Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
leerlingen aan het roc in Amsterdam gekleed in een nikaab (een gewaad dat
lichaam en gezicht volledig bedekt). De directeur van de school weigerde de leerlingen
toe te laten. Na een korte openbare discussie zijn de richtlijnen van het
ministerie zodanig aangepast dat de leerlingen bepaalde kledingvoorschriften
dienen te volgen. Ook deze zaak is voorgelegd aan de cgb; volgens de leerlingen
zou het een vorm van discriminatie zijn op grond van levensovertuiging. De
commissie oordeelde in dit geval echter dat het verbod gehandhaafd mocht blijven.
Hoewel er formeel wel sprake was van indirecte discriminatie op basis van
godsdienst, was de grond voor het verbod objectief en voldoende zwaarwegend.
Het verbod had volgens het roc een drieledig doel: het bevorderen van de
onderlinge communicatie, het kunnen vaststellen van de identiteit van studenten
en het naleven van de wettelijke taken die op de school rusten. Op basis van
deze argumenten achtte de cgb het middel (het verbod) passend en noodzakelijk
(cgb 2003a).
182
In alle gevallen stellen de betrokkenen dat er sprake is van discriminatie op grond
van levensovertuiging en eisen zij het recht op gelijke behandeling op (Galenkamp
2002). Wat onder gelijke behandeling wordt verstaan is echter vaak niet
duidelijk en op z’n minst voor meerdere interpretaties vatbaar. Om duidelijkheid
te scheppen publiceerde de cgb (2003b) onlangs een advies waarin uiteen werd
gezet wat volgens de Algemene wet gelijke behandeling wel en niet mag binnen
de context van scholen. Hier stuit men ogenblikkelijk op de andere zijde van de
medaille die scheiding van kerk en staat heet. De wet verbiedt zowel directe als
indirecte discriminatie op basis van geloof. Directe discriminatie is echter wel
toegestaan aan scholen in het bijzonder onderwijs die op basis van hun grondslag
onderscheid mogen maken tussen (potentiële) leerlingen. Indirecte discriminatie
is alleen toegestaan op basis van een ‘objectieve rechtvaardigingsgrond’, zoals
naar oordeel van de cgb in de zaak van het roc Amsterdam aan de orde was.
Wat duidelijk wordt uit het advies van de cgb is dat de rechterlijke macht zich op
grote afstand van religie moet houden. Letterlijk wordt gesteld: “Omdat de rechter
en de cgb (zoals de Hoge Raad heeft bepaald) niet treden in verschillen van
mening over theologische leerstellingen, wordt alleen getoetst of die uiting
onder een godsdienstuiting kán vallen.” Deze positie is historisch te verklaren en
betreft een belangrijk beginsel van de godsdienstvrijheid, maar levert uiteraard
ook wel de nodige problemen op, met name vanuit het perspectief van de positie
van de vrouw.
De voorbeelden geven aan dat het niet makkelijk is een eenduidig beroep te doen
op grondrechten. Er zal altijd sprake moeten zijn van een interpretatie in de
specifieke context. Alle genoemde voorbeelden laten zien dat de kwestie van de
positie van de vrouw wordt omzeild door argumenten uit een andere sfeer te
halen. Aangezien in deze gevallen het recht om een hoofddoek te mogen dragen
wordt opgeëist, is deze positie meestal niet als zodanig aan de orde. Het dragen
van een hoofddoek is voor veel jonge moslimvrouwen een bewuste keuze en een
uiting van trots en een eigen identiteit (Saharso 2000; Phalet et al. 2000). Een
vraag die echter ook vaak in deze context wordt gesteld, is in hoeverre het dragen