Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
8.7.3 tot besluit
272
Nederland heeft een zeer lange traditie in het omgaan met verschillen in religie,
levensovertuiging en daarmee verbonden waarden en normen. Deze traditie
begon ruim vier eeuwen geleden bij Erasmus (1466-1536) met in zijn voetspoor
een krachtige vertegenwoordiger in de persoon van Coornhert (1522 – 1590).
Gedurende Coornherts leven waren godsdiensttwisten aan de orde van de dag.
De discussies over de waarheid en de juistheid van de verschillende godsdienstige
en morele stellingen en opvattingen tierden welig. Hij wijdde zijn hoofdwerk
aan deze twisten: Zedekunst dat is Wellevenskunste (1585, laatste editie
1982). Coornhert schreef het niet in het Latijn, maar in de taal van het volk. Het
begrip ‘wellevendheid’ was toen nog onlosmakelijk verbonden met ethiek en
moraal. Wellevendheid in deze meeromvattende betekenis werd als een van de
belangrijkste waarden van die tijd beschouwd. Ook lang daarna, in de zeventiende
eeuw, riep Coornherts wellevenskunst vele discussies en reacties op,
bijvoorbeeld door de stichtelijke gedichten van Jan Luyken, die door Coornhert
waren geïnspireerd. De kern van Coornherts ethiek was de gulden regel: ‘Behandel
Uw naaste zoals U zelf door die naaste behandeld wilt worden’, ofwel: ‘Wat
gij niet wilt dat U geschiedt, doe dat ook een ander niet.’ Die gulden regel heeft
ook voor de eenentwintigste eeuw nog niets van zijn geldigheid verloren.