Magazine 2009 (pdf) - Bert Hellinger Instituut Nederland
Magazine 2009 (pdf) - Bert Hellinger Instituut Nederland
Magazine 2009 (pdf) - Bert Hellinger Instituut Nederland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> <strong>Nederland</strong><br />
Systemisch werk met opstellingen - Familie - Organisatie - Onderwijs - Samenleving<br />
<strong>Magazine</strong> <strong>2009</strong><br />
In dit nummer o.a.:<br />
‘Vanwege mijn man ben ik een vrouw’<br />
7 gastdocenten aan het woord<br />
Mini-opstellingen om zelf te doen<br />
Ouders de school in krijgen<br />
en andere ervaringen uit de praktijk<br />
Nieuwe opleidingen<br />
- 1-<br />
<strong>Hellinger</strong>instituut Minicongres, september 2008
Inhoud<br />
Mini-opstellingen: opstellingen voor iedereen<br />
Jan Jacob Stam 3<br />
Persoonlijk geweten en het mede-lijden van een kind 4<br />
Jakob Robert Schneider<br />
Vanwege mijn man ben ik een vrouw 5<br />
Carola Castillo<br />
Autonomie en binding 7<br />
Guni-Leila Baxa<br />
Trauma werk 8<br />
Christine Blumenstein-Essen<br />
Herstel van de onderbroken uitreikende beweging 9<br />
Dr. Ursula Franke-Bryson<br />
De helende werking van opstellingen 10<br />
Stephan Hausner<br />
De wijsheid van de cirkel 11<br />
Eelco de Geus<br />
Afstand 12<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
Opleidingen bij het <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> 13<br />
Kalender <strong>2009</strong> / voorjaar 2010 14<br />
Workshops uitgelicht 16<br />
Als een kat al negen levens heeft, hoeveel heeft een mens er dan? 18<br />
Anton de Kroon<br />
Hidden solution 19<br />
Dan Booth Cohen<br />
Maatschappelijke Veldopstellingen Thuiszorg 20<br />
Doorbraak in Brazilië 21<br />
Paardencoaching 23<br />
International Organization Constellation Training Intensive 24<br />
Ouders op school krijgen 25<br />
Systemische werkvormen in organisaties 26<br />
Colofon<br />
Dit is een uitgave van het<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><strong>Instituut</strong> <strong>Nederland</strong>,<br />
en verschijnt één keer per jaar.<br />
Aan dit nummer werkt mee:<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
Jan Jacob Stam<br />
Bibi Schreuder<br />
Jakob Robert Schneider<br />
Carola Castillo<br />
Guni-Leila Baxa<br />
Christine Blumenstein - Essen<br />
Ursula Franke - Bryson<br />
Stephan Hausner<br />
Eelco de Geus<br />
Anton de Kroon<br />
en vele anderen<br />
Eindredactie<br />
Jan Jacob Stam en Bibi Schreuder<br />
Oplage<br />
4500<br />
Vormgeving en opmaak<br />
Noordzijde, grafische communicatie<br />
Druk:<br />
Scholma Druk, Bedum<br />
- 2-
Mini-opstellingen:<br />
opstellingen<br />
voor<br />
iedereen<br />
Lange tijd was het beeld dat opstellingen voorbehouden zijn om begeleid te worden door ervaren begeleiders. Dat<br />
is en blijft nog steeds zo, zeker voor de wat meer complexe familie- en organisatie opstellingen. Maar de ontwikkelingen<br />
de afgelopen jaren gaan in de richting dat opstellingen voor steeds meer mensen makkelijk beschikbaar<br />
worden en minder afhankelijk zijn van een begeleider. Ook <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> zelf, een tiental jaren geleden nog erg het<br />
middelpunt van de opstelling en degene die alles waarneemt, trekt zich als sturende begeleider steeds meer terug om<br />
de opstelling zelf de ruimte te geven zich zo te ontwikkelen dat het familie of organisatiesysteem kan laten zien wat<br />
het op dat moment wil uitdrukken.<br />
Ergens is deze ontwikkeling ook wel logisch. Opstellingen en systemisch werk zijn, zoals <strong>Hellinger</strong> het noemt ‘in<br />
service of life’, in dienst van het leven. De flow van leven, én dood, drukt zich uit via de samenleving, door organisaties,<br />
door families en door individuen. Een begeleider van een opstelling kan helpen, die bewegingen met behulp<br />
van een opstelling of een paar treffende vragen zichtbaar en voelbaar te maken, maar kan die beweging niet sturen,<br />
noch beïnvloeden. Veel ego verhoudt zich niet zo goed met systemisch werk.<br />
Mini-opstellingen zijn prachtige vormen om de bewegingen in een systeem waar je deel van uitmaakt, even te laten<br />
zien. Ze geven een inzicht, een nieuw perspectief en voeding voor een net iets andere koers, een heel nieuw pad.<br />
Zonder begeleider, met vaak maar twee of drie representanten en de ‘cliënt’ die haar of zijn eigen representant is.<br />
Mini opstellingen kun je doen op de werkplek, thuis of tijdens een wandeling. In deze nieuwsbrief zijn er een paar<br />
beschreven.<br />
Veel plezier!<br />
Jan Jacob Stam<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> <strong>Nederland</strong><br />
Mini-opstelling:<br />
Nodig: jezelf en drie anderen als representant<br />
Stel, er is iemand in je werk of omgeving waar je een conflict mee hebt of waar je het lastig mee omgaan is.<br />
Vraag iemand om die persoon te representeren. Jij en de representant van deze persoon stellen zich allebei op,<br />
zoals jullie je ten opzichte van elkaar verhouden.<br />
Kijk of het mogelijk is om oogcontact te maken.<br />
Na verloop van tijd nodig je iemand uit om als representant van jouw ‘diepste waarden’ zich op te stellen bij jou<br />
in de buurt. Je hoeft niet precies van te voren te weten of te benoemen wat die waarden zijn. Je weet of voelt het<br />
toch wel, ze zijn er gewoon.<br />
De representant van de ‘moeilijke persoon’ nodigt ook iemand uit om haar of zijn diepste waarden te representeren<br />
en een plek te zoeken in haar of zijn buurt.<br />
Dan kijk je opnieuw. Je neemt waar wat er veranderd is. Misschien ontwikkelen zich bewegingen, in stilte, of met<br />
een paar woorden. Hoe kijk je naar jouw waarden, hoe kijk je naar de ander? Hoe kijk je naar de waarden van<br />
de ander? Hoe kijkt nu de ander naar jou?<br />
- 3-
Persoonlijk geweten en het<br />
mede-lijden van een kind<br />
Jakob Robert Schneider<br />
Het persoonlijke geweten vormt<br />
een kind<br />
Al vanaf het moment waarop we<br />
bij onze geboorte binnenkomen in<br />
onze familie worden we gevormd<br />
door aanwezige levensomstandigheden<br />
en –ervaringen, met name<br />
die van onze ouders. Doorgaans<br />
realiseren we ons niet zo sterk dat<br />
die vorming niet alleen een passief<br />
proces is, maar ook het resultaat<br />
van de werking van het in het kind<br />
ontwaakte persoonlijke geweten.<br />
Dat bindt ons aan onze familie. Het<br />
geeft ons het gevoel erbij te horen<br />
zolang we ons gedragen naar de<br />
normen en geboden die gelden in<br />
de familie. Het straft ons met de<br />
angst buitengesloten te worden als<br />
we ons verzetten tegen de bedoelingen<br />
en wensen van onze ouders of<br />
grootouders. Sterker nog: kinderen<br />
willen graag zijn zoals hun ouders<br />
of degenen die belangrijk zijn<br />
voor hun ontwikkeling. Zijn zoals<br />
de ouders ervaart het kind als de<br />
grootste zekerheid en emotionele<br />
verbondenheid.<br />
‘Is het al eerder iemand vergaan<br />
zoals jou’, is daarom vaak een goede<br />
startvraag als we op zoek zijn naar<br />
informatie om tot een opstelling te<br />
komen. Ons persoonlijk geweten<br />
dwingt ons om ons eigen gedrag en<br />
lot vergelijkbaar te maken met dat<br />
van de ouders. Er zijn ook talrijke<br />
processen die het ons geweten<br />
hierin lastig maken. Wat doet het<br />
kind als vader en moeder het op belangrijke<br />
punten oneens zijn, als ze<br />
scheiden, of wanneer oma of pleegmoeder<br />
de zekere plek voor het kind<br />
blijkt te zijn? Het geweten gaat met<br />
meerdere stemmen spreken. Het<br />
kind zal zich richten naar degene<br />
die voor zijn overleven het belangrijkste<br />
is. Tegelijkertijd voelt hij zijn<br />
slechte geweten over de ouder die<br />
daardoor buitengesloten wordt.<br />
Veronderstel dat een kind, vanwege<br />
de pijn van moeder, geen contact<br />
meer mag hebben met zijn vader,<br />
Jakob Robert Schneider<br />
dan moet het zijn gevoelens voor<br />
vader wegdrukken. Op het vlak van<br />
het persoonlijk geweten blijft het<br />
kind trouw aan zijn moeder en voelt<br />
zich goed bij haar. In het onbewuste,<br />
collectieve geweten verbindt hij zich<br />
echter des te meer met de vader,<br />
om het evenwicht te herstellen.<br />
Dit conflict tussen het persoonlijk<br />
beleefde gevoel van binding met de<br />
ene ouder en -op onbewust niveaude<br />
compenserende reactie naar de<br />
andere ouder, is vaak onderwerp<br />
van therapie wanneer die gespletenheid<br />
ons als volwassen kinderen<br />
in conflict brengt met onze ouders,<br />
partner, eigen kinderen of anderen.<br />
We moeten dan in ons bewuste<br />
geweten zowel boven de persoonlijke<br />
binding uitstijgen als boven<br />
het bewust geworden deel van het<br />
collectieve geweten om te komen<br />
- 4-<br />
tot invoelend vermogen naar beide<br />
ouders en andere personen. Dit<br />
inzicht stelt ons in staat de grenzen<br />
van het geweten te overwinnen en<br />
het algemeen menselijke vermogen<br />
in onszelf te mobiliseren om te<br />
erkennen dat er is wat er is en in te<br />
stemmen met alles wat ons gemaakt<br />
heeft tot wie we zijn.<br />
Het mede-lijden van een kind en<br />
het onbewuste levensplan<br />
Voorziet het persoonlijk geweten<br />
van het kind in de verbondenheid<br />
om te overleven en emotioneel<br />
evenwichtig te zijn, daartegenover<br />
verbindt het mede-lijden het kind<br />
aan de nood die ouders en andere<br />
geliefde familieleden ervaren. Dit<br />
mede-lijden wordt een kind zich<br />
bewust rondom het derde levensjaar.<br />
Hij wil dan niet alleen weten wie er<br />
allemaal bij de familie hoort, maar<br />
begint ook bewust mee te lijden met<br />
familieleden van wie hij houdt. Als<br />
een kind de verwonding van een<br />
geliefde niet kan bevatten, bijvoorbeeld<br />
bij een verkeersongeluk, dan<br />
is zijn mede-lijden niet meer uit te<br />
houden. Om te overleven moet de<br />
ervaring verdrongen worden, met<br />
als gevolg dat ook de liefde niet<br />
meer kan stromen. Want met de<br />
liefde zou ook de alles overweldigende<br />
herinnering terugkomen. Zo<br />
ontstaat een systemisch trauma:<br />
emotionele uitsluiting van familieleden<br />
op grond van traumatische<br />
gebeurtenissen die het eigen incasseringsvermogen<br />
volstrekt te boven<br />
gaan. Ik noem dit bij voorkeur het<br />
persoonlijke, doorgaans onbewuste<br />
levensplan dat uit het mede-lijden<br />
van een kind ontstaat. Eric Berne<br />
heeft dit patroon in de werking van<br />
de ziel ontdekt en <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
heeft het werk met het levensscript
voortgezet voordat hij begon te<br />
werken met familieopstellingen.<br />
Als een klein kind de beleving heeft<br />
dat een ouder in grote nood is dan<br />
kan hij dat niet uithouden. Het<br />
ouderdeel kan bestaan uit vader of<br />
moeder, even goed kan het gaan<br />
om opa, oma, een tante, een oom of<br />
de familie als geheel. Het kind zou<br />
zo graag willen helpen, maar kan<br />
dat niet. Het zegt innerlijk tegen<br />
zichzelf: ‘Lieve mama (of opa, enz)<br />
wees niet bedroefd. Ik help jou in je<br />
grote nood. Alleen ben ik nu nog te<br />
klein. Wacht maar tot ik groot ben.’<br />
Zo ontwikkelt het kind, meestal<br />
onbewust, een innerlijk plan om<br />
zijn leven zodanig vorm te geven<br />
dat hij kan helpen.<br />
Een voorbeeld hiervan is de man<br />
die een kinderziekenhuis had gerealiseerd<br />
en zoveel werkte dat<br />
zijn huwelijk en de relatie met zijn<br />
kinderen op springen stond. Teruggaand<br />
naar zijn jeugd herinnerde<br />
hij zich dat, toen hij vier jaar was,<br />
zijn kleinere broertje bij het spelen<br />
dodelijk verongelukt was. Hij was<br />
naar zijn moeder gerend en had geschreeuwd:<br />
‘Mama, mama, er is iets<br />
verschrikkelijks gebeurd! Ik zal het<br />
goed maken.’ Dat heeft hij vervolgens<br />
gedaan, met alle kracht die in<br />
hem was, tot aan de grens van vernietiging<br />
van zijn relaties.<br />
Een dergelijk levensplan leidt<br />
tot de kinderlijke illusie van te<br />
kunnen helpen en het te kunnen<br />
goedmaken. Op het moment dat<br />
we als volwassenen in staat zijn het<br />
plan uit te voeren is de nood van<br />
degene voor wie we het willen doen<br />
al lang voorbij. Omdat het patroon<br />
uit de liefde van het kind voortkomt<br />
heeft het grote kracht.<br />
Voor opstellingen kan het zinvol<br />
zijn te kijken naar de nood die<br />
iemand als kind aan een volwassene<br />
ervaren heeft. Waar leeft het kind<br />
zozeer mee dat hij zijn leven inricht<br />
naar een dergelijk reddingsplan? En<br />
hoe kan de volwassene zijn eigen<br />
kinderlijke liefde daarin eren en tegelijkertijd<br />
afscheid nemen van zijn<br />
illusies, om zich met liefde en kracht<br />
in de huidige realiteit te begeven?<br />
Vanwege mijn man ben<br />
ik een vrouw<br />
Carola Castillo, Venezuela<br />
Een meisje is veilig bij haar moeder en een jongen moet zo lang mogelijk<br />
bij zijn vader zijn. Van haar moeder neemt het meisje de vrouwelijkheid<br />
en de intimiteit van vrouwen; daarmee verbindt ze zich van jongs af<br />
aan. Als ze volwassen wordt voelt ze zich aangetrokken tot haar man;<br />
ze wil het onbekende integreren en daarmee kan de relatie als een paar<br />
succesvol zijn. Met haar energie, binnen vrouwelijkheid gevormd, voelt<br />
ze zich aangetrokken tot het mannelijke; niet als vervangende maar als<br />
aanvullende energie.<br />
Carola Castillo<br />
Van de traditie van de Yanomami,<br />
één van de inheemse volkeren van<br />
Venezuela, kunnen we iets leren: de<br />
moeder blijft bij haar dochters tot ze<br />
volwassen zijn. Ze leren koken, het<br />
huishouden doen en hun mannen<br />
verleiden als de tijd gekomen is om<br />
zich aan hen te geven.<br />
In verbinding met de volle kracht<br />
van alle mannen leren jongens van<br />
de oudsten de kunst van het jagen<br />
en hoe ze in de toekomst voor hun<br />
gezin moeten zorgen. Lang bij zijn<br />
vader blijvend leert de jongen zijn<br />
nauwkeurig omschreven rol als<br />
man. Hij ervaart deze energie totaal<br />
en hij wordt een man in de volle<br />
betekenis van het woord. Onbekend<br />
