Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag normoverschrijdingen die gaat van onprettige naar onwettige gedragingen, met als tussenliggende gradaties onbehoorlijke, overlast bezorgende en ronduit onduldbare gedragingen. Er zijn echter ook voorbeelden te noemen van onderwerpen die in discussies over waarden en normen veelvuldig aan bod komen, maar die algemener en abstracter van aard zijn. Hierbij moet gedacht worden aan thema’s als tolerantie (‘Is er te weinig tolerantie of is er juist sprake van doorgeschoten tolerantie?’), gezamenlijkheid, een gevoel van verlies aan gemeenschapszin door de aanwezigheid van andere culturen en culturele uitingen van andere religies (hoofddoekjes). Een veelgehoord thema hierbij is dat mensen zeggen niet over dergelijke onderwerpen te durven spreken uit angst om voor racist te worden uitgemaakt. In algemene zin lijkt dit ongenoegen te bestaan in de vrees dat belangrijke waarden in de samenleving, zoals het streven naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen, het niet gebruiken van geweld in de opvoeding of tussen partners en de openlijke aanvaarding van homoseksualiteit niet meer door iedereen worden onderschreven. 22 Anderzijds klagen mensen eveneens over het feit dat dergelijke belangrijke westerse liberale waarden te ver zijn doorgeschoten. De democratiseringsgolf en de emancipatiebewegingen uit de jaren zestig zouden burgers te veel vrijheden hebben opgeleverd, zonder dat daar voldoende controle of grenzen door de overheid tegenover gesteld werden. Dit patroon van te veel of te weinig vrijheid, te veel of te weinig integratie, te veel of te weinig inleving in de culturele waarden van anderen, schept een diffuus gevoel van onbehagen, dat zich uit in en vastklampt aan steeds wisselende onderwerpen en concrete probleemgevallen of incidenten. De diffuusheid van dit patroon van bestaande waarden en normen maakt het voor nieuwkomers extra moeilijk om te weten hoe ze zich aan moeten aanpassen en waar ze zich aan moeten houden. Wat kan men leren van deze openbare discussies over waarden en normen? Welke conclusies zou men eruit kunnen trekken? Allereerst een negatieve: een discussie over waarden en normen kan in principe over alles gaan met het niet irreële gevaar dat het dan tot niets leidt. Een waarden- en normendiscussie zonder een duidelijke probleemafbakening (‘Wat is precies het probleem?’) of duidelijke begripsomschrijving (‘Waar hebben we het over?’) levert geen resultaat op en zal op den duur juist gaan irriteren. De waarden- en normendiscussie loopt een constant gevaar een politieke slogan te worden, zoals werd geïllustreerd in de reclametekst van Postbus 51, het voorlichtingsorgaan van de rijksoverheid: ‘Wij zijn vóór waarden en normen’. Welke waarden? Wiens normen? Welk soort gedrag? Waarden en normen lenen zich niet voor een billboard. Men kan niet vóór waarden en normen zijn, zoals men ook niet vóór het weer kan zijn. Er kunnen in abstracto geen problemen zijn met ‘waarden en normen’, zoals er ook geen problemen kunnen zijn met het weer in zijn algemeenheid: bedoelt men dat er te lange droogte is (waardoor boeren en burgers gaan klagen), of dat er te veel regen valt (waardoor boeren en burgers gaan
inleiding en probleemstelling klagen)? Zonder nadere definiëring van problemen en begrippen wordt een discussie in zijn algemeenheid over waarden en normen in de samenleving uitzichtloos. Daarom is een andere conclusie te trekken uit de vele discussies. Er zijn duidelijk twee centrale thema’s te benoemen die in de discussies over waarden en normen telkens aan de orde worden gesteld: 1 fatsoenlijke omgangsvormen en het niet nakomen van vele, vaak niet precies omschreven gedragsnormen; dit is het vraagstuk van normoverschrijdend gedrag; en 2 het omgaan met uiteenlopende waarden en cultuurverschillen; dit is het vraagstuk van gemeenschappelijkheid en pluriformiteit. Ad 1. Bij de handhaving van normen gaat het om een veelheid en veelsoortigheid van normen. Het gaat zowel om praktische fatsoensnormen op school, op het werk, in het openbaar vervoer en vooral in de publieke ruimte, alsook om regelmatige overtredingen van rechtsnormen in de vorm van kleine en grotere criminaliteit. Het gaat, kortom, om de zorg over onprettig, onbehoorlijk en onwettig gedrag. Met dit thema van normhandhaving en normoverschrijdend gedrag hangen enkele subthema’s samen, zoals (a) het algemenere probleem van criminaliteit en veiligheid, (b) de gevolgen hiervan voor de directe leefomgeving in verwaarloosde grote stadsbuurten, (c) het ervaren gebrek aan fatsoen op straat en in de openbare ruimte. 23 Ad 2. Er is onzekerheid over de rol die andere dan de vertrouwde westerse culturele waarden in de samenleving spelen. Daarmee hangt het gedrag van immigrantengroepen direct samen: wat mag van hen verwacht en verlangd worden in de integratie in de Nederlandse samenleving? Als subthema’s zijn hier te noemen: (a) de vraag naar de verenigbaarheid van het karakter van de verschillende waarden, zowel religieuze waarden als seculiere waarden, en van het samengaan van zeer uiteenlopende levensstijlen, van zowel jonge als oudere mensen, (b) de al of niet geslaagde integratie van nieuwkomers en daarmee samenhangende processen van segregatie, (c) de gevolgen van de aanslagen op het wtc en het Pentagon op 11 september 2001 voor de onderlinge verhoudingen tussen diverse bevolkingsgroepen en (d) de positie van de islam als tweede grote godsdienst in onze samenleving. In feite vragen beide hoofdthema’s naar de minimaal noodzakelijke gemeenschappelijkheid in de huidige, uiterst pluriform geworden samenleving. De vraag naar minimale gemeenschappelijkheid strekt zich verder uit dan alleen tot de hierboven aangeduide relatie tussen de islam en westerse waarden. Het betreft evenzeer de vraag wat eo-jongeren, leden van studentencorpora en de gay-scene in Amsterdam nog met elkaar verbindt. In vergelijking met vroegere discussies over ethische kwesties in de samenleving, bijvoorbeeld het ‘ethisch reveil’ in de jaren zeventig, valt het op dat het eerste thema nu veel meer betrekking heeft op allerhande soorten normen en gedragingen en niet uitsluitend op
Page 1 and 2: WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4: WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8: inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10: inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12: samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14: samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16: samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20: ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22: inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23: inleiding en probleemstelling veran
Page 27 and 28: inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30: inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32: inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34: inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36: inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38: inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40: inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42: inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 73 and 74: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 75 and 76:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94:
normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96:
normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98:
normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100:
normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102:
normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104:
normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106:
normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108:
normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110:
normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112:
normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114:
normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116:
normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118:
normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120:
normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122:
normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124:
normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126:
normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128:
normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130:
een rationele-keuze-analyse van nor
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?