Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag groot aantal wetenschapsbeoefenaren uit verschillende disciplines. Uiteenlopende aspecten van deze waarden- en normenproblematiek, die specifiek spelen in verschillende maatschappelijke sectoren, worden op deze wijze nog eens uitvoerig belicht. 1.4 maatschappelijke achtergrond van de discussie over waarden en normen 26 De belangstelling voor waarden- en normenproblematiek komt niet zomaar uit de lucht vallen en is niet plotseling naar voren gekomen als een politieke twistappel in een spannende verkiezingsstrijd. Er heerst al veel langer onvrede in de westerse landen over de stand van de moraal. Misschien is onvrede over de moraal wel van alle tijden en kan ze gewaardeerd worden als een blijvende impuls tot verbetering van het samenleven. Zowel in het publieke debat als in de moraalfilosofie van de twintigste eeuw wordt herhaaldelijk de vraag opgeworpen of er sprake is van een neergang van de moraal. Morele overtuigingen zijn aan sterke veranderingen onderhevig en deze veranderingen worden vaak ervaren en geïnterpreteerd als ondermijning van een oude en gevestigde moraal. Vooral op het gebied van opvoeding en zedelijkheid zijn de dagelijkse praktijken, als neerslag van normen en waarden, in snel tempo veranderd. Nogal eens wordt in dit verband het bekende gedicht van de Ierse dichter Yeats aangehaald als symbolische samenvatting van een wijdverbreid gevoel van morele verwarring en desintegratie: “Things fall apart; the center cannot hold; Mere anarchy is loosed upon the world, (…) The best lack all convictions, while the worst Are full of passionate intensity.” (Yeats, Collected Poems) Maar Yeats schreef dit in de jaren twintig van de vorige eeuw, zodat het gevoel van desintegratie al veel ouder is dan de laatste twee decennia. De desintegratiethese, dat wil zeggen de bewering dat de moraal in westerse landen uiteengevallen is in ontelbare individuele en vaak niet met elkaar in overeenstemming te brengen morele overtuigingen, wordt door velen omarmd, maar is tegelijk omstreden (Kekes 1993). Waar het in deze discussie steeds om gaat is de interpretatie en waardering van de vaak door iedereen als feitelijkheid aanvaarde maatschappelijke veranderingen, zoals de groeiende internationale aard van de onderlinge betrekkingen en communicatievormen, de toenemende individualisering en de vele individuele keuzen die mensen moeten maken in hun leven en de overweldigende invloed van de modernisering door wetenschap en techniek. Moderne samenlevingen hebben inderdaad grote veranderingen ondergaan. Ze zijn cultureel veelvormig geworden en naar samenstelling van de bevolking zeer heterogeen, onder andere door immigratiestromen, culturele vermengingen en door het uiteenlopen, als een effect van secularisatie en ontzuiling, van reli-
inleiding en probleemstelling gieuze en niet-religieuze levensbeschouwingen. Deze diversiteit doorbreekt een vroeger bestaande dominante orde, die een zekere eenheid oplegde aan de interpretaties van de werkelijkheid. Thans zijn er zeer veel verschillende identiteiten en levenswijzen (Emberley 1995: 3-5). De traditionele bronnen van overdracht van morele overtuigingen en gedragswijzen zijn al lange tijd onder vuur komen te liggen. Met name betreft het hier het gezin, de kerken en traditionele gemeenschappen. Het gezinsleven is opengebroken door beroepsarbeid en moderne communicatiemiddelen. De waarden van een kerkelijke levenswijze staan vaak ver af van de normen die gelden in het moderne wetenschappelijke onderzoek. Traditionele gemeenschappen, kloosterof geloofsgemeenschappen, kleine dorpskernen en ambachtelijke verenigingen hebben het veld geruimd voor grootstedelijke, op rationele grondslag gevestigde, veelal anonieme levenswijzen met een hoge mate van externe mobiliteit. Rituelen en gewoonten die oude morele overtuigingen symboliseerden zijn verbleekt of verdwenen. Er is door een golf van grootschalige organisatievormen en andere permanente reorganisaties een grotere afstand opgetreden tussen burgers en bestuurders. De binding aan en legitimiteit van deze bestuursvormen en organisaties is daardoor verminderd en wordt eerder betwist. Wat ervoor in de plaats is gekomen is een zeer gefragmenteerd scala aan maatschappelijke instituties en organisaties, die allemaal op eigen wijze morele codes uitzenden. In de huidige samenleving kan men dagelijks geconfronteerd worden met zeer uiteenlopende en soms ook zeer tegenstrijdige morele boodschappen: televisiemaatschappijen en filmindustrie hebben ieder hun eigen morele wereld geschapen waarin goed en kwaad, onschuld en geweld bijna niet meer van elkaar zijn te onderscheiden; religieuze sekten doen van zich horen op landdagen waaraan veel publiciteit wordt gegeven; rechtbanken doen in het volle licht van de schijnwerpers uitspraken over wat wel en niet mag in de maatschappij; commissies voor gelijke rechten en organisaties ter bescherming van mensenrechten doen veelvuldig een appèl op ieders morele sensitiviteit, reclames voor de autoindustrie gaan hand in hand met de luide boodschappen van milieuorganisaties, rapzangers brengen hun eigen moraal of anti-moraal onder de aandacht van hun jonge leeftijdgenoten, mondiale televisiezenders fungeren als gemeenschappelijke nieuwsvoorziening met hun eigen daaraan verbonden morele codes. Kortom, de bronnen van moraal, van wat als goed en juist wordt ervaren, zijn polycentrisch geworden. Het kenmerkende van de huidige situatie is dat geen van deze centra van morele overtuigingen nog een dwingend gezag heeft over elkaar, noch over de leden van de samenleving als geheel. Al deze leden ‘kiezen’ uit het overstelpende aanbod wat hun goeddunkt. De moraal is geïndividualiseerd. Kritiek over en weer op de feitelijke keuze is afwezig of wordt als ‘ongepast’ afgewezen (Emberley, ibidem). 27 Met de fragmentering van de moraal is het gezag van moraal als zodanig veranderd. Begrippen als gezag, respect, ethiek en geweten worden minder vaak gebezigd en worden nu aangevuld met begrippen als autonomie, eigen keuze en eigen
Page 1 and 2: WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4: WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8: inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10: inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12: samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14: samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16: samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20: ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22: inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24: inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26: inleiding en probleemstelling klage
Page 27: inleiding en probleemstelling Omdat
Page 31 and 32: inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34: inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36: inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38: inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40: inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42: inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 79 and 80:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94:
normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96:
normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98:
normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100:
normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102:
normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104:
normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106:
normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108:
normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110:
normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112:
normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114:
normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116:
normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118:
normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120:
normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122:
normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124:
normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126:
normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128:
normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130:
een rationele-keuze-analyse van nor
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?