voor hem is de vrouwelijke energie,<br />
waartoe hij zich zeer aangetrokken<br />
voelt omdat hij wil aanvullen wat<br />
hij zelf niet heeft. Een man wordt<br />
man door verantwoordelijkheid te<br />
nemen voor zijn daden en door de<br />
aantrekkingskracht van de vrouwelijke<br />
energie die hij niet heeft.<br />
Een man is man vanwege een<br />
vrouw. Een vrouw is vrouw<br />
vanwege een man.<br />
- 5-<br />
Een vrouw dient subtiel te zijn,<br />
vrouwelijk, affectief, niet controlerend.<br />
Maar als deze vrouw heel<br />
dicht bij haar vader is opgegroeid,<br />
of als ze haar moeder afwijst, heeft<br />
ze teveel mannelijke energie. Zodra<br />
ze zichzelf dan vóór haar man ziet,<br />
is de rivaliteit begonnen en ontstaat<br />
strijd om de leidende en controlerende<br />
rol in de relatie.<br />
De relatie wordt dan gekenmerkt<br />
door gebeurtenissen waarbij de<br />
vrouw de man als kind behandelt.<br />
De man is niet in staat beslissingen<br />
te nemen zonder de instemming<br />
van zijn vrouw en op één of andere<br />
manier is hij bang om de confrontatie<br />
aan te gaan.<br />
Lees verder op pagina 6
Als de man is opgegroeid onder de<br />
bescherming van zijn moeder heeft<br />
hij geen kracht om verantwoordelijkheid<br />
te nemen en heeft hij een sterke<br />
en controlerende vrouw nodig. Zijn<br />
mannelijke kracht geeft hij op en<br />
hij laat alles aan zijn vrouw over<br />
alsof het zijn moeder is. Deze grote<br />
kinderen hebben enkele fysieke<br />
kenmerken. Het meest opvallend<br />
is dat ze er volwassen uit zien, met<br />
grijs haar op de slapen, terwijl een<br />
ander deel van hun gezicht, vooral<br />
de mond, lijkt op die van een kind.<br />
Tegenwoordig hebben veel paarrelaties<br />
volstrekt omgekeerde rollen.<br />
De vrouw met een teveel aan mannelijke<br />
energie trekt een man aan<br />
die veel vrouwelijke energie in zich<br />
heeft.<br />
Dé bekoring in deze relaties ontstaat<br />
in de werkelijke verstrikking. De<br />
man vindt in zijn vrouwelijke<br />
partner de energie die hij zelf geheel<br />
of gedeeltelijk mist. Op gelijke wijze<br />
is de vrouw op zoek naar de vrouwelijke<br />
energie die haar ontbreekt<br />
en waarvan ze aanvoelt dat haar<br />
man haar die kan geven. Mannen<br />
leren dan van vrouwen wat mannelijkheid<br />
is en vrouwen leren van<br />
mannen wat vrouwelijkheid is.<br />
Onderzoek, uitgevoerd door de endocrinoloog<br />
Dr. Jakubowicz, laat<br />
zien dat het hoogste gehalte testosteron<br />
bij vrouwen voorkomt bij<br />
vrouwen in Latijns Amerika.<br />
‘Veel vrouwen komen op het<br />
spreekuur met klachten als haaruitval,<br />
haargroei in gezicht of op<br />
de borst, stofwisselingsstoornissen,<br />
vruchtbaarheidsproblemen, enz.<br />
Het is alsof ik een vrouw-man als<br />
patiënt heb,’ zegt Dr. Jakubowicz.<br />
Het is van belang om in de familie te<br />
onderzoeken waar deze symptomen<br />
vandaan komen. Er kunnen talloos<br />
vele dynamieken onder verborgen<br />
zijn.<br />
Mannen moeten stoppen met onverantwoordelijk,<br />
gemakzuchtig<br />
en verleidelijk te zijn. Vrouwen<br />
moeten beginnen om hun mannen<br />
meer verantwoordelijkheid te laten<br />
nemen en zelf moeten ze stoppen<br />
met alles te controleren.<br />
Het is belangrijk te beseffen dat<br />
deze dynamieken voortkomen uit<br />
het gemis aan ‘de man’ in de geschiedenis<br />
van onze voorouders.<br />
Slaven werden weggehaald uit hun<br />
familie en land, de Conquistadores<br />
deden het en ook de Indianen<br />
overkwam hetzelfde. Het is tijd dat<br />
vrouwen beginnen te voelen dat ze<br />
vrouw zijn vanwege hun man, te<br />
vertrouwen dat ze blijven, zonder<br />
de angst dat ze voor altijd zullen<br />
vertrekken.<br />
Wij vrouwen zijn strijders geweest,<br />
kinderen grootbrengend en zorgend<br />
voor onze families als mannen die er<br />
niet waren. Onder ogen ziende hoe<br />
het werkelijk was, geeft ons de mogelijkheid<br />
om het anders te doen.<br />
Ik eer mijn voorouders: Indianen,<br />
blanken en zwarten.<br />
Ik eer hun vrouwen die vochten en<br />
alleen waren.<br />
Ik eer de afwezigheid van mannen.<br />
Tot slot eer ik mijn man omdat ik<br />
vrouw ben door hem.<br />
Workshop: november <strong>2009</strong><br />
Autonomie en binding, Guni-Leila Baxa<br />
Mini-opstelling: Ik, Agens en Communio<br />
Voor wie wil verkennen hoe op dit moment de krachten die autonomie<br />
waarborgen (agens) en de verbindende krachten (communio) in je leven,<br />
relatie of werk zich verhouden, is de volgende miniopstelling mogelijk:<br />
Je stelt jezelf op, in verbinding met een levensgebied (bv werk, relatie).<br />
Dan stel je daarbij op: iemand die Agens representeert en iemand die<br />
Communio representeert. Je gaat weer op de plek staan waar je jezelf had<br />
opgesteld. Alle drie de representanten kunnen hun innerlijke beweging<br />
volgen. Er is één ‘regel’: van tijd tot tijd hebben de drie representanten<br />
oogcontact, om uit te wisselen wat zich afspeelt. Eventueel kunnen daar<br />
woorden bij komen.<br />
Als jij dat wilt, kun je na afloop uitwisselen wat ieder heeft ervaren.<br />
- 6-
Autonomie en binding<br />
Guni-Leila Baxa<br />
Evenwicht<br />
De verhouding tussen autonomie en binding is het sturingsmechanisme<br />
van elk systeem, zowel intern als naar buiten toe. Een systeem bestaat<br />
enerzijds dankzij het vermogen om zijn heelheid te bewaren, anderzijds<br />
door het vermogen om met de omgeving te kunnen communiceren. Anders<br />
gezegd: een systeem kan als zodanig alleen bestaan als het erin slaagt zijn<br />
eenheid, autonomie en individualiteit te bewaren, zichzelf staande weet te<br />
houden en zijn grenzen kan handhaven. Als dat niet, of niet meer mogelijk<br />
is dan houdt het op te bestaan. Hetzelfde geldt voor de andere pool: elk<br />
systeem -of het nu gaat om een atoom, molecuul, orgaan, mens, cultuur<br />
of natie- overleeft alleen als het zijn omgeving kan waarnemen en het zich<br />
op zijn eigen niveau en manier ertoe kan verhouden. Ken Wilber noemt<br />
deze beide drijvende krachten agens en communio. Vooral met het oog<br />
op levende en sociale systemen noem ik het autonomie en binding. In elke<br />
sociale omgeving speelt de vraag naar het evenwicht tussen die twee.<br />
Gebrek aan evenwicht<br />
Een teveel aan één van beide kanten<br />
is fnuikend voor het systeem omdat<br />
het zijn identiteit verstoort. Zelfs een<br />
klein beetje gebrek aan evenwicht<br />
veroorzaakt structurele ontwrichting.<br />
Om het even of het nu gaat om<br />
de groei van een plant, een organisatie<br />
of zoiets als patriarchaat.<br />
Het inzicht in de fundamentele<br />
noodzaak van evenwicht tussen<br />
autonomie en binding leidt tot<br />
het besef dat veel symptomen,<br />
storingen en problemen in systemen<br />
te herleiden zijn tot een gebrek aan<br />
evenwicht tussen beide krachten.<br />
Bijvoorbeeld: bij teveel nadruk op<br />
binding en aanpassing vervagen de<br />
grenzen. Dat kan leiden tot het zich<br />
onttrekken aan verantwoordelijkheden<br />
en tot gedeeltelijk of algeheel<br />
verlies van identiteit. Dat wordt<br />
zichtbaar in familieopstellingen als<br />
kinderen met partner, broer of zus, of<br />
waar ouders met hún ouders geïdentificeerd<br />
zijn. In organisaties uit het<br />
zich soms in misplaatst kameraadschappelijk<br />
gedrag van leidinggevenden<br />
ten opzichte van medewerkers,<br />
of andersom in de informele leidersrol<br />
van de gewone medewerker.<br />
Een ander voorbeeld: Het evenwicht<br />
tussen autonomie en binding wordt<br />
in systemen vaak vorm gegeven<br />
doordat leden onderling de functies<br />
verdelen. Heel duidelijk wordt dat in<br />
partnerrelaties. De ene partner vertegenwoordigt<br />
autonomie, onafhankelijkheid<br />
en vrijheid, terwijl de andere<br />
staat voor de verbinding en het gemeenschappelijke.<br />
In het helingsproces<br />
van een opstelling is het behulpzaam<br />
gebleken om voor elk van de<br />
partners beide aspecten op te stellen.<br />
Vaak ontstaat dan een genuanceerde<br />
dialoog waarin ze samen nieuwe<br />
handelingsperspectieven, en zowel<br />
naar binnen als naar buiten gerichte<br />
competenties en taakverdelingen in<br />
hun relatie ontwikkelen.<br />
- 7-<br />
Autonomie en binding als<br />
format voor een opstelling<br />
Door beide krachten in beeld te<br />
brengen kunnen veel conflicten verduidelijkt<br />
worden. Bijvoorbeeld die<br />
tussen liefde en vrijheid, betrokkenheid<br />
en individualisering, scheiding<br />
en eenheid, rechten (agens) en<br />
plichten (communio), Yin en Yang,<br />
binnen en buiten. Ook kan het goed<br />
dienen als start van processen van<br />
‘het jezelf weer vinden’<br />
Autonomie en binding: een steeds<br />
opnieuw te vinden balans<br />
Autonomie en binding werken als<br />
gelijkwaardige, zij het tegengestelde<br />
tendensen. Als spanning zijn ze<br />
voelbaar in een systeem. Zo ongeveer<br />
als de spanning tussen de instandhouding<br />
van de soort en de instandhouding<br />
van het individu, tussen<br />
rechten en plichten, individualiteit<br />
en verbondenheid, persoonlijkheid<br />
en gemeenschap, zelfstandigheid en<br />
afhankelijkheid. Het is een spanning<br />
die iedere keer opnieuw dwingt de<br />
vraag te beantwoorden: Hoe kunnen<br />
we onze heelheid bewaren en tegelijkertijd<br />
een deel van iets groters zijn,<br />
zonder het ene op te offeren aan het<br />
andere?<br />
In de daoistische principes van Yin<br />
(communio) en Yang (agens) wordt<br />
reeds het archetypische beeld van<br />
deze oer polariteiten weergegeven.<br />
Het format van autonomie<br />
en binding, toegepast in een opstelling,<br />
laat doorgaans zien waar<br />
de benodigde hulpbronnen zich<br />
bevinden. Gewoonlijk wordt het<br />
systeem zelf er sterker van en<br />
ontstaat er meer ruimte voor de polariteiten.<br />
De balans tussen autonomie<br />
en binding is echter geen toestand<br />
die blijvend is als je die eenmaal<br />
bereikt hebt. Hij bestaat veel meer<br />
bij de gratie van de dialoog, waarin<br />
duidelijk wordt dat het voortdurend<br />
gaat om de gelijkwaardigheid (niet<br />
de gelijkheid!) tussen autonomie en<br />
binding. Geen autonomie zonder<br />
binding; en omgekeerd: geen binding<br />
zonder autonomie.<br />
Workshop: april <strong>2009</strong>
Trauma werk<br />
Christine Blumenstein-Essen<br />
Toen ik drie jaar geleden begon met het leren van trauma werk volgens Peter Levine (somatic experiencing)<br />
werd ik al snel getroffen door de relatie tussen dat werk en opstellingen. Sindsdien vallen me in het werken met<br />
opstellingen steeds meer verschijnselen op die erop wijzen dat de cliënt in contact is gekomen met iets in zijn<br />
leven dat hij als traumatisch ervaart.<br />
Hoe uiten die verschijnselen zich?<br />
Het is bijvoorbeeld zichtbaar in de<br />
representant die als het ware gestopt<br />
is met ademen, of die eruit ziet als<br />
gedeeltelijk versteend of bevroren.<br />
Of het is hem aan te zien dat hij<br />
ontsteld, geschrokken, ongeïnteresseerd<br />
of gedesoriënteerd is. Het zijn<br />
op dat moment uitingen waarvoor<br />
in het proces van de opstelling zelf<br />
geen directe verklaring is.<br />
Als dit soort verschijnselen zich<br />
voordoen vraag ik gewoonlijk aan de<br />
cliënt of hij een verklaring heeft voor<br />
deze reactie van zijn representant.<br />
Of ik vraag hem direct naar traumatische<br />
ervaringen in zijn leven. Niet<br />
altijd kunnen cliënten daar antwoord<br />
op geven omdat ze zich er niets van<br />
kunnen herinneren.<br />
Ervaring heeft me geleerd dat het<br />
behulpzaam kan zijn om elementen<br />
in de opstelling in te brengen om<br />
posttraumatische symptomen op te<br />
lossen. Als ik er hier enkele opsom,<br />
betekent dat niet dat ze steeds zo<br />
genoemd moeten worden of dat ze<br />
steeds allemaal gebruikt moeten<br />
worden. Ik wil slechts een idee geven<br />
waar je als opsteller in een dergelijk<br />
geval aan zou kunnen denken.<br />
Dat wat (misschien) gebeurd is,<br />
Dat wat mij (toen) van nut had<br />
kunnen zijn,<br />
Dat wat mijn overleving mogelijk<br />
gemaakt heeft (of: de kracht die<br />
het mij mogelijk maakte om alles<br />
te doorstaan)<br />
Dat wat (toen) verloren is gegaan<br />
(en nu weer terug wil keren naar<br />
mij),<br />
Dat waarin alles opgelost is.<br />
- 8-<br />
Zeer vaak is het voldoende om uit te<br />
nodigen om, in contact met zichzelf<br />
en al het andere, zijn innerlijke<br />
impulsen tot beweging te volgen.<br />
Wat er dan gebeurt kan zowel een<br />
heel stil en teer proces zijn als één<br />
dat gepaard gaat met heftige lichamelijke<br />
en emotionele reacties. Dat<br />
is welkom te heten, met daaraan<br />
gekoppeld de uitnodiging om de<br />
ontlading zich te laten voltrekken<br />
in kleine en langzame stappen.<br />
Ervaring in het begeleiden van dergelijke<br />
processen helpt de opsteller<br />
om eenvoudigweg aanwezig te<br />
zijn en de ruimte te representeren<br />
waarin alles opgelost is, soms de<br />
ontwikkeling ondersteunend met<br />
vragen of minimale suggesties, uitnodigend<br />
tot kleine en zeer kleine<br />
stapjes.<br />
Soms laat zich in opstellingen een<br />
dynamiek zien die ik zou willen<br />
noemen: ‘het trauma voor een ander<br />
helpen verlichten’. De traumatiserende<br />
gebeurtenis komt dan niet<br />
voort uit het leven van de cliënt zelf,<br />
maar heeft plaats gevonden in de<br />
levensgeschiedenis van een ander<br />
familielid. Enkele voorbeelden: Een<br />
kind ‘leent’ aan zijn moeder het<br />
‘innerlijk licht’ dat zij na de dood<br />
van een ander kind ‘verloren’ heeft.<br />
Of het kind schenkt zijn vader een<br />
‘vitaal aspect’ dat deze zelf, na een<br />
zwaar ongeluk in zijn kindertijd,<br />
‘verloren’ heeft toen hij dagen lang<br />
in coma lag en maar nauwelijks<br />
overleefde.<br />
Het werk in de opstelling behelst<br />
dan dat de cliënt deze aspecten<br />
weer tot zich neemt en aan de ouder<br />
diens eigen lot laat.<br />
Het boek van Peter Levine is in het<br />
<strong>Nederland</strong>s vertaald onder de titel:<br />
De tijger ontwaakt.
