Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag len (aangeduid als road rage) kan er ook sprake zijn van fysiek geweld, waarbij men de auto als wapen gebruikt (een andere weggebruiker opzettelijk aanrijden) of de auto verlaat om een andere weggebruiker te lijf te gaan. Levelt (2001) schat op grond van berichten in de pers dat er in Nederland in een periode van 2,5 jaar (halverwege de jaren negentig) 29 van dergelijke excessieve voorvallen zijn geweest. Iets minder dan één op de duizend verkeersdoden zou hieraan zijn toe te schrijven (dat wil zeggen ongeveer één verkeersdode per jaar). 2 In een enquête onder Nederlandse automobilisten zei 83 procent het afgelopen jaar last te hebben gehad van agressiviteit in het verkeer (Levelt 2001). 112 Agressie in het verkeer kan, net als agressie in het openbaar vervoer, worden onderscheiden in instrumentele en affectieve agressie. Bij instrumentele agressie gaat het bijvoorbeeld om toeteren in de hoop dat een andere automobilist uit de weg gaat. Affectieve agressie is bijvoorbeeld een boze reactie op een verkeersovertreding of onbeschoft gedrag van een medeweggebruiker. Hoewel agressie meestal door een concrete ergernis wordt opgeroepen – bijvoorbeeld oponthoud door andere weggebruikers – liggen er vaak ook eerdere gebeurtenissen aan ten grondslag. De stemming waarin men verkeert als men de weg op gaat, heeft een grote invloed op het ontstaan van agressie als men onderweg met een hinderlijke situatie wordt geconfronteerd. Zowel persoonlijkheidskenmerken als omgevingsfactoren zijn verder van invloed op het ontstaan van agressie. Agressief rijgedrag komt het meest voor onder jonge, laagopgeleide mannen, die zich vaak ook buiten het verkeer onderscheiden door geweld, crimineel gedrag en drugsof alcoholproblemen (zoals voetbalhooligans; zie Spaaij en Van der Torre 2003: 18). Toch blijken ook eerzame burgers zich soms aan zeer agressief verkeersgedrag te buiten te gaan. Omstandigheden die agressiviteit in het verkeer bevorderen zijn de onverwachtheid van de gebeurtenis (een onverwachte file roept meer agressie op dan een aangekondigde file), de anonimiteit van de verkeersdeelnemers (als men de bestuurder van een andere auto kan zien, reageert men minder agressief), de mogelijkheid om snel weg te komen, een hoge temperatuur (airconditioning kan de kans op agressiviteit verminderen) en lawaai (Mizell 1997; Connell en Joint 1997; Tasca 2000; Levelt 2001). 4.11 wangedrag op het werk Hoewel de doorsneeburger slechts een klein deel van zijn of haar leven op het werk doorbrengt (De Beer 2001), zien de meesten hun werk als een belangrijk onderdeel van hun leven. Werk structureert de tijd, brengt sociale contacten met zich mee, levert maatschappelijke waardering en zelfrespect op en biedt mogelijkheden tot persoonlijke ontplooiing (vgl. wrr 1990). Zaken als waardering, zelfrespect en ontplooiing vereisen echter wel een veilige en respectvolle omgeving en daar lijkt het ook op de werkvloer nogal eens aan te schorten. Steeds vaker zijn geluiden te horen over werknemers die het slachtoffer zijn van wangedrag van klanten of van hun collega’s. Hoe wijdverbreid is dit verschijnsel?
normoverschrijdend gedrag Volgens het evaluatierapport over de Arbowet (Soethout en Sloep 2000: II) heeft 40 procent van de werknemers ervaring met agressie op het werk, 14 procent is weleens slachtoffer geweest van seksuele intimidatie en 23 procent van de werknemers is weleens gepest. In iets meer dan de helft van de gevallen van agressie en seksuele intimidatie was de dader een collega (inclusief leidinggevenden); pesterijen komen zelfs voor 64 procent voor rekening van collega’s. Uit het meer recente tno Arbeidssituatie Survey (tno Arbeid 2003) blijkt dat in 2002 13 procent van de Nederlandse werkenden werd geïntimideerd door chefs en collega’s. Er zijn aanwijzingen dat de gevolgen voor het welzijn en de gezondheid van het slachtoffer ernstiger zijn wanneer de dader een collega dan wanneer deze een klant is. Niettemin baart ook de bejegening van werknemers door klanten en bezoekers (waaronder patiënten en leerlingen) soms zorgen. Het tno-onderzoek wijst uit dat 7 procent van de Nederlandse werkenden slachtoffer is geworden van fysiek geweld door klanten en 3-7 procent van seksuele intimidatie, terwijl in totaal 22 procent werd geconfronteerd met intimidatie door klanten. Vooral de beroepsgroepen die veel met klanten en bezoekers te maken hebben worden geconfronteerd met wangedrag: agressie en geweld komen bovengemiddeld vaak voor in de gezondheidszorg, de maatschappelijke dienstverlening en het vervoer. Pesten gebeurt vooral binnen de handel, horeca, overheid en overige dienstverlening. Seksuele intimidatie komt het meest voor in de zorgsector en de horeca (Soethout en Sloep 2000; tno Arbeid 2003).Van den Brink (2001) ondervroeg professionals uit verschillende maatschappelijke domeinen naar het door henzelf ervaren wangedrag dat in de uitoefening van hun beroep tegen hen was gericht. Een derde van de ondervraagden voelde zich meermalen bedreigd en was daadwerkelijk slachtoffer geweest. Driekwart had in de diensttijd agressief gedrag waargenomen. De hoogste bedreigingsscores werden gevonden bij professionals in de jeugdzorg, in het club- en buurthuiswerk, de politie, gevolgd door het voortgezet onderwijs en het basisonderwijs. De laagste scores werden gevonden bij het hoger onderwijs (Van den Brink 2001: 423-429). Of dergelijke vormen van wangedrag op de werkvloer in frequentie toenemen is onduidelijk; verschillende indicatoren geven tegenstrijdige ontwikkelingen aan (Soethout en Sloep 2000: 7). 