Oudere werknemers zijn duur, zwak en eigenwijs. Vinden werkgevers ...

FORUM 24 april 2008 27
Arie Kievit / HH
van deze onderneming.” De klanten helpen een handje mee.
Numac biedt technische ondersteuning aan productiebedrijven;
uitbestede technische dienst. De monteurs
moeten snel inzetbaar zijn en hun dure uren goed benutten.
“Wij moeten direct toegevoegde waarde leveren. Dat betekent
dat monteurs veel ervaring moeten hebben. Je kan ze
niet, zoals bij een eigen technische dienst, ter plekke opleiden.
Sommige van onze klanten zeggen zelfs: ‘Onder de 45
hoef je niemand te sturen’. Ze weten wat ervaring waard is.”
Hoe meer ervaring, hoe hoger de omzet, geldt bij Numac.
Waarmee ook het vooroordeel dat ouderen minder productief
zijn naar het rijk der fabelen kan worden verwezen.
Hoewel, uit sommige onderzoeken blijkt het tegendeel.
Productiviteit laat zich lastig meten. Bedrijven kijken bij
voorkeur naar de harde cijfers, terwijl belangrijke ‘zachte’
factoren als communicatie en betrouwbaarheid buiten beeld
blijven. Laat dat nu juist factoren zijn waarop ouderen beter
scoren dan jongeren.
Vooroordelen laten zich lastig bestrijden. Zelfs als er binnen
het bedrijf een gedreven P&O’er is die zich sterk maakt voor
andere, realistischer opvattingen over oudere werknemers.
De gemiddelde leeftijd op de productieafdeling van postorderbedrijf
Bakker Hillegom is bijna 50. Dat vraagt om maatregelen,
vindt de directie en ook human resource manager
Mariette Akkerman. “Veel van onze mensen dachten er op
hun zestigste uit te kunnen. Dat is nu al 62 of 63. Daar moet
je toch iets mee als bedrijf.”
Niet sexy Akkerman realiseert zich dat bedrijven als Bakker
moeten proberen ouderen binnen de onderneming te houden.
Maar ze heeft moeite haar eigen directie te overtuigen.
“Die zet vooral in op het aannemen van jongeren. ‘Anders
verjongen we nooit!’. Het idee is dat je met oudere werknemers
de oorlog niet wint. Nee, niet als je ze niet fit houdt
en geen nieuwe uitdagingen biedt. Doe je dat wel, dan kun je
ook gewoon ouderen aannemen.”
Oude werknemers zijn niet sexy. Dus is het imago van
een bedrijfstak met veel ouderen niet sexy. Met rationeel
ondernemersgedrag heeft het soms weinig te maken. De
horeca is de jongste bedrijfstak van Nederland. Er worden
veel jongeren ingezet die niet of amper zijn opgeleid voor
het vak. Sexy, maar niet altijd handig. Nergens wordt door
jongeren zo gestunteld als in cafés en restaurants. Op een
terras in Parijs, Rome of Brussel verzet één ervaren kelner
meer werk dan drie Hollandse studenten. Sneller ook. Maar
oudere kelners en obers zie je in Nederland bijna uitsluitend
in topzaken.
Volgens Jan Wijnands van Xerox is nog steeds niet bij alle
bedrijven doorgedrongen dat vergrijzing en ontgroening in
Nederland al lang in volle hevigheid zijn losgebarsten. Dat
manco geldt niet alleen de werkgevers, maar ook de bonden,
direct leidinggevenden en de oudere werknemers zelf.
Wijnands begrijpt wel waarom. “Vanaf begin jaren tachtig
hebben we allerlei regelingen om ouderen eerder te laten
stoppen, zodat jongeren aan de slag konden. De trend was
dat je rond je zestigste stopte, bij reorganisaties nog eerder.
Zo is het beeld ontstaan dat er iets mis is met oudere werknemers.
Dat beeld is zichzelf gaan versterken. Met als gevolg
Peter van Beek / HH
dat veel oudere werknemers vooral bezig zijn met wanneer
ze kunnen stoppen. De omslag naar langer werken is in de
hoofden nog lang niet gemaakt. In plaats van nadenken over
hoe je plezier in je werk kunt houden, beginnen de meesten
al ruim voor het rode stoplicht af te remmen. En bonden en
werkgevers denken precies hetzelfde.”
Niet alle opvattingen over oudere werknemers zijn onzin.
Weliswaar zijn oudere werknemers niet vaker ziek, maar
als ze ziek zijn duurt dat langer. Oudere werknemers zijn
ook duur. Ze zitten in de hoogste loonschalen en hebben
relatief hoge pensioenlasten, die deels of geheel voor rekening
komen van de werkgever. Veel cao’s kennen kostbare
‘ontziemaatregelen’, zoals ouwelullendagen en overwerkvrijstelling.
En als een oudere niet (meer) presteert, kost het
door de kantonrechtersformule veel om hem te ontslaan.
Gevolg: bedrijven ontslaan niet-presterende jongeren wél,
maar laten niet-functionerende ouderen op een plaats zitten
waar ze geen kwaad kunnen. Behalve dan voeding geven aan
vooroordelen over ouderen.
Vastroesten Siemens Nederland (gemiddelde leeftijd van
de werknemers 41-42 jaar) neemt allerlei maatregelen om
oudere werknemers optimaal te laten presteren. Ouderen
draaien tot hun zestigste mee in het 2 tot 5-jaarlijkse functieroulatiesysteem
om te voorkomen dat ze vastroesten in
één baan. Ouderen hebben een ontwikkelingsplan, er zijn
geregeld gezondheidschecks, met mensen die hun werk
fysiek niet meer aankunnen wordt gekeken naar minder
of vervangend werk. Ook Siemens stuit op de soms lastige
regels, stelt hr-directeur Vlasblom. “Het is prima als je meer
moet betalen voor de toegevoegde waarde, maar salaris moet
gebaseerd zijn op kwaliteit en ervaring. Nu zijn er regels
waardoor soms alleen voor leeftijd wordt betaald. De ontziemaatregelen
verdwijnen gelukkig. Seniorendagen zijn stigmatiserend
voor de ouderen en duur voor het bedrijf, dus
uiteindelijk is er niemand mee geholpen.” e