Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

samenleven met verschillende culturele normen
is een waarschuwing op z’n plaats. Het overgrote deel van het beschikbare
onderzoeksmateriaal heeft betrekking op groepen migranten die al lange tijd in
Nederland verblijven: Turken, Marokkanen, Antillianen en Surinamers. Over de
nieuwe groepen – met name met een asielgeschiedenis – is veel minder bekend.
Er is nog weinig onderzoek naar gedaan en zij zijn nog niet zo lang in Nederland. 2
Gegeven de grote verschillen in termen van opleidingsachtergrond en land van
herkomst is grote voorzichtigheid geboden bij het extrapoleren van de huidige
gegevens over de mate van integratie van migranten naar deze nieuwe groepen.
Dat gebeurt nog te vaak en het risico bestaat dat het een self-fulfilling prophecy
wordt.
Verschillen binnen groepen Verschillen binnen groepen kunnen bijzonder groot
zijn in termen van regionale herkomst, opleidingsniveau en culturele achtergronden.
In het oog lopende voorbeelden zijn Turken en Turkse Koerden, Marokkanen
en Marokkaanse berbers, creolen en Hindoestanen binnen de Surinaamse
gemeenschap. Deze verschillen zijn voor buitenstaanders niet altijd zichtbaar en
voelbaar met als gevolg dat de kenmerken waar enkelen aan voldoen ten onrechte
worden bestempeld als kenmerken van de hele groep. Deze verschillen binnen
groepen kunnen leiden tot interne conflicten en spanningen, maar ook tot moeizame
relaties met autochtonen, omdat migranten als het ware de ‘verkeerde’
identiteit krijgen toegeschreven. In dit verband zijn er natuurlijk ook grote
verschillen als het gaat om de wijze waarop migranten hun weg vinden in de
Nederlandse samenleving en daar passief en actief aan meedoen.
173
Verschillen tussen generaties Generaties kunnen van elkaar verschillen in termen
van opleiding (zeker bij de ‘gastarbeiders’), taalbeheersing, maatschappelijke stijging
en algehele oriëntatie op Nederland. Tevens is de band met het land van
herkomst van een andere orde: kinderen zijn vaak in Nederland opgevoed en niet
zoals hun ouders in het land van herkomst. Er zijn ook grote verschillen in de
oriëntatie van de eerste en tweede generatie op de islam (zie bijvoorbeeld
Waardenburg 2001). Deze generatieverschillen kunnen zowel voor ouders als
voor kinderen problematisch zijn. Schuyt (1995b) heeft het over de dubbele
emancipatieslag die tweedegeneratiejongeren moet maken, te weten die ten
opzichte van de ouders en die ten opzichte van de Nederlandse samenleving. Er
zijn verschillende studies verschenen over de moeilijke dilemma’s waar kinderen
van de tweede generatie mee geconfronteerd worden. Meisjes die aan de ene
kant hun familie en de familietradities niet willen verloochenen en zich aan de
andere kant verder willen ontwikkelen (opleiding, werk, zelfstandig wonen)
naar Nederlandse maatstaven. De keuze voor de ene richting gaat in veel gevallen
ten koste van de andere richting.
Assimilatiedruk van Nederland De (vaak sluipende) druk tot aanpassing op allerlei
vlakken die van de Nederlandse samenleving en feitelijke omstandigheden
uitgaat is zeer groot. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om basale zaken als de huwelijksleeftijd
en het kindertal, die snel naar de Nederlandse norm convergeren (zie
bijvoorbeeld De Valk et al. 2001). Maar ook opleiding, media en werk genereren