Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

de rol van de overheid; conclusies en aanbevelingen
vergroten. De overheid dient maatschappelijke instituties daarom niet alleen aan
te spreken op de mate waarin zij hun ‘eigen’ waarden en normen overdragen en
handhaven, maar ook op de gevolgen hiervan voor het gedrag van de klanten in
andere domeinen. De wijze waarop de overheid dit dient te doen is overigens
niet zo eenvoudig aan te geven. In paragraaf 8.5 wordt hierop nader ingegaan.
Conflictbemiddeling en vrijwilligerswerk
Zowel bij formele als bij informele normen zijn controle en sancties niet altijd de
aangewezen weg om met normoverschrijding om te gaan. Wanneer normoverschrijding
leidt tot conflicten tussen personen – doordat degene die de norm
naleeft last ondervindt van de normovertreder – kan het soms verstandiger zijn
om deze informeel, via bemiddeling of mediation, te beslechten. In plaats van
een van de partijen als schuldige aan te wijzen, is mediation erop gericht om de
belangen van beide partijen tegen elkaar af te wegen en tot een oplossing te
komen die voor beide aanvaardbaar is. De actieve participatie van beide partijen
in een dergelijk proces kan niet alleen de acceptatie van de uitkomst vergroten,
maar ook bijdragen aan de internalisering van bepaalde regels die conflicten in de
toekomst kunnen helpen voorkomen. Instituties zouden, vaker dan nu het geval
is, van dergelijke conflictbemiddeling gebruik kunnen maken als tussenweg
tussen het tolereren of gedogen van normoverschrijdend gedrag aan de ene kant
en het toepassen van formele sancties aan de andere kant. Voorzover het gaat om
conflicten die zich afspelen in de publieke ruimte (bijvoorbeeld conflicten tussen
buurtbewoners over het gedrag op straat) heeft de (lokale) overheid een taak om
dergelijke bemiddeling te stimuleren.
251
In hoofdstuk 3 is geconstateerd dat er naast degenen die regelmatig of incidenteel
de geldende normen in negatieve zin overschrijden gelukkig ook velen zijn die
juist méér doen dan volgens die normen van hen kan worden verwacht. Waar de
overheid negatieve normoverschrijding zo veel mogelijk dient tegen te gaan, zou
zij deze positieve ‘normoverschrijding’ juist moeten bevorderen. Het gaat hierbij
in het algemeen om activiteiten die mensen vrijwillig ondernemen en die aan
meer dan alleen hun eigenbelang ten goede komen, zoals vrijwilligerswerk,
buurtactiviteiten, informele zorg, giften aan charitatieve instellingen en milieuvriendelijk
gedrag. Ook nu al worden sommige van deze activiteiten door de
overheid ondersteund, zoals bij sommige milieuvriendelijke investeringen. Juist
voor activiteiten die niet zozeer geld als wel tijd kosten is de ondersteuning door
de overheid vaak echter minimaal. In het algemeen verdient het niet de voorkeur
om deze activiteiten aantrekkelijker te maken door ze financieel te belonen. Het
omzetten van vrijwilligerswerk in betaald werk, zoals weleens wordt bepleit,
kan ook nadelige effecten hebben, bijvoorbeeld doordat het de intrinsieke motivatie
om deze activiteiten te verrichten, vermindert (vgl. Frey en Jegen 2001).
Vrijwilligersactiviteiten dienen veeleer te worden gestimuleerd door het de
burgers gemakkelijker te maken de activiteiten te verrichten. Een andere mogelijkheid
is dat vrijwilligers worden ondersteund door betaalde beroepskrachten.
Zo is het voor het verrichten van mantelzorg vaak essentieel dat er ook voldoende
professionele thuiszorg beschikbaar is. Buurtactiviteiten van bewoners