Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag Het belang van de erkenning van de rechten van het individu moet naar hun mening echter stelselmatig onderscheiden worden van het sociologisch proces van individualisering, waarvan de keerzijden kunnen worden onderkend en benoemd. Maar diezelfde persoonlijke rechten zouden ook de donkere zijden van het behoren tot een gemeenschap kunnen verlichten en verminderen. Zodat uiteindelijk, by the end of the day, de hoog opgegeven verschillen tussen het liberale denken en het gemeenschapsdenken niet tot radicaal tegenover elkaar staande standpunten hoeven te leiden. Beide stromingen hechten zeer grote waarde aan de democratische rechtsstaat als onbetwistbare grondslag voor de inrichting van het goede leven, hoezeer de opvattingen over dit goede leven en over de waarden die daarin het meest geëerbiedigd dienen te worden, ook uiteen blijven lopen. De democratische rechtsstaat biedt aldus het gemeenschappelijke uitgangspunt voor een veelheid van uiteenlopende waarden. De rechtsstaat biedt ruimte voor pluralisme, vertegenwoordigt zelf ook belangrijke waarden, zoals neergelegd in grondrechten en andere wetten, en biedt ruime mogelijkheden tot het bijleggen, al is het voorlopig, van talrijke, onvermijdelijke conflicten over waarden en normen en over de concrete interpretaties en realisaties van deze waarden en normen. 154 5.4 de waarde en de dynamiek van de democratische rechtsstaat Tot zover is de democratische rechtsstaat geschetst als een kader bij uitstek voor pluriformiteit van waarden. In inhoudelijk opzicht zijn het vooral de klassieke grondrechten die een sfeer van vrijheid tegenover in de eerste plaats de staat beogen te garanderen; ook een democratisch optredende meerderheid moet deze in beginsel ontzien. Van meer procedurele aard zijn het principes als de gelijkheid van alle burgers voor de wet en de aanwezigheid van een onafhankelijke rechter. Het eerbiedigen van deze waarden van de democratische rechtsstaat is een essentiële voorwaarde voor pluriformiteit van waarden in het algemeen. Er is in zoverre sprake van een verplichtende consensus. De rechtsstaat is een concept dat is ontstaan met het oog op de verhouding staatburgers: machtenscheiding, het legaliteitsbeginsel, onafhankelijke rechtspraak en klassieke vrijheidsrechten beoogden te beschermen tegen staatswillekeur en zo de achterliggende waarden van individuele vrijheid, voorspelbaarheid en gelijkheid te beschermen. Zo bezien gaat het primair om een neutraal kader dat ruimte laat voor pluriformiteit. De feitelijke pluriformiteit van waarden, het bestaan van een verscheidenheid aan fundamentele opvattingen tussen individuen en tussen groepen, is hiermee bijna een vanzelfsprekendheid. Een verdienste van de democratische rechtsstaat is nu dat hij niet alleen ruimte laat voor deze verschillen, maar ook duidelijke aanknopingspunten biedt om de botsing van opvattingen binnen redelijke perken te houden: de democratische rechtsstaat als bindmiddel in een pluriforme samenleving. Kort gezegd: de staat ontziet ieders vrijheden; noodzakelijke beperkingen gelden voor ieder gelijk; beperkend optreden van individuen of groepen tegen fundamentele waarden van medeburgers
pluriformiteit en gemeenschappelijke waarden in de democratische rechtsstaat zal vrijwel altijd op staatsingrijpen (met name strafrecht) kunnen rekenen; groepen hebben de mogelijkheid om hun fundamentele waarden in politieke programma’s te vertalen en te trachten deze te realiseren, maar ook als hun standpunt een meerderheid verworven heeft, geldt dat de vrijheidsrechten van anderen moeten worden ontzien. De werking van democratische en rechtsstatelijke principes moet immers een grens vinden waar zij tot hun eigen ondergang zouden leiden. De waarde of de betekenis van de democratische rechtsstaat gaat intussen veel verder. In de eerste plaats gaat het toch om een aantal inhoudelijke waarden, zoals de gelijkwaardigheid van de burgers, de vrijheid om hun eigen levensovertuiging te volgen, de mogelijkheid om zich te ontplooien zonder dat een willekeurig optredende overheid, andere burgers of materieel gebrek daarbij onnodig in de weg staan. Dat inhoudelijke waarden als vrijheid, gelijkheid en solidariteit geen scherp omlijnde begrippen zijn, maar zich voor allerlei interpretaties lenen is bekend, en dat bij hun vaak botsende concretisering allerlei afwegingen onvermijdelijk zijn is dat evenzeer. Waar het hier om gaat is dat zij als voorwaarden voor een samenleving waarin menselijke waardigheid voorop moet staan steeds een centrale plaats innemen. Het tweede essentiële element is dat ieders invloed op de overheidsbesluitvorming verzekerd is. De bescherming van de inhoudelijke waarden en hun onderlinge afweging door de wetgever en door het bestuur kunnen langs de democratische kanalen beïnvloed worden. Dat een reële mogelijkheid tot participatie niet alleen per definitie een essentiële pijler is van het systeem van de democratische rechtsstaat spreekt welhaast vanzelf. Tegelijk houdt dit democratische aspect de mogelijkheid van verandering en aldus een essentiële openheid in. Het is die veranderbaarheid die ook is waar te nemen in de concretisering van basiswaarden als vrijheid en gelijkheid: terwijl de gehuwde vrouw in de democratische rechtsstaat Nederland tot 1956 nog als (civielrechtelijk) handelingsonbekwaam werd aangemerkt, kan nu discriminatie wegens (onder meer) iemands geslacht een inbreuk op het gelijkheidsbeginsel en zelfs een strafbaar feit opleveren. 155 Bescherming en garanties zijn de trefwoorden waarmee het derde element van de rechtsstaat kan worden aangeduid. De inhoudelijke waarden kunnen nog zozeer leidraad zijn bij democratisch gelegitimeerd en gecontroleerd optreden, in een aantal opzichten zijn extra voorzieningen gewenst; bepaalde inhoudelijke waarden zijn te belangrijk om met stilzwijgende instemming van een democratische meerderheid te kunnen worden aangetast. Grondrechten, die in veel gevallen slechts door de wetgever kunnen worden beperkt (en soms ook door deze niet), vormen het meest sprekende voorbeeld; de mogelijkheid om geschillen aan de onafhankelijke rechter voor te leggen kan als een tweede garantie worden aangemerkt. Dat de grondrechten te beschouwen zijn als uitwerkingen van de inhoudelijke waarden van vrijheid, gelijkheid en solidariteit is duidelijk, zoals zij ook het aspect van de democratische participatie beschermen.
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94:
normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96:
normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98:
normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100:
normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102:
normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104:
normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 155: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 171 and 172: samenleven met verschillende cultur
Page 199 and 200: de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202: de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204: de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206: de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?