Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

de bijdrage van de samenleving
slechts een afspiegeling bieden van de waarden en normen die de samenleving
als geheel instandhoudt. Er is een ruime markt in de samenleving voor deze
vertoningen van geweld (mutatis mutandis ook voor pornografische films). De
media beantwoorden aan deze vraag, ondanks het feit dat deze vraag naar vertoningen
van geweld vergaande consequenties zou kunnen hebben voor de samenleving
als geheel (Hamilton 1998). Deze externe effecten van geweld en andere
vormen van extreem gedrag, bijvoorbeeld in bekentenissenprogramma’s,
worden verwaarloosd en de concurrentie(positie) domineert de programmering.
Over de invloed van televisie op gewelddadig gedrag is op dit moment geen eenduidig
wetenschappelijk antwoord te geven. Dat de onderlinge strijd tussen
commerciële zenders de tendens tot het veelvuldig vertonen van geweld, conflicten,
extravagant gedrag en dergelijke bevordert, staat wetenschappelijk wél vast
(Scholten 2004). Maar dergelijke programmakeuzen vallen onder een grondwettelijke
bescherming van vrije meningsuiting. Daarnaast vallen ze onder de verantwoordelijkheid
van privaatrechtelijke organisaties, zoals de commerciële en publieke
omroepen, zodat de grenzen van overheidsinterventie snel in zicht komen.
Maar dat wil nog niet zeggen dat er op dit punt geen verschillen zijn tussen de
stelsels in de verschillende landen. Zo is er eerder op gewezen dat in het Verenigd
Koninkrijk al geruime tijd voor de commerciële omroepen publieke taakstellingen
zijn vastgesteld, ter controle waarvan het nieuwe onafhankelijke
Office of Communications (ofcom) is opgericht. 9
233
7.7.3 concurrentie en programmering
De concurrentie tussen mediaorganisaties is de afgelopen twee decennia toegenomen
door de komst van veel nieuwe en wereldwijd opererende commerciële
zenders en organisaties. Dat geldt ook in het bijzonder voor de concurrentie
tussen commerciële en publieke omroeporganisaties. Uit angst leden of kijkers te
verliezen richten de publieke omroeporganisaties zich op de programmering van
de commerciële omroepen en hebben daar zelfs veel geld voor over (bijvoorbeeld
nova als concurrent van Barend en Van Dorp). Waar vroeger de publieke
omroeporganisaties werden beoordeeld om hun ledenaantallen, worden ze nu
beoordeeld op voornamelijk kwantitatieve prestatienormen in de vorm van kijkcijfers.
Net als bij andere instituties (zie 7.3 en onderwijs en inburgering) vindt
een functieversmalling plaats, wat nadelig is voor de secundaire en tertiaire
taken van de (publieke) omroep. Welke consequenties deze verschuiving in de
programmeringsaandacht voor met name de publieke omroepen zullen hebben
is een vraag die in dit rapport over waarden en normen niet aan de orde kan
worden gesteld. Wel bereidt de raad een uitvoerige studie voor over het medialandschap,
waarin ook aandacht wordt besteed aan het omroepbestel (zie Werkprogramma
wrr 2003). Als kijkcijfers bepalend worden voor de inhoud van de
programma’s, zal de variatie van de programmering vermoedelijk verminderen,
hetgeen consequenties kan hebben voor de kritische functie van de media; de
media fungeren dan niet meer als horzel in de pels van de samenleving, maar
vooral als dekmantel van de maatschappelijke (en politieke 10 ) favorieten.