Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ... Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag andermans positie, zichzelf en anderen kunnen vertegenwoordigen, onderscheidingsvermogen, opkomen voor de eigen en respect voor andermans rechten). Uit de voorbeelden blijkt dat de burgerschapspraktijken niet beperkt blijven tot de overheidsdiensten of overheidszaken. Dit burgerschap strekt zich ook uit tot de maatschappelijke instellingen en andere publieke instituties (sportverenigingen, woningbouwcorporaties en dergelijke). Maar ze kunnen ook worden gezien als oefeningen in democratie en rechtsstaat, die immers het overkoepelend kader bieden waarbinnen burgerschap kan worden uitgeoefend. 242 De taak van de overheid bij het mogelijk maken en bevorderen van degelijke burgerschapspraktijken volgt uit het publieke belang ervan. Het gaat uiteindelijk om het uitdragen van ‘civiliteit’ en ‘integriteit’. Carter heeft, niet toevallig, aan deze twee belangrijke waarden twee achtereenvolgende studies gewijd. Integriteit is een primaire deugd die de eigenwaarde van de ik-persoon betreft, namelijk instaan voor wat je meent en doet en oprecht menen wat je zegt, er geen show van maken of omwille van de indruk die je wilt maken afwijken van de vereiste eerlijkheid of van het opkomen voor een eigen mening. Integriteit is een deugd voor regeerders en geregeerden, voor burgers en bestuurders (Carter 1996). De integriteit van bestuurders is een van de belangrijkste voorwaarden voor het vertrouwen tussen burgers onderling en tussen burgers en openbaar bestuur. Het recente integriteitsbeleid van de overheid onderkent het publieke belang van deze waarden, die echter niet uitsluitend gelden voor bestuurders. Civiliteit, beschaafdheid, is de tweede deugd, die vooral te maken heeft met de relatie van het ik met de medeburgers, precies waaraan het nu zo vaak lijkt te ontbreken. De taak van de overheid ten aanzien van waarden en normen betreft vooral de onderliggende en uiterst gewichtige problematiek van het minder als vanzelfsprekend algemeen onderschreven worden van een publieke moraal, een moraal die opkomt voor de publieke zaak en die de res publica instandhoudt, en die door regeerders en geregeerden als eigentijds burgerschap dagelijks in praktijk wordt gebracht. 8.3 de beantwoording van de onderzoeksvragen Zoals in hoofdstuk 1 beschreven was de aanleiding voor het huidige debat over waarden en normen en voor de adviesaanvraag gelegen in de ergernis over het veelvuldig plaatsvinden van normoverschrijdend gedrag, in de onzekerheid over de algemene aanvaarding van bepaalde waarden, in de mogelijkheid tot conflicterende waarden, samenhangend met culturele verschillen en ten slotte in de vraag wat de juiste rol zou kunnen zijn voor de overheid in al deze kwesties. Op basis van de analyse in voorgaande hoofdstukken komt de raad tot de volgende formulering van de antwoorden op de gestelde vragen. Algemene probleemstelling: Is er in Nederland sprake van een afnemende steun voor essentiële waarden en normen in onze samenleving? Is er sprake van een afnemende naleving van deze waarden en normen? Op welke wijze kan de overheid de steun voor en naleving van deze waarden bevorderen? In abstracto is de steun voor essentiële waarden groot, in het bijzonder de steun
de rol van de overheid; conclusies en aanbevelingen voor de democratische rechtsstaat. Indien men let op de resultaten van onderzoeken naar waardeopvattingen van de gehele bevolking, zoals onder andere blijkt uit enquêtes van het Sociaal en Cultureel Planbureau, dan is er geen reden tot ongerustheid over de steun voor essentiële waarden (zie hoofdstuk 3). Let men echter op het gedrag van specifieke groepen in de bevolking, dan is er wel reden tot zorg. Met name zijn bepaalde vormen van normoverschrijdend gedrag de afgelopen twee decennia fors toegenomen, zoals enkele vormen van geweldscriminaliteit: berovingen, bedreigingen, mishandelingen en moord- en doodslag (hoofdstuk 4). Ook een aantal andere vormen van wetsovertreding lijkt een sterke groei te vertonen zoals verkeersovertredingen. Daarnaast lijkt vrij algemeen de overtuiging te heersen dat de omgangsvormen in de openbare ruimten achteruitgaan: hoffelijkheid wordt zeldzamer, onbehoorlijk en onbeschaamd gedrag zijn in