Herstel van de onderbroken<br />
uitreikende beweging<br />
Dr. Ursula Franke-Bryson<br />
Onderbroken uitreikende beweging<br />
(OUB) is een eenvoudige naam<br />
voor een complexe dynamiek. OUB<br />
komt voort uit onderbreking van<br />
de stroom van liefde tussen ouder<br />
en kind en kan leiden tot een verminderd<br />
vermogen om ‘te zijn’ en<br />
primaire emoties te voelen. Als er<br />
sprake is van OUB kan het moeilijk<br />
zijn voor de cliënt om zich te<br />
verbinden met anderen, de wereld<br />
en zichzelf; in situaties waarin het<br />
erop aankomt kan hij de bron van<br />
zijn eigen kracht niet meer vinden.<br />
OUB cliënten zijn vaak zeer actief,<br />
onafhankelijk en functioneel<br />
ingesteld, met veel kennis, hoog ontwikkelde<br />
vaardigheden en een groot<br />
oplossend vermogen. Hoewel professioneel<br />
en financieel succesvol,<br />
kunnen ze toch een essentieel gemis<br />
ervaren; dat ondanks hun vaardigheden,<br />
inzet en successen hun honger<br />
naar heelheid niet gestild wordt.<br />
Een kind ontwikkelt zijn eigen persoonlijkheidsstructuur,<br />
het leren om<br />
zichzelf te zijn én zich tot anderen<br />
te verhouden, in de context van de<br />
relatie met zijn ouders. Er ontstaat<br />
een scheuring tussen het zelf en de<br />
capaciteit om met de buitenwereld<br />
om te gaan als de emotionele toenadering<br />
van het kind tot de ouder<br />
beantwoordt wordt met onverschilligheid,<br />
minachting of agressie. Als<br />
een kind te vroeg in zijn ontwikkeling<br />
gedwongen is voor zichzelf<br />
te vechten en op eigen kracht met<br />
de buitenwereld om te gaan, dan<br />
verliest het zijn voeling met het aangeboren<br />
vermogen om alleen maar<br />
te zijn.<br />
Als de behoeften van het kind niet<br />
vervuld worden, dan is verder alles<br />
alleen maar gericht op overleven.<br />
In het zo gevoelige begin van<br />
opbouw van de persoonlijkheidsstructuur<br />
leert het kind dan slechts<br />
disfunctioneel gedrag dat ook op<br />
de lange termijn niet vruchtbaar is.<br />
Als volwassene kan de cliënt zich<br />
onmachtig voelen om het anders te<br />
doen.<br />
Zonder de spiegeling van zijn ouders<br />
is het voor het kind moeilijk om zijn<br />
eigen zijn te ervaren. Cliënten zijn<br />
vaak hun hele leven lang op zoek<br />
naar deze innerlijke oorspronkelijkheid,<br />
allerlei wegen bewandelend<br />
om zichzelf te ontdekken en technieken<br />
te leren om de spanning te<br />
verminderen. Vaak hebben ze een<br />
lange therapeutische geschiedenis<br />
en zijn ze nog steeds op zoek.<br />
De innerlijke verscheuring die<br />
een OUB cliënt doet kiezen voor<br />
therapie uit zich in een grote reeks<br />
verschillende thema’s. Het kan gaan<br />
om relatieproblemen, lichamelijke<br />
ongemakken, een moeilijke persoonlijkheid,<br />
ineffectief gedrag of<br />
andere symptomen die ondanks<br />
veel inspanning van de cliënt maar<br />
niet verdwijnen.<br />
- 9-<br />
Oog hebben voor de OUB dynamiek<br />
is behulpzaam. Maar, blijvende verandering<br />
ontstaat slechts door een<br />
nieuwe ontmoeting met de emoties<br />
uit de kindertijd. Met de mogelijkheden<br />
en hulpbronnen die de volwassene<br />
tot zijn beschikking heeft –en<br />
het kind destijds nog niet- kunnen<br />
andere keuzes gemaakt worden.<br />
Door de relatie met de therapeut,<br />
de werkelijke wil om te veranderen<br />
en gecontroleerde blootstelling aan<br />
de emoties kan voor de eerste keer<br />
een ander, adequater eind van het<br />
verhaal ervaren worden.<br />
Om voor de cliënt een goede afloop<br />
van zijn moedige confrontatie met<br />
zijn diepste gevoelens te garanderen<br />
is het essentieel om langzaam en<br />
zorgvuldig te werken, met respect<br />
voor de diepgewortelde ambivalentie<br />
die het kenmerk is van OUB.<br />
In het kader van een familieopstelling<br />
heeft de ontmoeting met de<br />
representanten van de ouders grote<br />
impact: de cliënt gaat terug naar het<br />
voelen van primaire emoties en hij<br />
her-leert primaire bewegingen. Als<br />
de cliënt zijn eigen innerlijke kloof<br />
overbrugt en zich verbindt met zijn<br />
diepste zelf kan zijn inzet in het<br />
leven leiden tot diepere persoonlijke<br />
voldoening.<br />
Workshop: juni <strong>2009</strong>
De helende werking<br />
van opstellingen<br />
Systemish werk met ziekte en symptomen<br />
Stephan Hausner<br />
Wat maakt dat genezingsprocessen via opstellingen op gang kunnen<br />
komen? In de loop van vele jaren werken met patiënten is bij mij steeds<br />
meer de indruk ontstaan dat een diepe oorzaak voor ziekte gelegen is in de<br />
primaire behoefte aan liefde die het kind van zijn ouders wil ontvangen.<br />
In ieder geval is het dit verlangen naar nabijheid van ouders en familie<br />
waardoor de patiënt vasthoudt aan zijn verstrikking en zijn symptomen.<br />
In mijn werk met zieken is dat één<br />
van de meest wezenlijke aspecten,<br />
waardoor ook mijn aanpak van opstellingen<br />
is veranderd. Vaak ga ik<br />
niet meer terug naar de oorsprong<br />
van de verstrikking of het probleem.<br />
Zodra ik weet wat het diepste<br />
verborgen verlangen van de cliënt<br />
is, confronteer ik hem meteen met<br />
de persoon op wie zijn behoefte<br />
gericht is, meestal vader of moeder.<br />
Ik kijk nauwkeurig wat er op betrekkingsniveau<br />
tussen hen gebeurt en<br />
gebruik de persoon om het systeem<br />
te veranderen, niet andersom. Ik<br />
richt me op de persoon en op zijn<br />
mogelijkheden als onderdeel van<br />
het systeem en appeleer aan de<br />
eigen verantwoordelijkheid. Daartoe<br />
breng ik de patiënt in contact met<br />
zijn eigen verstrikkende grondhouding<br />
én met de houding die vrij<br />
maakt en geneest.<br />
Ik ben ervan overtuigd dat elke<br />
genezing uitsluitend door zelfgenezing<br />
tot stand komt, niet door<br />
een ingreep van buiten af. Als behandelaar<br />
kan ik hoogstens het<br />
veld creëren waarbinnen helende<br />
krachten hun werk kunnen doen.<br />
Als behandelaar ben ik als een<br />
tuinman die zorgt voor goede groei<br />
omstandigheden; de groei komt uit<br />
de plant zelf.<br />
Een opstelling laat vaak zien dat<br />
de cliënt in zijn kinderlijke verlangens<br />
en behoeften gevangen is. Het<br />
draagt bij aan genezing om dit deel<br />
van het kind-zijn op te geven en te<br />
groeien naar volwassen autonomie.<br />
Dat wordt mogelijk in afstemming<br />
met de ouders.<br />
Naar mijn mening is het grotendeels<br />
het levensconcept van de cliënt zelf<br />
dat hem gebracht heeft waar hij nu<br />
is. Dat noem ik de ecologie van de<br />
ziekte. Een voorbeeld: wie, na een<br />
beenbreuk met liggips het bed moet<br />
houden, kan al snel niet meer lopen.<br />
Ons lichaam investeert slechts in<br />
structuren die gebruikt worden. En<br />
dat brengt me op de vraag: waarom<br />
houdt het lichaam een ziekte in<br />
stand, vaak een leven lang? Dat<br />
is verklaarbaar als de ziekte een<br />
dieper gelegen doel dient, of als de<br />
cliënt uit de ziekte, onbewust, een<br />
voordeel haalt.<br />
Als je zo naar ziekte kijkt, dan raakt<br />
die ook de eigen verantwoordelijkheid<br />
voor de huidige situatie waarin<br />
de cliënt verkeert. Het ‘ja’ van de<br />
cliënt naar zijn huidige situatie is<br />
voor mij de voorwaarde om aan<br />
een opstelling te beginnen. Tegelijkertijd<br />
is het de eerste stap in de<br />
richting van de oplossing. Ervaring<br />
heeft me geleerd dat wie geen<br />
‘ja’ kan zeggen tegen de huidige<br />
situatie, tegen zijn leven zoals hij<br />
het van zijn ouders gekregen heeft,<br />
ook geen ‘ja’ kan zeggen tegen wat<br />
de opstelling laat zien. Als dat het<br />
geval is dan werk ik eerst aan het<br />
instemmen met de huidige situatie.<br />
Tegenover de cliënt zet ik zijn vader<br />
- 10-<br />
en moeder, zodanig dat ze samen<br />
gezien worden. Om te bereiken dat<br />
de cliënt hen ook werkelijk ziet, is<br />
het soms nodig ook grootouders en<br />
zelfs overgrootouders op te stellen.<br />
Na verloop van kortere of langere<br />
tijd wordt het voor cliënt onmogelijk<br />
zijn (voor)ouders níet in de ogen te<br />
zien. Zijn ‘nee’ kan hij dan niet meer<br />
uithouden. Zijn herkomst werkelijk<br />
onder ogen ziende, is het doorgaans<br />
onontkoombaar geworden om<br />
ermee instemmen.<br />
Toekomst is er alleen voor degene die<br />
leeft vanuit het werkelijk aannemen<br />
van het verleden. Wie hangt aan het<br />
verleden, is gebonden en niet vrij<br />
voor de toekomst.<br />
Workshop: maart <strong>2009</strong><br />
Opleiding: 2010<br />
Boek: ‘Zelfs als het me mijn<br />
leven kost’
De wijsheid van de cirkel<br />
Systeemopstelling, dialoog en ritueel<br />
Sinds 10 jaar ken ik nu het systemisch werk met opstellingen, en ben<br />
nog steeds onder de indruk van de inzichten die dit werk brengt, zowel<br />
voor het persoonlijke leven als ook voor organisaties. Het is alsof in de<br />
systeemopstelling een dieper weten naar voren komt, dat ons raakt, daar<br />
ze in een taal wordt gesproken, waarvoor woorden over het algemeen<br />
tekort schieten. In deze vreemde taal voeren we een dialoog met de<br />
diepere bewegingen van de ziel, en komen met datgene in contact, wat<br />
onszelf en wat organisaties op een diepere laag beweegt.<br />
Ik raakte geboeid door de kracht<br />
van het rituele aspect van systemisch<br />
werk met opstellingen: het<br />
bijeenkomen in een cirkel, waar een<br />
thema wordt ingebracht, waarbij<br />
toeschouwers als getuigen aanwezig<br />
zijn en een transformatieproces<br />
in het midden plaatsvindt: een<br />
oeroude vorm van cirkelwerk, die op<br />
heel verschillende manieren, door<br />
de eeuwen heen, in allerlei culturen<br />
heeft plaatsgevonden; ofwel met als<br />
doel persoonlijke heling te vinden,<br />
ofwel om bepaalde collectieve<br />
vraagstukken en problemen op te<br />
lossen.<br />
Zo vindt het systemisch werk met<br />
opstellingen haar kracht in een<br />
rituele context en ondersteunt het<br />
ritueel de werking van de opstellingsbeelden,<br />
als ze de ziel van de<br />
mens en de ziel van organisaties<br />
bewegen.<br />
Misschien is het wel één van de wezenlijke<br />
werkzame aspecten van systeemopstellingenwerk;<br />
de behoefte<br />
van de mens om zich in een cirkelvorm<br />
te begeven en zich gezamenlijk,<br />
met en door anderen, te laten<br />
raken en van daaruit nieuwe voedingsbodem<br />
te vinden voor werkelijke<br />
verandering.<br />
In die zin is de systeemopstelling<br />
ook een diepgaande vorm van<br />
dialoog: een uitwisseling van ervaringen,<br />
waarnemingen, gedachten<br />
en gevoelens, waarin ieder evenveel<br />
recht heeft op een plaats, waarin<br />
alles gehoord en gezien mag en kan<br />
worden, wat op dat moment relevant<br />
is, voor het individu en voor het collectief,<br />
zonder dat we met elkaar<br />
argumenteren of ons vast leggen<br />
op één bepaald standpunt: En zo<br />
kunnen we de systeemopstelling<br />
verbinden met andere vormen van<br />
dialoog, zoals de dialoog naar David<br />
Bohm, of de rituele dialoog, zoals<br />
deze in bijvoorbeeld in de native<br />
american tradities met talking<br />
stick in cirkelvorm werd gevoerd.<br />
Ook daarbij gaat het om persoonlijke<br />
heling, of om het gezamenlijk<br />
denken over en oplossen van<br />
bepaalde collectieve vraagstukken.<br />
Zo ondersteunt de systeemopstelling<br />
een dialoogproces, in onszelf,<br />
en ook in een team of organisatie:<br />
Eelco de Geus<br />
Systeemopstelling, dialoog en<br />
ritueel, het zijn drie vormen voor<br />
mensen om in een cirkel te werken<br />
en in contact te komen met de kracht<br />
van het collectieve, van het systeem<br />
als geheel, waarbij de gezamenlijkheid<br />
en de uitwisseling de bron<br />
voor heling en verandering vormen.<br />
Ze putten uit eenzelfde bron, versterken<br />
en ondersteunen elkaar,<br />
drukken zich soms in dezelfde en<br />
soms in andere talen uit, baserend<br />
op een diepe ontmoeting tussen<br />
mensen.<br />
Rumi drukt iets daarvan uit in het<br />
volgende gedicht:<br />
Voorbij aan de voorstellingen over<br />
goed en fout, is een veld. Daar wil ik<br />
je ontmoeten.<br />
