05.11.2014 Views

INFO - LSOVD

INFO - LSOVD

INFO - LSOVD

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

I N F O<br />

Tijdschrift<br />

voor Ouders en Verwanten<br />

van Druggebruikers<br />

109<br />

juni<br />

2009


<strong>INFO</strong> 29E JAARGANG NUMMER 109 JUNI 2009<br />

Uitgave <strong>LSOVD</strong> Redactie: Medewerkers:<br />

Verschijnt 4x per jaar Betty Huizinga Rita Hartgers<br />

Redactieadres: (eindredactie) Rogier de Jong<br />

Meerkoethof 40, Postbus 12132<br />

Sonja Meijer<br />

3501 AC Utrecht<br />

Tel. (030) 25 44 300<br />

Verzending:<br />

E-mail: info@lsovd.nl ISSN: 1388-0187 Groep Zeeland<br />

Website: www.lsovd.nl<br />

Inhoud<br />

In deze Info 3<br />

Uw nieuwe voorzitter 4<br />

Even voorstellen? 5<br />

Diepe sporen: het verhaal van Cock Willemse 6<br />

Mijn tweede kind gebaard (gedicht) 16<br />

Weekendje weg voor grootouders ván 17<br />

Zomer 18<br />

Wijziging regeling pleegzorgvergoeding 19<br />

Boekbespreking:<br />

Van Reybroeck – Mijn kind en drugs 20<br />

Voor u gelezen 23<br />

Uw bijdragen voor de <strong>INFO</strong> ontvangen we graag.<br />

Dat kan schriftelijk of per e-mail.<br />

De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden artikelen te<br />

redigeren en/of in te korten.<br />

Grafische verzorging: ADZ, Postbus 140, 4380 AC Vlissingen.<br />

2


IN DEZE <strong>INFO</strong> …<br />

stellen twee nieuwe bestuursleden zich aan u voor: de nieuwe voorzitter<br />

Marjolijn Hazebroek en bestuurslid Sari de Groot.<br />

Vervolgens weer een interview in de serie ‘Diepe sporen’. Cock<br />

Willemse is de moeder van een overleden verslaafd kind. Zij is tevens het<br />

aanspreekpunt bij de Telefonische Hulpdienst voor ouders van overleden<br />

druggebruikers.<br />

Verder enkele berichtjes van Yvonne Cremers en Daisy Middelburg en<br />

een gedicht van een anonieme moeder.<br />

En uw eindredacteur heeft weer een en ander gelezen, waaronder een<br />

boek.<br />

Bijdragen worden altijd geplaatst onder verantwoordelijkheid van de<br />

inzender. De <strong>LSOVD</strong> kan daar dus niet op aangesproken worden.<br />

Het boekje ‘Verslaafd aan de verslaafde’ is inmiddels weer herdrukt<br />

en is te koop bij het bureau van de <strong>LSOVD</strong>. U kunt het daar bestellen<br />

en krijgt het dan thuisgestuurd met een factuur. De prijs van het<br />

boekje is € 8,50.<br />

3


UW NIEUWE VOORZITTER<br />

Mensen in hun kracht zetten, dat is<br />

mijn persoonlijke drijfveer.<br />

Dit komt goed overeen met de<br />

doelstelling van de <strong>LSOVD</strong>: het<br />

weerbaar maken van ouders en verwanten<br />

van drugsverslaafden.<br />

Via Wendy Lampe, mijn managementassistente<br />

bij Schouten &<br />

Nelissen, hoorde ik van het bestaan<br />

van de <strong>LSOVD</strong>. Volgens haar was<br />

ik zeer geschikt als voorzitter en<br />

opvolger van de vorig jaar onverwacht<br />

overleden Hylke van Zwol.<br />

Na een kennismaking met de<br />

bestuursleden van de <strong>LSOVD</strong> kwamen<br />

we tot overeenstemming dat<br />

we met elkaar verder wilden.<br />

Voor mij is ook belangrijk dat resultaten worden geboekt. De weerbaarheid<br />

neemt toe, ik heb met veel plezier de training weerbaarheid gevolgd<br />

en veel respect gekregen voor de deelnemers. Van een behoorlijk aantal<br />

ouders hoorde ik dat hun kinderen van hun verslaving af waren of er hard<br />

aan werkten.<br />

Wat ik samen met de ouders en verwanten wil bereiken in de komende<br />

jaren is een landelijk netwerk opzetten zodat ouders in hun nabije omgeving<br />

deel kunnen nemen aan gespreksgroepen en trainingen. Dit zal<br />

zeker tijd kosten want als de vraag toeneemt, moeten we ook onze dienstverlening<br />

op een goed professioneel niveau kunnen aanbieden. Een<br />

droom die we met elkaar gaan waarmaken.<br />

Met vriendelijke groet,<br />

Marjolijn Hazebroek<br />

4


EVEN VOORSTELLEN?<br />

Hallo, mijn naam is Sari de<br />

Groot-Koole. Sinds ongeveer een<br />

halfjaar ben ik bestuurslid van de<br />

<strong>LSOVD</strong>, met als hoofdtaak het<br />

coördineren van de landelijke<br />

telefonische hulpdienst (THD).<br />

Ik zal in het kort iets over mezelf<br />

vertellen.<br />

Ik ben een geboren Zeeuwse en<br />

woon sinds kort in Oost-<br />

Souburg.<br />

Mijn man Rinus en ik hebben<br />

twee kinderen – een dochter en<br />

zoon en een kleindochtertje.<br />

Omdat onze zoon drugs gebruikte,<br />

zijn we in december 2000 in<br />

een gespreksgroep van de <strong>LSOVD</strong> terechtgekomen. Dankzij de <strong>LSOVD</strong><br />

leerden wij grenzen aan te geven. Met als resultaat dat onze zoon vrij<br />

snel hulp zocht. Met vallen en opstaan had hij in 2002 zijn leven weer<br />

redelijk op de rit. In die tijd heeft hij ook zijn vriendin – de moeder van<br />

onze kleindochter – ontmoet.<br />

Helaas hebben we ten gevolge van een auto-ongeval in december 2005<br />

afscheid moeten nemen van onze zoon.<br />

Sinds 2000 heb ik de gespreksgroep van de <strong>LSOVD</strong> regelmatig bezocht<br />

en ben ik ook al snel telefoniste geworden. Dit vind ik nog steeds mooi<br />

en belangrijk werk. In december 2007 ben ik gevraagd om THD-coördinator<br />

en bestuurslid te worden. Omdat mijn man en ik in 2009 zijn<br />

gestopt met werken, heb ik daar nu ook tijd voor.<br />

Sari de Groot<br />

5


‘DIEPE SPOREN’<br />

Het verhaal van Cock, moeder van een overleden verslaafd kind:<br />

‘We hebben de draad van het leven weer opgepakt’<br />

Drugsgebruik van een kind raakt alle leden van het gezin. In de <strong>INFO</strong>serie<br />

