Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
180
In de tweede plaats kan, zeker ook bij migrantengemeenschappen, het gewicht
van de groep sterk drukken op individuele leden. Enkelingen die zich willen
ontrekken aan de groep hebben vaak maar één echte keuze en dat is breken met
de groep. Afwijking wordt soms niet toegestaan en gereduceerd tot een keuze
voor aanpassing of uitstoting. Vaak zijn het vrouwen en kinderen die in de moeilijkste
posities geplaatst worden, maar denk ook aan homoseksuelen binnen een
groep die homoseksualiteit op bijvoorbeeld religieuze gronden verwerpt. Kinderen
groeien in de Nederlandse samenleving op en verhouden zich op een andere
manier tot de waarden en normen van het land van herkomst die door de ouders
vaak hooggehouden worden. Zeker als respect voor en gehoorzaamheid aan de
ouders als een belangrijke waarde binnen een groep wordt ervaren, kan dit
kinderen in een moeilijke positie plaatsen en processen van integratie bovendien
hinderen. 3 De klassieke mogelijkheden van de exit, voice en loyalty zijn niet
altijd een optie voor kinderen die gevangen zitten tussen hun eigen wensen en
loyaliteiten en de normen en eisen van de ouders en de groep. De optie waar in
die gevallen wel veel gebruik van wordt gemaakt, is de optie ‘liegen’ (Yerden
2001). Net als veel andere kinderen kiezen kinderen uit migrantengroepen ervoor
hun feitelijke gedrag te verbergen achter leugens over uitgaan, omgang met de
andere sekse enzovoort. Voor een deel betreft het hier de normale problematiek
van opgroeiende kinderen ten opzichte van hun ouders. Voor een ander deel is de
situatie echt anders, aangezien men zich niet alleen aan de ouders probeert te
ontworstelen, maar aan een gehele groep die toeziet op naleving van normen. De
uiteindelijke sanctie kan dan veel groter zijn en leiden tot verstoting uit de groep
(vaak inclusief de naaste familie). In de meest extreme – en weinig voorkomende
– gevallen gaat de sanctie nog veel verder; het uit de groep stappen of het overtreden
van de normen van de groep wordt dan bestempeld als ‘afvalligheid’ en
beschouwd als het (moedwillig) schade toebrengen aan de groep. Een gedrag dat
in de ogen van sommige (leden van) groepen extreme en gewelddadige repercussies
zoals ontvoering en eerwraak rechtvaardigt.
6.3.2 positie van de vrouw
In verschillende groepen in Nederland worden strikte normen gehanteerd voor
wat meisjes in de publieke sfeer wel en vooral niet worden geacht te doen. Met
name als een bepaalde groep of gemeenschap hecht is georganiseerd en geografisch
sterk is geconcentreerd, kunnen de leden door middel van sociale controle
toezien op het doen en laten van hun leden. Sociale controle kan soms dicht
tegen sociale cohesie aanliggen en wordt in veel gevallen niet als bezwaarlijk
gezien maar zelfs als wenselijk. Een deel van de normvervaging die in dit rapport
centraal staat wordt, al dan niet terecht, toegewezen aan het verdwijnen van
gemeenschappen waarin men een oogje op elkaar houdt en mensen elkaar
aanspreken op afwijkend gedrag. Sociale controle kan echter ook verstikkend
werken en leden van gemeenschappen ernstig beperken in hun doen en laten. In
sommige gemeenschapen wordt aan vrouwen en meisjes weinig toegestaan en
wordt er door jongens op toegezien dat meisjes zich niet ‘te buiten gaan’ aan door
de groep verboden gedrag. De gemeenschap dwingt dan af dat meisjes zich