Als de ziel zich daar in het gras legt,<br />
is de wereld te vol om erover te<br />
praten<br />
Eelco de Geus<br />
Workshop: maart <strong>2009</strong><br />
september <strong>2009</strong><br />
Opleiding: 2010<br />
- 11-
Afstand<br />
Door afstand bewaar ik mijn zelf,<br />
mijn eigenheid, waardigheid en<br />
kracht. Door afstand blijf ik in<br />
zekere zin ook in controle.<br />
Afstand valt ons soms zwaar, want<br />
wij verlangen naar innigheid en<br />
versmelting. Maar afstand en versmelting<br />
vereisen elkaar. Afstand<br />
nemen kan ik pas na versmelting,<br />
want de eerste afstand die we<br />
nemen, zelfs nemen moeten, is de<br />
geboorte. Die komt na de eerste<br />
innige versmelting met de moeder.<br />
Deze eerste afstand is pijnlijk, maar<br />
pas daardoor komen wij tot onszelf,<br />
worden wij onszelf. Het symbool<br />
voor deze afstand is onze eigen<br />
naam. Als we bij de naam geroepen<br />
worden, worden we uitgenodigd<br />
om dichterbij te komen, de afstand<br />
te verkleinen. Tegelijk worden wij<br />
daardoor ook als zelfstandig en gescheiden<br />
erkend.<br />
Iedereen voelt wat de juiste afstand<br />
tot een ander mens is. Niet te<br />
dichtbij en ook niet te ver. Alleen<br />
als de juiste afstand aangehouden<br />
wordt, voelen wij ons veilig en op<br />
onze plaats. De gepaste verwijdering<br />
in afstand hangt van onze rangorde<br />
af. En ook van onze leeftijd, invloed<br />
en macht. Hoe hoger de rang, hoe<br />
groter de afstand. En hoe groter de<br />
groep waarover we macht hebben<br />
en waarvoor we verantwoordelijkheid<br />
dragen, des te groter ook hier<br />
de afstand.<br />
Wie de gepaste afstand tot anderen<br />
aanhoudt, wint vertrouwen. Wie<br />
anderen te dicht nadert, verliest<br />
vertrouwen. Instinctief sluiten wij<br />
ons voor hem af en ontwijken hem.<br />
Als een ander, alleen maar omdat<br />
hij macht en invloed heeft, te dicht<br />
bij ons wil komen, dan verliest hij<br />
iets van zijn macht en zijn invloed,<br />
en verliest hij aan aanzien. Ouders<br />
ervaren dat bijvoorbeeld, wanneer<br />
zij hun volwassen kinderen te<br />
dicht naderen. Ook hulpverleners<br />
verliezen aanzien en vertrouwen<br />
als zij hulpbehoevenden te nabij<br />
komen, buiten dat wat die werkelijk<br />
nodig hebben.<br />
Ook geliefden kunnen elkaar te<br />
dicht naderen, bijvoorbeeld als ze<br />
proberen om de ander in bezit te<br />
nemen of als ze meer van de ander<br />
willen weten, dan diegene aan haar<br />
of hem vanuit zichzelf wil toevertrouwen.<br />
Soms komen we ook te dicht bij<br />
dingen of bij een geheim, of bij<br />
onszelf. Bijvoorbeeld, als we teveel<br />
willen weten, als we te diep willen<br />
doordringen in iets dat wezenlijk<br />
verborgen wil en moet blijven.<br />
Afstand is opgeven. Het vereist<br />
het afscheidnemen van de kindertijd<br />
en de instemming met<br />
de laatste eenzaamheid. Maar op<br />
afstand behouden we zicht op onze<br />
grootheid. We blijven toegewijd<br />
zonder onszelf te verliezen, en we<br />
worden open voor iets dat meer<br />
omvat, voor het grotere en het vele.<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong>, Gedachten aan God<br />
(vertaling <strong>Bert</strong> Terpstra en Suze<br />
Maclaine Pont)<br />
Meer en meer merken we dat we in ons werk ons laten voeden<br />
vanuit het veld van de Wetende Geest, zoals <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> de<br />
dimensie noemt van waaruit hij de laatste jaren werkt. Fenomenologisch,<br />
de werkelijkheid en de wereld nemend en lief hebbend,<br />
zoals die zich aandient. Ook de ‘klassieke’ opstellingen krijgen<br />
daardoor meer diepgang. Er dienen zich ook nieuwe vormen van<br />
opstellingen aan, waarbij representanten niet meer echt representant<br />
zijn, maar deelnemers rechtstreeks zich in dienst laten<br />
nemen als aspecten van het volle leven van de cliënt en haar<br />
of zijn systeem. Wanneer een beweging zijn bestemming bereikt<br />
heeft gaat de ‘representant’ weer zitten.<br />
Steeds blijken er in dit werk weer nieuwe ontwikkelingen, soms<br />
doorbraken mogelijk, waar, wanneer die zich voordoen, we met<br />
verwondering, soms verbazing en dankbaarheid naar kijken.<br />
Bibi Schreuder en Jan Jacob Stam<br />
- 12-
Opleidingen bij het<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong><br />
Bij het <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong>instituut gaan opleidingen, nieuwe ontwikkelingen, verdieping, exploratie van toepassingsmogelijkheden<br />
en uitwisseling hand in hand. Opleidingen vormen een enorm goede basis om je het gedachtegoed<br />
van systemisch werk en de daarbij behorende methodes, zoals opstellingen eigen te maken. Daarnaast<br />
ondersteunen opleidingen dikwijls de deelnemers in hun persoonlijke proces van groei en ontwikkeling.<br />
Het systemisch werk ontwikkelt zich nog steeds in hoog tempo en wordt steeds breder toegankelijk. Vervolgopleidingen<br />
zijn goede manieren om in contact te blijven met de verdiepingen, verbredingen en nieuwe inzichten<br />
in binnen- en buitenland die zich voortdurend aandienen. Voor mensen die langer geleden een (basis-) opleiding<br />
hebben gevolgd biedt een vervolgopleiding een goede ‘update’.<br />
Nieuw:<br />
De opleiding ‘Familieopstellingen voor organisatieopstellers’<br />
is een vijfdaagse opleiding voor organisatieopstellers<br />
die willen leren patronen vanuit een familiesysteem<br />
te herkennen en familieopstellingen willen<br />
kunnen begeleiden.<br />
Nieuw:<br />
Vervolgopleiding Familieopstellingen en Ritueel. Door<br />
Eelco de Geus. Deze opleiding omvat 6 dagen, waarin we<br />
met elkaar het rituele aspect van de familieopstelling<br />
nader onderzoeken, de kenmerken van rituelen leren<br />
kennen en verbinden met het familieopstellingenwerk.<br />
Nieuw:<br />
Vervolgopleiding: ‘Opstellingen met ziekten en<br />
symptomen.’ Door Stephan Hausner. Een opleiding<br />
van drie blokken van drie dagen om je het systemisch<br />
gedachtegoed over ziekten en symptomen eigen te<br />
maken en opstellingen rond ziekte en gezondheid te<br />
leren begeleiden.<br />
Nieuw:<br />
Opleiding: ‘System Dynamics in Organizations International.’<br />
In 2010 zal de opleiding Systeemdynamiek<br />
in Organisaties op veler verzoek ook een keer in het<br />
Engels worden gegeven, in drie blokken van vijf dagen,<br />
in <strong>Nederland</strong>. Open voor <strong>Nederland</strong>se én buitenlandse<br />
deelnemers.<br />
die het systemisch gedachtegoed willen gebruiken bij<br />
hun werk met of in organisaties.<br />
De ‘Vervolgopleiding’ is een verdiepingsopleiding voor<br />
zowel mensen met een achtergrond in familie opstellingen<br />
als in organisatie opstellingen. Het maakt je<br />
sterker en zekerder in je eigen stijl als opsteller en geeft<br />
daarnaast een state of the art.<br />
De ‘Vervolg op de Vervolg-opleiding’ is een masterclass<br />
voor opstellers die willen bijtanken, verdiepen en<br />
kennis maken met de meest recente ontwikkelingen en<br />
vormen van opstellingen en thema’s.<br />
De opleiding ‘Organisatieopstellingen voor Familieopstellers’<br />
is een korte opleiding voor familieopstellers<br />
die zich ook willen bekwamen in Systemisch werk in<br />
organisaties en Organisatieopstellingen.<br />
De ‘Training Systemisch Onderwijs’ is een opleiding<br />
om vanuit de systemische houding het systemisch<br />
gedachtegoed praktisch toe te passen in onderwijs. Vernieuwend<br />
en intens.<br />
Over al deze opleidingen, de uitgangspunten, manier<br />
van werken en voorwaarden voor deelname is<br />
uitgebreide informatie te vinden op de website van het<br />
<strong>Hellinger</strong>instituut.<br />
De ‘Basisopleiding Systemisch Werk met Familieopstellingen’<br />
levert een gedegen opleiding voor de beginselen<br />
van het begeleiden van Familieopstellingen en de<br />
Systemische houding en waarneming.<br />
De opleiding ‘Systeemdynamiek in Organisaties’ is<br />
een basisopleiding voor zowel mensen die organisatie<br />
opstellingen willen leren begeleiden als voor diegenen<br />
- 13-<br />
www.hellingerinstituut.nl
Kalender <strong>2009</strong> / voorjaar 2010<br />
Workshops<br />
Workshops Familieopstellingen<br />
€ 225,- incl. koffie/thee en lunches - locatie: de Zeven Linden, Groningen, tenzij anders vermeld.<br />
Datum: Begeleider(s): Extra informatie:<br />
ma 16 en di 17 maart ‘09 Marije Demoed en Elmer Hendrix Locatie: omgeving Arnhem € 240,-<br />
wo 15 en do 16 april ‘09<br />
Bibi Schreuder en Jan Jacob Stam<br />
ma 27 en di 28 april ‘09 Marije Demoed en Elmer Hendrix Locatie: omgeving Arnhem € 240,-<br />
di 19 en wo 20 mei ‘09<br />
Bibi Schreuder<br />
do 18 en vr 19 juni ‘09<br />
Bibi Schreuder<br />
do 9 en vr 10 juli ‘09<br />
Marije Demoed en Elmer Hendrix<br />
ma 14 en di 15 september ‘09 Marije Demoed en Elmer Hendrix<br />
ma 12 en di 13 oktober ‘09<br />
Bibi Schreuder<br />
ma 9 en di 10 november ‘09 Marije Demoed en Elmer Hendrix Locatie: omgeving Arnhem € 240,-<br />
do 19 en vrij 20 november ’09 Bibi Schreuder Thema: ouderschap en kinderen.<br />
do 10 en vr 11 december ‘09<br />
Bibi Schreuder en Jan Jacob Stam<br />
Workshops Organisatieopstellingen<br />
€ 225,- incl. koffie/thee en lunches - locatie: de Zeven Linden, Groningen<br />
Datum: Begeleider(s): Extra informatie:<br />
wo 3 juni ‘09<br />
Jan Jacob Stam en Nicole van der Ouw Thema: Van systemische blik naar<br />
systemische actie bij organisaties<br />
€ 90,00<br />
do 1 en vr 2 oktober ‘09<br />
Anton de Kroon<br />
di 3 en wo 4 november ‘09<br />
Jan Jacob Stam<br />
Workshops Presence Theory U en Opstellingen<br />
ma 5 en di 6 okt. ‘09 Anton de Kroon € 245,-<br />
ma 12 en di 13 april ‘10<br />
Anton de Kroon<br />
Workshops Onderwijsopstellingen<br />
locatie: de Zeven Linden, Groningen (inclusief koffie/thee en lichte snack / lunch)<br />
Datum: Begeleider: Extra informatie:<br />
wo 8 april ‘09 Bibi Schreuder 15-21 uur, kosten: € 75,-<br />
vr 2 oktober ‘09 Bibi Schreuder 10-18 uur, kosten: € 100,-<br />
Opleidingen<br />
Alle opleidingen vinden plaats in De Zeven Linden te Groningen.<br />
Basis opleiding Familieopstellingen<br />
Groep 18 van 31 maart <strong>2009</strong> tot februari 2010 € 2950,-<br />
Groep 19 van januari 2010 tot december 2010 € 2950,-<br />
Vervolgopleiding Systemisch Werk<br />
groep 7 19-20 jan., 30-31 mrt., 8-9 juni, 17-19 nov. 2010 € 1750,-<br />
Opleiding Systeemdynamiek in Organisaties<br />
SDO 16 van september <strong>2009</strong> tot februari 2010 € 3100,-<br />
SDO 17 van november <strong>2009</strong> tot april 2010 € 3100,-<br />
- 14-
Kalender <strong>2009</strong> / voorjaar 2010<br />
Opleiding System Dynamics in Organizations International<br />
opleiders o.a.: Jan Jacob Stam, Bibi Schreuder, Georg Senoner (Italy), Claude Rosselet (Switzerland)<br />
22 t/m 26 mrt, 21 t/m 25 juni, 8 t/m 12 nov. ‘10 € 3400,-<br />
Training Systemisch Onderwijs<br />
opleider: Bibi Schreuder en gastdocent Judith Hemming<br />
TSO <strong>2009</strong> van 3 oktober <strong>2009</strong> tot april 2010 € 1150,-<br />
Vervolgopleiding Opstellingen met Ziekte en Symptomen<br />
opleider: Stephan Hausner 8-10 feb, 19-21 mrt, 20-22 sept. 2010 € 1700,-<br />
Vervolgopleiding Familieopstelling en ritueel<br />
opleider: Eelco de Geus<br />
Blok 1: ma 10 t/m wo 12 mei 2010 € 1150,-<br />
Blok 2: ma 11 t/m wo 13 oktober 2010<br />
Korte opleidingen<br />
Familieopstellingen voor Organisatieopstellers (FOSDO)<br />
opleider: Bibi Schreuder en gastdocent Jan Jacob Stam<br />
FOSDO 2 7 t/m 9 okt. ‘09 en 1 en 2 dec. ‘09 € 760,-<br />
Organisatieopstellingen voor Familieopstellers (SDOFO)<br />
opleider: Jan Jacob Stam<br />
SDOFO 3 10,11 nov en 15,16 dec ’09 € 590,-<br />
Gastdocenten Workshops<br />
Workshops worden gegeven in De Zeven Linden te Groningen<br />
Stephan Hausner ma 9 en di 10 mrt ‘09 Thema: Ziekte en Gezondheid (voertaal Engels) € 275,-<br />
Eelco de Geus do 19 t/m za 21 maart ‘09 Thema: Systeemopstellingen en Dialoog € 375,-<br />
Guni Baxa ma 20 en di 21 april ‘09 Thema: Procesgeoriënteerd Opstellen (voertaal Engels) € 275,-<br />
Ursula Franke za 6 en zo 7 juni ‘09 Thema: Opstellingen in de verbeelding en € 275,-<br />