‘Diepe sporen’ deze keer aandacht voor de ervaringen van ouders<br />

van een overleden kind. Cocks geadopteerde zoon Maarten experimenteerde<br />

als puber met hasj. De cannabis maakte plaats voor heroïne die<br />

Maartens lichaam zodanig sloopte dat hij er op zijn dertigste aan overleed.<br />

Cock en haar man Jan moesten daarmee definitief afscheid nemen<br />

van hun dierbare zoon – en van de hoop dat het ooit beter zou gaan. Uw<br />

aandacht voor Cock, moeder van een overleden verslaafd kind.<br />

Geen eenvoudig gesprek. Over verlies. Over rouw. Over gebroken verwachtingen.<br />

Maar ja, er moet een verhaal komen … En Cock heeft de<br />

geschiedenis al eerder verteld, in haar ontroerende boekje ‘Maarten, vastgehouden,<br />

herinnerd, bewaard’. Maar toch … geen simpele opgave.<br />

Misschien is het het beste om gewoon maar bij het begin te beginnen.<br />

Maarten en Madobi<br />

Cock en Jan adopteerden in de jaren zeventig van de vorige eeuw twee<br />

kinderen. Maarten Luong Ngoc was tien maanden oud toen hij in 1974<br />

vanuit Vietnam naar Nederland kwam. “Wij stonden op de wachtlijst<br />

voor Korea”, blikt Cock terug, “want daar kwamen in die tijd de meeste<br />

adoptiekinderen vandaan. Wij werden er echter uitgepikt voor Vietnam,<br />

omdat wij aan de speciale eisen van dat adoptieland voldeden. Anderhalf<br />

jaar later kwam Madobi. Uit Bangla Desh.”<br />

Gitaar<br />

Volgens Cock ontwikkelde Maarten zich goed. Hij bleek een leuk en uitbundig<br />

kind, dat goed kon spelen en zichzelf uitstekend vermaakte. Ook<br />

6


op de basisschool waren er geen problemen. “Hij maakte een prima<br />

CITO-toets”, herinnert Cock zich, “en werd vanwege zijn afkomst en<br />

huidskleur niet gediscrimineerd.” Na de basisschool ging Maarten naar<br />

het vwo. Hij had inmiddels de gitaar ontdekt; het instrument werd z’n<br />

lust en z’n leven. Hij nam het zelfs op zijn rug mee naar school! Cock:<br />

“Hij heeft nooit les gehad, las geen noot, maar speelde al heel snel fantastisch.<br />

Hij was gewoon een natuurtalent.”<br />

IFKO<br />

Daar, in het tweede jaar, zo rond zijn dertiende, gingen Maartens schoolprestaties<br />

sterk achteruit. In de mening dat het vwo te hoog gegrepen<br />

was, gingen Cock en Jan op zoek naar een andere school. Ze kwamen<br />

terecht bij het IFKO, een Amsterdamse mavo waar veel aan kunstzinnige<br />

vorming, muziek- en taalontwikkeling werd gedaan. “Die school was<br />

één groot feest voor Maarten,” aldus Cock. Helaas bakte hun zoon er ook<br />

daar weinig van. Cock en Jan dachten dat het door de muziek kwam en<br />

stelden paal en perk aan het gitaarspelen. “Maarten was zo’n beetje elke<br />

avond de hort op, dus we hielden hem drie avonden in de week thuis voor<br />

zijn huiswerk. Ook dat hielp niet. En dat terwijl Maarten toch een heel<br />

intelligent kind was dat goed kon leren, als hij maar wilde...”<br />

Zakje hasj<br />

In die tijd bespeurde Cock ook de eerste signalen van softdrugs. “Ik vond<br />

weleens een zakje hasj in de wasmachine. Ik ben een kind van de jaren<br />

zestig, dus ik tilde er niet zo zwaar aan. Ik dacht: Hij is wat aan het experimenteren.<br />

Het waait wel weer over. Al waarschuwden we Maarten<br />

natuurlijk wel voor de gevaren.”<br />

Harddrugs<br />

Cock denkt dat het heel lang bij hasj is gebleven. En dat Maarten ook<br />

weinig last van dat ‘recreatieve gebruik’ heeft gehad. Al waren er wel<br />

bepaalde signalen. “Hij belde ons ooit uit bed met het verhaal dat hij in<br />

de trein in slaap was gevallen. Of wij hem even van het volgende station<br />

7


wilden halen. Ook kreeg hij diverse leuke baantjes aangeboden die hij<br />

vervolgens liet waaien.” Cock vermoedt dat het écht fout liep toen<br />

Maarten op zijn achttiende uit huis ging. “Hij ging met een groep vrienden<br />

in de Bijlmermeer wonen. Ik denk dat hij daar op harddrugs is overgegaan.<br />

Ik merkte het aan het niet nakomen van afspraken en aan vreemd<br />

gedrag.”<br />

Grenzen<br />

Cock beschrijft Maarten als een enorme vrijbuiter, als kind al. “Een uitbundige<br />

levensgenieter die alles uit het leven wilde halen. Er waren twee<br />

Maartens. De ene was heel uitzinnig. De knaap die op de elektrische<br />

gitaar speelde. De andere was de ingetogen, akoestische Maarten.”<br />

Tegelijk was het ook of Maarten iets grenzeloos had. “Als peuter kon het<br />

hem nooit genoeg zijn,” vertelt Cock. “Hij was gek op feesten en dollen.<br />

Als we met hem dansten, kon hij niet stoppen. Zo hebben we geleerd om<br />

grenzen te stellen: ‘Nee Maarten, nu is het genoeg’.”<br />

Straatmuzikant<br />

En dan was er natuurlijk het wat buitenissige ideaal van Maarten om te<br />

gaan zwerven en straatmuzikant te worden. Cock: “Al op z’n dertiende<br />

vroeg-ie: ‘Hoe oud moet ik zijn om te mogen zwerven?’ Dat-vond ie het<br />

toppunt van een ‘gaaf’ leven. En hij bracht het ook in de praktijk. Hij<br />

hoefde op een mooie dag maar met zijn gitaar langs de terrassen te gaan,<br />

of het geld stroomde binnen. Voor ons als brave ouders was zo’n vrijbuiterig<br />

