Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag van normen en gedrag nog versterkt. Als het geloof in en de naleving van een norm eenmaal zijn afgebrokkeld, zal het dan nog meer inspanning vergen om de norm te herstellen. Bovendien zal men dan niet kunnen volstaan met de formele controle op en bestraffing van normoverschrijdend gedrag aan te scherpen, maar zal men ook meer direct moeten trachten het geloof in de norm te versterken via andere vormen van normoverdracht, zoals voorlichting, opvoeding en dergelijke. De oorsprong van normen Een bezwaar tegen het hiervoor gepresenteerde rationelekeuzemodel is, dat de normen hierin geen ‘nut’ lijken te hebben: normovertreding levert de overtreder direct voordeel op, maar het model zwijgt over de eventuele schade die anderen hiervan ondervinden. Als anderen niet worden geschaad door normovertreding, is het echter lastig te verklaren waarom de betreffende norm überhaupt bestaat. 138 Er zijn diverse pogingen gedaan om (het ontstaan van) normen te verklaren als optimale strategie om een prisoner’s dilemma op te lossen (zie bijv. Coleman 1990, Fershtman en Weiss 1998 en Bowles en Gintis 1998). In een prisoner’s dilemma ontmoeten twee personen elkaar, waarbij ieder moet beslissen of hij of zij zich coöperatief of opportunistisch gedraagt. Coöperatief gedrag van beiden levert een groter sociaal voordeel op dan wanneer beiden zich opportunistisch gedragen. Wanneer de een zich opportunistisch gedraagt en de ander coöperatief, behaalt de eerste echter het grootste voordeel, terwijl de ander er nadeel van ondervindt. Zonder coördinatie van de activiteiten zullen daardoor beiden, indien zij rationeel handelen, voor het opportunistische gedrag kiezen, hetgeen maatschappelijk gezien een suboptimale uitkomst oplevert. Als er in de gemeenschap echter een norm bestaat die coöperatief gedrag voorschrijft en als iedereen zich aan deze norm houdt, wordt het maatschappelijke optimum wel gerealiseerd. In een dergelijke situatie zal ieder individu dat de norm overtreedt, echter een voordeel behalen (het zogeheten free rider-probleem). Het risico bestaat dan dat steeds meer mensen dit slechte voorbeeld navolgen, waardoor de norm afkalft en de maatschappelijke uitkomst verslechtert. Uiteindelijk zal de norm dan verdwijnen en ontstaat er een maatschappelijk suboptimaal evenwicht. Om een stabiel evenwicht van normconform gedrag in stand te houden, dient er een voldoende hoge sanctie te staan op normoverschrijdend gedrag. In beginsel kan deze sanctie elk van de drie vormen aannemen die hierboven zijn geanalyseerd: spijt als gevolg van het overtreden van een geïnternaliseerde norm, schaamte als gevolg van sociale controle en straf als gevolg van formele controle en sancties. Deze sancties fungeren derhalve als sociale mechanismen om het maatschappelijke optimum in stand te houden. Aangezien een gemeenschap waarvan de leden zich normconform gedragen succesvoller is dan een gemeenschap waarin opportunistisch gedrag dominant is, zullen gemeenschappen met sterk gedeelde normen en weinig normoverschrijdend gedrag uiteindelijk overleven en het overheersende patroon vormen.
een rationele-keuze-analyse van normen en gedrag Een korte geschiedenis van vijftig jaar normoverschrijdend gedrag Hoe simpel en gestileerd het hiervoor beschreven model ook is, het zou een plausibele verklaring kunnen bieden voor de ontwikkeling die zich de afgelopen halve eeuw in Nederland heeft voorgedaan. In de jaren vijftig van de vorige eeuw waren er voor de overgrote meerderheid van de bevolking sterke prikkels om zich normconform te gedragen: de meeste mensen hadden de heersende normen geïnternaliseerd en er was sprake van zowel een sterke formele als een sterke informele (sociale) controle. In de loop van de jaren zestig en zeventig nam de formele controle evenwel af. Enkele voorbeelden hiervan zijn het verdwijnen van de conducteur op de bus en tram, het afschaffen van het perronkaartje en de invoering van zelfbediening in tal van winkels. Aanvankelijk had deze vermindering van de formele controle van normoverschrijdend gedrag geen merkbare gevolgen, doordat de informele controle en de internalisering van de normen sterk genoeg waren. Op een gegeven moment werd echter een grens overschreden, toen ook een – aanvankelijk klein – deel van degenen die de normen nog onderschreven, in de verleiding kwam deze te overtreden. In eerste instantie schaamde men zich daar nog voor. Maar toen men bespeurde dat ook steeds meer anderen zich niet aan de regels hielden, vond men er een rechtvaardiging voor. Winkeldiefstal werd proletarisch winkelen, zwartrijden was verantwoord omdat het openbaar vervoer eigenlijk gratis moest zijn en wie de belasting niet een beetje ontdook was een dief van zijn eigen portemonnee. Geleidelijk verslapte daardoor ook de sociale controle, waardoor nog meer mensen de regels gingen overtreden en het geloof in de normen verder afkalfde. In de jaren tachtig bereikte het normoverschrijdende gedrag zo’n omvang dat de maatschappelijke tolerantie hiervoor sterk verminderde. Dit werd nog versterkt door de instroom van grote aantallen migranten die er vaak andere gebruiken en zeden op na hielden en zich niet altijd evenveel gelegen lieten liggen aan de in Nederland gangbare normen. Het gedogen van wetsovertreding werd niet langer geaccepteerd. De roep om meer blauw op straat en hardere straffen (lik-op-stukbeleid, zero tolerance) weerklonk steeds luider. Dit leidde ertoe dat er vanaf de jaren tachtig inderdaad steeds strenger werd gestraft en dat er in de loop van de jaren negentig ook weer financiële ruimte kwam om de sterkte van politie, justitie en andere controleurs te vergroten. De conducteur kwam terug op de tram, winkels namen bewakers in dienst en de sociale rechercheur ging op jacht naar zwartwerkers en dubbele tandenborstels. Vooralsnog resulteerde dit echter niet in een substantiële vermindering van normoverschrijdend gedrag. Dit wordt vaak toegeschreven aan de inefficiëntie van politie, justitie, sociale diensten en andere bureaucratische instellingen. Het hierboven geschetste model biedt echter een alternatieve verklaring: doordat zowel de sociale controle als de internalisering van normen sinds de jaren zestig sterk is verminderd, volstaat het niet om de politiesterkte en de strafmaat terug te brengen op het niveau van de jaren vijftig. Er is een aanzienlijk grotere inspanning vereist om weer een nieuw evenwicht tot stand te brengen waarin de meeste mensen de normen onderschrijven én naleven en de sociale controle is versterkt. Behalve via versterking van formele controle en sanctionering van normoverschrijdend gedrag zou dit ook moeten worden 139
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
waarden, normen en gedrag: de menin
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 139: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 171 and 172: samenleven met verschillende cultur
Page 191 and 192:
samenleven met verschillende cultur
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?