onderbroken uitreikende beweging (voertaal Engels)<br />
Eelco de Geus ma 7 t/m wo 9 sept. ‘09 Thema: Familieopstellingen en Ritueel € 375,-<br />
Angwyn St.Just za 24 en zo 25 okt. ‘09 Thema: Opstellingen en Trauma (voertaal Engels) € 275,-<br />
Carola Castillo vr 6 t/m zo 8 nov.‘09 Thema: mannen, vrouwen, mensen (voertaal Engels) € 375,-<br />
Judith Hemming do 4 en vr 5 feb. ‘10 Thema: het grotere geheel in iedere activiteit. € 275,-<br />
(voertaal Engels).<br />
Matthias Varga von Kibéd wo 19 t/m vr 21 mei ‘10 Thema: Struktuuropstelingen , nieuwe ontwikkelingen € 575,-<br />
en Insa Sparrer<br />
(voertaal Engels)<br />
Guni Baxa en vr 11 t/m zo 13 juni ‘10 Thema: De kracht van het verschil € 575,-<br />
Christine Blumenstein-Essen<br />
(voertaal Engels)<br />
Aanmelden via www.hellingerinstituut.nl<br />
- 15-
Anngwyn St. Just<br />
Systemisch gericht traumawerk<br />
De workshop onderzoekt de zich<br />
alsmaar verder ontwikkelende, cocreërende<br />
relatie tussen lichaamsgericht<br />
trauma werk en het systemische<br />
opstellingenwerk naar <strong>Bert</strong><br />
<strong>Hellinger</strong>. Ze gaan zo mooi samen.<br />
Werken met individueel, sociaal of<br />
wereld trauma vanuit systemisch<br />
perspectief opent nieuwe mogelijkheden<br />
tot doorgronden van het<br />
menselijk bestaan en daarmee tot<br />
groei van mogelijkheden om machteloosheid<br />
terug te dringen, gebroken<br />
verbindingen te helen en verborgen<br />
verstrikkingen op te lossen.<br />
Sinds 1997 beweegt deze vernieuwende<br />
aanpak zich op het grensvlak<br />
van het gekende en het niet-gekende<br />
van de impact die ingrijpende gebeurtenissen<br />
hebben op zowel een<br />
individu, een generatie als een hele<br />
cultuur. Enerzijds toont de methode<br />
de potentie en de beperkingen<br />
van de respons mogelijkheden in<br />
het menselijk organisme, anderzijds<br />
geeft het ook de dynamische<br />
potentie van morfologische velden,<br />
helende bewegingen en een bereidheid<br />
de nog onbekende wereld van<br />
hart en ziel te onderzoeken.<br />
“Doorgaans start ik mijn workshop<br />
met een overzicht over dit<br />
onderwerp. Vervolgens bied ik een<br />
combinatie van opstellingen en<br />
trauma werk om te laten zien hoe<br />
ze samengaan. Ik werk met deelnemers,<br />
precies zoals het zich ontwikkelt.<br />
De workshop is geschikt voor<br />
iedereen met interesse in persoonlijk<br />
en sociaal trauma. De hoofd doelstelling<br />
is scholing, geen therapie en<br />
zeker geen groepstherapie.”<br />
Angwynn St. Just, Ph.D., is een systemisch<br />
gerichte sociaal traumatoloog,<br />
gepromoveerd aan The Western<br />
Institute for Social Research en de<br />
University of California, Berkeley,<br />
USA. Ze is ook cultuurhistoricus,<br />
psychotherapeut en leraar somatiek,<br />
gespecialiseerd in het ontwikkelen<br />
van gemakkelijk overdraagbare<br />
cross culturele methoden voor<br />
trauma, educatie en herstel.<br />
Ze is directeur van het Arizona<br />
Center for Social Trauma and<br />
ACST International en werkte als<br />
adviseur voor het Drug and Alcohol<br />
Studies Program van de universiteit<br />
van California. Al meer dan<br />
25 jaar werkt ze samen met Peter<br />
Levine, de ontwikkelaar van somatische<br />
ervarings methoden voor het<br />
werken met trauma. Angwynn St.<br />
Just heeft vaak in Noord en Zuid<br />
Amerika, Europa en Rusland onderwezen<br />
in vernieuwende methoden<br />
om individueel en sociaal trauma<br />
te helen. Ze heeft talloze artikelen<br />
geschreven. Haar nieuwste boek is<br />
A Question of Balance.<br />
Van systemisch inzicht naar<br />
systemische actie<br />
Datum 3 juni <strong>2009</strong><br />
Experimentele workshop voor<br />
mensen die veranderingen in organisaties<br />
teweeg brengen<br />
Organisatie-opstellingen hebben de<br />
potentie om je te laten zien waarom<br />
het is zoals het is in een organisatie.<br />
En om je inzicht te geven welke<br />
beweging leidt naar een betere<br />
situatie. Maar... dan kom je vervolgens<br />
met dat inzicht terug in de<br />
echte wereld. En hoe zet je dat nu<br />
om naar actie? Zodat de beweging<br />
die je in de opstelling gezien hebt,<br />
ook in de organisatie gestimuleerd<br />
kan gaan worden??<br />
Ben je, net als wij, geïntrigeerd<br />
door deze vraag, dan ben je van<br />
harte welkom in deze ééndaagse<br />
workshop.<br />
- 16-<br />
We willen vanuit de inzichten uit een<br />
opstelling met elkaar de mogelijke<br />
interventies uitwisselen die in de organisatie<br />
kunnen worden toegepast.<br />
Om vervolgens te testen welke het<br />
beste effect zal/zullen hebben.<br />
Daarom is de doelgroep voor deze<br />
experimentdagen dan ook ‘mensen<br />
die veranderingen in organisaties<br />
teweeg brengen’.<br />
Nicole van der Ouw en<br />
Jan Jacob Stam<br />
Presence, Theory U en<br />
Opstellingen<br />
verrassend vernieuwend<br />
Meestal trachten we het in de<br />
toekomst beter te doen door het<br />
trekken van lessen uit het verleden.<br />
De kans op herhaling van hetzelfde<br />
is daarmee groot. Zou leren van de<br />
toekomst niet veel kansrijker zijn<br />
om werkelijk te vernieuwen?<br />
En: veranderingen realiseren we<br />
meestal met handelen in de buitenwereld<br />
door nieuwe methoden,<br />
functies, andere afspraken, e.d. Maar<br />
hoe zou het zijn als de verandering<br />
in de buitenwereld als vanzelf<br />
ontstaat doordat wij in onszelf een<br />
‘inner shift’ realiseren?<br />
Zowel ‘leren van de toekomst’ als<br />
‘inner shift’ zijn de thema’s die<br />
verkend en bewerkt worden in<br />
deze vernieuwende en verbindende<br />
workshop. Theory U (Otto<br />
Scharmer) is de bron van waaruit<br />
gewerkt wordt om je een nieuwe<br />
manier van kijken naar de werkelijkheid<br />
eigen te maken, daarmee te<br />
beginnen in ieder geval. Het is een<br />
manier die aansluit bij de nieuwste<br />
inzichten rond opstellingen. Ook<br />
daarmee zal gewerkt worden.<br />
In de workshop onderzoek en<br />
ervaar je het loslaten van bekende<br />
patronen in denken en handelen.<br />
We oefenen in het waarnemen van
het nu, symptomen te herleiden<br />
naar de onderliggende dynamieken<br />
en de relatie met het grotere geheel<br />
in beeld te brengen. Om vervolgens<br />
te ontdekken wat het is om de<br />
toekomst zich te laten ontvouwen.<br />
Een syllabus bevat korte theoretische<br />
noties. Uitleg en dialoog vindt<br />
plaats. We oefenen in loslaten,<br />
waarnemen en de toekomst laten<br />
komen. Daarmee en met opstellingen<br />
onderzoeken we ook casuisistiek<br />
van deelnemers.<br />
Je gaat naar huis met nieuwe<br />
inzichten en ervaringen om<br />
problemen op te lossen en veranderingen<br />
te introduceren.<br />
Begeleiding: Anton de Kroon<br />
Workshop Guni Baxa en<br />
Christine Blumenstein-Essen<br />
Veel mensen hebben gevraagd Guni<br />
Baxa en Christine Blumenstein-<br />
Essen een keer samen te ontmoeten<br />
in een workshop. Guni en Christine,<br />
beiden uit Graz, instituut Apsys,<br />
werken regelmatig samen op een<br />
manier die meer geeft dan de som<br />
der delen.<br />
In hun workshop kun je onder<br />
andere zien en ervaren:<br />
hoe twee begeleiders met elkaar<br />
samen een opstelling kunnen<br />
begeleiden, bijvoorbeeld<br />
doordat eerst de een, dan<br />
de ander een interventie doet.<br />
hoe een ‘positie van reflectie’ de<br />
opstelling versterkt.<br />
hoe verschillende zienswijzen<br />
en perspectieven kunnen<br />
worden ingesloten in het proces<br />
van opstellen.<br />
waneer er ambivalentie is of er<br />
tegengestelde krachten<br />
werkzaam zijn in een systeem<br />
kunnen elk van de<br />
begeleiders een polariteit<br />
representeren, soms zelf<br />
daarover ruziën en daardoor<br />
helderheid in de opstelling<br />
bewerken.<br />
Daarnaast zijn Guni en Christine<br />
opstellers van het eerste uur, met<br />
een rijke therapeutische- en advies<br />
achtergrond en veel ervaring met<br />
persoonlijke, organisatie- en maatschappelijke<br />
thema’s.<br />
11-13 juni 2010<br />
Systemische coaching ennnnn....follow-up....<br />
Systemen zijn prachtig! Trouw, streven naar eenheid; ‘Alles hoort erbij!’<br />
Proberen telkens weer een ‘oplossing’ te vinden voor dat wat ontbreekt of<br />
voor dat waar ze generaties terug niet mee wisten om te gaan. De ‘oplossingen’<br />
die het systeem van de cliënt jaren ‘geholpen’ heeft en die de cliënt dus<br />
zo gewend is, probeert op die manier alles bij het oude te houden, of althans<br />
zo lijkt het. Als we een opstelling doen dan krijgt de cliënt vaak een aantal<br />
systemische inzichten. Sommige zijn zo klaar als een klontje en toch, toch<br />
gaan we weer snel terug naar het ‘oude’, het bekende.....naar hoe het systeem<br />
het al jaren heeft ‘opgelost’. Het is prachtig om te zien....hoe loyaal we zijn, maar niet altijd even makkelijk voor de<br />
cliënt. Vooral om er dan zelf (alleen) in het dagelijkse leven iets mee te doen; het te zien, te herkennen en toe te<br />
passen, omdat we zo vast zitten in ons ‘eigen’ systemen.<br />
Na de opstelling komen vaak weer nieuwe vragen naar boven. Cliënten hebben het gevoel het niet meer te weten,<br />
het ‘kwijt’ te zijn en raken in verwarring; de verwarring van ‘het niet meer weten’, die de nieuwe inzichten met zich<br />
meebrengen. Dan is de makkelijkste stap weer terug te gaan naar het ‘oude’ vertrouwde.<br />
Wat we kennen in ‘opstellingenland’ is, dat wat gezien is, over te laten aan de beweging van de ziel. Naast die natuurlijke<br />
beweging en dat wat ervaren is, is onze keuze nu om op een ander moment nog eens met de cliënt het verschil<br />
te ervaren tussen het bekende en onbekende (het oude en nieuwe) en dat wat nog meer mogelijk is.<br />
Na een opstelling:<br />
“In de opstelling was het duidelijk wat er speelde, terwijl het nieuwe dat werd gezien de volgende dag alweer<br />
verdwenen was. De essentie waarin de verandering van het nieuwe mogelijk is, verdween als sneeuw voor de zon.<br />
Door in een follow-up contact weer even verbinding te maken met de essentie was het mogelijk om deze essentie<br />
weer te herinneren en te integreren.”<br />
Een follow-up contact kan de mogelijkheid bieden dat er weer vertrouwen komt in; ’hoe kan ik met dat onbekende,<br />
de nieuwe inzichten in het dagelijkse leven omgaan? Hoe neem ik dat mee in het hier en nu?’<br />
Marije Demoed en<br />
Bauwina van der Meer<br />
- 17-
Als een kat al negen<br />
levens heeft, hoeveel<br />
heeft een mens er<br />
dan?<br />
Anton de Kroon<br />
Een kat leeft al zijn levens achter<br />
elkaar. Anders dan een kat leeft<br />
de mens meerdere levens tegelijk.<br />
Kijkend naar verschillende aspecten<br />
van ons leven zou je kunnen zeggen<br />
dat we naast een fysiek ook een<br />
emotioneel, sociaal, psychologisch<br />
en spiritueel leven leiden. Dat zijn<br />
er al vijf. Er is steeds meer kennis<br />
vergaard over hoe het functioneert<br />
binnen en tussen al die lagen. Het zó<br />
toepassen daarvan in het dagelijks<br />
leven, dat wij zelf en anderen het<br />
prettig hebben is niet zo vanzelfsprekend.<br />
Allemaal doen we op<br />
elk niveau ook dingen die eerder<br />
afbreuk doen dan dat ze bijdragen<br />
aan een gezond en gelukkig leven.<br />
Zo moeilijk is het kennelijk om alles<br />
recht te doen en gezond te leven.<br />
Ons ‘systemisch leven’ is er één waar<br />
we steeds meer kijk op krijgen. Het<br />
inzicht in wat de wetten van plek,<br />
ordening en balans betekenen neemt<br />
toe, evenals ervaring in het werken<br />
ermee in opstellingen en anderszins,<br />
zowel in familie verband, in een organisatie<br />
als bij maatschappelijke<br />
en cultuur vraagstukken. Maar vergeleken<br />
met de andere ‘levens’ die<br />
we leiden staan we volgens mij hier<br />
nog maar aan het begin van kennis<br />
en toepassing ervan. De inzichten<br />
zijn nog zo pril.<br />
Liefde maakt blind<br />
Uit liefde en trouw aan een systeem<br />
kunnen mensen dingen doen die in<br />
het hier en nu destructief, maar in<br />
de wereld waar ze hun oorsprong<br />
vinden van groot nut zijn doordat<br />
ze recht doen aan de (geschonden)<br />
wetten van het systeem als geheel.<br />
Het is alsof we in twee werelden<br />
