Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ... Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...
wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag (meestal) hogere snelheid en meer comfort en privacy. Maar wellicht heeft het er ook mee te maken dat sommigen het openbaar vervoer als onveilig ervaren. Terwijl automobilisten afgeschermd zijn van hun medeweggebruikers, die doorgaans op gepaste afstand blijven (zie echter ook de volgende paragraaf), worden de reizigers in het openbaar vervoer (letterlijk) lijfelijk geconfronteerd met hun medereizigers. Om te voorkomen dat deze confrontatie op conflicten en botsingen uitloopt, wordt van de reizigers een grote mate van discipline en zelfbeheersing gevraagd. Als een relatief klein deel van de reizigers zich niet aan de geschreven en ongeschreven gedragsregels in het openbaar vervoer houdt, kan dit het reisgenot van de grote meerderheid aanzienlijk schaden. Bovendien kan het normoverschrijdende gedrag van de een voor de ander aanleiding zijn om zich ook niet meer aan de regels te houden. Als anderen niet wachten met instappen tot alle passagiers zijn uitgestapt, waarom zou je je daar zelf dan wel aan houden, met het risico dat je geen zitplaats kunt bemachtigen? Zo zou zich een negatieve spiraalbeweging in werking kunnen zetten, die ertoe leidt dat steeds minder mensen zich nog aan de regels houden en steeds meer mensen het openbaar vervoer mijden. 108 Uit periodiek onderzoek van het bureau es&e blijkt dat sinds 1993 het percentage van het rijdend personeel (bestuurders en controleurs) in tram, bus en metro dat zegt het afgelopen jaar slachtoffer te zijn geweest van een ‘incident’, tussen 50 en 75 schommelt, maar geen eenduidige trend vertoont (tabel 4.5). Bij incidenten gaat het om treiteren, lastigvallen, diefstal, bedreiging en mishandeling. Met de laatste drie soorten strafbare incidenten wordt jaarlijks 37 tot 54 procent geconfronteerd. Treinpersoneel (met name conducteurs) is het vaakst slachtoffer, buspersoneel het minst vaak. Niettemin voelt nog altijd bijna de helft van het personeel in het openbaar vervoer (exclusief treinpersoneel) zich veilig of zeer veilig en niet meer dan 12 procent voelt zich onveilig (Jansen et al. 2002). Tabel 4.5 Slachtofferschap personeel openbaar vervoer, 1993-2002 (in procenten) 1993 1994 1995 1996 1997 2000 2002 Totaal incidenten 75 68 65 69 50 64 61 Strafbare incidenten 51 48 47 54 37 42 44 w.v. mishandeling: Trein 13 22 25 26 25 29 . Metro 26 07 12 12 9 8 13 Tram 15 11 09 16 14 11 14 Bus 06 07 05 06 06 05 09 Bron: Jansen et al. (2002) Van de reizigers in bus, tram en metro is ongeveer een kwart in het voorgaande jaar slachtoffer of getuige geweest van een of meer incidenten: een op de vijf busreizigers en een op de drie tram- en metroreizigers. 3 Procent van de busreizi-
normoverschrijdend gedrag gers en 6 procent van de tram- en metroreizigers is zelf lastiggevallen. Van de treinreizigers is in het voorgaande jaar 15 procent slachtoffer geweest en nog eens 15 procent ooggetuige van een incident. 0,5 Procent is mishandeld, 3 procent is bestolen, 4 procent is bedreigd en 16 procent is lastiggevallen. 1 Toch waarderen meer dan negen op de tien bus-, tram-, metro- en treinreizigers de sociale veiligheid in het voertuig als voldoende of goed. Doordat de onderzoeksmethode in het jaar 2002 verschilde van die in eerdere jaren (1993-1997), is het niet mogelijk om vast te stellen of de onveiligheid voor reizigers in het openbaar vervoer toeof afneemt (De Bie en Korpel 2002). Agressie kan worden onderscheiden in instrumentele agressie en affectieve agressie. Instrumentele agressie – ook wel intentionele of proactieve agressie genoemd – is een middel om een bepaald doel te bereiken, affectieve agressie – ook wel reactieve, situationele, emotionele, boze of vijandige agressie genoemd – is een emotionele reactie op een frustratie. De ene vorm van agressie sluit de andere overigens niet uit. Bij instrumentele agressie creëert men vaak doelbewust een aanleiding om geweld te kunnen gebruiken. Het motief voor agressie in het openbaar vervoer is vaak een combinatie van verveling en behoefte aan spanning. Het kan echter ook gaan om al dan niet georganiseerde criminaliteit die is gericht op persoonlijk gewin (zakkenrollerij, beroving). Meestal wordt deze agressie gepleegd door jonge mannen die vaak in groepsverband opereren en alcohol of drugs hebben gebruikt en ook elders (uitgaansleven, voetbal) geweld plegen (Bunkers 1995). Het kan echter ook gaan om verslaafden en zwervers die op stations rondhangen en reizigers lastigvallen. 