Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
ders van mening dat de criminaliteit de laatste tijd toeneemt. Toch zijn
Nederlanders minder vaak dan de inwoners van andere West-Europese
landen van mening dat veel landgenoten zich schuldig maken aan zaken als
belasting- en socialezekerheidsfraude, verkeersovertredingen en zelfs softdrugsgebruik.
• Er zijn geen aanwijzingen dat lofwaardig gedrag als vrijwilligerswerk en
lidmaatschap van maatschappelijke organisaties terugloopt. Wel concentreert
dit gedrag zich in sterkere mate in de oudere leeftijdscategorieën.
• Veranderingen in opvattingen over waarden en normen zijn vooral een uiting
van de ‘tijdgeest’, dat wil zeggen dat zij zich bij alle leeftijdscategorieën en
geboortecohorten manifesteren. Daarnaast blijken de jongere generaties
minder streng te oordelen over wetsovertreding en minder negatief te oordelen
over ‘zeden en gedrag’ van anderen dan de oudere generaties, hetgeen in
beperkte mate heeft bijgedragen aan een minder sterk ‘normbesef’.
88
In dit hoofdstuk ging het om de opinie van de ‘doorsnee’-Nederlander over de
waarden, normen en het gedrag, de ontwikkeling daarin in de loop van de tijd en
overeenkomsten en verschillen met andere Europese landen. Het meten van de
publieke opinie is belangrijk om inzicht te krijgen in de aard en achtergronden
van het waarden- en normendebat. In hoofdstuk 1 is echter geconstateerd dat de
belangrijkste problemen die aanleiding hebben gegeven tot het huidige debat,
zijn gelegen in het vóórkomen van allerlei vormen van normoverschrijdend
gedrag. Om deze problemen te kunnen aanpakken zal men derhalve meer inzicht
moeten verkrijgen in de feitelijke ontwikkelingen ten aanzien van normoverschrijding
en wetsovertreding. Dit hoofdstuk met opinies wordt daarom gevolgd
door een hoofdstuk waarin de beschikbare feiten over normoverschrijdend
gedrag worden geïnventariseerd.