Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag Heel algemeen gesteld gedragen mensen zich dus normconform omdat normoverschrijdend gedrag hun geen voordelen oplevert, omdat zij de norm hebben geïnternaliseerd of omdat zij het risico om gepakt en gestraft te worden te groot achten. In veel gevallen gaat het natuurlijk om een combinatie van deze factoren. De ‘externe’ controle en sancties die mensen van normoverschrijdend gedrag kunnen afhouden, omvatten niet alleen de formele controle en sancties door daartoe aangestelde toezichthouders (bijvoorbeeld politie) en rechtsprekers (bijvoorbeeld rechters). Zij omvatten ook de informele sociale controle en sancties die door medeburgers worden uitgeoefend. Het feit dat men door anderen wordt aangesproken indien men een (formele of informele) norm overschrijdt en als gevolg hiervan een sanctie ondervindt, bijvoorbeeld in de vorm van reputatieverlies, schaamte of uitstoting uit de groep waarvan men deel uitmaakt, kan een belangrijke prikkel zijn om de norm na te leven. 92 De invloed van sancties op de internalisering van normen is met grote wetenschappelijke onzekerheid omgeven (Malsch 2004). Soms helpen affectieve en cognitieve identificaties met andere personen meer dan welke sanctie dan ook, maar in de meeste situaties zijn jongeren bij een bepaald normbesef wel degelijk gevoelig voor het toepassen van beloningen voor goed gedrag en sancties voor slecht gedrag. Belonen helpt meestal beter dan straffen. Er is bovendien een verschuiving te zien van de meer morele vormen van sociale controle (groepsdwang en een appèl op het geweten) naar instrumentele sociale controle (belonen en straffen) en van een informele sociale controle naar een formele sociale controle, uitgeoefend door (formele) instanties. In het algemeen kunnen deze formele sancties niet uitsluitend de norminternalisering bewerkstelligen, zoals stelsels die uitsluitend met repressieve maatregelen werken hebben ondervonden. Het gaat steeds om een subtiele wisselwerking tussen informele en formele sociale controle. Beide vormen vullen elkaar aan. Formele controle valt onder de hoede van de overheid en andere instanties en wordt via rechtsnormen uitgeoefend. Informele controle is minder goed stuurbaar en richtbaar en valt in feite onder de noemer van sociale normen. Deze twee normenstelsels staan in een zeer subtiele verhouding tot elkaar. Soms leidt formele controle, bijvoorbeeld cameratoezicht in de horecabuurten van grote steden, tot een reductie van normoverschrijdend gedrag binnen de gecontroleerde sfeer, maar leidt ze – onverwacht – tegelijk tot een verzwakking van de informele sociale controle (‘alles wat buiten het oog van de camera valt, is toegestaan’). Soms leidt een sterke informele sociale controle van een groep, bijvoorbeeld van een peergroup of oudere familieleden, tot onweerstaanbare gedragsbeinvloeding, die zelfs tot verhoging van normoverschrijdend gedrag kan leiden. Zo kan een jongen zich door zijn vrienden onder druk gezet voelen om mee te doen aan het vernielen van een bushokje. Van normoverschrijding zal dus in het algemeen sprake zijn indien de combinatie van deze factoren tekortschiet, dat wil zeggen indien de intrinsieke motivatie om zich normconform te gedragen te gering is en/of de externe formele of infor-
normoverschrijdend gedrag mele controle tekortschiet en/of men aan een andere, conflicterende norm meer gewicht toekent. 4.3 de dynamiek van normoverschrijding Internalisering van normen, formele controle en informele controle staan niet los van elkaar, maar kunnen elkaar wederzijds beïnvloeden. Dit betekent dat wanneer een van deze factoren tekortschiet, ook de andere factoren hierdoor kunnen worden verzwakt. Een aanvankelijk kleine toename van normoverschrijdend gedrag kan een sterke dynamiek op gang brengen, waardoor zich in de loop van de tijd grote verschuivingen kunnen voordoen in zowel de steun voor een norm als het gedrag. Als eenmaal een bepaald omslagpunt is gepasseerd, kan zich een sneeuwbaleffect voordoen, waardoor een bepaalde vorm van normoverschrijdend gedrag steeds algemener wordt en de betreffende norm geleidelijk afkalft, tot zij op den duur mogelijk zelfs geheel verdwijnt. Dit mechanisme kan worden geïllustreerd aan de hand van een eenvoudig theoretisch model, waarmee de wisselwerking tussen internalisering van normen, formele en informele controle en gedrag op het niveau van een groep (bijvoorbeeld een buurt of club, of de Nederlandse samenleving als geheel) kan worden geanalyseerd. Dit model is gebaseerd op de rationelekeuzetheorie, waarin wordt verondersteld dat individuele personen afwegingen maken tussen de kosten en baten van verschillende gedragsalternatieven. Anders dan gebruikelijk in rationelekeuzemodellen wordt er hier expliciet rekening mee gehouden dat het gedrag van mensen niet alleen wordt bepaald door prikkels ‘van buiten’, maar ook door intrinsieke motivatie, die het resultaat is van de internalisering van bepaalde normen (zie bijvoorbeeld Akerlof 1980 en Coleman 1990). Hier wordt volstaan met een verbale beschrijving van het model. De bijlage bij dit hoofdstuk bevat een formele, wiskundige uitwerking van het model. 93 Stel dat een individu voordeel kan behalen door een bepaalde norm die geldt in de groep waarvan hij of zij deel uitmaakt, te overtreden. Door internalisering van de norm, formele controle en informele controle kan hij of zij er niettemin van worden weerhouden om in strijd met de norm te handelen. Wie de norm heeft geïnternaliseerd, krijgt spijt, berouw of een schuldgevoel als hij de norm zou overtreden. Wie vindt dat men geen diefstal mag plegen, maar in een winkel toch in de verleiding komt om iets te stelen, kan zichzelf daarvan weerhouden als hij zich realiseert dat die daad een schuldgevoel zou oproepen – ook als niemand anders er weet van zou hebben. Men kan ook van normoverschrijdend gedrag afzien uit angst voor de gevolgen indien men wordt betrapt door een officiële toezichthouder. De kans dat men door een bewaker of het winkelpersoneel wordt betrapt op winkeldiefstal en de straf die daarop zou volgen, kunnen zo groot zijn dat ook iemand die winkeldiefstal niet afkeurt, ervan wordt weerhouden. Ten slotte kan men zich normconform gedragen vanwege informele sociale controle. Als men niet door een officiële bewaker wordt betrapt, maar wel door anderen die men persoonlijk kent, kan dit schaamtegevoelens oproepen of repu-
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 145 and 146:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?