109 Affectieve agressie in het openbaar vervoer krijgt doorgaans minder aandacht, maar is waarschijnlijk niet minder belangrijk. Het gaat hierbij over het algemeen om ‘gewone’ reizigers die agressief reageren op een vervelende gebeurtenis. Waar instrumentele agressie meestal op medereizigers is gericht, keert affectieve agressie zich vaker tegen het personeel van het openbaar vervoer. Een veelvoorkomende aanleiding is controle van een reiziger zonder geldig plaatsbewijs. Of een reiziger hierop agressief reageert, hangt niet alleen af van zijn persoonlijkheid (sommige ‘hoog-agressieve’ mensen reageren sneller agressief dan anderen), maar ook van de houding en het gedrag van de controleur. Zo roept een controleur eerder agressie op naarmate hij of zij de reiziger onbeleefder en agressiever aanspreekt en minder (fysieke) afstand bewaart (Winkel 1995). Ook onduidelijkheid en willekeur in het optreden van het personeel kan mede debet zijn aan agressief gedrag van reizigers. Als iets de ene keer wel en de andere keer niet wordt geaccepteerd, is de kans op een agressieve reactie in het laatste geval groter (Hauber 1995). Ook de situatie kan agressief gedrag bevorderen. Als reizigers te maken hebben met vertragingen en slechte informatie en dan ook nog eens worden geconfronteerd met het weinig voorkomende gedrag van een conducteur, kan gemakkelijk een agressieve reactie worden opgeroepen.
- Page 59 and 60: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 61 and 62: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 63 and 64: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 65 and 66: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 67 and 68: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 69 and 70: een verkenning van de begrippen ‘
- Page 71 and 72: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 73 and 74: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 75 and 76: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 77 and 78: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 79 and 80: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 81 and 82: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 83 and 84: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 85 and 86: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 87 and 88: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 89 and 90: waarden, normen en gedrag: de menin
- Page 91 and 92: normoverschrijdend gedrag 4 normove
- Page 93 and 94: normoverschrijdend gedrag pen voor
- Page 95 and 96: normoverschrijdend gedrag mele cont
- Page 97 and 98: normoverschrijdend gedrag een neerw
- Page 99 and 100: normoverschrijdend gedrag In de per
- Page 101 and 102: normoverschrijdend gedrag werden vr
- Page 103 and 104: normoverschrijdend gedrag en het mi
- Page 105 and 106: normoverschrijdend gedrag winkeldie
- Page 107 and 108: normoverschrijdend gedrag heeft het
- Page 109: normoverschrijdend gedrag Adang (19
- Page 113 and 114: normoverschrijdend gedrag aantal ve
- Page 115 and 116: normoverschrijdend gedrag Volgens h
- Page 117 and 118: normoverschrijdend gedrag val van)
- Page 119 and 120: normoverschrijdend gedrag Figuur 4.
- Page 121 and 122: normoverschrijdend gedrag verwachte
- Page 123 and 124: normoverschrijdend gedrag geven de
- Page 125 and 126: normoverschrijdend gedrag voorkomen
- Page 127 and 128: normoverschrijdend gedrag instituti
- Page 129 and 130: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 131 and 132: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 133 and 134: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 135 and 136: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 137 and 138: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 139 and 140: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 141 and 142: een rationele-keuze-analyse van nor
- Page 143 and 144: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 145 and 146: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 147 and 148: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 149 and 150: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 151 and 152: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 153 and 154: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 155 and 156: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 157 and 158: pluriformiteit en gemeenschappelijk
- Page 159 and 160: pluriformiteit en gemeenschappelijk
wa a r<strong>de</strong> n, nor m<strong>en</strong> e n <strong>de</strong> l a st va n <strong>het</strong> gedr ag<br />
(meestal) hogere snelheid <strong>en</strong> meer comfort <strong>en</strong> privacy. Maar wellicht heeft <strong>het</strong> er<br />
ook mee te mak<strong>en</strong> dat sommig<strong>en</strong> <strong>het</strong> op<strong>en</strong>baar vervoer als onveilig ervar<strong>en</strong>.<br />
Terwijl automobilist<strong>en</strong> afgeschermd zijn <strong>van</strong> hun me<strong>de</strong>weggebruikers, die doorgaans<br />
op gepaste afstand blijv<strong>en</strong> (zie echter ook <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> paragraaf), word<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> reizigers in <strong>het</strong> op<strong>en</strong>baar vervoer (letterlijk) lijfelijk geconfronteerd met hun<br />