kind soms wel even slikken …” Cock denkt niet dat Maarten<br />

zich als Vietnamees kind een buitenstaander voelde en zich afzette tegen<br />

zijn Nederlandse adoptieouders. “Die indruk heb ik nooit gehad. Hij gaf<br />

altijd blijk van zijn liefde voor ons. En misschien heeft ’m dat ondanks<br />

alles toch ook een beetje houvast gegeven …”<br />

Heroïne<br />

Na de Bijlmermeerperiode verhuisde Maarten naar de Amsterdamse<br />

Prins Hendrikkade. Inmiddels had hij ook een vriendin. Cock: “Hij trok<br />

8


in bij een groep heel leuke mensen die in een mooi admiralenpand woonden.<br />

Een hechte club, die hij aanduidde als ‘zijn familie’. Ik denk dat<br />

daar ook werd gebruikt, maar alleen softdrugs. En toen – in 1996 – belde<br />

Maarten ons op met de mededeling dat-ie problemen had en of we langs<br />

wilde komen.” Cock en Jan gingen naar de Prins Hendrikkade en troffen<br />

de verzamelde bewoners van het pand in vergadering aan. “Maarten vertelde<br />

toen voor het eerst dat hij heroïneverslaafd was en dat hij meermalen<br />

de gezamenlijke boodschappenrekening van het huis had leeggehaald,”<br />

aldus Cock. “Dat kwam nogal hard aan bij ons. Wij wisten helemaal<br />

niets van drugs. En we hadden altijd een bepaald vertrouwen in<br />

Maarten: ‘Oké, hij is nu eenmaal een vrijbuiter. Hij kiest voor een ander<br />

leven. Maar heroïne … Maarten zei op die avond zelf ook heel eerlijk:<br />

‘Ik heb nooit geweten hoe verslavend dat spul is. Dat heb ik echt onderschat’.”<br />

Kreta<br />

Ondanks – of misschien wel dankzij – zijn bekentenis kon Maarten in het<br />

pand aan de Prins Hendrikkade blijven, op voorwaarde dat hij zou afkicken.<br />

Cock: “Zijn huisgenoten vormden een soort cordon om hem heen<br />

om te voorkomen dat hij gebruikte. Aanvankelijk liep dat goed.” Maar<br />

Maarten ging toch weer voor de bijl en moest het admiralenpand aan de<br />

Prins Hendrikkade verlaten. Hij trok in bij zijn vriendin, die nog thuis bij<br />

haar ouders woonde. Maarten werd liefdevol opgenomen in het gezin.<br />

Opnieuw had iedereen goede hoop dat hij het deze keer wel zou redden.<br />

Cock: “In 1998 waren Jan en ik dertig jaar getrouwd. Ter gelegenheid<br />

daarvan gingen wij met Maarten en Madobi naar Kreta. Op de terugreis<br />

kreeg Maarten een telefoontje van zijn vriendin. De liefde was uit en hij<br />

hoefde niet meer terug te komen. Er waren bij haar thuis dingen verdwenen<br />

die had hij verkocht. Je kunt rustig zeggen dat we van een koude<br />

bruiloft thuiskwamen.”<br />

Brijder Stichting<br />

Nu zijn vriendin het had uitgemaakt, had Maarten geen onderdak meer<br />

9


en stond hij op straat. Cock en Jan besloten hun adoptiefzoon bij zich in<br />

huis op te nemen. Om hem thuis te houden en te voorkomen dat hij wegglipte,<br />

gingen ze allebei halve dagen werken. “We stelden een soort<br />

cipiersdienst in,” memoreert Cock. “Bovendien meldden we Maarten aan<br />

bij de Brijder Stichting in Alkmaar. Maarten wílde ook graag geholpen<br />

worden, hij was heel gemotiveerd. Hij kwam de weekends naar huis. Dat<br />

was goed. Jan en ik werden ook betrokken bij de behandeling. Tot opeens<br />

bleek dat Maarten in de weekends toch weer gebruikte. Hij had Oud en<br />

Nieuw gevierd in Amsterdam en kwam zwaaiend binnen. Hij viel tegen<br />

een kast. Het was vreselijk. Toen dacht ik: Je belazert ons en jezelf. Dat<br />

heb ik toen ook op de Brijder Stichting gezegd. Waarop Maarten aangaf<br />

dat hij niet zonder drugs kon. ‘Ik heb besloten dat ik niet zonder drugs<br />

kan en wil’, zei hij. Waarop zijn behandelaars zeiden: ‘Dan is daar de<br />

deur’.”<br />

Hard<br />

En zo kwam aan de bemoeienissen van Cock en Jan langzaam een einde.<br />

“We stopten met hem in de kleren steken, zijn gitaren van de lommerd<br />

halen en zorgen dat-ie een uitkering kreeg. We wilden hem ook niet meer<br />

thuis hebben. Dat klinkt hard, want het is tenslotte je kind, maar op een<br />

gegeven moment moet je erkennen dat je mogelijkheden uitgeput zijn.<br />

Wij hebben Maarten afgezet bij het station. Gezegd dat-ie welkom was<br />

voor bezoekjes, om bij ons te eten en te douchen enzovoorts, maar dat<br />

we ’m niet in huis konden hebben als hij wilde blijven gebruiken. Dat<br />

was erg moeilijk, maar we hadden geen keus.” Cock vertelt dat Maarten<br />

het heel erg vond dat het deze kant op was gegaan. En ook dat hij een<br />

paar keer naar de gevangenis moest en dat hij Jan en haar – wellicht uit<br />

schuldgevoel – probeerde te paaien met mooie verhalen over aanmeldingen<br />

bij ontwenningsklinieken. Cock vermoedt dat er in die periode ook<br />

dingen uit haar huis verdwenen zijn. Zeker weten doet ze het niet. En wat<br />

maakt het ook uit. Gebeurd is gebeurd.<br />

10


Paniek<br />

Natuurlijk trok het drama rond Maarten – ook vóór zijn noodlottige dood<br />

– een zware wissel op Cocks familie. Hoe reageerden de gezinsleden?<br />

Madobi wilde er niet over praten. “Een heel gesloten mens,” aldus Cock.<br />

“Madobi zag wel wat het met ons deed. Dat vond ze heel erg.” Gelukkig<br />

heeft de tragedie, zo zegt Cock, Madobi niet beschadigd en ook Jan en<br />

haarzelf niet uit elkaar gedreven. Al merkten ze wel dat ze er verschillend<br />