leven, waarbij het ene –het systemische-<br />
de overhand heeft over het<br />
andere. Wat wortelen we diep in de<br />
systemen waartoe we behoren!<br />
Ik vind het boeiend om steeds<br />
opnieuw stil te staan bij de vraag:<br />
wat ik nu zie, waarvan zou dat een<br />
uiting kunnen zijn? Zouden er verschijnselen<br />
zijn die níet naar iets<br />
anders verwijzen? Wat in Theory<br />
U bepleit wordt is voortdurend het<br />
ultieme loslaten en niet weten: met<br />
open hart, geest en wil aanwezig<br />
zijn. Om vervolgens onbevangen<br />
binnen te laten komen wat komen<br />
wil. Daar raakt het voor mij aan het<br />
systemisch werk met opstellingen<br />
waarbij het ook de kunst is om te<br />
laten zijn wat is, dat te erkennen en<br />
zijn plek te laten innemen.<br />
Soms voel ik me in dit alles als een<br />
kat in een vreemd pakhuis. Wat me<br />
steun geeft is het feit dat als de kat<br />
heel stil zit en haar pupillen in het<br />
duister op maximale grootte staan<br />
ze steeds meer en scherper gaat<br />
zien. In het aanvankelijk vreemde<br />
pakhuis voel ik me dan steeds meer<br />
thuis.<br />
- 18-
Hidden solution<br />
Opstellingen met veroordeelden en slachtoffers<br />
door Dan Booth Cohen<br />
Een mooie naam heeft Dan Booth<br />
Cohen gekozen voor zijn website:<br />
hidden solution. Net als wij stelt hij<br />
zich als opsteller open voor wat uit<br />
het tot dan toe verborgene tevoorschijn<br />
wil komen.<br />
Bij hem heeft ‘hidden’ nog een extra<br />
dimensie omdat hij werkt met zeer<br />
lang gestraften in de gevangenis.<br />
Dat is de plek waar de samenleving<br />
mensen opsluit (= buitensluit) waar<br />
ze ‘niets beters mee weet te doen’:<br />
hidden.<br />
Op een zaterdag in november vorig<br />
jaar werkte Dan een dag in de Zeven<br />
Linden, met een 35 geïnteresseerde<br />
aanwezigen. Om te beginnen bracht<br />
hij de hartelijke groeten mee van<br />
een groep misdadigers uit de gevangenis.<br />
Ze wensen ons een vruchtbare<br />
en plezierige dag toe. Hij is een<br />
opsteller die de tijd neemt. Waarom<br />
ook niet, als je cliënten toch 40 jaar<br />
beschikbaar zijn? Hij is zorgvuldig<br />
en respectvol. Hij heeft een bijzondere<br />
expertise opgebouwd in het<br />
werken met moordenaars en verkrachters<br />
in Massachusetts in de VS.<br />
Veel van zijn werk speelt zich af<br />
rond goed en kwaad, schuldig en<br />
onschuldig. Met één en dezelfde<br />
handeling kan iemand schuldig<br />
zijn ten opzichte van de één en onschuldig<br />
ten opzichte van de ander.<br />
Misdadigers noemde hij schuldig<br />
aan de bevolking. Maar ieder van<br />
hen heeft ook een relatie met iets<br />
of iemand waarin hij onschuldig<br />
is, waaraan hij trouw blijft. Als je<br />
daaraan toevoegt dat in de familie<br />
van werkelijk elke lezer van deze<br />
Nieuwsbrief moordenaars, verkrachters<br />
en dieven voorkomen,<br />
helpt dat wellicht om uit het morele<br />
oordeel te blijven. En op een geheel<br />
ander niveau dan alleen strafrecht<br />
aan healing te werken.<br />
Dan gaf een demonstratie. Een<br />
persoon staat in het midden, op<br />
gelijke afstand van de representant<br />
van het goede en die van het<br />
kwade. Op het moment dat deze<br />
persoon een misdaad begaat voegt<br />
hij zich bij het kwaad en neemt<br />
daarmee afstand van het goede. Op<br />
het niveau van systeemdynamiek<br />
geeft Dan aan dat diezelfde daad er<br />
ook één is van onschuld, waarbij hij<br />
ontdekt heeft dat het vaak gaat om<br />
trouw aan een buitengesloten lid in<br />
het familiesysteem van de dader.<br />
In opstellingen ziet hij vaak dat<br />
het slachtoffer, staand tegenover<br />
de dader, kijkt naar iets achter de<br />
dader. Als dat in beeld gebracht<br />
en naast het slachtoffer opgesteld<br />
wordt, trekt dat onontkoombaar<br />
de aandacht van de dader: trouw<br />
zijn aan díe persoon, daarom ging<br />
het hem onbewust in zijn daad van<br />
slechtheid; niet om het slachtoffer.<br />
Dat kan de dader tegen het slachtoffer<br />
zeggen. Bovendien kan hij<br />
daar zeer doorleefd aan toevoegen<br />
dat hem dat oprecht spijt voor het<br />
slachtoffer. En dat hij de volle ver-<br />
antwoordelijkheid neemt voor de<br />
onomkeerbaarheid van zijn daad,<br />
met alle pijn en consequenties die<br />
daarbij horen.<br />
Op systemisch niveau eert de dader<br />
zo het slachtoffer. De verstrikking<br />
met het eigen familielid kan<br />
opgelost worden. Dader en slachtoffer<br />
worden vrijer ten opzichte van<br />
elkaar. De dader kan zich daarmee<br />
verwijderen van zijn plaats dichtbij<br />
het slechte, meer naar het midden<br />
tussen kwaad en goed. Zijn nabijheid<br />
tot het laatste neemt toe. Een nieuw<br />
evenwicht kan gaan groeien.<br />
Op zijn terugreis naar de VS neemt<br />
Dan onze beste wensen mee voor<br />
‘zijn’ inmates.<br />
In dat begrip zit trouwens ook een<br />
bijzondere spanning: wie je eerst<br />
buitengesloten hebt, noem je vervolgens<br />
inmate.<br />
Meer lezen?<br />
www.hiddensolution.com<br />
Anton de Kroon<br />
In tense moments, remember to take an inner step back<br />
and breathe. To open up the “space of possibility” that<br />
can exist between us. I now think of that space in a real<br />
physical way – as a felt and living sense of “engaged<br />
detachment”.<br />
Jane Peterson, USA.<br />
- 19-
Maatschappelijke<br />
Veldopstellingen<br />
Thuiszorg<br />
We gingen er altijd vanuit dat het<br />
voor een organisatieopstelling wenselijk<br />
is dat er een vraaginbrenger is<br />
die een concrete vraag heeft over<br />
een organisatie waar je deel van<br />
uitmaakt of waar je als adviseur aan<br />
verbonden bent.<br />
Tijdens een workshop stelde Tamara<br />
de Kroon, adviseur in onder andere<br />
zorgorganisaties, voor om met<br />
behulp van een opstelling te onderzoeken<br />
hoe een aantal principes<br />
in de zorg zich ten opzichte van<br />
elkaar verhouden, in dit geval: ‘de<br />
oude waarden uit de charitatieve<br />
zorg’, ‘nieuwe waarden’, ‘schaarste<br />
aan middelen’ en ‘zelfbeschikkingsrecht’.<br />
Verder werden er onder<br />
andere opgesteld: de zorgvrager<br />
en het management van een zorgaanbieder.<br />
Deze opstelling leidde<br />
meteen tot een eye-opener: voor de<br />
zorgvrager was ‘schaarste aan geld’<br />
geen enkel probleem om onder ogen<br />
te zien en hij voelde zich betutteld<br />
als alleen het management van de<br />
zorgaanbieder zich over ‘schaarste’<br />
zou ontfermen.<br />
Inzichten uit een opstelling zonder<br />
concrete casus, dat beeld liet ons<br />
niet los……<br />
Een paar maanden later deden we<br />
de eerste zogenaamde Maatschappelijke<br />
Veld Opstelling. Vertegenwoordigers<br />
van verschillende partijen<br />
en organisaties in de thuiszorg<br />
bijeen: een familielid van een klant,<br />
twee zorgverleners, management<br />
en directie van een zorginstelling,<br />
enkele adviseurs in de thuiszorg.<br />
Een paar andere vertegenwoordigers<br />
van onder andere de gemeente<br />
(uitvoering van de Wet Maatschappelijke<br />
Ondersteuning) en het zorgkantoor<br />
(verantwoordelijk voor de<br />
toewijzing van middelen) hadden<br />
veel belangstelling maar konden<br />
niet komen.<br />
Bij de eerste opstelling wilde een<br />
familielid van een klant graag zien<br />
hoe al die organisaties in <strong>Nederland</strong><br />
waar je mee te maken krijgt als je<br />
thuiszorg wilt of hebt, zich tot elkaar<br />
verhouden. Samen met de andere<br />
deelnemers kwamen we tot representanten<br />
voor: Klant, familie van<br />
de klant, een grote thuiszorg organisatie,<br />
een kleine thuiszorgorganisatie,<br />
het zorgkantoor, de gemeente,<br />
het C.I.Z (verantwoordelijk voor de<br />
indicatiestelling), het CAK (regelt<br />
inning eigen bijdrage van de klant),<br />
een verzorgende en de staatssecretaris.<br />
Toen die allen waren opgesteld en<br />
verteld hadden hoe ze zich voelden<br />
in deze constellatie gebeurde er iets<br />
bijzonders: de deelnemers van de<br />
aanwezige organisaties die om de<br />
opstelling heen zaten keken elkaar<br />
aan: ‘Zo zit het’, ‘Zo is het dus in<br />
<strong>Nederland</strong>’, ‘zo zitten we met elkaar<br />
in één groot geheel’. Het inzicht dat<br />
het zoveel groter was ontlokte de<br />
reactie : ‘Hier staan we dus samen<br />
voor!’ Dit is niet alleen ons probleem.’<br />
Fascinerend was de betekenis voor<br />
het grotere systeem van ‘dat wat nog<br />
ontbrak’ (ethiek, principes, waarden,<br />
betekenisgeving?) In deze opstelling<br />
werd duidelijk zichtbaar dat<br />
een verandering in het hele stelsel<br />
eigenlijk bij de staatssecretaris zou<br />
moeten beginnen……..<br />
Na een pauze, want er was best veel<br />
met elkaar te bepraten, deden we<br />
een tweede opstelling. Die begon<br />
met drie elementen: een zorgklant,<br />
een zorgverlener en het management<br />
van een zorgaanbieder.<br />
Ze vormden een prachtige, krachtige<br />
driehoek. De afstanden en verhoudingen<br />
tussen alle drie de posities<br />
bleken heel precies te komen. Zodra<br />
de verzorger iets te dicht naar de<br />
klant ging, voelde de klant zich als<br />
kind behandeld of werd de relatie<br />
te intiem voor een professioneel<br />
contract.<br />
Behalve het vinden van de juiste<br />
afstand tussen de zorgklant en de<br />
verzorger speelde hier ook de balans<br />
in geven en nemen. ‘Het alleen maar<br />
aannemen van zorg voelt niet goed’.<br />
Een verrassend nieuwe manier van<br />
kijken naar zorgvragers, waar maak<br />
je ze groter of kleiner mee… Het<br />
later ingebrachte element voor geld<br />
voegde aan dit beeld niet veel toe,<br />
de beste plek vond het geld bij de organisatie<br />
aan de zijde van de klant.<br />
Een constellatie met enorm veel<br />
levendigheid, waardigheid en potentieel!<br />
De deelnemers erom heen<br />
werden enthousiast: ‘Dit is waar het<br />
om gaat’. ‘Hier zien we een basis<br />
patroon met verhoudingen waarop<br />
we onze organisatie zouden kunnen<br />
opbouwen’…………<br />
Aan verdere opstellingen zijn we<br />
niet toegekomen. Dit was voor een<br />
avond genoeg…<br />
En deze manier van werken lijkt<br />
vruchtbaar. Veldopstellingen.<br />
Meerdere vertegenwoordigers van<br />
partijen en organisaties rond een<br />
maatschappelijk thema bijeen.<br />
Onderzoeken naar hoe het zit op<br />
dit moment. En verkenningen<br />
naar mogelijke kansrijke nieuwe<br />
patronen.<br />
Er zijn al ideeën gekomen voor<br />
veldopstellingen in de verslavingszorg<br />
en in de jeugdzorg. Als er nog<br />
meer concrete ideeën komen om het<br />
komende jaar samen met belangengroepen<br />
te onderzoeken, dan ondersteunt<br />
het <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> dat<br />
graag.<br />
Jan Jacob Stam<br />
- 20-
Mini-opstelling: Mijn collega, het project en ik<br />
Samen met een collega werk je aan iets: een taak, een project, een feest……<br />
Er is een eenvoudige mini-opstelling om in korte tijd veel informatie te vergaren over het mini-systeem dat jij, je<br />
collega en het project vormen.<br />
Nodig: jezelf en twee representanten, één voor je collega en de ander voor het project of doel of taak. Ga eerst<br />
staan in de vorm zoals getekend: jij en je collega naast elkaar en het project zo’n anderhalve meter voor jullie met<br />
het gezicht naar jullie toe.<br />
Alle drie representanten vertellen hoe het gaat, wat ze waarnemen en hoe in deze constellatie de relaties met de<br />
andere elementen zijn. Kijk en voel ook even wat de conditie van het héle systeem collega-project-ik nu is.<br />
Verander dan zoals op tekening 2: jij en je collega draaien een beetje naar elkaar toe. Oogst wat er verandert. Draai<br />
daarna nog iets verder naar elkaar toe, zoals op tekening 3.<br />
Wissel van plek met je collega, hoe is dit anders (4).<br />
Vanaf nu heb je vast tal van ideeën over variaties in posities die je wilt voelen, uitproberen. Niet om ‘dé beste<br />
oplossing’ te willen vinden, maar wel om te ervaren hoeveel verschillende rollen en mogelijkheden er zijn en hoe<br />
die steeds een andere uitwerking hebben op dit minisysteem. Misschien ontstaat zo wel meer ‘oplossingsruimte’<br />
of bewegingsmogelijkheden.<br />
