Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
wa a r<strong>de</strong> n, nor m<strong>en</strong> e n <strong>de</strong> l a st va n <strong>het</strong> gedr ag<br />
66<br />
<strong>norm<strong>en</strong></strong>, zodat e<strong>en</strong> automatische koppeling <strong>van</strong> waard<strong>en</strong> aan <strong>norm<strong>en</strong></strong> (of<br />
omgekeerd) meer verwarr<strong>en</strong>d dan verhel<strong>de</strong>r<strong>en</strong>d werkt. <strong>Waard<strong>en</strong></strong> schepp<strong>en</strong><br />
ruimte, <strong>norm<strong>en</strong></strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> beperking<strong>en</strong> aan; waard<strong>en</strong> wekk<strong>en</strong> op, <strong>norm<strong>en</strong></strong><br />
gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> af; waard<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan wat goed, gew<strong>en</strong>st <strong>en</strong> waar<strong>de</strong>vol wordt<br />
gevond<strong>en</strong>, <strong>norm<strong>en</strong></strong> meestal wat onjuist <strong>en</strong> ongew<strong>en</strong>st wordt geacht; waard<strong>en</strong><br />
zijn abstract, <strong>norm<strong>en</strong></strong> gev<strong>en</strong> concrete richtlijn<strong>en</strong> voor <strong>gedrag</strong>; waard<strong>en</strong> bepal<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> specifieke <strong>gedrag</strong>ing<strong>en</strong> zijn dus niet <strong>gedrag</strong>sspecifiek, <strong>norm<strong>en</strong></strong> bepal<strong>en</strong><br />
specifiek welke <strong>gedrag</strong>ing<strong>en</strong> wel of niet mog<strong>en</strong>.<br />
3 Rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong> zijn voor ie<strong>de</strong>r verplicht<strong>en</strong>d, sociale <strong>en</strong> morele <strong>norm<strong>en</strong></strong> zijn<br />
dat niet, t<strong>en</strong>zij zij sam<strong>en</strong>vall<strong>en</strong> met – gecodificeer<strong>de</strong> – rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong>; rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong><br />
verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong> <strong>de</strong> morele categorie <strong>van</strong> <strong>het</strong> ‘moet<strong>en</strong>’ (ought),<br />
sociale <strong>norm<strong>en</strong></strong> die <strong>van</strong> <strong>het</strong> ‘behor<strong>en</strong>’ (shall). Normoverschrijd<strong>en</strong>d <strong>gedrag</strong> kan<br />
– in negatieve zin – betrekking hebb<strong>en</strong> op sociale, op morele <strong>en</strong> op rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong>.<br />
Voor <strong>de</strong> reacties op normoverschrijd<strong>en</strong>d <strong>gedrag</strong> mak<strong>en</strong> <strong>de</strong> onprettige,<br />
onbehoorlijke <strong>en</strong> over<strong>last</strong> bezorg<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>gedrag</strong>ing<strong>en</strong> e<strong>en</strong> principieel verschil<br />
uit met onduldbare <strong>en</strong> onwettige <strong>gedrag</strong>ing<strong>en</strong>, al is <strong>de</strong> precieze afbak<strong>en</strong>ing<br />
tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze categorieën niet voor hon<strong>de</strong>rd proc<strong>en</strong>t scherp te trekk<strong>en</strong>.<br />
4 Algem<strong>en</strong>e discussies over waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>norm<strong>en</strong></strong> hebb<strong>en</strong> weinig zin, t<strong>en</strong>zij<br />
wordt aangegev<strong>en</strong> over welke inhou<strong>de</strong>lijke waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>norm<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> op welk<br />
abstracti<strong>en</strong>iveau <strong>de</strong> discussie gevoerd wordt.<br />
5 Indi<strong>en</strong> veel waard<strong>en</strong> wel word<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschrev<strong>en</strong>, maar <strong>het</strong> <strong>gedrag</strong> <strong>van</strong> (grote)<br />
groep<strong>en</strong> in <strong>de</strong> bevolking teg<strong>en</strong>strijdig is aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rschrev<strong>en</strong> waard<strong>en</strong>, heeft<br />
dit meer te mak<strong>en</strong> met motivatie <strong>en</strong> morele wilszwakte dan met <strong>de</strong> inhoud<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze waard<strong>en</strong>. An<strong>de</strong>re waard<strong>en</strong> weg<strong>en</strong> dan feitelijk zwaar<strong>de</strong>r. Soms wil<br />
m<strong>en</strong> wel <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> respecter<strong>en</strong>, maar weet m<strong>en</strong> niet hoe. In dit geval moet<br />
dat dan aangeleerd word<strong>en</strong>.<br />
6 E<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong> overheidsbeleid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> ‘waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>norm<strong>en</strong></strong>’ heeft<br />
<strong>van</strong>wege <strong>de</strong> onge<strong>de</strong>finieerdheid, veelheid <strong>en</strong> abstractiegraad <strong>van</strong> waard<strong>en</strong><br />
weinig zin, t<strong>en</strong>zij dit beleid zich richt op specifieke problem<strong>en</strong> of probleemgebied<strong>en</strong><br />
waarop bepaal<strong>de</strong>, na<strong>de</strong>r gespecificeer<strong>de</strong> waard<strong>en</strong> betrekking<br />
hebb<strong>en</strong>.<br />
7 Maatschappelijke waard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> in wett<strong>en</strong> <strong>en</strong> rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong> word<strong>en</strong> vastgelegd.<br />
Algem<strong>en</strong>e wett<strong>en</strong> zijn gestol<strong>de</strong> waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> bepal<strong>en</strong> <strong>de</strong> hier geld<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong>. Soms word<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong> voorafgegaan door sociale<br />
<strong>norm<strong>en</strong></strong>, neergelegd in speciale sociale co<strong>de</strong>s.<br />
8 Uit <strong>de</strong> veelheid <strong>van</strong> gekoz<strong>en</strong> waard<strong>en</strong> door led<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking <strong>en</strong> door<br />
groep<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> bevolking ontstaat e<strong>en</strong> zodanige <strong>het</strong>erog<strong>en</strong>e stroom (conv<strong>en</strong>tionele<br />
<strong>en</strong> persoonlijke) waard<strong>en</strong> dat sturing door e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale overheid praktisch<br />
onw<strong>en</strong>selijk wordt. De meeste <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze waard<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> voort uit <strong>de</strong><br />
maatschappij zelf (civil society). E<strong>en</strong> uitzon<strong>de</strong>ring hierop betreff<strong>en</strong> <strong>de</strong> basiswaard<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving, zoals neergelegd in <strong>de</strong> recht<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> grondregels <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratische rechtsstaat (zie hoofdstuk 5).<br />
9 Waar<strong>de</strong>conflict<strong>en</strong> zijn onvermij<strong>de</strong>lijk in e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>leving. Hieruit volgt e<strong>en</strong><br />
verplichting om op <strong>de</strong> vele niveaus <strong>van</strong> <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving waar zich <strong>de</strong>ze<br />
conflict<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong>, re<strong>de</strong>lijke vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> conflictbeslechting te vind<strong>en</strong>, te<br />
ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> te on<strong>de</strong>rhoud<strong>en</strong>. De ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratische
Change language