Waarden, normen en de last van het gedrag - Wetenschappelijke ...

normoverschrijdend gedrag
werden vroeger afgedaan zonder vermelding) en trendextrapolaties (welke jaren
en tijdreeksen als uitgangspunt worden genomen). Wittebrood en Junger (1999)
vinden de meest aannemelijke verklaring voor de uiteenlopende cijfers dat de
registratie door de politie aanzienlijk is verbeterd. Terwijl in het begin van de
jaren tachtig slechts een op de 25 delicten die in slachtofferenquêtes werden
gemeld, in de politiestatistieken terechtkwam, was deze verhouding in de
tweede helft van de jaren negentig toegenomen tot een op de tien. Volgens
Wittebrood en Junger (1999) geven de slachtofferenquêtes een betrouwbaarder
beeld. Over het geheel genomen zou de geweldscriminaliteit in de jaren negentig
dan niet zijn toegenomen. In de meest recente jaren is echter wel sprake van een
lichte stijging (van 5% in 2000 naar 6% in 2002). Bovendien komt uit de slachtofferenquêtes
al sinds 1996 een toename van het aantal bedreigingen naar voren
(van 2,5% naar 3,7% in 2002), hetgeen wellicht heeft bijgedragen aan gevoelens
van onveiligheid, al is het ook denkbaar dat men bepaalde gedragingen eerder als
‘bedreiging’ is gaan aanmerken. Daarnaast is ook het aantal gevallen van moord
en doodslag, waarvan wel betrouwbare registraties beschikbaar zijn, sinds de
jaren zeventig gestaag gegroeid: van 0,5 per 100.000 inwoners rond 1970 naar
circa 1,2 halverwege de jaren negentig (Wittebrood en Junger 1999). Verder zijn
er sterke aanwijzingen dat de geweldscriminaliteit door jongeren wel degelijk is
toegenomen en niet kan worden afgedaan als een mediahype (zie par. 4.6).
Hoewel het dus de vraag is of geweldscriminaliteit in het algemeen is toegenomen,
geldt dit in ieder geval wel voor de zwaarste vormen (moord en doodslag)
en voor geweld door jongeren.
99
4.5 wangedrag op school
Klachten over ‘de jeugd van tegenwoordig’ zijn van alle tijden. Zo maakte men
zich kort na de Tweede Wereldoorlog, een periode die nu vooral associaties
oproept met knusheid, saaiheid en hard werken, grote zorgen om het gebrek aan
werklust en het nihilisme van de jongeren. Dit betekent echter niet dat we
zorgen over de jeugd met een eenvoudig schouderophalen kunnen afdoen. Er
zijn wel degelijk aanwijzingen dat uiteenlopende vormen van wets- en normovertreding
onder jongeren toenemen. Deze paragraaf richt zich op het wangedrag
van jongeren op en rond school. Volgens Junger-Tas (2002: 5) is hier sprake
van serieuze problemen: “Spijbelen, schooluitval, geweld en wangedrag zijn
actuele problemen waar scholen speciale aandacht aan dienen te besteden.”
Cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau, ontleend aan het Nationale
Scholierenonderzoek (nso), bevestigen dit.
Tabel 4.3 geeft enkele gegevens over spijbelen, drank- en drugsgebruik en kleine
criminaliteit voor het begin van de jaren negentig en het jaar 2002. Dit overzicht
beperkt zich overigens niet tot misdragingen op school, waarover weinig afzonderlijke
gegevens beschikbaar zijn. Het spijbelen is in de jaren negentig sterk
toegenomen, vooral het frequent spijbelen. Meer dan een kwart van de scholieren
zegt de afgelopen maand ten minste één keer te hebben gespijbeld en 7
procent zelfs tien of meer keer. Mogelijk is dit nog een onderschatting van het