd.<br />
Het is een samenwerkingsverband van het Trimbos-instituut,<br />
Arkin, GGz Eindhoven, Delta Psychiatrisch centrum en Palier (Parnassia<br />
Bavogroep). Het heeft als doel kennis en expertise over de problematiek<br />
van dubbele diagnose te verspreiden.<br />
De mensen met dubbele diagnose hebben een veelheid aan problemen.<br />
Hoe kunnen zij het beste worden behandeld? Waar hebben ze het meeste<br />
baat bij? Wat in theorie wordt uitgedacht blijkt in de praktijk niet altijd<br />
goed realiseerbaar. De combinatie van verslaving en psychiatrische problemen<br />
maakt de behandelpraktijk weerbarstig. Het Expertisecentrum<br />
ondersteunt instellingen die zich met de dubbele diagnose problematiek<br />
bezighouden door middel van training, opleiding, advies. Ook is bij het<br />
Expertisecentrum de meest actuele informatie beschikbaar.<br />
Trimbos.nl; 02-04-2009<br />
24
Paddoverbod blijft overeind<br />
Verkoop en kweek blijft verboden. De Haagse rechtbank oordeelde dat<br />
minister Klink de paddo’s rechtmatig aan de Opiumwet heeft toegevoegd.<br />
Dit tot teleurstelling van de Vereniging Landelijk Overleg<br />
Smartshops (VLOS) en bijna zeventig andere belanghebbenden. Deze<br />
moeten zich echter bij de feiten neerleggen, het wordt te duur om nog<br />
meer rechtszaken aan te spannen.<br />
Sinds 1 december 2008 staan paddo’s op de lijst van de Opuimwet.<br />
Psy.nl; 14.04.2009<br />
STEUNPUNTEN VAN DE <strong>LSOVD</strong><br />
De <strong>LSOVD</strong> heeft een aantal steunpunten voor familieleden. Het betreft:<br />
– steunpunt grootouders (ouders waarvan de verslaafde kinderen zelf<br />
kinderen hebben)<br />
– steunpunt ouders van jonge druggebruikers<br />
– steunpunt ouders van overleden druggebruikers<br />
– steunpunt broers en zussen van druggebruikers<br />
– steunpunt ouders van kinderen met dubbele diagnose<br />
Deze steunpunten zijn te bereiken via de Telefonische Hulpdienst.<br />
Het nummer van de Telefonische Hulpdienst is 0900 - 515 22 44<br />
(maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 22.00 uur)<br />
25
LANDELIJKE STICHTING OUDERS EN<br />
VERWANTEN VAN DRUGGEBRUIKERS<br />
DOELSTELLING<br />
De Landelijke Stichting Ouders en Verwanten van Druggebruikers<br />
(<strong>LSOVD</strong>) is een organisatie van ouders en andere familieleden van<br />
druggebruikers en is sinds 1980 actief. Door het uitwisselen van ervaringen<br />
en het geven van informatie hoopt de Stichting te bereiken, dat<br />
ouders e.a. de problemen die het gevolg zijn van verslaving, beter aankunnen.<br />
De <strong>LSOVD</strong> treedt ook op als belangenbehartiger bij overheden en<br />
instellingen. De <strong>LSOVD</strong> ontvangt donaties, meestal van ouders, en<br />
ontvangt subsidie van het ministerie van VWS. De <strong>LSOVD</strong> heeft een<br />
landelijke telefonische hulpdienst (THD); heeft gespreksgroepen door<br />
het hele land; geeft individuele hulp en advies; organiseert landelijke<br />
contactdagen en geeft een kwartaalblad uit.<br />
Er is een klachtencommissie voor eventuele problemen met actieven<br />
of vrijwilligers, die werkzaam zijn bij de stichting. Het klachtenreglement<br />
is op aanvraag bij het kantoor beschikbaar.<br />
BESTUUR<br />
Voorzitter: Mw. M. Hazebroek; vice-voorzitter: Mw. T. Ouwendijk;<br />
Secretaris: R. Burger.<br />
Penningmeester: G. Verhoef; leden: mw. Y. Cremers;<br />
mw. S. de Groot.<br />
Alle correspondentie te richten aan: Secretariaat <strong>LSOVD</strong>,<br />
Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.<br />
Telefoon: 030-2544300.<br />
Postgiro 1386158 t.g.v. <strong>LSOVD</strong>, Utrecht.<br />
E-mail: info@lsovd.nl<br />
Website: www.lsovd.nl<br />
26
TELEFONISCHE HULPDIENST<br />
Onze Telefonische Hulpdienst (THD)<br />
is van maandag t/m vrijdag te bereiken<br />
van 10.00 tot 22.00 uur<br />
0900 - 515 22 44 (€ 0,20 p.m.)<br />
De telefonisten zijn evenals alle actieven van de <strong>LSOVD</strong> vrijwilligers.<br />
De <strong>LSOVD</strong> kan alleen haar werk doen dankzij deze vrijwilligers en<br />
UW DONATIE.<br />
U kunt zich door middel van onderstaand strookje opgeven als donateur<br />
bij ons secretariaat in Utrecht.<br />
De jaarlijkse donatie bedraagt minimaal € 27,50. U ontvangt een machtigingsformulier<br />
voor eenmalige opdracht om dit bedrag over te maken.<br />
Vier keer per jaar ontvangt u <strong>INFO</strong>, het tijdschrift van de Stichting, en u<br />
bent welkom bij de activiteiten die de Stichting organiseert.<br />
kopiëren of<br />
Naam: de heer/mevrouw: ........................................................................................................................<br />
✄<br />
Adres: ..........................................................................................................................................................................<br />
Postcode: ....................................... Plaats: .....................................................................................................<br />
Datum: ................................................................ Handtekening: .............................................................<br />
meldt zich aan als donateur van de <strong>LSOVD</strong>.<br />
Strookje zenden aan:<br />
Secretariaat <strong>LSOVD</strong>, Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.<br />
27
VOOR HULP EN <strong>INFO</strong>RMATIE: 0900 515 22 44