Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

inleiding en probleemstelling
en normen. Deze commissie, die in 1998 door de toenmalige christen-democratische
premier Bondevik werd geïnstalleerd, kreeg een zeer breed mandaat en
werd uitzonderlijk breed en ‘representatief’ samengesteld. Het mandaat van de
commissie was nagenoeg alomvattend: “The main goal of the Commission on
Human Values is to contribute to a broad mobilization for human values and
socio-ethics, in order to enhance positive joint values, and strengthen the
responsibility for the environment and community. It is important to work
against indifference, and promote personal responsibility, participation and
democracy”(http://www.verdikommisjonen.no/goals_strategy_projects.htm).
De commissie zelf werd bovendien bont samengesteld en gepresenteerd als een
‘dwarsdoorsnede’ van de bevolking. Naast de onvermijdelijke professoren betekende
dit het lidmaatschap van een boer, een fabrieksarbeider, een ‘artiest’ en een
leerling van ‘Vietnamese afkomst’. Ook was er een voetbalsupporter vertegenwoordigd
die uiteindelijk concludeerde dat de commissie zichzelf te serieus was
gaan nemen en niet meer het debat stimuleerde, maar mensen voor wilde schrijven
hoe ze moeten leven (NRC 2002). De commissie heeft de wind eigenlijk vanaf
de eerste dag tegen gehad en ontmoette hoofdzakelijk kritiek en hoon. Het eindrapport
dat na drie jaar studie werd aangeboden aan een nieuwe, sociaal-democratische
regering omvatte aanbevelingen op bijna elk denkbaar terrein, variërend
van de maximumsnelheid, het milieu en immigratie tot de hoogte van het
bedrag dat aan ontwikkelingssamenwerking besteed dient te worden (Reformatorisch
Dagblad 2001).
33
In 1993 gaf Major, toen premier van Groot-Brittannië, tijdens een partijbijeenkomst
van de Conservatieven in Blackpool de aftrap voor wat bekend werd als
de back to basics-campagne (The Guardian 1993). De centrale gedachte van
deze campagne verwoordde hij als volgt: “It is time to get back to basics: to selfdiscipline
and respect for the law, to consideration for others, to accepting
responsibility for yourself and your family, and not shuffling it off on the state.”
Traditionele waarden waren volgens de premier weggevallen of als gedateerd
gebrandmerkt en opzijgeschoven, een proces dat slechts verval had opgeleverd
en moest worden gestopt. Het was tijd om terug te keren naar ‘the old values of
neighbourliness, decency and courtesy’. De back to basics-campagne werd echter
niets minder dan een boemerang voor de Conservatieve Partij. De pers greep de
hoge toon van moraliteit in de speech aan om diep te graven in het privé-leven
van leden van het kabinet en de Conservatieve Partij en diepte vele seks- en
omkopingsschandalen op, die de betrokkenen in de regel politiek gezien de kop
kostten (Daily Telegraph 2002). Door deze negatieve gevolgen voor de regering
werd de campagne het toonbeeld van mislukking en kregen morele campagnes
een bijsmaak in de Britse politiek. De poging van Labourpremier Tony Blair om
in 1999 een campagne te starten ‘to create a new moral purpose in Britain’ werd
door een groot deel van zijn achterban met afgrijzen ontvangen. De titel van een
artikel in The Guardian over de reactie in de Labourpartij spreekt wat dat betreft
boekdelen: “Blair revives back to basics angst” (The Guardian 1999). Dit schoolvoorbeeld
van een mislukte campagne voor het herstel van waarden en normen