Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
moet de Nederlandse overheid daar wel in meegaan onder het mom van religieuze vrijheden,
zijn dan de gehoorde argumenten. De omgang tussen jongens en meisjes is hoe dan
ook een steen des aanstoots in het debat over multicultureel Nederland. Meisjes worden
thuisgehouden, afhankelijk gemaakt en klaargestoomd voor het huwelijk en het moederschap,
is een beeld dat niet zelden aan moslimculturen wordt toegeschreven. Jongens
daarentegen krijgen alle vrijheid, worden te weinig gecorrigeerd op onacceptabel gedrag
en hebben een beeld van vrouwen dat zich niet verdraagt met de Nederlandse normen.
Het gevolg is groepsvorming en intimidatie in het zwembad, seksuele toespelingen en
het lastigvallen van vrouwen op straat en in de disco. Vervolgens wordt dergelijk gedrag
aan een hele groep gekoppeld en lijden alle groepsleden onder het gedrag van diegenen
die zich misdragen. Voor je het weet is elke groep jongeren een bende, houden portiers in
de disco’s er een etnisch deurbeleid op na en is ieder moslimmeisje een onderdrukte sloof
die klaargestoomd wordt voor een repressief huwelijk, een schare kinderen en een leven
achter gesloten deuren. Soms wordt Nederland ook opgeschrikt door grote zaken waarbij
allochtone groepen zich aan de in Nederland geldende normen onttrekken. Eerwraak,
vrouwenbesnijdenis en gearrangeerde huwelijken komen voor in Nederland en roepen
vragen op over de verhouding van bepaalde groepen ten opzichte van Nederlandse
gebruiken, gewoonten en wetten.
170
De aanslagen van 11 september 2001 hebben het debat over de multiculturele samenleving
nog sterker een debat over loyaliteiten gemaakt. Waar de Nederlandse loyaliteit in de
nasleep van de aanslagen bijna automatisch en onverdeeld in de richting van Amerika
ging, waren er vanuit sommige groepen andere geluiden te horen. Hoewel er nauwelijks
tot geen goedkeuring van de aanslagen te beluisteren viel, werden gedachten over ‘de
andere kant van de zaak’ snel opgevat als een geluid van dissidentie, een breuk in de
Nederlandse solidariteit. 1 Overigens gaat het bij het uitdragen hiervan in de regel om
Marokkaanse jongeren. Van andere grote groepen moslims in Nederland wordt op dit
punt weinig gehoord. Marokkaanse jongeren lieten ook van zich horen bij de recente
oprichting van de Arabisch Europese Liga (ael) in Nederland. Op de Nederlandse tournee
van de voorman van de Belgische ael, Abou Jahjah, kwamen met name veel jonge
Marokkanen af. In de kranten werd vervolgens heel wat afgediscussieerd over de vraag in
hoeverre het hier ging om een anti-integratiepartij en bijgevolg anti-integratieallochtonen.
Velen hebben de ‘populariteit’ van deze nieuwe partij in ieder geval opgevat als een
verzet tegen Nederland.
Voorbeelden zoals hiervoor aangegeven, worden steeds vaker in het huidige
debat over waarden en normen aangetroffen. Het debat kenmerkt zich door
generalisatie, polarisatie en simplificatie. Generalisaties treffen we in vele
vormen aan. Met gemak wordt gesproken over ‘de’ allochtonen of over ‘de’
Nederlandse waarden en normen, daarmee de suggestie wekkend dat er sprake
zou zijn van een ondeelbare groep allochtonen met vergelijkbare kenmerken en
in dit geval met overeenkomstige waarden en normen. Generalisaties zijn
natuurlijk voor een deel onvermijdelijk in de dagelijkse praktijk, maar worden
problematisch als ze vervallen in stereotyperingen en vooroordelen. Marokkaans
is momenteel nauwelijks meer een gewone aanduiding voor iemands herkomst,
maar eerder een stigma waar tal van waardeoordelen aan gehangen worden