Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag 142 Pluraliteit is een kenmerk van onze cultuur, maar ze is van karakter veranderd (De Boer en Griffioen 1995). Men kan de oorsprong van pluraliteit zoeken bij de principiële verschillen die er bestaan tussen individuele personen, die in positie, levensloop en ervaringen steeds unieke personen zullen zijn (Arendt 1958; Rescher 1993). Elke unieke persoon krijgt zo een eigen perspectief op de werkelijkheid als geheel, dat nimmer volledig samenvalt met het perspectief van anderen. De politiek dient dan, in Arendts opvatting, deze pluraliteit te eerbiedigen. Maar de pluraliteit kan ook gevonden worden in de vrijwillige vereniging van personen rondom politieke ideeën, religieuze voorkeuren en andere vrijwillige verbanden. De civil society is altijd een gezonde broedplaats van pluriformiteit geweest. Voorts zijn de wisseling van generaties en de verschillen tussen oudere en jonge leden van een samenleving een voortdurende bron van nieuwe waarden of accentverschuivingen in waardebelevingen. Internationale migratiestromen brengen daarnaast nog de gebruiken en opvattingen van andere culturen binnen de landsgrenzen, zoals niet-christelijke godsdiensten, niet-westerse opvattingen en andere tradities. De groei van deze pluriformiteit van waarden ging gepaard met een sterke welvaartsgroei, die persoonlijke autonomie, met name in de keuze van levensbeschouwing en levensinrichting, vergemakkelijkte. Personen ‘kiezen’ uit de gegroeide veelheid van waarden en overtuigingen nu meer en meer hun eigen ‘pakket’. De waarden zijn niet alleen gepluraliseerd, maar ook geïndividualiseerd. Het geïndividualiseerde waardepatroon moet men echter niet al te letterlijk opvatten. Individuen refereren zich nog steeds aan hun nabije omgeving en aan groepen waarin ze verkeren, bijvoorbeeld aan de populaire jeugdcultuur of aan de ‘waarden’ van bekende televisiepersoonlijkheden. Er blijkt een patroon te herkennen in de veelheid van individuele keuzes. De waarden gelijkheid en vrijheid blijven als de hoofdkenmerken van een burgerlijke samenleving onveranderd bovenaan staan in de European Value Studies. Binnen dit patroon zijn subtiele nieuwe onderscheidingen waar te nemen. Zo komen het onderzoeksbureau Motivaction en het nipo tot een achttal verschillende waardenoriëntaties, of levensstijlen, van traditionele burgers tot postmoderne hedonisten. De keuze voor bepaalde waarden ligt niet bij voorbaat vast via geboorte, klasse of godsdienst, maar de individuele keuze komt nog steeds door sociale invloeden tot stand. Deze onvermijdelijke pluraliteit wekt echter toch ook meermalen zorgen, zoals het volgende citaat laat zien. Het eigentijdse pluralisme werpt echter ook schaduwen af. Op allerlei terrein is de geconstateerde relationaliteit van waarden omgeslagen in een relativisme van waarden. Normen staan op de tocht. Moraal is gemarginaliseerd tot privé-aangelegenheid. Voor hun diepste levensoriëntatie durven mensen vaak nauwelijks uit te komen. Ouders, opvoeders en onderwijzers zien vooral de overdracht van waarden niet meer zitten. Ook levensbeschouwelijke organisaties, zoals christelijke scholen en christelijke politieke partijen, waarin zoveel normativiteit geïnvesteerd is, hebben de grootste moeite met haar eigen identiteit. En allochtonen wekken met hun gehechtheid aan eigen cultuurvormen dikwijls eerder spot en irritatie dan respect. Kortom, het post-
pluriformiteit en gemeenschappelijke waarden in de democratische rechtsstaat moderne pluralisme heeft een klimaat van scepsis en cynisme geschapen. Het heeft ook, van de weeromstuit, geleid tot kunstmatig opgeschroefde vormen van absolutisme en fundamentalisme. Over godsdienstig en moreel verval gesproken! (Klapwijk 1994; Klapwijk 1995: 202) Dit citaat is typerend voor de (christelijke) gedachtegang vanwaaruit de vraag naar de ‘fundamentele’ waarden en normen al veel eerder, namelijk in 1994, gesteld is. Men erkent de veelheid van waarden en levensovertuigingen, maar tegelijk vreest men een bijkomend verlies van ‘centrale’ of ‘gedeelde’ waarden. De bezorgdheid, vaak nog vergezeld van een negatieve beoordeling van het proces van individualisering, leidt derhalve tot de vraag naar de waarden die, gegeven de toegenomen pluraliteit, voor een zekere eenheid of sociale binding in de samenleving blijven zorgen. 5.2 gemeenschappelijke waarden In het waarden- en normendebat wordt herhaaldelijk verwezen naar ‘gemeenschappelijke waarden’, maar zelden durft men deze waarden inhoudelijk aan te wijzen. Om welke waarden gaat het? Wat is gemeenschappelijkheid van waarden eigenlijk ? Zijn dit waarden die vanouds bij de nationale gemeenschap horen en worden overdragen of zijn het waarden waar iedereen, of althans een zeer grote meerderheid, bewust mee ingestemd heeft en daar in gedrag en houding blijk van geeft? De uitdrukking ‘gemeenschappelijk’ zelf wordt vaak willekeurig ingewisseld voor equivalente uitdrukkingen zoals gedeelde waarden (shared values), kernwaarden, cruciale waarden, fundamentele of essentiële waarden, collectieve waarden- en normenstelsels én noodzakelijke waarden (zie onder meer het verslag van het Kamerdebat op 18 december 2002 over waarden en normen, Tweede Kamer 2002-2003). 143 Op zichzelf zijn deze wisselende woorden heel begrijpelijk. Men zoekt naar ‘iets’ wat tegelijk zeer moeilijk valt vast te leggen of te grijpen. Vaak ontglipt het meest vanzelfsprekende aan de aandacht. Een gemeenschappelijke taal is waarschijnlijk fundamenteler dan overeenstemming in bepaalde waarden, want om te begrijpen of men het al of niet met elkaar eens is, moet men in elk geval goed met elkaar kunnen communiceren. De taal schept een morele ruimte waarbinnen mensen met elkaar kunnen samenwerken of elkaar kunnen bekampen. De nadruk die bij inburgering van nieuwkomers wordt gelegd op de beheersing van de Nederlandse taal wordt nu vaak gerechtvaardigd met louter instrumentele argumenten (‘goed voor het vinden van een baan’), maar wezenlijker is het feit dat men door een goede taalbeheersing en moeiteloze communicatie toegang heeft tot de morele ruimte en zo de morele sensibiliteiten van een gemeenschap leert kennen. Veel morele misverstanden zouden kunnen samenhangen met onvoldoende deelname aan de morele gemeenschap van de samenleving. De beleving en de betekenis van eigen handelingen en die van anderen wordt pas duidelijk als men een taal perfect beheerst. Meer en betere communicatie tussen gevestigden en buitenstaanders is daarvoor nodig.
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 147 and 148: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 171 and 172: samenleven met verschillende cultur
Page 195 and 196:
samenleven met verschillende cultur
Page 197 and 198:
samenleven met verschillende cultur
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?