me<strong>de</strong>reizigers. Om te voorkom<strong>en</strong> dat <strong>de</strong>ze confrontatie op conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> botsing<strong>en</strong><br />
uitloopt, wordt <strong>van</strong> <strong>de</strong> reizigers e<strong>en</strong> grote mate <strong>van</strong> discipline <strong>en</strong> zelfbeheersing<br />
gevraagd. Als e<strong>en</strong> relatief klein <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> reizigers zich niet aan <strong>de</strong> geschrev<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ongeschrev<strong>en</strong> <strong>gedrag</strong>sregels in <strong>het</strong> op<strong>en</strong>baar vervoer houdt, kan dit <strong>het</strong><br />
reisg<strong>en</strong>ot <strong>van</strong> <strong>de</strong> grote meer<strong>de</strong>rheid aanzi<strong>en</strong>lijk schad<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> kan <strong>het</strong><br />
normoverschrijd<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>gedrag</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> e<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r aanleiding zijn om zich<br />
ook niet meer aan <strong>de</strong> regels te houd<strong>en</strong>. Als an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> niet wacht<strong>en</strong> met instapp<strong>en</strong><br />
tot alle passagiers zijn uitgestapt, waarom zou je je daar zelf dan wel aan houd<strong>en</strong>,<br />
met <strong>het</strong> risico dat je ge<strong>en</strong> zitplaats kunt bemachtig<strong>en</strong>? Zo zou zich e<strong>en</strong> negatieve<br />
spiraalbeweging in werking kunn<strong>en</strong> zett<strong>en</strong>, die ertoe leidt dat steeds min<strong>de</strong>r<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich nog aan <strong>de</strong> regels houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> steeds meer m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>het</strong> op<strong>en</strong>baar<br />
vervoer mijd<strong>en</strong>.<br />
108<br />
Uit periodiek on<strong>de</strong>rzoek <strong>van</strong> <strong>het</strong> bureau es&e blijkt dat sinds 1993 <strong>het</strong> perc<strong>en</strong>tage<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> rijd<strong>en</strong>d personeel (bestuur<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> controleurs) in tram, bus <strong>en</strong><br />
metro dat zegt <strong>het</strong> afgelop<strong>en</strong> jaar slachtoffer te zijn geweest <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ‘incid<strong>en</strong>t’,<br />
tuss<strong>en</strong> 50 <strong>en</strong> 75 schommelt, maar ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidige tr<strong>en</strong>d vertoont (tabel 4.5). Bij<br />
incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> gaat <strong>het</strong> om treiter<strong>en</strong>, <strong>last</strong>igvall<strong>en</strong>, diefstal, bedreiging <strong>en</strong> mishan<strong>de</strong>ling.<br />
Met <strong>de</strong> laatste drie soort<strong>en</strong> strafbare incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wordt jaarlijks 37 tot 54<br />
proc<strong>en</strong>t geconfronteerd. Treinpersoneel (met name conducteurs) is <strong>het</strong> vaakst<br />
slachtoffer, buspersoneel <strong>het</strong> minst vaak. Niettemin voelt nog altijd bijna <strong>de</strong> helft<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> personeel in <strong>het</strong> op<strong>en</strong>baar vervoer (exclusief treinpersoneel) zich veilig<br />
of zeer veilig <strong>en</strong> niet meer dan 12 proc<strong>en</strong>t voelt zich onveilig (Jans<strong>en</strong> et al. 2002).<br />
Tabel 4.5<br />
Slachtofferschap personeel op<strong>en</strong>baar vervoer, 1993-2002 (in proc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>)<br />
1993 1994 1995 1996 1997 2000 2002<br />
Totaal incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> 75 68 65 69 50 64 61<br />
Strafbare incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong> 51 48 47 54 37 42 44<br />
w.v. mishan<strong>de</strong>ling:<br />
Trein 13 22 25 26 25 29 .<br />
Metro 26 07 12 12 9 8 13<br />
Tram 15 11 09 16 14 11 14<br />
Bus 06 07 05 06 06 05 09<br />
Bron: Jans<strong>en</strong> et al. (2002)<br />
Van <strong>de</strong> reizigers in bus, tram <strong>en</strong> metro is ongeveer e<strong>en</strong> kwart in <strong>het</strong> voorgaan<strong>de</strong><br />
jaar slachtoffer of getuige geweest <strong>van</strong> e<strong>en</strong> of meer incid<strong>en</strong>t<strong>en</strong>: e<strong>en</strong> op <strong>de</strong> vijf<br />
busreizigers <strong>en</strong> e<strong>en</strong> op <strong>de</strong> drie tram- <strong>en</strong> metroreizigers. 3 Proc<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> busreizi-
Change language