opmars (zie hoofdstuk 4). Het is echter niet goed mogelijk vast te stellen of de ‘gemiddelde’ burger zich tegenwoordig inderdaad minder fatsoenlijk gedraagt dan dertig jaar geleden: vergelijkbaar onderzoek naar deze lichtere vormen van onbehoorlijk gedrag in het verleden is niet voorhanden. Het is niet uit te sluiten dat de gevoeligheid van de bevolking voor afwijkend gedrag is toegenomen. Bij het optreden van de overheid tegen normoverschrijdend gedrag is het van belang onderscheid te blijven maken tussen de overtredingen van sociale en morele normen en van rechtsnormen. Sommige vormen van sociaal onprettig en onbehoorlijk gedrag dienen geduld te worden; andere, ernstiger vormen van onbehoorlijk en onduldbaar sociaal gedrag dienen bij voorkeur in onderlinge confrontaties bespreekbaar gemaakt te worden (zie hoofdstuk 2 en 4). 243 De overheid heeft echter niet alleen een primaire taak op het gebied van rechtshandhaving. De waarden van de rechtsstaat ondervinden nu nog een grote steun onder de bevolking, maar bij een grotere pluriformiteit van waarden is de kans op conflicten en botsingen tussen groeperingen met uiteenlopende waarden eveneens groter geworden.De rechtsstaat biedt de garantie voor een nietgewelddadige afhandeling van dergelijke conflicten, ook al is het staatsmonopolie op geweldsuitoefening ondermijnd door technologische ontwikkelingen, onder andere door de beschikbaarheid van goedkope wapensystemen en kleine handwapens. Een cultuur van gewelddadige conflictoplossing heeft zich in toenemende mate ook in Nederland gemanifesteerd, zowel in de internationaal opererende georganiseerde criminaliteit alsook in enkele gevallen van uit andere culturen afkomstige eerwraak. Naast rechtshandhaving behoort het derhalve tot de taak van de overheid om de belangrijkste waarden van de rechtsstaat, met name de geweldloze conflictbeslechting, uitdrukkelijk te ondersteunen en uit te dragen. Praktijken van burgerschap en inburgering zijn de juiste plaatsen waar oude en nieuwe burgers kunnen leren om hun onderlinge en soms hoogoplopende conflicten op een democratische wijze bij te leggen. Welke gemeenschappelijke waarden en normen zijn essentieel voor het goed functioneren van onze samenleving?
- Page 193 and 194: samenleven met verschillende cultur
- Page 195 and 196: samenleven met verschillende cultur
- Page 197 and 198: samenleven met verschillende cultur
- Page 199 and 200: de bijdrage van de samenleving 7 de
- Page 201 and 202: de bijdrage van de samenleving kerk
- Page 203 and 204: de bijdrage van de samenleving alle
- Page 205 and 206: de bijdrage van de samenleving pers
- Page 207 and 208: de bijdrage van de samenleving •
- Page 209 and 210: de bijdrage van de samenleving fact
- Page 211 and 212: de bijdrage van de samenleving word
- Page 213 and 214: de bijdrage van de samenleving word
- Page 215 and 216: de bijdrage van de samenleving zij
- Page 217 and 218: de bijdrage van de samenleving slec
- Page 219 and 220: de bijdrage van de samenleving Pres
- Page 221 and 222: de bijdrage van de samenleving Cycl
- Page 223 and 224: de bijdrage van de samenleving hebb
- Page 225 and 226: de bijdrage van de samenleving dig
- Page 227 and 228: de bijdrage van de samenleving rech
- Page 229 and 230: de bijdrage van de samenleving zorg
- Page 231 and 232: de bijdrage van de samenleving bij
- Page 233 and 234: de bijdrage van de samenleving geë
- Page 235 and 236: de bijdrage van de samenleving slec
- Page 237 and 238: de bijdrage van de samenleving Deze
- Page 239 and 240: de bijdrage van de samenleving note
- Page 241 and 242: de rol van de overheid; conclusies
- Page 243: de rol van de overheid; conclusies
- Page 247 and 248: de rol van de overheid; conclusies
- Page 249 and 250: de rol van de overheid; conclusies
- Page 251 and 252: de rol van de overheid; conclusies
- Page 253 and 254: de rol van de overheid; conclusies
- Page 255 and 256: de rol van de overheid; conclusies
- Page 257 and 258: de rol van de overheid; conclusies
- Page 259 and 260: de rol van de overheid; conclusies
- Page 261 and 262: de rol van de overheid; conclusies
- Page 263 and 264: de rol van de overheid; conclusies
- Page 265 and 266: de rol van de overheid; conclusies
- Page 267 and 268: de rol van de overheid; conclusies
