Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
maatschappelijke instituties verdienen. Dit kan echter het beste geschieden door
ieder probleem op zijn eigen merites te beoordelen en voor ieder probleem een
gepaste aanpak te kiezen. De volgende aanbevelingen hebben betrekking op een
aantal van deze concrete problemen en probleem-gebieden.
1 De noodzaak van gedragsregulering en de variaties daarin
Bij het tegengaan van normoverschrijdend gedrag dient te worden onderscheiden
tussen de overtredingen van lichtere en zwaardere aard en tussen sociale,
morele en juridische normen (zie hoofdstuk 2). Het gehele scala van normen
loopt van onprettige gedragingen, via onbehoorlijke en overlast gevende gedragingen
naar onduldbare en onwettige gedragingen. Reactiewijzen op normoverschrijdingen
dienen overeenkomstig te variëren, zodanig dat er (1) een zone van
dulden in stand wordt gehouden voor de onprettige en sommige onbehoorlijke
gedragingen; (2) een zone van confrontatie en bespreekbaar maken ontstaat voor
sommige vormen van onbehoorlijk gedrag en voor bepaalde onduldbare, maar
wettelijk niet ongeoorloofde gedragingen; (3) een zone van wettelijk verbieden;
en (4) een daarop aansluitende zone van consistente wet- en rechtshandhaving
voor onwettig gedrag ontstaat (zie het schema in hoofdstuk 4).
266
Inadequate reacties kunnen bestaan uit het richten van de zwaardere reactievormen
op de lichtere normoverschrijdingen, zoals het wettelijk (willen) verbieden
van bepaalde onfatsoenlijke gedragingen, of het willen aanspreken van medeburgers
op elke vorm van als ongewenst of onprettig ervaren gedragingen. Omgekeerd
is het met gelatenheid reageren op serieuze en zware vormen van onwettig
gedrag evenzeer inadequaat.
Aanbevelingen
De overheid dient een consistent en helder opsporings- en vervolgingsbeleid aan
te houden, waarin in elk geval prioriteit wordt gegeven aan de wettelijke normoverschrijdingen
die de persoonlijke integriteit van burgers aantasten en aan de
wettelijke normoverschrijdingen in de openbare ruimte die het onderling
vertrouwen tussen burgers ondermijnen (wrr 2002).
Omdat zware vormen van criminaliteit en geweldplegingen niet weggenomen
worden door bordjes met gedragsregels, stadsregels of de tien geboden op te
hangen, dient naast een consistent opsporings- en vervolgingsbeleid ook een
preventief programma voorrang te krijgen. Preventieprogramma’s kunnen zich
richten op wetsovertreders en op niet-wetsovertreders. In Engeland is uit experimenten
van het Home Office gebleken dat gerichte informatie over de strafrechtspleging,
verstrekt aan niet-wetsovertreders, de ontevredenheid over de
rechtspleging en de onveiligheidsgevoelens sterk kan verminderen. Daarnaast
werkt een grotere participatie van niet-wetsovertreders bij de rechtspleging in
dezelfde richting (Malsch 2004). Van een faire bejegening van wetsovertreders
kan een preventieve werking uitgaan die ertoe kan bijdragen de recidive van
veelvoorkomende criminaliteit te verminderen.