Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag oplossingen te komen in immer lastige dilemma’s. Het eigen handelen komt erdoor in discussie en niet uitsluitend het handelen van anderen of van de overheid. 146 Een geheel andere benadering van de vraag naar gemeenschappelijke waarden biedt de Franse studie Refondation du monde van Guillebaud (1999). Hierin beschrijft hij uitvoerig zes grondwaarden van de westerse cultuur die voortgekomen zijn uit de Griekse, de joodse en de christelijke cultuur. Dit zijn de volgende zes waarden: een geloof in de toekomst, gelijkheid, rede en redelijkheid, universaliteit, individualiteit en rechtvaardigheid. Het geloof en vertrouwen in de toekomst is afkomstig van het joods-messianistische denken, de waarden van gelijkheid en universaliteit zijn via de Stoa door het christendom in het Westen wijdverbreid, de rede en redelijkheid vonden hun oorsprong in het Griekse wonder van de wetenschap en hebben een blijvende invloed op de latere westerse samenlevingen uitgeoefend. Rechtvaardigheid en individualiteit stammen uit elk van deze grote culturen, die langzaam in een onderlinge bevruchting zijn samengekomen in de hedendaagse westerse cultuur. Via het bijbels humanisme en het geseculariseerde humanisme zijn ze alle zes als uitgesproken waarden van de Verlichting naar voren gekomen. Ze vormen een onderlinge samenhang die niet gemakkelijk kan worden doorbroken. Volgens Guillebaud verkeren alle zes waarden in een ernstige crisis, omdat ze naar zijn mening allemaal onderhevig zijn aan concurrerende maatschappelijke krachten als excessieve bureaucratisering, een streven naar kortetermijnbevrediging, particuliere economische belangen en een excessieve aandacht voor uiterlijkheid en imagovorming in de moderne massamedia. Hij formuleert enkele gevaren die een discussie over waarden en normen – die hij op zichzelf toejuicht – loopt zoals nostalgie (‘vroeger was alles beter’), het centraal willen opleggen van waarden die al verloren zijn gegaan (‘niemand kan van buiten of van boven af een specifieke leefwijze opleggen aan geëmancipeerde individuen in een vrije samenleving’). Daarnaast wijst hij erop dat het recht in een westerse samenleving niet alléén kan zorgen voor een revitalisering. Daarvoor is een krachtige civil society van en voor burgers onderling evenzeer nodig. Ten slotte wijst hij op het gevaar van moedeloosheid: er komt zo veel op gewone burgers af (biotechnologie, klonen, terrorisme, watersnoden, oorlogen en onveiligheid) dat ze het allemaal niet meer weten en zich op het eigen erf terugtrekken. Het geloof in de waarden van de Verlichting en van de westerse cultuur wordt daarmee verzaakt, een verwijt dat Guillebaud vooral richt tot de Europese elite. Hoe men ook over de enigszins sombere beoordeling van Guillebaud denkt, zijn zes centrale waarden komen ineens in een scherp licht te staan als men ze contrasteert men hun ‘tegenwaarden’, zoals op verrassende wijze door Schnabel werd gedemonstreerd (Schnabel 2004).
pluriformiteit en gemeenschappelijke waarden in de democratische rechtsstaat Grondwaarden van de westerse cultuur Tegenwaarden Toekomstgeloof Eerbied voor verleden Gelijkheid Hiërarchie Rede/redelijkheid Traditie Universaliteit Particularisme Persoonlijke vrijheid, individualiteit Collectiviteit Rechtvaardigheid Privileges (Guillebaud 1999) (Schnabel 2004) Door het gelijktijdige contrast van de zes waarden ziet men de cultuur van een premoderne tijd, die zich echter ook heden ten dage ruimschoots aandient, hetzij in een neo-burkeaanse afwijzing van de verlichtingswaarden, hetzij in bepaalde islamitische geloofsculturen waarin persoonlijke rechten ondergeschikt blijven aan collectieve tradities. Maar ook binnen westerse samenlevingen kan men spanningen in de alledaagse praktijk tussen verlichtingswaarden als universaliteit en rechtvaardigheid enerzijds en de aantrekkingskracht van particularisme en privileges anderzijds ruimschoots waarnemen. Een ongeremd economisch neoliberalisme en marktdenken ondermijnt het geloof in de waarde van gelijkheidwaardigheid en gelijke rechten voor iedereen. Sociale uitsluiting, die door moderne opvattingen over arbeid en arbeidsverhoudingen wordt bevorderd, ondermijnt de universaliteit. Manipulatie van de moderne media ondermijnt rede en redelijkheid. 147 Een contrastplaatje maakt ineens duidelijk dat de waarden- en normendiscussie voldoende aanleiding kan bieden voor een reflectie op de vraag: welke kant wil men individueel en collectief op? Welke waarden blijven richtinggevend? Dit is op zichzelf een manifestatie van het geloof in een toekomst! Met elkaar vormen de zes centrale verlichtingswaarden de garantie voor een open samenleving (Popper 1946). In een open samenleving is ruimte voor zelfstandig en onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek en wordt de vrijheid van meningsvorming en meningsuiting als een vanzelfsprekendheid beschouwd. Kritiek op machthebbers en publieke gezagsdragers wordt niet afgewezen of onmogelijk gemaakt. De kracht van een open samenleving bestaat vooral in het bevorderen van variatie en pluriformiteit, waardoor een constante vernieuwing van het denken en van maatschappelijke verhoudingen mogelijk wordt. De relatief autonome maatschappelijke sectoren (van de vrije markt en het bedrijfsleven, de vrije wetenschap, de media, het openbaar bestuur en wetgeving, van de niet-gouvernementele organisaties (ngo’s), van kunst en cultuur) houden elkaar in evenwicht en zorgen ervoor dat macht niet kan stollen in de handen van enkelingen of van kleine elites die niet meer worden gecontroleerd of verantwoording dienen af te leggen. In een open samenleving leert men van elkaar en van de eigen fouten. Een lerende, open samenleving maakt de weg vrij voor participatie van vele burgers en staat in schril contrast tot een gesloten kastenmaatschappij en tot een hiërarchisch ingerichte theocratie.
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94:
normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96:
normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 147: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 171 and 172: samenleven met verschillende cultur
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?