- Page 269 and 270: de rol van de overheid; conclusies
- Page 271 and 272: de rol van de overheid; conclusies
- Page 273 and 274: de rol van de overheid; conclusies
- Page 275 and 276: literatuur literatuur Adang, O. (19
- Page 277 and 278: literatuur cgb (2003b) Advies Commi
- Page 279 and 280: literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
- Page 281 and 282: literatuur Interview-nss (2003) Fra
- Page 283 and 284: literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
- Page 285 and 286: literatuur Schoonenboom, J. en H. i
- Page 287 and 288: literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
- Page 289 and 290: literatuur moraal’, in: P. de Bee
- Page 291 and 292: adviesaanvraag inzake waarden en no
- Page 293 and 294: apporten aan de regering rapporten
<strong>de</strong> rol <strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid; conclusies <strong>en</strong> aanbeveling<strong>en</strong><br />
voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>mocratische rechtsstaat. Indi<strong>en</strong> m<strong>en</strong> let op <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rzoek<strong>en</strong><br />
naar waar<strong>de</strong>opvatting<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> gehele bevolking, zoals on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re<br />
blijkt uit <strong>en</strong>quêtes <strong>van</strong> <strong>het</strong> Sociaal <strong>en</strong> Cultureel Planbureau, dan is er ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong><br />
tot ongerustheid over <strong>de</strong> steun voor ess<strong>en</strong>tiële waard<strong>en</strong> (zie hoofdstuk 3). Let<br />
m<strong>en</strong> echter op <strong>het</strong> <strong>gedrag</strong> <strong>van</strong> specifieke groep<strong>en</strong> in <strong>de</strong> bevolking, dan is er wel<br />
red<strong>en</strong> tot zorg. Met name zijn bepaal<strong>de</strong> vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> normoverschrijd<strong>en</strong>d <strong>gedrag</strong><br />
<strong>de</strong> afgelop<strong>en</strong> twee <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nia fors toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, zoals <strong>en</strong>kele vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> geweldscriminaliteit:<br />
beroving<strong>en</strong>, bedreiging<strong>en</strong>, mishan<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>en</strong> moord- <strong>en</strong> doodslag<br />
(hoofdstuk 4). Ook e<strong>en</strong> aantal an<strong>de</strong>re vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> wetsovertreding lijkt e<strong>en</strong><br />
sterke groei te verton<strong>en</strong> zoals verkeersovertreding<strong>en</strong>. Daarnaast lijkt vrij algeme<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> overtuiging te heers<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> omgangsvorm<strong>en</strong> in <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare ruimt<strong>en</strong><br />
achteruitgaan: hoffelijkheid wordt zeldzamer, onbehoorlijk <strong>en</strong> onbeschaamd<br />
<strong>gedrag</strong> zijn in opmars (zie hoofdstuk 4). Het is echter niet goed mogelijk vast te<br />
stell<strong>en</strong> of <strong>de</strong> ‘gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong>’ burger zich teg<strong>en</strong>woordig in<strong>de</strong>rdaad min<strong>de</strong>r fatso<strong>en</strong>lijk<br />
gedraagt dan <strong>de</strong>rtig jaar geled<strong>en</strong>: vergelijkbaar on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong>ze lichtere<br />
vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> onbehoorlijk <strong>gedrag</strong> in <strong>het</strong> verled<strong>en</strong> is niet voorhand<strong>en</strong>. Het is niet<br />
uit te sluit<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> gevoeligheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevolking voor afwijk<strong>en</strong>d <strong>gedrag</strong> is<br />
toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Bij <strong>het</strong> optred<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid teg<strong>en</strong> normoverschrijd<strong>en</strong>d <strong>gedrag</strong> is <strong>het</strong> <strong>van</strong><br />
