Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

samenleven met verschillende culturele normen
ging en groepen hooligans. Afhankelijk van de hechtheid van de groep en de
mate waarin bepaalde normen als zeer zwaarwegend worden ervaren, wordt
afwijking meer of minder zwaar gestraft. De journalist of wetenschapper die
(herhaaldelijk) op plagiaat wordt betrapt, kan uitkijken naar een nieuwe baan en
zal die vaak in een nieuw vakgebied moeten bemachtigen. Uitstoting is de
ultieme straf van de groep voor afwijking en afvalligheid. Een groep kan echter
ook veel voordelen bieden aan zijn leden. Beroepsgroepen ontlenen bevoegdheden
en een zekere autoriteit aan hun groepslidmaatschap. In de meeste sociale
groepsverbanden biedt een groep een gevoel van saamhorigheid en onderlinge
bijstand (solidariteit) en kan (het netwerk van) de groep kansen creëren.
De voor- en nadelen van een groepslidmaatschap spelen voor (de leden van)
sommige etnische groepen een belangrijke rol. Naarmate groepen hechter zijn
georganiseerd en ook geografisch zijn geconcentreerd geldt dat sterker. Vaak
wordt bijvoorbeeld de sterke cohesie van de Turkse gemeenschap genoemd als
een voorbeeld van groepssamenhang die kansen creëert. Het zelfstandig ondernemerschap
in deze gemeenschap is groot, nieuwe ondernemingen worden vaak
met geld uit de gemeenschap opgezet en baantjes worden aan leden van de groep
toegespeeld. Ook kan een hechte gemeenschap voordelen bieden bij mobiliteit in
het onderwijs; oudere broers en zussen, neven en nichten en soms ooms en
tantes die een (hogere) opleiding hebben genoten, kunnen een begeleidende rol
vervullen en helpen bij schoolwerk van kinderen als de ouders die rol niet
kunnen vervullen. Dit blijkt een belangrijke factor voor de slaagkansen van
Turkse en Marokkaanse kinderen in het onderwijs (Crul 2000).
179
Hechte groepen hebben echter ook soms hun schaduwkanten. Naarmate een
groep meer gesloten is en de mogelijkheden heeft haar leden in de gaten te
houden, kan de controle verstikkend werken. Zeker de geografische concentratie
van groepen (in zwarte wijken in de steden, maar ook in blanke dorpen op de
Veluwe) kan een groep sterk isoleren en het moeilijk maken voor een individueel
lid om zich daaraan te onttrekken. In de eerste plaats kan het (zelfgekozen) isolement
van groepen het zicht ontnemen op wat er zich achter de schermen allemaal
afspeelt. Chinezen golden bijvoorbeeld lange tijd als een relatief succesvolle
maar op zichzelf gerichte groep die weinig (overheids)aandacht behoefde.
Achter de façade van het isolement ontwikkelde zich echter ook een realiteit
waarbinnen een specifiek Chinese maffia criminele praktijken binnen de geslotenheid
van de eigen groep ontwikkelde. De hechte Turkse gemeenschap is
bijvoorbeeld ook een vehikel geweest voor de illegale Turkse immigratie. Nederlandse
Turken stonden garant voor de toeristenvisa van landgenoten die uiteindelijk
in de illegaliteit verdwenen en de Turkse gemeenschap verzorgde vaak
opvang en werk (Staring 2001). Met de verscherpingen van het illegalenbeleid
van de afgelopen jaren worden illegalen echter steeds dieper de illegaliteit in
gedrongen, afhankelijker gemaakt van landgenoten en komt uitbuiting van
Turkse illegalen door Nederlandse Turken ook steeds meer voor (Engbersen et al.
2002). De hechtheid van een groep waarin men zich kan verbergen, is niet per
definitie een warme hechtheid en kent zijn perverse effecten.