Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

waarden, normen en gedrag: de mening van de bevolking
Tabel 3.8
De waarschijnlijkheid zelf te frauderen en de perceptie van fraude door anderen*
(in procenten van de bevolking van 18 jaar en ouder)
1991 2003
Zelf doen Anderen Zelf doen Anderen
Stel dat u iemand als werkster wilt aannemen; u
vindt een goede kandidaat, maar zij wenst uitsluitend
zwart te werken, omdat zij een uitkering heeft 57 79 46 73
Stel dat u uw keuken wilt laten verbouwen; u vindt
een aannemer, die de verbouwing voordelig wil doen,
maar dan zonder btw 64 87 49 71
Stel dat u een belastingvoordeel kunt behalen door
bepaalde inkomsten voor de belasting te verzwijgen,
inkomsten die door de belasting waarschijnlijk niet
te achterhalen zijn 45 73 26 60
Stel dat u een reisverzekering heeft afgesloten en
uw koffer is gestolen; de verzekering dekt alleen
schade boven 500 gulden /300 euro; u kunt uw volledige
schade wel vergoed krijgen door ten onrechte
op te geven dat ook uw fototoestel is gestolen 22 62 25 62
81
* De introductie van de vraag luidde: ‘Ik ga u nu enkele situaties beschrijven waar je als burger mee te maken
kunt krijgen. Het gaat om situaties waarbij het lonend kan zijn om je niet aan de wet te houden.
Wilt u mij steeds zeggen of u in die situatie zeker voor de verleiding zou bezwijken, waarschijnlijk wel, waarschijnlijk
niet of zeker niet? (….) En wat denkt u dat de meeste mensen in dat geval zullen doen?’
(De antwoordcategorieën ‘zeker doen’ en ‘waarschijnlijk doen’ zijn opgeteld.)
Bron: InterView (1991), Interview-nss (2003)
van mening is dat veel anderen zich daaraan schuldig maken. Tabel 3.8 geeft de
uitkomsten van dit onderzoek. Zoals geen verbazing zal wekken zijn de ondervraagden
van mening dat anderen zich vaker schuldig maken aan fraude dan
zijzelf. Niettemin geeft ongeveer de helft toe dat zijzelf gebruik zouden maken
van een ‘zwarte’ werkster of ‘zwart’ hun keuken zouden laten verbouwen. Een
kwart zegt inkomsten te verzwijgen voor de belasting als dit mogelijk is zonder
betrapt te worden, en eveneens een kwart schrikt er niet voor terug om een reisverzekeringsmaatschappij
op te lichten. In alle gevallen is een ruime meerderheid
van mening dat anderen (ook) voor de verleiding van een frauduleus verkregen
voordeel zouden bezwijken.
Vergelijkt men de uitkomsten in beide jaren, dan valt op dat de burgers in 2003
beduidend minder vaak erkennen zich aan fraude schuldig te maken dan in 1991.
Of dit veel zegt over het feitelijke gedrag is de vraag. De afname vormt wel een
aanwijzing dat meer mensen zich bewust zijn van de sociale ongepastheid van
belastingontduiking en daarom in ieder geval het sociaal wenselijke antwoord