Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

samenleven met verschillende culturele normen
opvattingen. ‘Leven en laten leven’ is immers een belangrijke voorwaarde om te
kunnen samenleven. Dulden heeft te maken met tolerantie in de zin van “het
bewust achterwege laten van een negatieve reactie tegen iets of iemand waar
men reële en serieuze bezwaren tegen heeft” (Schuyt 2001: 117). Het gaat met
andere woorden om ‘een zone van gelatenheid’: situaties die als onprettig
worden ervaren, maar waarbij het niet past om actief tegen op te treden. De
Marokkaanse buurvrouw die op straat drie meter achter haar man loopt, is een
voorbeeld van een zone van gelatenheid: het getoonde gedrag wordt gezien als
een aantasting van het principe van gelijkwaardige verhoudingen tussen man en
vrouw, een reactie wordt echter achterwege gelaten. Ouders die de piercing van
hun dertienjarige dochter dulden, vormen in een geheel andere context een
voorbeeld van hetzelfde mechanisme: ouders keuren het af, want het is in strijd
met de eigen opvattingen over zedelijkheid en schoonheid, maar laten het erbij.
De voorbeelden die hier genoemd worden laten zien dat dulden als mechanisme
kan worden ingezet ter voorkoming van een te grote en zelfs onoverbrugbare
kloof tussen betrokkenen. Het verbieden van de piercing – zo zou de afweging
van de ouders kunnen zijn – kan leiden tot een ongewenste verwijdering tussen
ouders en kind en deze is veel moeilijker te aanvaarden dan de piercing zelf. Het
Marokkaanse echtpaar aanspreken op hun gedrag zou kunnen leiden tot een
ongewenste en wellicht moeilijk te beslechten burenruzie. Bij dulden gaat het
om een min of meer bewuste afweging tussen (de effectiviteit van) het middel en
de aard van de kwaal. Dulden wijst op een zekere terughoudendheid bij het
beoordelen van het gedrag en actief ingrijpen in het gedrag van anderen.
191
Confronteren verwijst naar een meer actieve opstelling dan dulden. Het ‘er niet bij
laten zitten’ en het bespreekbaar maken en bediscussiëren van verschillen. De
achterliggende gedachte bij dit mechanisme is dat geconstateerde verschillen zo
problematisch zijn dat ze niet onbesproken kunnen blijven. Het bespreken van
verschillen kan behulpzaam zijn bij het accepteren van die verschillen (en dan
wordt het dulden), het verkleinen van verschillen dan wel het zetten van een volgende
stap: normeren of verbieden van het gedrag /de opvattingen die de verschillen
hebben veroorzaakt. Door de confrontatie aan te gaan worden de posities
duidelijk en worden partijen in hun standpunten ook serieus genomen. Daarnaast
is confrontatie een mechanisme dat kan worden ingezet in situaties waar sprake is
van diffuse grenzen tussen wat geoorloofd is en wat niet, waar niet zonder meer
een eenduidig standpunt kan worden ingenomen. Confrontatie krijgt ook vorm
en inhoud bij een open debat. Hierbij gaat het zeker niet uitsluitend om het debat
tussen groepen, het gesprek en de confrontatie binnen de groep is zeker zo belangrijk
en in veel gevallen onontbeerlijk om tot veranderingen te komen. Vaak
gaat een debat tussen krantenkoppen over het hoofd van de groep in kwestie heen
en wordt er weinig geïnvesteerd in de direct betrokkenen. Voor uitermate belangrijke
problemen, bijvoorbeeld de voedingsbodem voor extremisme binnen
bepaalde moslimkringen, is de interne confrontatie echter van het grootste belang
en een noodzakelijke, maar niet voldoende voorwaarde voor oplossingen.
Bij confronteren hoort beslechten. Het gaat immers om de uitwisseling en verscherping
van posities als een middel om een stap verder te komen en niet als een