ik<br />
collega<br />
ik<br />
collega<br />
ik<br />
collega<br />
collega<br />
ik<br />
project<br />
project<br />
project<br />
project<br />
1 2 3 4<br />
Doorbraak in Brazilië<br />
Organisatie opstellingen omarmd als instrument in een van de grootste banken van Brazilië<br />
Het is even wennen: in Brazilië is<br />
de beleefde aanspreekvorm met<br />
de voornaam: Naira, de assistente<br />
van de president(e) van de bank,<br />
heeft alles georganiseerd. Zij volgt<br />
trouwens met zes collega’s een<br />
opleiding voor organisatie opstellingen<br />
en systemisch werk in Sao<br />
Paulo. Ze is enthousiast én geraakt<br />
door wat opstellingen kunnen doen<br />
en brengt dat nu in haar bank.<br />
Er zijn problemen gerezen in de<br />
afdeling die de strategie bepaalt.<br />
Deze afdeling ressorteert meteen<br />
onder Fernanda, de president van<br />
de bank. De afgelopen maanden is<br />
opeens het commitment en de inspiratie<br />
binnen deze 100 vrouw en<br />
man grote afdeling gedaald. Durval,<br />
de directeur strategie, zit er mee in<br />
zijn maag. Hoewel hij opstellingen<br />
nog niet kent besluit hij om op voorspraak<br />
van Naira, twee dagen met<br />
zijn team te willen werken aan het<br />
blootleggen van de onderliggende<br />
dynamieken en zoeken naar oplossingsrichtingen.<br />
In een voorbespreking in Sao<br />
Paulo worstelen we met de vraag<br />
wat een goede setting kan zijn.<br />
Durval, voorheen voorman van de<br />
vakbonden, wil graag bottom-up<br />
werken: hij stelt zich voor dat we<br />
met alle 100 medewerkers, dat zijn<br />
vier hiërarchische lagen, tegelijkertijd<br />
werken. Voor mij is dat niet<br />
alleen te ingewikkeld, maar ik ben<br />
vooral huiverig voor het mogelijke<br />
effect wanneer dynamieken en<br />
problemen, die in de top spelen, in<br />
beeld komen voor overige medewerkers.<br />
Uiteindelijk besluiten we één dag<br />
met Durval en zijn vier mededirecteuren<br />
te werken en de dag erna<br />
met dit drectieteam,uitgebreid met<br />
- 21-<br />
de 30 afdelingshoofden, verdeeld<br />
over vier strategische directies.<br />
Twee dagen later vliegen we naar<br />
Brasilia, de hoofdstad van Brazilie,<br />
vijftig jaar geleden in het centrum<br />
van het land in the middle of<br />
nowhere gebouwd onder architectuur<br />
van Oscar Niemeyer. Een<br />
stad met enorm veel groen, en elke<br />
vierkante woonwijk heeft zijn eigen<br />
voorzieningen. Alle hotels staan bij<br />
elkaar in één wijk in het centrum.<br />
Het gebouw van de ‘Eerste Kamer’<br />
heeft de vorm van een grote witte<br />
halve bol en geeft daarmee de beslotenheid<br />
aan, het gebouw van het<br />
Parlement is ook een witte halve<br />
bol, maar dan als een schaal open<br />
naar boven. Dit symboliseert de<br />
openbaarheid. De enorme kathedraal<br />
heeft vier ingangen naar alle<br />
windrichtingen en is niet gekoppeld<br />
aan één bepaalde godsdienst, open
voor allen. Brasilia is een totaal<br />
andere wereld dan de als een jungle<br />
groeiende steden zoals Sao Paulo.<br />
De aanpak blijkt goed te werken. De<br />
eerste dag met Durval en zijn vier<br />
directeuren doen we meerdere opstellingen<br />
die gaan over de strategie<br />
als geheel en de relaties met de<br />
verschillende onderdelen van de<br />
bank en de politiek. Deze bank is<br />
eigendom van de regering en één<br />
van de problemen is dat na de presidentsverkiezingen<br />
over twee jaar<br />
het hele management en mogelijk<br />
het beleid over de kop zal gaan. Er is<br />
dus haast om nog veel voor mekaar<br />
te krijgen in deze korte periode. In<br />
de lunchpauze meldt Durval dat hij<br />
graag nog een persoonlijk opstelling<br />
voor zichzelf wil doen, zonder<br />
zijn directeuren erbij. Alles kan in<br />
Brazilië, dus dit ook. Overigens hing<br />
er een verzoek in de lucht om ‘s<br />
avonds ook nog met Fernanda, de<br />
presidente, een opstelling te doen,<br />
maar uiteindelijk kwam het haar, tot<br />
mijn opluchting, moet ik bekennen,<br />
niet goed uit.<br />
De tweede dag stroomt de zaal vol<br />
met 35 managers. Fernanda komt<br />
om te vertellen hoe belangrijk ze<br />
vindt wat we doen, dat ze opstellingen<br />
ook kent en er goede ervaringen<br />
mee heeft, dat ze zo meteen<br />
door moet naar Lula, de Braziliaanse<br />
president om over de kredietcrisis<br />
te praten, en en passant meldt ze dat<br />
het belangrijk is om toch echt de 42<br />
miljoen klanten in beeld te houden.<br />
Dat komt terug in een van de opstellingen<br />
van die dag. Deze bank<br />
richt zich ook op het arme deel van<br />
de bevolking, heeft kantoren in de<br />
meest afgelegen dorpen, verleent<br />
microkredieten en wil een life-line<br />
zijn voor de allerarmsten. De representant<br />
van de 42 miljoen klanten is<br />
heel duidelijk: wat ze van de bank<br />
nodig heeft en wil is datgene, dat<br />
haar waardigheid vergroot. Voor<br />
velen aanwezigen een eye-opener.<br />
Elk van de vier directies wil die dag<br />
een opstelling doen. Steeds is een<br />
heel team, de directeur en vijf of<br />
zes afdelingshoofden, samen cliënt<br />
voor een opstelling. Steevast willen<br />
ze een representant voor het doel<br />
van de bank, een representant voor<br />
het doel van hun directie en ook<br />
representanten voor ieder van de<br />
teamleden en dan nog representanten<br />
die nodig zijn voor hun specifieke<br />
vraag of probleem. Ik bewonder<br />
hun moed om ten overstaan van<br />
hun collega’s uit de andere directies<br />
zichzelf in beeld te durven brengen<br />
en de consequenties daarvan te<br />
nemen. Er vloeien ook tranen bij<br />
vele aanwezigen in de zaal, wanneer<br />
een vroeger dierbaar doel, dat nu<br />
verloren is gegaan, in beeld komt.<br />
Het lijkt erop dat het verdwijnen<br />
van dat doel veel te maken heeft<br />
met het gedaalde commitment.<br />
Ook nu weer willen twee directeuren<br />
tussen de middag een opstelling<br />
doen over hun onderlinge relatie.<br />
Het kan en ze gaan ervoor.<br />
Na twee dagen hard werken, voor<br />
iedereen, racen we naar het vliegveld<br />
om ‘de bus’ naar Sao Paulo te halen.<br />
Wat me vooral bijgebleven is, is<br />
hoe vanzelfsprekend deze mensen<br />
omgaan met opstellingen.<br />
Een paar dagen eerder kwam onverwacht<br />
de vice-president van de<br />
Kamer van Industrie, met 85000<br />
(!) industriële ondernemingen als<br />
leden, aanschuiven bij een dag opstellingen.<br />
Hij begon ogenblikkelijk<br />
mensen te bellen om hen aan te<br />
moedigen ook te komen, omdat hij<br />
op iets erg bruikbaars was gestuit.<br />
Voor de Brazilianen een enorme<br />
opsteker: een grote bank en een<br />
enorme koepelorganisatie die opstellingen<br />
omarmen als een zeer<br />
bruikbare en tegelijkertijd heel<br />
gewone methode.<br />
Jan Jacob Stam<br />
Kathedraal Brasilia<br />
- 22-
Paardencoaching<br />
Jij coacht niet het paard maar het paard coacht jou.<br />
‘Een paard kent geen ‘ik’, alleen ‘wij’, de kudde als geheel’. ‘Voor een paard<br />
maakt het niet zoveel uit wáár zijn of haar plaats in de ordening is, áls er<br />
maar ordening is’. ‘Een paard reageert er onmiddellijk op wanneer je als<br />
mens innerlijk niet congruent bent’. Met deze eenvoudig zinnen legt Ruud<br />
Knaapen uit wat de basisprincipes van paardencoaching zijn.<br />
En verder: ‘Een paard verhoudt zich ten opzichte van de man of vrouw in de<br />
bak van de manege als een systemische spiegel en zelfs zo dat het paard een<br />
familielid kan representeren’.<br />
Paardencoaching sluit enorm aan bij systemisch werk. Het meemaken van<br />
paardencoaching is vaak intens en ontroerend. Het paard is volstrekt zonder<br />
oordeel. Dat helpt bij het openen van de ziel voor dat, wat is.<br />
Bovendien draagt een dag paardencoaching enorm bij tot een diep begrip<br />
van wat systemisch werk in essentie is.<br />
Om die reden bieden Ruud Knaapen en het <strong>Hellinger</strong>instituut in <strong>2009</strong> twee maal een dag de mogelijkheid om paardencoaching<br />
te ervaren. Deze dag is bedoeld voor mensen die bij het <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> een opleiding volgen of<br />
voltooid hebben.<br />
Meer info over paardencoaching: www.wind.nu<br />
Begeleiding: Ruud Knaapen en collega’s, Bibi Schreuder<br />
Data: 8 mei en 1 oktober <strong>2009</strong><br />
Plaats: Bennekom<br />
Prijs: € 110,-<br />
Opgave via de website van het <strong>Hellinger</strong>instituut<br />
Reactie van deelnemer:<br />
Ik ben zeer onder de indruk. Geweldig opstellingenwerk wat je zo kunt doen, op zo’n stille manier.<br />
Geweldig voor in de opleiding.<br />
Ik raakte in verwarring door het zien van wat een paard weet. Zodra je samen met het paard in een ruimte bent,<br />
wordt je onderdeel van zijn kudde.<br />
Het paard reageert vanuit een collectief kuddebewustzijn. Hier kon ik het zien. Dit deed iets met mijn bewustzijn,<br />
er was een enorme verschuiving in<br />
mezelf.<br />
Hier ben ik verward door geraakt.<br />
Wat helemaal prima is.<br />
Het is nog niet uitgekristalliseerd.<br />
Het liefst zou ik nu enkele weken<br />
meelopen met het paard en de opstellingen.<br />
Om er meer van te ervaren. Er zelf<br />
iets mee doen, dat niet.<br />
Een prachtige aanvulling op het opstellingenwerk<br />
- 23-
International<br />
Organization<br />
Constellation<br />
Training Intensive<br />
Guernavaca, Mexico, oktober 2008.<br />
In een haciënda van Hernan Cortes,<br />
de Spaanse conquistador vindt de<br />
derde IOCTI plaats. Tachtig deelnemers<br />
uit vele landen. Verschillen<br />
in culturen, menging van culturen.<br />
Maya ritmes in dit huis van een veroveraar.<br />
Daderschap en slachtofferschap<br />
vloeien in elkaar over.<br />
Een intense week van leren over<br />
systemisch werk in organisaties.<br />
Knooppunt van uitwisseling en<br />
‘state of the art’. Organisatieopstellingen<br />
gedijen goed in Latijns<br />
America. Vele landen zijn in groei<br />
aanwezig. De Australier David<br />
Matthes verhaalt over zijn organisatieopstellingen<br />
in China. Vaak<br />
hoort hij na een opstelling: ‘Thank<br />
you very much, and can you fix my<br />
other problem too?’<br />
Naast een trainersteam van ervaren<br />
rotten is er veel ruimte voor inbreng<br />
van opstellers die wat nieuwer zijn<br />
in het veld. Dat inspireert en verrijkt.<br />
Bijna elke avond wordt het feest.<br />
Het concept van de IOCTI is een<br />
korte, intense, internationale training<br />
in systemisch werk in organisaties.<br />
Een week lang verdelen overdag<br />
de ongeveer 100 deelnemers zich<br />
in kleinere leergroepen, naar voorkennis<br />
of interesse. Die leergroepen<br />
ontmoeten iedere dag een andere<br />
trainer, met een eigen invalhoek en<br />
thema. Het programma voor elke<br />
leergroep kent een logische opbouw<br />
gedurende de week. Aan het eind<br />
heeft ieder deelnemer op zijn of<br />
haar niveau enorm veel bijgeleerd<br />
over systemisch werk in organisaties.<br />
Naast de leergroepen zijn er iedere<br />
dag ook plenums en workshops rond<br />
een organisatie thema. Zo ontstaat<br />
er een intense uitwisseling en wordt<br />
ook het tweede doel van de IOCTI<br />
bereikt: een internationaal uitwisselingsplatform<br />
van mensen die in<br />
verschillende landen hard werken<br />
aan de ontwikkeling van organisatie<br />
opstellingen.<br />
De eerste twee IOCTI’s vonden in<br />
<strong>Nederland</strong> plaats in 2004 en 2006.<br />
In 2008 is het stokje overgenomen<br />
door Katia del Rivero Vargas en<br />
vele helpers uit Mexico. Katia is een<br />
ervaren consultant die systemisch<br />
werk integreert in haar werk in<br />
bedrijven in Mexico. Daarnaast is<br />
ze een begaafd organisator. Op een<br />
prachtige plek, in een haciënda op<br />
twee uur rijden van Mexico City,<br />
vindt de derde IOCTI plaats.<br />
Het bruist vanaf het eerste moment.<br />
Veel deelnemers zijn opgelucht dat<br />
ze er überhaupt zijn. Ondanks de financiële<br />
crisis die hier hard toeslaat<br />
(If the USA has a headache, Mexico<br />
get’s ill) en de problemen die Colombianen<br />
hebben met visa, komen<br />
ze allemaal. Alleen dat al ontroert.<br />