op reageerden. Jan probeerde zijn zoon aanvankelijk zoveel mogelijk<br />

te helpen. Voerde eindeloze gesprekken met hem. Maar kreeg het er<br />

gaandeweg ook steeds moeilijker mee. “Na verloop van tijd zag ik hem<br />

in elkaar krimpen als Maarten het tuinpad op kwam. Hij wilde hem na<br />

verloop van tijd dan ook niet meer zien.” Cock, op haar beurt, wilde<br />

Maarten niet loslaten. “Ik was zijn moeder en ik wilde dat-ie wist dat we<br />

van hem hielden.” Ze zocht Maarten in Amsterdam op. Drie van de vier<br />

keer kwam hij niet opdagen, en dan raakte ze in paniek. Leefde hij nog<br />

wel? “Dat was mijn grootste angst. Dat hij ergens dood onder een brug<br />

lag.” Soms ging ze naar hem op zoek. Op goed geluk, met de tram. Maar<br />

ze vond hem nooit. Kwam hij wél opdagen, dan uitte Cock haar zorg en<br />

verdriet over zijn daklozenbestaan. Waarop Maarten aangaf dat hij het<br />

wel naar zijn zin had. “Hij kon boeiend over het zwerversleven vertellen,”<br />

aldus Cock. “De strijd om een slaapplek. De onderlinge solidariteit.”<br />

Streets of London<br />

Dwars door dit alles heen was er de muziek. Maarten was en bleef een<br />

uiterst begaafde bluesgitarist – “Er was geen betere in de omtrek te vinden,<br />

ze kwamen uit Amerika om met hem te jammen” – en hij ging ook<br />

door met optreden. Cock: “We zijn vaak in bluescafés naar hem gaan<br />

luisteren; dat was geweldig. Maarten zong ook, zijn stem had iets kameleontisch,<br />

hij kon precies het goede geluid laten horen.” Cock memoreert<br />

dat Maarten voor haar vaak ‘The Streets of London’ van Ralph McTell<br />

zong. “Erg mooi,” zegt ze, met opeens een glinstering in haar ogen. Ze<br />

vervolgt: “Toch heeft Maarten nooit de ambitie gehad om door te breken.<br />

11


Het bleef bij jammen en optreden. Gelukkig leeft zijn muziek voort. Het<br />

is gebruikt voor een voorlichtingsfilm van de <strong>LSOVD</strong>. Het is heel mooi<br />

nagespeeld, met iedere keer dat terugkerende thema. Echt prachtig.”<br />

Afgelopen, uit<br />

En toen, in januari 2003, kwam het noodlottige telefoontje dat Cock en<br />

Jan al die jaren zo hadden gevreesd: Maarten was gevonden. Bij het station<br />

Sloterdijk. “Het was niet eens een overdekte plek”, stelt Cock verdrietig<br />

vast, “alleen maar een soort overkapping.” Cock en Jan incasseerden<br />

de boodschap ogenschijnlijk gelaten. Ze hielden hier al jaren<br />

rekening mee. Cock: “De politie vroeg of we de volgende dag wilden<br />

komen. Ze wisten aanvankelijk niet zeker of hij het was, maar ze zeiden<br />

dat de overledene een gitaar bij zich had.” De volgende dag moesten<br />

Cock en Jan om 11.00 uur bij het mortuarium zijn. “Daar zagen we al<br />

snel dat het Maarten was. Hij bleek overleden aan myocarditis. De drugs<br />

hadden zijn lichaam zozeer verzwakt, dat zijn hart was bezweken aan een<br />

infectie. Het was afgelopen. Over en uit.”<br />

Bij Cock en Jan op de wc hangt een fotocollage. “We hebben die nacht<br />

naar een video van Maarten gekeken, en toen naar foto’s van hem<br />

gezocht en een collage gemaakt. Een rare nacht. We konden er niet bij<br />

dat hij nu dood was. Terwijl we het met ons hoofd heel goed wisten.”<br />

Gespreksgroep<br />

Cock en Jan hebben veel steun gehad aan een gespreksgroep van de<br />

<strong>LSOVD</strong>. “Toen we Maarten inschreven bij de Brijder Stichting, zag ik<br />

een folder van de <strong>LSOVD</strong> liggen. Ik heb toen gebeld en kreeg – dat weet<br />

ik nog heel goed – een heel plezierige mevrouw aan de lijn. Naderhand<br />

heb ik me aangemeld voor een gespreksgroep in Alkmaar. Jan wilde aanvankelijk<br />

niet mee, omdat hij dacht dat Maartens drugsprobleem tijdelijk<br />

was. Ik wilde wel en merkte dat de mensen in die gespreksgroep eigenlijk<br />

heel gewone lui waren, net zoals wij. Normale, hardwerkende mensen,<br />

die heel veel van hun kinderen hielden. En het drugsprobleem van<br />

hun kind echt niet zelf hadden veroorzaakt.” Cock vertelt dat Jan van<br />

12


Cock en Jan: ‘We hebben de draad van het leven weer aardig opgepakt.<br />

Ook al weten we soms niet in welke verwerkingsfase we zitten’<br />

mening veranderde door verwendagen van de <strong>LSOVD</strong> in een klooster bij<br />