belang on<strong>de</strong>rscheid te blijv<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> overtreding<strong>en</strong> <strong>van</strong> sociale <strong>en</strong><br />
morele <strong>norm<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> rechts<strong>norm<strong>en</strong></strong>. Sommige vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong> sociaal onprettig <strong>en</strong><br />
onbehoorlijk <strong>gedrag</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> geduld te word<strong>en</strong>; an<strong>de</strong>re, ernstiger vorm<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
onbehoorlijk <strong>en</strong> onduldbaar sociaal <strong>gedrag</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> bij voorkeur in on<strong>de</strong>rlinge<br />
confrontaties bespreekbaar gemaakt te word<strong>en</strong> (zie hoofdstuk 2 <strong>en</strong> 4).<br />
243<br />
De overheid heeft echter niet alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> primaire taak op <strong>het</strong> gebied <strong>van</strong> rechtshandhaving.<br />
De waard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> rechtsstaat on<strong>de</strong>rvind<strong>en</strong> nu nog e<strong>en</strong> grote steun<br />
on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> bevolking, maar bij e<strong>en</strong> grotere pluriformiteit <strong>van</strong> waard<strong>en</strong> is <strong>de</strong> kans<br />
op conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> botsing<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> groepering<strong>en</strong> met uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong><strong>de</strong> waard<strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s groter geword<strong>en</strong>.De rechtsstaat biedt <strong>de</strong> garantie voor e<strong>en</strong> nietgewelddadige<br />
afhan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong>rgelijke conflict<strong>en</strong>, ook al is <strong>het</strong> staatsmonopolie<br />
op geweldsuitoef<strong>en</strong>ing on<strong>de</strong>rmijnd door technologische ontwikkeling<strong>en</strong>,<br />
on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re door <strong>de</strong> beschikbaarheid <strong>van</strong> goedkope wap<strong>en</strong>system<strong>en</strong> <strong>en</strong> kleine<br />
handwap<strong>en</strong>s. E<strong>en</strong> cultuur <strong>van</strong> gewelddadige conflictoplossing heeft zich in<br />
to<strong>en</strong>em<strong>en</strong><strong>de</strong> mate ook in Ne<strong>de</strong>rland gemanifesteerd, zowel in <strong>de</strong> internationaal<br />
operer<strong>en</strong><strong>de</strong> georganiseer<strong>de</strong> criminaliteit alsook in <strong>en</strong>kele gevall<strong>en</strong> <strong>van</strong> uit an<strong>de</strong>re<br />
cultur<strong>en</strong> afkomstige eerwraak. Naast rechtshandhaving behoort <strong>het</strong> <strong>de</strong>rhalve tot<br />
<strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid om <strong>de</strong> belangrijkste waard<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> rechtsstaat, met<br />
name <strong>de</strong> geweldloze conflictbeslechting, uitdrukkelijk te on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> uit te<br />
drag<strong>en</strong>. Praktijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> burgerschap <strong>en</strong> inburgering zijn <strong>de</strong> juiste plaats<strong>en</strong> waar<br />
ou<strong>de</strong> <strong>en</strong> nieuwe burgers kunn<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> om hun on<strong>de</strong>rlinge <strong>en</strong> soms hoogoplop<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
conflict<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> <strong>de</strong>mocratische wijze bij te legg<strong>en</strong>.<br />
Welke geme<strong>en</strong>schappelijke waard<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>norm<strong>en</strong></strong> zijn ess<strong>en</strong>tieel voor <strong>het</strong> goed functioner<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> onze sam<strong>en</strong>leving?
Change language