Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

de bijdrage van de samenleving
bij de vaststelling van de regels en bij conflictregulering, bij wijze van vooroefening
in de omgang met waarden en normen in een samenleving van
volwassen burgers. Scholen kennen weliswaar al schoolgidsen, schoolplannen
en (anti-pest)protocollen, maar het bereik en het effect hiervan moeten
niet worden overschat.
5 Er zijn vele manieren waarop scholen hun maatschappelijke taak ten aanzien
van waarden, normen en gedrag kunnen vervullen. Niet één daarvan is de
beste of in alle situaties toepasbaar. De lokale omgeving waarin scholen functioneren,
de problemen waarmee zij worden geconfronteerd, de samenstelling
van de schoolpopulatie en de wensen van de ouders lopen te zeer uiteen
voor een standaardoplossing. Er moet meer ruimte komen voor institutionele
variëteit, overigens zonder dat minimumvereisten van gelijkwaardigheid en
gelijke toegang worden losgelaten.
7.6 waarden en normen in de inburgering
In de context van de waarden- en normendiscussie wordt vaak nogal wat
verwacht van het systeem van inburgering. Hoe reëel is dat? Als voor het onderwijs
in het algemeen geldt dat er te veel van wordt verwacht, dan geldt dit zeker
voor de rol van onderwijsinstellingen bij inburgering. Op dit moment moeten de
deelnemers verplicht 600 uren deelnemen aan de inburgeringscursussen. Ze
worden in opdracht van de gemeenten georganiseerd door het roc en zij worden
formeel na 12 maanden afgesloten met een verplichte toets, waarin wordt aangegeven
wat de cursus voor de betrokkenen aan rendement heeft gehad op het
niveau van eindtermen. Is dit niveau te laag, dan kan eventueel nog een verlenging
volgen van een halfjaar. In andere gevallen treedt een vervolgtraject in van
begeleiding naar de arbeidsmarkt of naar een vervolgopleiding. De inburgeringscursussen
zijn de afgelopen jaren meermalen onderwerp geweest van publieke
en politieke discussies, onder andere vanwege lage scores bij de taaltests, absentie,
motivatieproblemen, uitval van lessen, onduidelijkheid van de toets en
dergelijke (zie de evaluatie door de Algemene Rekenkamer 2000; Tweede Kamer
2002-2003). Over de noodzaak van meer duidelijkheid over de status van de
toets en het belang van inburgering van nieuwkomers zijn de meeste deskundigen
het wel eens. Dit geldt ook voor het vak maatschappijoriëntatie, dat zich
richt op bevordering van zelfredzaamheid in plaats van ook op burgerschapsvorming
(vgl. Eindtermen 1997), dat slechts op één niveau wordt getoetst en soms
nauwelijks te onderscheiden is van taalonderwijs (vgl. Verhallen 2001).
229
De overdracht van waarden en normen kan slechts zeer gedeeltelijk zitten in de
maatschappijoriëntatie. Wat eerder is gezegd over value education geldt ook hier.
De beste manier van overdracht is door imitatie van gedragsvoorbeelden. Dit is
in de voorgaande paragraaf over onderwijs behandeld als tertiaire taak van instituties.
De participatie aan de inburgeringsinstituties zelf biedt zo bezien de basis
voor de overdracht van waarden en normen. De vraag is of dit niet een te smalle
basis is voor participatie en of aldus niet te veel wordt verwacht van de onderwijsparticipatie
van volwassenen (want dat is immers de doelgroep van de inbur-