113 In een onderzoeksrapport voor het ministerie van Binnenlandse Zaken hebben Middelhoven en Driessen (2001) een poging gedaan de daders van agressie tegen werknemers te beschrijven. Het blijken meestal ‘gewone mensen’ te zijn, vooral mannen, van uiteenlopende leeftijden, van 24 jaar tot 40 jaar. Gewone anwbleden blijken hun agressie bij teleurstellende situaties niet te kunnen beheersen (zie par. 4.10). Hetzelfde geldt voor gewone treinreizigers of cliënten van de Gemeentelijke Sociale Dienst. De gevolgen voor de organisaties zijn echter aanzienlijk: bij het Gemeentelijk Vervoersbedrijf in Amsterdam (gvb) kreeg een kwart van de 4.800 medewerkers te maken met lichamelijke agressie in de uitvoering van hun functie. Mede hierdoor zit tien procent van het personeel ziek thuis (hp/De Tijd 2003). Deze schaarse empirische onderzoekingen duiden erop dat traditionele, relatief geweldsvrije beroepssferen in toenemende mate te
Page 1 and 2:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 3 and 4:
WETENSCHAPPELIJKE RAAD VOOR HET REG
Page 7 and 8:
inhoudsopgave inhoudsopgave Samenva
Page 9 and 10:
inhoudsopgave 7 De bijdrage van de
Page 11 and 12:
samenvatting samenvatting Dit rappo
Page 13 and 14:
samenvatting rijk deel bij een rela
Page 15 and 16:
samenvatting De bijdrage van de sam
Page 19 and 20:
ten geleide ten geleide Dit rapport
Page 21 and 22:
inleiding en probleemstelling 1 inl
Page 23 and 24:
inleiding en probleemstelling veran
Page 25 and 26:
inleiding en probleemstelling klage
Page 27 and 28:
inleiding en probleemstelling Omdat
Page 29 and 30:
inleiding en probleemstelling gieuz
Page 31 and 32:
inleiding en probleemstelling recht
Page 33 and 34:
inleiding en probleemstelling Deze
Page 35 and 36:
inleiding en probleemstelling en no
Page 37 and 38:
inleiding en probleemstelling Neder
Page 39 and 40:
inleiding en probleemstelling aanda
Page 41 and 42:
inleiding en probleemstelling Hoofd
Page 43 and 44:
een verkenning van de begrippen ‘
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64: een verkenning van de begrippen ‘
Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
Page 109 and 110: normoverschrijdend gedrag Adang (19
Page 111 and 112: normoverschrijdend gedrag gers en 6
Page 113: normoverschrijdend gedrag aantal ve
Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 165 and 166:
pluriformiteit en gemeenschappelijk
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
samenleven met verschillende cultur
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
de bijdrage van de samenleving 7 de
Page 201 and 202:
de bijdrage van de samenleving kerk
Page 203 and 204:
de bijdrage van de samenleving alle
Page 205 and 206:
de bijdrage van de samenleving pers
Page 207 and 208:
de bijdrage van de samenleving •
Page 209 and 210:
de bijdrage van de samenleving fact
Page 211 and 212:
de bijdrage van de samenleving word
Page 213 and 214:
de bijdrage van de samenleving word
Page 215 and 216:
de bijdrage van de samenleving zij
Page 217 and 218:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 219 and 220:
de bijdrage van de samenleving Pres
Page 221 and 222:
de bijdrage van de samenleving Cycl
Page 223 and 224:
de bijdrage van de samenleving hebb
Page 225 and 226:
de bijdrage van de samenleving dig
Page 227 and 228:
de bijdrage van de samenleving rech
Page 229 and 230:
de bijdrage van de samenleving zorg
Page 231 and 232:
de bijdrage van de samenleving bij
Page 233 and 234:
de bijdrage van de samenleving geë
Page 235 and 236:
de bijdrage van de samenleving slec
Page 237 and 238:
de bijdrage van de samenleving Deze
Page 239 and 240:
de bijdrage van de samenleving note
Page 241 and 242:
de rol van de overheid; conclusies
Page 243 and 244:
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
literatuur literatuur Adang, O. (19
Page 277 and 278:
literatuur cgb (2003b) Advies Commi
Page 279 and 280:
literatuur Ferwerda, H., M. Bottenb
Page 281 and 282:
literatuur Interview-nss (2003) Fra
Page 283 and 284:
literatuur Nauta, L. (2000) Onbehag
Page 285 and 286:
literatuur Schoonenboom, J. en H. i
Page 287 and 288:
literatuur Tweede Kamer (2002-2003)
Page 289 and 290:
literatuur moraal’, in: P. de Bee
Page 291 and 292:
adviesaanvraag inzake waarden en no
Page 293 and 294:
apporten aan de regering rapporten
Page 295 and 296:
apporten aan de regering Zesde raad
Page 297 and 298:
voorstudies en achtergronden voorst
Page 299:
wrr rapport aan de regering 68 Waar
show all

Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?