’s-Hertogenbosch. “Dat heeft-ie zo weldadig gevonden, ook de herkenning<br />

bij andere ouders, dat-ie gelijk ook bij de gespreksgroep is gekomen.<br />

En is gebleven.”<br />

Dankzij de gespreksgroep zitten Cock en Jan nu meer op één lijn wat<br />

betreft Maarten. “Het brak wat open tussen ons”, analyseert Cock, “door<br />

de <strong>LSOVD</strong> werd het meer een gezamenlijk iets. Daarnaast ervoeren we<br />

door het lotgenotencontact de (h)erkenning van onze verwarde gevoelens.<br />

Dat die er allemaal mochten zijn. En dat we niet de enigen waren.”<br />

Rouwproces<br />

Terugkijkend op de hele geschiedenis, constateert Cock dat Jan en zij<br />

met betrekking tot Maarten geleidelijk steeds meer hebben moeten<br />

afstaan. Stukje voor stukje. “Wij dachten: Dit lieve, talentvolle kind heeft<br />

een rooskleurige toekomst voor zich. Die toekomstbeelden moesten<br />

danig bijgesteld worden.” Ook van hun eigen verwachtingen – die van de<br />

13


happy family – bleef weinig over. Het brengt Cock tot de sombere, maar<br />

terechte bespiegeling dat Jan en zij een dubbel rouwproces doorgemaakt<br />

hebben. Een verwerking die niet werd afgesloten met de dood van<br />

Maarten, maar plaats maakte voor een nieuw verlies. Dat van hun geliefde<br />

zoon zelf.<br />

Schateren<br />

Waar staat het gezin nu? Hoe gaat het met iedereen? “Het is nu zes jaar<br />

geleden dat Maarten overleed”, blikt Cock terug, “en we hebben alle drie<br />

de draad van het leven weer aardig opgepakt, ook al weten we soms niet<br />

in welke verwerkingsfase we zitten. Een voorbeeld: Jan kan zo smakelijk<br />

lachen. Daar was ik weleens jaloers op. Dan dacht ik: Kon ík maar<br />

zo schateren! Dat heb ik toch als een blokkade ervaren. En toen heb ik<br />

zangles genomen … Vorig jaar heb ik mezelf voor het eerst horen lachen.<br />

We waren veertig jaar getrouwd en dat hebben we prompt gevierd! Een<br />

hele stap: geen Maarten meer, maar wel feestvieren! We hebben het laten<br />

samenvallen met de presentatie van het boekje over Maarten. Voor ons<br />

gaf dat het gevoel: Maarten is er toch nog een klein beetje bij. Al is hij<br />

er natuurlijk elke dag. In herinneringen, in flitsen. In muziek die ik hoor.<br />

Weet je wat ik het meeste mis? Zijn stem. Z’n zingen. Dat was écht<br />

Maarten.”<br />

Rogier de Jong<br />

Cock is coördinator van het <strong>LSOVD</strong>-steunpunt Ouder van een<br />

Overleden Kind. Het steunpunt is te bereiken via de Telefonische<br />

Hulpdienst van de <strong>LSOVD</strong> (0900 – 515 22 44, € 0,15 per minuut). In<br />

het najaar organiseert Cock voor actieven een themadag over rouw.<br />

Nadere gegevens hierover zijn na de zomervakantie te vinden op<br />

www.lsovd.nl<br />

14


STEUNPUNT<br />

Broers en zussen van druggebruikers …<br />

… hebben het ook erg moeilijk!<br />

Wanneer je broer of zus drugs gebruikt ontstaat er thuis vaak een heel<br />

moeilijke situatie. Thuis draait alles om het druggebruik van deze broer<br />

of zus.<br />

Veel broers en zussen van druggebruikers proberen vaak zowel hun<br />

ouders, als de druggebruiker te helpen. Vaak zetten ze hun eigen<br />

behoeften opzij. Voornamelijk om alle ellende voor hun ouders een<br />

beetje te verminderen en om hen minder zorgen te geven. Ze passen<br />

zich volledig aan andere gezinsleden aan.<br />

Ben jij broer of zus van een druggebruiker en wil je hierover<br />

praten met een andere zus?<br />

Dan kun je terecht bij Karin Jansen.<br />

Dat kan op twee manieren:<br />

• stuur een mailtje naar Karin;<br />

• of bel naar de telefonische hulpdienst.<br />

Zij zorgen ervoor dat Karin je terugbelt.<br />

E-mail Karin:<br />

k.jansenderoos@upcmail.nl<br />

Telefonische hulpdienst: 0900 - 515 22 44<br />

(maandag t/m vrijdag, van 10.00 tot 22.00 uur)<br />

Ook ouders kunnen bij Karin terecht voor hun niet-gebruikende<br />

kind(eren)!<br />

15


Mijn tweede kind gebaard,<br />

mijn trots, mijn lieve schat.<br />

Gevoed, gekoesterd en verzorgd<br />

en altijd o zo lief gehad.<br />

Sociaal, sportief, vol humor, eigenwijs,<br />

op eigen benen onbezorgd de wijde wereld tegemoet.<br />

Meisje, huisje, boompje, beestje, een baan en auto,<br />

het leven gaat hem goed.<br />

Maar dan is daar de ommekeer,<br />

wat heeft hem doen besluiten toen,<br />

dat hij het leven met de verslavende coke,<br />

schijnbaar beter kon gaan doen?<br />

Mijn lieve kind, zo hopeloos verdwaald,<br />

wat heb je nodig om de weg weer te bereiken?<br />

Laat mij toch toe in jouw verwarrende wereld,<br />

om samen naar een onbezorgde toekomst te kunnen kijken.<br />

Een moeder<br />

16


WEEKENDJE WEG VOOR GROOTOUDERS VAN …<br />

Een uitnodiging van de Maria Meynenstichting<br />

Tien grootouders worden uitgenodigd een weekend met mij door te brengen<br />

bij de Maria Meynenstichting. Het betreft het weekend van 13-14-15<br />

november.<br />

Wacht niet te lang maar geef u zo spoedig mogelijk op.<br />

Het wordt een oergezellig, verwenweekend. Diegenen, die er al eens<br />

geweest zijn kunnen u daar uitvoerig over vertellen. Ze zijn allemaal erg<br />

enthousiast.<br />

Het is een voormalig klooster midden in de bossen en de gehele verzorging<br />

komt ten laste van de Maria Meynenstichting.<br />

U kunt u opgeven vóór 20 juli bij Daisy Middelburg; tel. 070-3236584.<br />

Zij zorgt voor de bevestiging en uitnodiging met routebesschrijving, dagprogramma<br />

enzovoort.<br />

Daisy Middelburg<br />

STICHTING STEUNFONDS VERWANTEN DRUGGEBRUIKERS<br />

De stichting SVD, opgericht in 1994, beoogt financiële steun te geven aan organisaties die<br />

zich richten op de verbetering van de positie van verwanten van druggebruikers. In het<br />

bijzonder en in de eerste plaats wordt gedacht aan de <strong>LSOVD</strong>. Ook u kunt uw steentje<br />

bijdragen op: giro 5524760 t.n.v. Stichting Steunfonds Verwanten Druggebruikers te<br />

