Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

wa a rde n, nor men e n de l a st va n het gedr ag
Hoewel het aantal aanhoudingen in het voorlaatste voetbalseizoen (2001-’02)
tweemaal zo groot was als aan het begin van de jaren negentig, mag hieruit niet
worden geconcludeerd dat het supportersgeweld trendmatig toeneemt. Daarvoor
zijn de schommelingen van jaar tot jaar te groot. Bovendien hangt het aantal
aanhoudingen ook samen met de alertheid waarmee de politie optreedt. Uit
tabel 4.4 blijkt dat steeds ongeveer driekwart van de aangehouden supporters
voor de eerste maal bij een voetbalwedstrijd wordt aangehouden (‘first offenders’)
en dat de gemiddelde leeftijd van ‘hooligans’ laag is: zo’n zestig procent is
jonger dan 25 jaar. Wel groeit het aandeel van de iets oudere groep: in het laatste
seizoen was bijna een op de vijf aangehouden supporters ouder dan 30 jaar.
Verder kan nog worden opgemerkt dat de aangehouden supporters vrijwel allen
mannen zijn.
106
Waarom gedragen sommige voetbalsupporters zich gewelddadig? Gedegen
onderzoek hiernaar is schaars, omdat een onderzoeker zich hiervoor gedurende
langere tijd onder de hooligans dient te begeven om te bestuderen wat hen drijft.
Adang (1998), die eind jaren tachtig een groot aantal risicowedstrijden bezocht,
constateerde dat over het algemeen slechts een zeer klein deel van de supporters
zich te buiten gaat aan geweld. Zelfs in de vakken waarin zich rellen voordoen,
neemt in de meeste gevallen hooguit tien procent van de aanwezigen daaraan
actief deel. De grote meerderheid van de supporters die niet aan het geweld deelneemt,
geeft vrijwel nooit enige blijk van afkeuring, laat staan dat zij een poging
doen het geweld te beëindigen. Volgens Adang maken “hun passieve of actieve
ondersteuning en afwezigheid van iedere vorm van afkeuring (…) het ontstaan
en de escalatie van geweld mogelijk” (Adang 1998: 40). Wel zijn er aanwijzingen
dat de aanwezigheid van vrouwen te midden van de supporters uitbarsting van
geweld kan tegengaan (Roberts en Benjamin 2000). Duidelijk zichtbare aanwezigheid
van politie in de directe nabijheid van de betreffende groep supporters
verkleint de kans op geweld, vooral als zij vroegtijdig optreedt, nog voordat er
sprake is van daadwerkelijk geweld (Adang 1998: 52, 55). Als er eenmaal geweld
wordt gepleegd, draagt politieoptreden er echter niet meer toe bij om dit sneller
te beëindigen. De aanwezigheid van videocamera’s lijkt niet van invloed te zijn
op het uitbreken van geweld (Adang 1998: 28).
Wat drijft hooligans? Gaat het om ontspoorde jonge mannen die zich ook op
andere momenten veelvuldig agressief en normoverschrijdend gedragen of
betreft het voor het overige eerzame burgers die een aandrang voelen om zich af
en toe te buiten te gaan aan gewelddadige uitspattingen? Het beschikbare onderzoek
is niet geheel eenduidig ten aanzien van deze vraag. Volgens Van Netburg
en Ter Horst-Van Breukelen (2000) zijn de informele leiders en aanstichters van
de rellen vaak wat oudere supporters die al jaren meelopen en meestal niet zelf
deelnemen aan de ongeregeldheden. Zij zijn “de meer intellectuele figuren (…)
uit de midden- en hogere klasse” die meestal een baan hebben. De supporters die
het meeste geweld plegen (de ‘harde kern’) zijn vaak afkomstig uit de lagere sociale
milieus en hebben geen of nauwelijks schoolopleiding en een laaggekwalificeerde
functie (Van Netburg en Ter Horst-Van Breukelen 2000; Dunning 2000).