Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

waarden, normen en gedrag: de mening van de bevolking
straat en beroving). De variëteit aan gedragingen die kan worden geanalyseerd
om het vóórkomen van normconform of normoverschrijdend gedrag in kaart te
brengen is dan ook onuitputtelijk.
De aandacht beperkt zich hier tot de perceptie van wetsovertreding en criminaliteit
door de burgers en enkele vormen van normoverschrijdend gedrag waarover
in grootschalige enquêtes informatie wordt verzameld. Hiernaast is het
interessant om gegevens te verzamelen over ‘lofwaardig’ gedrag, dat wil zeggen
gedrag dat niet slechts in overeenstemming is met algemeen aanvaarde normen,
maar doorgaans wordt toegejuicht omdat het getuigt van gemeenschapszin. Te
denken valt aan vrijwilligerswerk en lidmaatschap of donateurschap van ideële
organisaties. Vaak wordt verondersteld dat een toename van normoverschrijdend
gedrag samengaat met een afname van lofwaardig gedrag. Ook over dit
soort gedrag zijn niet erg veel gegevens beschikbaar. Bovendien zijn deze grotendeels
gebaseerd op zelfrapportage, hetgeen gemakkelijk tot een te positieve
beoordeling kan leiden.
Perceptie van wetsovertreding
Een zeer grote meerderheid van de bevolking – acht à negen op de tien mensen –
is van mening dat ‘de misdadigheid in Nederland de laatste tijd toeneemt’. Dit is
overigens al sinds 1980 het geval (zie tabel 3.6). Een ongeveer even hoog percentage
(83 procent in 1980 en 84 procent in 1996) vindt ‘dat de misdaad in Nederland
een echt probleem aan het worden is’ (scp 1998: 638; scp 2002: 656).
79
Tabel 3.6
Bent u van mening dat de misdadigheid in Nederland de laatste tijd toeneemt, gelijk
blijft of afneemt? (in procenten)
Jaar Neemt toe Blijft gelijk Neemt af
1980 89 10 1
1996 83 15 2
2000 85 14 1
Bron: scp (cv’80, cv’96 en cv2000)
Een internationale vergelijking van de perceptie van criminaliteit en wetsovertreding
kan worden ontleend aan de evs van 1999/2000. Hierin is aan de
respondenten gevraagd hoeveel mensen zich naar hun oordeel schuldig maken
aan verschillende vormen van wetsovertreding. Het gaat hierbij om een deel van
de overtredingen en misdrijven die in tabel 3.4 zijn vermeld. Tabel 3.7 geeft de
resultaten voor zeven landen.
Hoewel de groeiende onvrede over normvervaging en criminaliteit anders doet
vermoeden, blijken in Nederland veel minder mensen dan in de meeste andere
West-Europese landen van mening dat veel van hun landgenoten zich schuldig
maken aan de in tabel 3.7 genoemde vormen van wetsovertreding. Minder dan