Oudenbosch.<br />

Voor vragen over drugs: de Drugs Informatielijn 0900 - 1995<br />

17


Z O M E R<br />

Zonder jas naar buiten. Genieten van een lange wandeling met de hond.<br />

Zee, strand en terrasjes.<br />

Niet meer denken aan die ellendige winters: de gedachten aan ons verslaafde<br />

kind. Waar zou ze zijn? Misschien in een bushokje, op een bouwterrein,<br />

een leegstaand pand of binnen bij een medeverslaafde?<br />

Soms kwam ze midden in de nacht aanbellen en als dat te lang duurde<br />

dan klopte ze hard op de deur of op de ramen. Open doen of niet? En als<br />

je open deed (meestal), dan altijd de vraag om geld, onderdak of wat dan<br />

ook. Je gaf dan eten, een warme trui, een jas en soms ook wat geld.<br />

Slapen deed je niet meer … schuldgevoel. Hadden we haar toch niet binnen<br />

moeten laten, lekker slapen bij ons in huis??? Nee, dat kon niet meer.<br />

Wat een onmenselijke beslissing. Maar toch hielden we ons eraan. En als<br />

het dan zomer was, kon je nog denken: ze heeft het tenminste niet koud!<br />

Nu komt de zomer er weer aan en onze dochter is al weer een tijdje<br />

clean. Ze heeft soms nog wel een terugval, maar zoekt dan toch snel weer<br />

hulp.<br />

Wat zijn we trots en blij … het gaat een mooie zomer worden!<br />

Yvonne Cremers<br />

18


WIJZIGING REGELING PLEEGZORGVERGOEDING<br />

Regeling van de Minister voor Jeugd en Gezin van 27 februari 2009,<br />

gelet op art. 23 van de Wet op de Jeugdzorg.<br />

Besluit<br />

Artikel I, bijlage 4 bij de regeling pleegzorg.<br />

Basisbedragen en maximale toeslag van de pleegvergoeding per jeugdige.<br />

Basisbedrag ex art. 4 per leeftijdscategorie.<br />

Leeftijdscategorie<br />

Bedrag per maand/<br />

per dag in euro’s<br />

0 t/m 8 jaar € 466,– / 15,35<br />

9 t/m 11 jaar € 472,– / 15,49<br />

12 t/m 15 jaar € 515,– / 16,95<br />

16 t/m 17 jaar € 571,– / 18,77<br />

18 en ouder € 577,– / 18,98<br />

De toeslag, bedoeld in art. 5 bedraagt € 3,15<br />

Artikel 11.<br />

Deze regeling treedt in werking met ingang van de tweede dag na dagtekening<br />

van de Staatscourant, waar in zij wordt geplaatst en werkt terug<br />

tot en met 1 januari 2009.<br />

De Minister voor Jeugd en Gezin,<br />

A. Rouvoet.<br />

Dat betekent dus dat de basisbedragen voor de pleeggezinnen over het jaar 2009<br />

worden verhoogd met een percentage van 3,2 en geldt voor geheel 2009. Tot zover<br />

zijn de grootouders, die pleegvergoeding ontvangen, weer op de hoogte.<br />

Daisy Middelburg<br />

19


BOEKBESPREKING<br />

Tomas Van Reybrouck en Filip van Hende. Mijn kind en drugs;<br />

antwoorden voor ouders.<br />

De Belg Tomas van Reybrouck werkt sinds 1992 op het gebied van alcohol<br />

en drugs, eerst als preventiemedewerker en later als ouderbegeleider en<br />

opleider. Er heeft al eens een artikel van hem in de Info gestaan.<br />

Met dit boek probeert hij ouders te helpen bij hun problemen en vragen met<br />

betrekking tot drugs en druggebruik. Het boek heeft vier delen en elk deel<br />

omvat weer een aantal hoofdstukken.<br />

Deel 1 gaat over de vraag hoe met het druggebruik om te gaan. Wat doen<br />

we ermee? Het bestrijden of leren ermee om te gaan? Ouders kunnen zelf<br />

actie ondernemen. Een van de moeilijke punten is hoe je de communicatie<br />

met je kind gaande houdt. Hoofdstuk 2 bevat een schema waar in besproken<br />

wordt op welk moment je het probleem aan zou moeten kaarten, wat je<br />

in het gesprek zegt en op welke plaats je het gesprek zou kunnen voeren. En<br />

hoe vaak probeer je het opnieuw? Ook staat er een aantal meningen in van<br />

jongeren naar aanleiding van vragen van ouders. Ouders en jongeren hebben<br />

elk een eigen invalshoek Wederzijds begrip zorgt voor respect voor<br />

elkaars meningen, ook al is men het niet met elkaar eens.<br />

Ouders kunnen een bijdrage leveren aan de motivatie van de jongere om te<br />

veranderen, maar moeten daarbij in het oog houden dat dit niet zomaar gaat<br />

en dat er ook vaak sprake is van terugval. Het laatste hoofdstuk van dit deel<br />

gaat over grenzen stellen, waarbij aandachtspunten worden gegeven, zoals<br />

duidelijk stellen: tot hier en niet verder, dit ondanks de reacties van jongeren<br />

door een beroep op het schuldgevoel, door te chanteren of te vleien.<br />

Zoals al eens in de Info is gezegd dat loslaten niet hetzelfde is als laten vallen,<br />

staat hier dat grenzen stellen niet is tegengesteld aan warmte geven.<br />

Hier eveneens een aantal meningen, nu van ouders van druggebruikers naar<br />

aanleiding van vragen van druggebruikende jongeren, omdat ouders en jongeren<br />

elkaar lang niet altijd begrijpen.<br />

20


Deel 2 handelt over hoe met de verslaving om te gaan. In dat geval is het<br />

probleem groter en het kind echt verslaafd. Dit deel bevat achtergrondinformatie<br />

over de afhankelijkheid van het middel en over de rol van de<br />

omgeving. En wat kunnen ouders dan nog doen? Hoe zorg je ook voor<br />

jezelf en voor de andere kinderen in het gezin?<br />

In dit deel wordt voor hulp doorverwezen naar voornamelijk Belgische<br />

instellingen en Belgische, maar ook Nederlandse websites, waaronder die<br />

van de <strong>LSOVD</strong>.<br />

Deel 3 gaat over de mogelijkheid om problemen te voorkomen, dus over<br />

preventie. Hoe ontstaat het gebruik? De mogelijke oorzaken worden gevat<br />

in de 3 M’s: mens, middel en milieu. Er spelen veel factoren een rol. Dit<br />

relativeert de rol van de ouders.<br />

Wat kan verder met preventie worden bereikt? Kennis over drugs is noodzakelijk.<br />

