Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag 3.2 het meten van meningen over waarden, normen en gedrag 70 Waarden en normen kun je niet zien, voelen of ruiken: ze zitten verborgen in de hoofden en harten van mensen. Om toch iets te weten te komen over de waarden en normen die mensen aanhangen kun je twee wegen bewandelen: je kunt mensen er rechtstreeks naar vragen en je kunt hun gedrag observeren en daaruit hun waarden en normen proberen af te leiden. In het algemeen leiden beide wegen niet naar dezelfde bestemming. Het zeg-gedrag van mensen hoeft niet overeen te komen met hun doe-gedrag. Zo geven mensen vaak sociaal wenselijke antwoorden die niet overeenkomen met wat zij werkelijk vinden, laat staan met wat zij doen. Over het algemeen levert het waarnemen van gedrag betrouwbaarder uitkomsten op dan het stellen van een opinievraag (economen spreken in dit verband van revealed preference). Toch is het bij het meten van waarden onvermijdelijk om een beroep te doen op het zeg-gedrag van mensen. Waarden zijn over het algemeen namelijk zo abstract dat er geen eenduidige gedragsregels uit kunnen worden afgeleid (vgl. hoofdstuk 2). Dit betekent dat verschillende gedragingen overeen kunnen komen met dezelfde waarde en dat identieke gedragingen kunnen voortvloeien uit verschillende waarden. Het is bovendien de vraag of het wel zo erg is als mensen op een vraag naar hun waarden een sociaal wenselijk antwoord geven. Het feit dat iemand een bepaald antwoord sociaal wenselijk acht, betekent immers dat hij of zij van mening is dat de betreffende waarde in de samenleving belangrijk wordt gevonden en dat men zich daarbij dient aan te sluiten (vgl. Dekker 2001: 17). Als iemand bijvoorbeeld zwarten minderwaardig vindt, maar niettemin zegt dat hij alle mensen, ongeacht hun ras, als gelijkwaardig beschouwt, dan erkent hij daarmee dat gelijkwaardigheid een belangrijke maatschappelijke waarde is. Uiteindelijk is het minder interessant wat mensen werkelijk, diep in hun hart vinden dan hoe zij zich publiekelijk uiten en gedragen. Bij normen is de spanning tussen zeg-gedrag en doe-gedrag problematischer. Als iemand zegt een bepaalde norm te onderschrijven, terwijl zijn gedrag daarmee flagrant in strijd is, dan heeft die norm blijkbaar geen betekenis voor hem. Wie zegt belastingontduiking af te wijzen, maar niettemin ieder jaar een valse belastingaangifte doet, geeft daarmee te kennen de betreffende norm niet te onderschrijven. Overigens is het ook in dit geval niet zonder betekenis dat men de betreffende norm toch sociaal wenselijk acht en daarom niet durft te zeggen dat men haar niet onderschrijft. Het komt echter ook veelvuldig voor dat men een norm overschrijdt die men wel degelijk onderschrijft, omdat men aan andere overwegingen een zwaarder gewicht toekent. Zo kan iemand door rood licht rijden omdat hij grote haast heeft, maar toch de betreffende verkeersregel in het algemeen best onderschrijven. Gedragingen kan men, anders dan waarden en normen, wel direct waarnemen. In beginsel zijn ontwikkelingen in het gedrag dan ook gemakkelijker te ‘meten’
waarden, normen en gedrag: de mening van de bevolking dan trends in waarden en normen. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van de beschikbare gegevens over een aantal uiteenlopende vormen van normoverschrijdend gedrag. Dit hoofdstuk beperkt zich tot de perceptie van normoverschrijdend gedrag door de burgers. Zoals bekend hoeft dit niet overeen te komen met het feitelijke vóórkomen van normoverschrijdend gedrag. De uitspraken die mensen doen over de toename of afname van gedrag waaraan zij zich storen, geven echter wel een indruk van de ernst van de problematiek van normen en gedrag in de visie van de ‘gemiddelde’ burger. Behalve aan normoverschrijdend gedrag wordt ook enige aandacht besteed aan positief gedrag: mensen die méér doen dan de algemeen aanvaarde normen voorschrijven, zoals vrijwilligerswerk en giften aan ‘goede doelen’. De hierboven geschetste problemen bij het meten van waarden, normen en gedrag zijn het grootst indien men een uitspraak wil doen over de stand van zaken op een bepaald moment. Hoeveel procent van de bevolking onderschrijft vrijheid van meningsuiting? Hoeveel procent vindt dat je je moet houden aan de maximumsnelheid? En hoeveel procent heeft wel eens zwartgewerkt? De absolute percentages die je hierover uit onderzoek kunt afleiden, zeggen niet veel: de eerste twee zijn waarschijnlijk veel te hoog en de laatste te laag. Het kan echter wel zinvol zijn om vergelijkingen tussen percentages te maken. Als de vertekening die optreedt als gevolg van sociaal wenselijke antwoorden en andere verstorende factoren (zoals verschillen in interpretatie van een bepaalde vraag) in de loop van de tijd constant is en niet varieert tussen verschillende groepen, dan is het mogelijk om redelijk betrouwbare uitspraken te doen over ontwikkelingen in de tijd en over verschillen tussen bevolkingsgroepen of tussen landen. De empirische gegevens in dit hoofdstuk beperken zich dan ook voornamelijk tot dergelijke vergelijkingen. Daarnaast zal ook een poging worden gedaan om de ontwikkelingen in de tijd te relateren aan de aflossing van generaties. Zijn veranderingen in waarden, normen en gedrag (mede) het gevolg van het feit dat oudere generaties worden opgevolgd door jongere generaties die zich kenmerken door andere waarden, normen en gedrag? Of doen zich in alle generaties vergelijkbare ontwikkelingen voor? 71 Het was – op een uitzondering na – niet mogelijk voor dit rapport nieuwe data te (laten) verzamelen. De empirische gegevens in dit hoofdstuk zijn dan ook afkomstig uit eerder door andere instanties verricht onderzoek. Het is daardoor onvermijdelijk dat de gepresenteerde gegevens vaak niet aansluiten bij de definities en interpretaties die in dit rapport van waarden, normen en gedrag worden gegeven. Dit betekent dat bij voorbaat de nodige terughoudendheid gewenst is bij het verbinden van conclusies aan het empirische materiaal. In de meeste gevallen is het alternatief echter dat men afgaat op de eigen persoonlijke ervaringen of op de indrukken die worden opgeroepen door de media. Aangezien deze waarschijnlijk een nog sterker vertekend beeld van de werkelijkheid geven, verdient het toch de voorkeur zich bij een analyse van waarden, normen en gedrag (mede) te baseren op het beschikbare empirische materiaal, hoe gebrekkig dit ook moge zijn.
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22: inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24: inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26: inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28: inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30: inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32: inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34: inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36: inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38: inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40: inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42: inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 75 and 76: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124:
normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126:
normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128:
normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130:
een rationele-keuze-analyse van nor
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?