Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag 90 tig tot onwettig gedrag. Hierbij past bij voorbaat de kanttekening dat over ernstiger vormen van normoverschrijding, in het bijzonder zware criminaliteit, meer bekend is dan over de lichtere vormen. De verklaring hiervoor is eenvoudig: vanwege de ernst ervan wordt (zware) criminaliteit veel beter geregistreerd en intensiever onderzocht dan de onprettige gedragingen die geen wetsovertredingen inhouden maar niettemin de nodige ergernis kunnen oproepen. Hierover zijn alleen enkele gegevens voorhanden die afkomstig zijn uit grote publieksenquêtes. Deze hebben echter onvermijdelijk in hoge mate een subjectief karakter, doordat hierin alleen de percepties van burgers worden gemeten. De paragrafen 4.5-4.12 zoomen vervolgens in op een aantal concrete vormen van relatief veelvoorkomend normoverschrijdend gedrag. Deze paragrafen beogen op basis van het beschikbare sociaal-wetenschappelijk onderzoek wat meer inzicht te bieden in de factoren die ten grondslag liggen aan uiteenlopende vormen van normoverschrijding. Dit hoofdstuk pretendeert echter geenszins een uitputtend overzicht te geven van het beschikbare onderzoek naar en datamateriaal over normoverschrijdend gedrag. Het hoofdstuk bevat slechts een kleine selectie hiervan, die echter wel een goed beeld geeft van de grote variatie in normoverschrijding en in de factoren die daaraan ten grondslag (kunnen) liggen. Achtereenvolgens komen aan de orde: • wangedrag op school (par. 4.5); • jeugdcriminaliteit (par. 4.6); • zinloos geweld en geweld op straat (par. 4.7); • voetbalvandalisme (par. 4.8); • wangedrag in het openbaar vervoer (par. 4.9) • wangedrag in het verkeer (par. 4.10); • wangedrag op het werk (par. 4.11); • fraude (par. 4.12). De slotparagraaf (4.13) trekt enkele algemene conclusies over de factoren die ten grondslag liggen aan normoverschrijdend gedrag en de strategieën die men zou kunnen volgen om normoverschrijding tegen te gaan of terug te dringen. Dit hoofdstuk neemt de bestaande, breed onderschreven of wettelijke normen als een gegeven aan en gaat niet in op veranderingen in de normen zelf. Een toename van normoverschrijdend gedrag kan echter ook een aanwijzing zijn dat de norm zelf aan verandering toe is. Aan de dynamiek van waarden en normen zelf wordt in de hoofdstukken 5 en 6 aandacht geschonken. 4.2 wat verklaart normoverschrijdend gedrag? Wie alleen afgaat op de berichtgeving in de media kan gemakkelijk de indruk krijgen dat normoverschrijdend gedrag in Nederland inmiddels de regel is geworden en normconform gedrag de uitzondering. Dit is natuurlijk niet juist. Het overgrote deel van de bevolking gedraagt zich nog altijd in het overgrote deel van de gevallen in overeenstemming met de wettelijke regels en ook in overeenstemming met vele, breed gedragen informele normen. De meeste mensen groeten hun buren, gooien hun afval in een vuilnisbak, betalen hun belasting, stop-
normoverschrijdend gedrag pen voor het rode stoplicht, kopen een treinkaartje en plegen geen winkeldiefstal, hoewel zij er in de meeste gevallen voordeel bij zouden hebben om anders te handelen. Waarom gedragen de meeste mensen zich overwegend in overeenstemming met de geldende normen? Er is een problematische, enigszins raadselachtige relatie tussen normen en gedrag. Het gedrag in action kan door heel veel verschillende factoren ontstaan. De aard en de ouderdom van de norm en de mate van navolging in de groep of samenleving als geheel spelen bij normconform gedrag wel een rol, maar het blijft uiterst lastig om hierover een algemene theorie van normconformiteit op te stellen. Daarvoor zijn de normsferen eenvoudig te uiteenlopend: het gedrag in het verkeer (snelheidsnormen, gevaarzettingen) is totaal verschillend van het invullen van het belastingbiljet en die twee sferen verschillen weer enorm van bijvoorbeeld de normen voor integriteit bij de vervulling van ambten. Elke normsfeer heeft een eigen dynamiek en regelmaat. Niettemin kan in het algemeen wel worden gesteld dat mensen normen niet alleen gehoorzamen uit angst om gepakt en gestraft te worden indien zij de normen overtreden. In veel gevallen weegt dit risico niet op tegen het verwachte voordeel van normoverschrijdend gedrag. De meeste mensen worden – behalve door de externe prikkels van beloning en straf – ook door intrinsieke motivatie gedreven om zich normconform te gedragen. Soms is dit simpelweg omdat zij geen voordeel kunnen ontlenen aan overtreding van de norm. Een bekend voorbeeld hiervan is rechts rijden op de openbare weg: wie deze norm overtreedt, treft daarmee in de eerste plaats zichzelf, vanwege het grote risico op een aanrijding. Een dergelijke norm vervult primair een coördinatiefunctie en wordt dan ook vrijwel zonder uitzondering nageleefd, zonder dat daarvoor controle en sancties nodig zijn. Voor vormen van normoverschrijdend gedrag die wel een direct voordeel opleveren – variërend van belastingfraude tot door rood licht rijden en winkeldiefstal – is dit minder vanzelfsprekend. Dat toch relatief weinig mensen zich hieraan schuldig maken, duidt erop dat de meeste deze normen hebben ‘verinnerlijkt’: zij ervaren het als een (morele) plicht om de norm na te leven. In de criminologie is de internalisering van normen als factor in normconform gedrag vooral bestudeerd bij jongeren. Zowel bij de overdracht van waarden als bij de internalisering van normen zijn voorbeelden van significante personen het belangrijkst voor het aanleren en in praktijk brengen van normen (Levering 2004). Ontbreken dergelijke personen met wie kinderen en jongeren een affectieve relatie onderhouden, dan ontstaat vaak normoverschrijdend gedrag (zoals ernstige jeugdige delinquenten zeer vaak een disharmonische opvoeding in een gebroken gezin achter de rug hebben). Maar vanaf een bepaalde leeftijd worden sociale normen van de eigen leeftijdsgroep minstens even belangrijk. Wanneer die sociale groepsnormen (peergroup norms) afwijken van de algemene maatschappelijke normen of van de ouderlijke normen, dan ontstaan er veel botsingen. 91
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42: inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?