Hoe denken ouders zelf over drugs en hoe kaarten ze het met de<br />

jongere aan? Het schema uit hoofdstuk 2 wordt aangehaald. Het laatste<br />

hoofdstuk gaat over wat te doen als er een vermoeden is dat een kind<br />

gebruikt, het geeft enkele tips.<br />

Deel 4 is voor Nederlandse ouders minder van belang: advocaat Filip van<br />

Hende geeft juridische informatie en dat slaat uiteraard op de Belgische<br />

wetgeving.<br />

Het is een fijn leesbaar boek dat veel informatie, adviezen en tips geeft. Het<br />

bevat ook fragmenten, waarin ouders hun ervaringen beschrijven. Die zullen<br />

voor velen heel herkenbaar zijn.<br />

Het enige wat ik een beetje storend vond was ‘drugmisbruikende’ kinderen.<br />

Het klinkt nog een beetje erger dan het toch al is …<br />

Uitgeverij Houtekiet, Antwerpen/Amsterdam, 2007<br />

ISBN 978 90 5240 988 7.<br />

www.houtekiet.com<br />

info@houtekiet.com<br />

Betty Huizinga<br />

21


STEUNPUNT<br />

GROOTOUDERS, OUDERS VAN EEN DRUGGEBRUIKER<br />

Wij als ouders van … zijn ons ervan bewust welke zorgen het ouderschap<br />

met zich meebrengt, maar heeft u er wel eens over nagedacht wat<br />

het betekent om grootouder te worden van een kind, waarvan de<br />

ouder(s) drugs gebruik(en)?<br />

Als houder van het grootoudersteunpunt van de <strong>LSOVD</strong> en zelf grootouder<br />

van zo’n kleinkind heb ik mij opgeworpen om de belangen van<br />

deze kinderen te behartigen.<br />

Wanneer u ook een grootouder bent van zo’n kindje, schroom dan niet<br />

om contact op te nemen met ons. Wij behartigen niet alleen de belangen<br />

van uw kleinkinderen, maar ook die van u als grootouders! Wij benaderen<br />

Raden van Kinderbescherming, kinderrechters, advocaten, Jeugdzorginstellingen<br />

enz. (indien gewenst) en proberen op deze wijze de juiste<br />

oplossing voor uw problemen te zoeken. De samenwerking tussen u en<br />

deze instanties verloopt niet altijd even vlekkeloos. Dan is tussenkomst<br />

of goed advies, soms ook doorverwijzing onontbeerlijk gebleken.<br />

Er is geen betere en meer vertrouwde omgeving te vinden voor een kind<br />

dan die van grootouders of andere familieleden. Het begrip en daarom<br />

inlevingsvermogen voor deze kinderen vanuit de eigen familie is al<br />

even belangrijk, zo niet nog belangrijker.<br />

Steeds meer aandacht wordt gegeven aan de kinderen van verslaafde<br />

ouders en niet ten onrechte.<br />

Wanneer u behoefte heeft om met lotgenoten van gedachten te wisselen<br />

of u ontmoet op uw weg tegenstand van hulpverleners en/of instanties,<br />

weet ons dan te vinden.<br />

Wij zullen proberen u op weg te helpen in deze doolhof.<br />

U kunt met al uw vragen terecht bij onze Telefonische Hulpdienst<br />

0900-5152244 (ma t/m vr 10.00-22.00 uur)<br />

of rechtstreeks via het Grootoudersteunpunt <strong>LSOVD</strong> 070-3236584<br />

Daisy Middelburg-Nanning, e-mail d.nanning@orange.nl<br />

22


VOOR U GELEZEN<br />

Nieuw onderzoek naar ADHD en verslaving<br />

Een internationaal netwerk van ADHD-verslavingsdeskundigen start in<br />

elf landen een groot onderzoek naar het verband tussen ADHD en verslaving.<br />

Dit voorjaar wordt gestart met het verzamelen van gegevens van<br />

6.000 patiënten van verslavingszorginstellingen in elf Europese landen.<br />

Het gaat onder andere om vragen als hoeveel verslaafden ADHD hebben<br />

en welke genen bijdragen tot het ontwikkelen van een verslaving. Eind<br />

2010 worden de resultaten verwacht. Het zal ook inzicht kunnen geven<br />

in hoeverre er verschillen zijn in de verslavingsproblemen van mensen<br />

met en zonder ADHD.<br />

Nederland wordt in dit netwerk, ICASA, vertegenwoordigd door een<br />

medewerker van het Trimbos-instituut.<br />

Trimbos.nl; 12-03-2009<br />

Harm reduction gemeengoed in het Europese drugsbeleid<br />

Nederland is nog steeds hét land wat betreft de ‘harm reduction’ dat wil<br />

zeggen proberen de gezondheidsrisico’s bij verslaving zoveel mogelijk te<br />

beperken. Volgens onderzoek van de Europese commissie is harm reduction<br />

vooral bij heroïneverslaving al wereldwijd gemeengoed. In 2006<br />

werkten alle Europese lidstaten met dit programma, zoals spuitenruil en<br />

methadonverstrekking.<br />

Wel zijn er in Nederland meningsverschillen over de onderhoudsdosis<br />

methadon: houdt dit mensen niet verslaafd? Is volledig afkicken niet het<br />

beste?<br />

Psy.nl: 18.03.2009<br />

23


Europese jeugd gebruikt minder verslavende middelen<br />

Uit de jaarlijkse cijfers van het European Monitoring Centre for Drugs<br />

and Drug Addiction blijkt dat het gebruik van cannabis is gestabiliseerd.<br />

Het gebruik van nicotine neemt af, maar alcohol is nog populair. De<br />

gegevens werden in 35 landen verzameld.<br />

Wat roken betreft zit de Nederlandse jeugd iets boven het gemiddelde en<br />

dat geldt ook voor jonge drinkers. Op het gebied van cannabis zit<br />

Nederland echter flink boven het gemiddelde.<br />

Het gebruik van cannabis nam tussen 1995 en 2003 sterk toe, in 2003<br />

stabiliseerde het zich en in de periode tot 2007 nam het licht af.<br />

De enige duidelijke toename ligt op het gebied van de alcohol en dan met<br />

name het ‘binge drinking, veel alcohol in een keer.<br />

Over de hele linie is het aantal scholieren dat zich onthoudt van alle middelen<br />

