Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag maken hebben gekregen met ruwere omgangsvormen. Er is een sfeer aan het ontstaan van intimidatie en agressie om bepaalde doeleinden te bereiken in de sociale interacties. Dit doet zich zowel voor tussen burgers onderling als tussen burgers in hun rol als klant en in hun rol als dienstverlener. 114 Bij het wangedrag van collega’s onderling lijkt de relatie tussen formele en informele controle op het werk van belang. In de praktijk worden pesterijen en seksuele intimidatie door leidinggevenden vaak gebagatelliseerd of ontkend. Dit versterkt een sfeer waarin dergelijk wangedrag wordt getolereerd. Vooral een sterk hiërarchische of ‘macho’-sfeer op het werk blijkt aanleiding te geven tot seksuele intimidatie, discriminatie en pesterijen (De Vries et al. 2002: 81). Formeel beleid om wangedrag te voorkomen is van belang, maar is pas effectief wanneer de norm van gelijkwaardigheid en wederzijds respect voldoende is geïnternaliseerd en ook tot uitdrukking komt in informele controlemechanismen. Zo constateren Soethout en Sloep (2000: VI): “Groepsprocessen kunnen algemene waarden als respect, tolerantie en fatsoen naar de achtergrond drukken ten gunste van groepsnormen.” Dit wordt nog versterkt door het tekortschieten van de formele controle: “Het merendeel van de slachtoffers meldt zijn ervaringen aan een persoon of instantie die actie kan ondernemen na een dergelijke melding. Desondanks verandert er vaak niets op het werk of voor het slachtoffer persoonlijk” (Soethout en Sloep 2000: II). Het falen van de formele controle verzwakt op zijn beurt de informele en interne controle; wanneer de bevoegde personen niets doen met meldingen van wangedrag, bevestigen ze daarmee impliciet dat de meldingen niet serieus genomen hoeven te worden. Volgens De Vries et al. (2002: 83) is beleid tegen wangedrag effectiever wanneer zowel strategieën van boven uit als van onder uit de organisatie gehanteerd worden. Dit kan worden vertaald in een wederzijdse ondersteuning van formele en informele controle. Ook het aanleren en onderhouden van de vaardigheid om met conflicten om te gaan kan helpen om wangedrag tegen te gaan. 4.12 fraude De meest zichtbare en tastbare vormen van normoverschrijdend gedrag, zoals verloedering van de openbare ruimte, bedreiging en geweld op straat en in het openbaar vervoer, alsmede inbraak en diefstal roepen doorgaans de meeste zorg en ergernis op. Sommige vormen van normoverschrijdend gedrag blijven echter grotendeels onzichtbaar en trekken minder de aandacht, doordat er geen directe slachtoffers zijn of doordat de slachtoffers niet merken dat zij benadeeld worden. Het gaat hierbij om verschillende vormen van ‘witteboordencriminaliteit’, zoals fraude en corruptie. Vaak is de overheid of een andere publieke instantie (bijvoorbeeld een uitkeringsorgaan) hiervan het slachtoffer, zodat de burger niet direct wordt geconfronteerd met de nadelige gevolgen. Opmerkelijk is dat deze vorm van wetsovertreding in het huidige waarden- en normendebat weinig aandacht krijgt. Alleen recente affaires als de bouwfraude en andere ongeoorloofde praktijken in grote ondernemingen (bijvoorbeeld Ahold) en instellingen (bijvoorbeeld fraude in het hbo) worden een enkele keer in verband gebracht met (ver-
normoverschrijdend gedrag val van) waarden en normen, maar deze vormen van normoverschrijding staan geenszins centraal in het huidige debat. Toch kunnen zich ook op dit gebied zorgwekkende ontwikkelingen voordoen. Als zaken als misbruik van sociale voorzieningen en belastingontduiking ongestraft blijven of zelfs oogluikend worden toegestaan, kan hiervan een eroderend effect uitgaan op het normbesef en het gedrag van de ‘gemiddelde’ burger. Zoals in paragraaf 4.3 is geschetst zou hierdoor op den duur een negatieve spiraal van afnemend normbesef en toenemende normoverschrijding in beweging kunnen worden gezet. Deze paragraaf geeft enkele gegevens over de (geregistreerde) omvang van fraude en andere vormen van witteboordencriminaliteit. Vervolgens wordt iets dieper ingegaan op een specifieke vorm, te weten uitkeringsfraude. De reden hiervoor is niet dat deze vorm ernstiger of wijder verbreid zou zijn dan andere vormen, maar dat hiernaar relatief veel onderzoek is gedaan, zodat over de motieven van de daders iets meer te zeggen valt dan bij andere vormen van fraude. Voor alle vormen van fraude geldt dat de werkelijke omvang ervan veel groter is dan het aantal geconstateerde en vervolgde fraudegevallen. De werkelijke omvang kan alleen met indirecte methoden worden geschat (voor een overzicht zie Lensvelt-Mulders et al. 1999), die elk hun beperkingen hebben. Schattingen van de omvang van het ‘zwarte circuit’ lopen hierdoor sterk uiteen, van één procent tot wel 30 procent van het bruto binnenlands product (vgl. De Beer 1994: 30, Heertje en Cohen 1980: 125 e.v.). Gezien de zeer grote onzekerheidsmarges waarmee dit onderzoek onvermijdelijk behept is, kan er ook geen zinnige uitspraak worden gedaan over de ontwikkeling in de tijd. Men dient er dan ook voor te waken om de toegenomen aandacht in de media voor zaken als witwaspraktijken, belastingvlucht, effectenhandel met voorkennis, tewerkstelling van illegalen en corruptie te interpreteren als een aanwijzing dat deze onoorbare praktijken in omvang toenemen. Het is even goed mogelijk dat er simpelweg meer zaken boven water komen, bijvoorbeeld doordat de opsporing is geïntensiveerd. Schommelingen in de publieke aandacht voor fraude en het zwarte circuit zeggen dan ook niets over de feitelijke ontwikkeling van de omvang ervan. Ook in internationaal perspectief is het moeilijk iets te zeggen over de omvang van de zwarte economie in Nederland. Tabel 4.6 geeft een overzicht van schattingen voor de meeste oeso-landen ontleend aan twee verschillende bronnen. In beide overzichten neemt Nederland een middenpositie in. De grote verschillen tussen de schattingen onderstrepen echter nog eens de grote onzekerheidsmarges waarmee deze berekeningen omgeven zijn. Ook de relatieve positie van Nederland ten opzichte van de andere landen is allerminst een vaststaand feit. 115 Over een aantal specifieke vormen van fraude valt echter iets meer te zeggen. Figuur 4.5 geeft een beeld van de ontwikkeling van het aantal geregistreerde gevallen van verduistering en bedrog sinds 1950. Tot het midden van de jaren vijftig halveerde het aantal processen-verbaal wegens verduistering of bedrog (in verhouding tot de bevolkingsomvang) ruimschoots, maar vanaf het midden van de jaren tachtig neemt het aantal weer fors toe. Niettemin was het relatieve
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 115: normoverschrijdend gedrag Volgens h
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 167 and 168:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 169 and 170:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?