sinds 2003 toegenomen.<br />

Psy.nl; 31-03-2009<br />

Expertisecentrum Dubbele Diagnose<br />

Op 20 maart is het Landelijk Expertisecentrum Dubbele Diagnose gelanceerd.<br />

Het is een samenwerkingsverband van het Trimbos-instituut,<br />

Arkin, GGz Eindhoven, Delta Psychiatrisch centrum en Palier (Parnassia<br />

Bavogroep). Het heeft als doel kennis en expertise over de problematiek<br />

van dubbele diagnose te verspreiden.<br />

De mensen met dubbele diagnose hebben een veelheid aan problemen.<br />

Hoe kunnen zij het beste worden behandeld? Waar hebben ze het meeste<br />

baat bij? Wat in theorie wordt uitgedacht blijkt in de praktijk niet altijd<br />

goed realiseerbaar. De combinatie van verslaving en psychiatrische problemen<br />

maakt de behandelpraktijk weerbarstig. Het Expertisecentrum<br />

ondersteunt instellingen die zich met de dubbele diagnose problematiek<br />

bezighouden door middel van training, opleiding, advies. Ook is bij het<br />

Expertisecentrum de meest actuele informatie beschikbaar.<br />

Trimbos.nl; 02-04-2009<br />

24


Paddoverbod blijft overeind<br />

Verkoop en kweek blijft verboden. De Haagse rechtbank oordeelde dat<br />

minister Klink de paddo’s rechtmatig aan de Opiumwet heeft toegevoegd.<br />

Dit tot teleurstelling van de Vereniging Landelijk Overleg<br />

Smartshops (VLOS) en bijna zeventig andere belanghebbenden. Deze<br />

moeten zich echter bij de feiten neerleggen, het wordt te duur om nog<br />

meer rechtszaken aan te spannen.<br />

Sinds 1 december 2008 staan paddo’s op de lijst van de Opuimwet.<br />

Psy.nl; 14.04.2009<br />

STEUNPUNTEN VAN DE <strong>LSOVD</strong><br />

De <strong>LSOVD</strong> heeft een aantal steunpunten voor familieleden. Het betreft:<br />

– steunpunt grootouders (ouders waarvan de verslaafde kinderen zelf<br />

kinderen hebben)<br />

– steunpunt ouders van jonge druggebruikers<br />

– steunpunt ouders van overleden druggebruikers<br />

– steunpunt broers en zussen van druggebruikers<br />

– steunpunt ouders van kinderen met dubbele diagnose<br />

Deze steunpunten zijn te bereiken via de Telefonische Hulpdienst.<br />

Het nummer van de Telefonische Hulpdienst is 0900 - 515 22 44<br />

(maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 22.00 uur)<br />

25


LANDELIJKE STICHTING OUDERS EN<br />

VERWANTEN VAN DRUGGEBRUIKERS<br />

DOELSTELLING<br />

De Landelijke Stichting Ouders en Verwanten van Druggebruikers<br />

(<strong>LSOVD</strong>) is een organisatie van ouders en andere familieleden van<br />

druggebruikers en is sinds 1980 actief. Door het uitwisselen van ervaringen<br />

en het geven van informatie hoopt de Stichting te bereiken, dat<br />

ouders e.a. de problemen die het gevolg zijn van verslaving, beter aankunnen.<br />

De <strong>LSOVD</strong> treedt ook op als belangenbehartiger bij overheden en<br />

instellingen. De <strong>LSOVD</strong> ontvangt donaties, meestal van ouders, en<br />

ontvangt subsidie van het ministerie van VWS. De <strong>LSOVD</strong> heeft een<br />

landelijke telefonische hulpdienst (THD); heeft gespreksgroepen door<br />

het hele land; geeft individuele hulp en advies; organiseert landelijke<br />

contactdagen en geeft een kwartaalblad uit.<br />

Er is een klachtencommissie voor eventuele problemen met actieven<br />

of vrijwilligers, die werkzaam zijn bij de stichting. Het klachtenreglement<br />

is op aanvraag bij het kantoor beschikbaar.<br />

BESTUUR<br />

Voorzitter: Mw. M. Hazebroek; vice-voorzitter: Mw. T. Ouwendijk;<br />

Secretaris: R. Burger.<br />

Penningmeester: G. Verhoef; leden: mw. Y. Cremers;<br />

mw. S. de Groot.<br />

Alle correspondentie te richten aan: Secretariaat <strong>LSOVD</strong>,<br />

Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.<br />

Telefoon: 030-2544300.<br />

Postgiro 1386158 t.g.v. <strong>LSOVD</strong>, Utrecht.<br />

E-mail: info@lsovd.nl<br />

Website: www.lsovd.nl<br />

26


TELEFONISCHE HULPDIENST<br />

Onze Telefonische Hulpdienst (THD)<br />

is van maandag t/m vrijdag te bereiken<br />

van 10.00 tot 22.00 uur<br />

0900 - 515 22 44 (€ 0,20 p.m.)<br />

De telefonisten zijn evenals alle actieven van de <strong>LSOVD</strong> vrijwilligers.<br />

De <strong>LSOVD</strong> kan alleen haar werk doen dankzij deze vrijwilligers en<br />

UW DONATIE.<br />

U kunt zich door middel van onderstaand strookje opgeven als donateur<br />

bij ons secretariaat in Utrecht.<br />

De jaarlijkse donatie bedraagt minimaal € 27,50. U ontvangt een machtigingsformulier<br />

voor eenmalige opdracht om dit bedrag over te maken.<br />

Vier keer per jaar ontvangt u <strong>INFO</strong>, het tijdschrift van de Stichting, en u<br />

bent welkom bij de activiteiten die de Stichting organiseert.<br />

kopiëren of<br />

Naam: de heer/mevrouw: ........................................................................................................................<br />

✄<br />

Adres: ..........................................................................................................................................................................<br />

Postcode: ....................................... Plaats: .....................................................................................................<br />

Datum: ................................................................ Handtekening: .............................................................<br />

meldt zich aan als donateur van de <strong>LSOVD</strong>.<br />

Strookje zenden aan:<br />

Secretariaat <strong>LSOVD</strong>, Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.<br />

27


VOOR HULP EN <strong>INFO</strong>RMATIE: 0900 515 22 44

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!