Er is veel te leren over nieuwe<br />
vormen van opstellen; over het<br />
gebruik van dialogische processen<br />
na een opstelling in en met een<br />
team; over familiebedrijven vanuit<br />
systeemtheoretisch perspectief;<br />
over de onbewuste bewegingen<br />
- 24-<br />
rond ‘geld’; over management-opstellingen.<br />
Er ontstaan contacten en vriendschappen<br />
voor lange tijd.<br />
Katia heeft, ondanks de gebruikelijke<br />
en soms verrassende locale<br />
probleempjes als fakkeldraagster en<br />
organisator haar sporen verdiend.<br />
Volgens de traditie zal zij ook de<br />
volgende IOCTI organiseren waarna<br />
de fakkel zal worden overgedragen<br />
naar een volgend land.<br />
De volgende IOCTI is van 25 tot 30<br />
oktober 2010, in Mexico
Ouders op<br />
school krijgen<br />
Het is een veel gehoorde klacht<br />
onder onderwijzers van het vmbo:<br />
Ouders komen vrijwel niet naar<br />
ouderavonden toe. Leerlingen<br />
krijgen briefjes mee naar huis maar<br />
raken ze kwijt, vergeten ingevulde<br />
briefjes mee te nemen, of ouders<br />
nemen helemaal niet de moeite om<br />
te komen. Hierdoor gaat een belangrijk<br />
moment in het onderwijs<br />
verloren: Het moment dat ouders en<br />
de mentor elkaar in de ogen kijken.<br />
In het verleden kostte het me veel<br />
moeite om alle ouders naar school<br />
te krijgen voor bijvoorbeeld een<br />
mentoravond. Eerst de uitnodigingen<br />
meegeven aan de leerlingen,<br />
paar dagen wachten, bellen naar<br />
alle ouders waar je nog niks van<br />
gehoord hebt en ze nog eens persoonlijk<br />
uitnodigen. Zo had ik heel<br />
wat avonden voorwerk verricht om<br />
tot een geslaagde ouderavond te<br />
kunnen komen, waar ik al blij was<br />
als de helft van de ouders kwamen.<br />
Anderen die niet zulke investeringen<br />
willen of kunnen leveren<br />
kunnen rekenen op niet meer dan<br />
een handjevol ouders.<br />
Na de Training Systemisch<br />
Onderwijs die ik volgde aan het<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> besloot ik<br />
tot een interessant experiment over<br />
te gaan met mijn mentorklas, een<br />
derdeklas vmbo. Na de uitnodigingen<br />
gegeven te hebben, vertelde ik<br />
het niet eerlijk te vinden dat ik nu<br />
hun ouders kreeg te zien terwijl<br />
ze mijn ouders nog niet gezien<br />
hadden, en ik liet hen een foto van<br />
mijn ouders zien. Ik vertelde wat ze<br />
belangrijk vinden in het leven. Mijn<br />
vader werkte in een TBS-inrichting<br />
en mijn moeder was lang huisvrouw<br />
geweest voordat ze activiteitenbegeleidster<br />
werd. Maar vanaf het begin<br />
van de relatie was hun grote droom<br />
om samen een huis voor geestelijk<br />
gehandicapten te openen. De<br />
klas was dan ook verbaasd om te<br />
horen dat ze beiden hun baan op<br />
hadden gezegd om een Thomashuis<br />
te openen: Een huis waar in kleinschalige<br />
setting autisten wonen en<br />
verzorgd worden.<br />
Ook vertelde ik ze over waarden<br />
waarmee ik ben opgevoed. Dat ze<br />
het allerbelangrijkste vinden dat<br />
ik voor mezelf beslissingen kan<br />
maken zonder beïnvloed te worden<br />
door buitenaf. Dat het voor mij als<br />
kind onmogelijk was om daar van af<br />
te wijken. Aan de ene kant heeft dit<br />
veel gebracht, want het geeft me het<br />
vermogen om creatief en innovatief<br />
te kunnen zijn waar anderen dat niet<br />
kunnen, maar het heeft er ook voor<br />
gezorgd dat ik me onvoldoende kon<br />
aan passen aan de normen van bijvoorbeeld<br />
de klas en dat ik daarom<br />
vroeger wel eens gepest werd. Dit<br />
alles hoorden ze geïnteresseerd aan.<br />
De dagen daarna stroomden de<br />
briefjes van ouders binnen. Zelfs<br />
notoire briefjesvergeters leverden<br />
vol enthousiasme het briefje in. Van<br />
de achttien leerlingen waren er vervolgens<br />
zestien waarvan de ouders<br />
kwamen. Een ongekend resultaat!<br />
Het opvallende was het enthousiasme<br />
waarmee leerlingen de briefjes<br />
aan me teruggaven. Alsof door op<br />
een open manier te praten over<br />
mijn achtergrond en wat ik naar<br />
school breng voor hen de weg had<br />
geopend om ook hun achtergrond<br />
naar school te brengen.<br />
-René Kneyber<br />
Mini-opstelling: De plek tegenover het kind is die van de ouders.<br />
Stel een representant op voor een leerling (of cliënt, medewerker,<br />
collega) en ga er zelf tegenover staan. Kijk elkaar aan. Doe dan een<br />
stapje naar links, als of je plaats maakt voor zijn/haar ouders tegenover<br />
hem of haar.<br />
Je staat nu ook in dienst van zijn/haar ouders..<br />
Neem waar wat het effect is voor jou en voor de leerling.<br />
Dit stapje naar links kan je in iedere situatie, innerlijk doen.<br />
- 25-
Mini conferentie:<br />
Systemische<br />
werkvormen<br />
in organisaties<br />
Ingrediënten: Twee mooie nazomerdagen, vijftig collega’s die zich<br />
bewegen in het veld van opstellingen en organisatieontwikkeling, 24<br />
workshops in twee zalen en een yurt, barbecue en terugspeeltheater. Dit<br />
was het recept voor een conferentie in de vorm en sfeer van co-creatie uit<br />
Theory-U en met als inhoud: systemische werkvormen in organisaties<br />
Twee bijzondere dagen afgelopen<br />
september bij de miniconferentie<br />
op het <strong>Hellinger</strong>instituut. De sfeer<br />
van co-creatie was in alles aanwezig,<br />
waardoor er mooie nieuwe mogelijkheden<br />
in systemisch werken<br />
konden ontstaan. Mogelijkheden en<br />
verbindingen die daarvoor nog niet<br />
bestonden. We genieten er nu nóg<br />
van na.<br />
Het ontstaan van deze bijzondere<br />
dagen:<br />
Jan Jacob hoorde van oud-deelnemers<br />
van de opleiding voor organisatie-opstellingen<br />
regelmatig prachtige<br />
verhalen hoe zij het systemische<br />
werk op een creatieve manier verder<br />
aan het exploreren waren. Creatieve<br />
systemische interventies zonder een<br />
opstelling te doen. Verrassende of<br />
ontroerende verhalen. Op een dag<br />
stelde hij zich voor wat voor een<br />
vliegwiel in de ontwikkeling van<br />
het systemische werk er op gang<br />
gebracht zou kunnen worden, als al<br />
deze nieuwe interventies, methoden,<br />
ideeën en verhalen met elkaar<br />
gedeeld zouden kunnen worden.<br />
Gedeeld op een manier dat elk idee<br />
en verhaal aan waarde zou kunnen<br />
winnen. En er mogelijk nog nieuwe<br />
ideeën en verhalen zouden kunnen<br />
ontstaan.<br />
Gegrepen door de U-theorie van<br />
Otto Scharmer, hoopte hij op een<br />
mogelijkheid gestuit te zijn om een<br />
vorm van uitwisselen te faciliteren<br />
die in plaats van ‘downloading’ gaat<br />
in de richting van ‘co-creatie’ (zie<br />
kader)<br />
Downloading is een manier van<br />
luisteren waarbij ik alleen datgene<br />
toelaat dat mijn wereldbeeld<br />
versterkt en het andere uitfilter. Je<br />
kunt je die congressen wel voorstellen:<br />
Shoppen wat bij je past. En<br />
kritisch op wat niet bij je past.<br />
Open Mind is een manier van<br />
luisteren waarbij het in orde is dat<br />
je wereldbeeld veranderd. Hoe komt<br />
het toch dat opeens die film van Al<br />
Gore in een bedding is gevallen van<br />
Open Mind, terwijl daarvoor Global<br />
Warming meer in een sfeer van<br />
Downloading werd ontvangen?<br />
Listening<br />
Seeing<br />
Sensing<br />
- 26-<br />
Downloading<br />
Open mind<br />
Open heart<br />
Open will<br />
Connecting to source<br />
Bij Open Heart luister je vanuit de<br />
ander. Je verplaatst je in de ander,<br />
zonder je eigenheid te verliezen.<br />
De grens tussen ik en jij vervaagt.<br />
Het is de relatie die creeert, nieuwe<br />
inzichten brengt<br />
Bij Open Will (Open Soul, zouden<br />
we ook kunnen zeggen) luister je<br />
vanuit het veld. Opeens vervloeit de<br />
som van de aanwezige individuen<br />
tot iets dat meer is dan die som.<br />
Ideeën doemen op. Niemand kan<br />
meer aanwijzen wie de eigenaar<br />
van een nieuw idee is. Co-creatie.<br />
Consonans. In het hier en nu in verbinding<br />
met de toekomst zoals die op<br />
ons af komt. Kippevel en opwinding.<br />
Broedplaats van inzichten, inspiratie<br />
en nieuwe beelden. Dit kennen<br />
we ook zo in opstellingen, waar het<br />
veld spreekt. Een conferentie in deze<br />
vorm betekent dat een methode of<br />
een idee niet af hoeft te zijn om gepresenteerd<br />
te worden. Degene die<br />
gepresenteerd heeft, gaat, net als<br />
andere aanwezigen, veel rijker weg<br />
uit een workshop. Stel je voor hoe<br />
feed-back er uit zou zien en zou<br />
voelen en klinken in de vorm van<br />
Open Will……..<br />
Results through practice<br />
Prototyping<br />
Crystallizing<br />
Theory U, Otto Scharmer
Met deze wens als basis zijn we<br />
samen deze twee dagen gaan<br />
vormgeven. En ook dat verliep in<br />
een sfeer van co-creatie. Een opening<br />
van de miniconferentie door de<br />
gastheer waarin iedereen welkom<br />
geheten wordt, met alles wat daarbij<br />
hoort en de uitnodiging om dat alles<br />
in je hart te sluiten. Een oefening<br />
om het verschil te ervaren tussen<br />
concurrentie en co-creatie leverde<br />
bij de deelnemers de juiste mind-set<br />
op van “ Ja, en….”.<br />
Regelmatig gingen we zo op in het<br />
vormgeven van de dagen dat we<br />
gevoel voor tijd en ruimte verloren.<br />
Hierin ontstond het idee om een<br />
mogelijkheid voor een derde groep<br />
te creëren in een Yurt buiten, een<br />
vaas waarin mensen hun stokpaardjes<br />
kwijt konden, en een goed doordachte<br />
opening om mensen direct<br />
Downloading<br />
Wat wil ik beschermen<br />
Aan wat ben ik trouw?<br />
Overleven staat nu voorop<br />
Open Mind:<br />
Hoe zijn we hetzelfde<br />
Hoe zijn we anders<br />
Verschil mag<br />
Dialoog<br />
Luisteren naar de ander<br />
Samen initiëren<br />
in de juiste stemming te brengen.<br />
En ook het idee om de mogelijkheid<br />
om de balans in geven en nemen<br />
op meerdere manieren in orde te<br />
maken door workshops te geven,<br />
mee te denken in het versterken van<br />
ideeën, de catering te verzorgen en<br />
verslagen te maken.<br />
Wat het gebracht heeft:<br />
inspirerende inzichten om met<br />
elkaar te delen<br />
Warme, open contacten met<br />
nieuwe mensen binnen het veld<br />
van professionele<br />
organisatieopstellers.<br />
Geïntrigeerd raken door het<br />
lopen van de Lemniscaat in<br />
opstellingen<br />
inzicht in wat interventies zijn<br />
die helpen in bepaalde fases van<br />
de U<br />
Open Heart:<br />
Empathie<br />
Ervaren<br />
Invoelen<br />
Luisteren met open hart<br />
naar de ander en naar jezelf<br />
Samen voelen<br />
Open Soul:<br />
Verbinding<br />
Bron van inspiratie<br />
Stilte<br />
Samen spelen<br />
Samen creëren<br />
Ook krachtige vragen die ons<br />
verder inzicht kunnen verschaffen<br />
in zowel de U-theorie<br />
als opstellingen. Zoals: Wie is<br />
de proto-typing instantie? En is<br />
dat een andere dan de<br />
cristalizing-instantie? Waardoor<br />
de horizon zich nog verder uitstrekte.<br />
Hoe verschillende management<br />
modellen (Quinn, Graves,<br />
Boszor meny-Nagy,<br />
Kernkwaliteiten...)<br />
een krachtig kader kunnen<br />
scheppen in een opstelling.<br />
Wat je met touwen in<br />
opstellingen kunt.<br />
Hoe de focus kan verschuiven<br />
van een ‘ik-vraag’ naar een ‘wijvraag’.<br />
Nieuwe ideeën voor nieuwe<br />
opstellingen en het lef dit uit<br />
te proberen. Alleen al door te<br />
ervaren wat er allemaal mogelijk<br />
is, weet je ‘als dit mogelijk is,<br />
moet dat en dat ook mogelijk<br />
zijn’<br />
Open genieten<br />
Het verschil weten en ervaren<br />
tussen samenwerken,<br />
concurreren en co-creëren.<br />
Dymphie Kies<br />
Nicole van der Ouw<br />
Jan Jacob Stam<br />
- 27-
Het Noorderlicht<br />
Uitgeverij Het Noorderlicht is in 2002 opgericht door Jan Jacob Stam en Bibi Schreuder. De uitgeverij beoogt een<br />
bijdrage te leveren aan het toegankelijk maken van systemisch werk voor het <strong>Nederland</strong>s taalgebied. Daartoe verzorgt<br />
ze <strong>Nederland</strong>stalige uitgaven van boeken van <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> en anderen. De uitgeverij beoogt, binnen de haar gegeven<br />
mogelijkheden, een zo hoog mogelijke kwaliteit te leveren. Dat betekent dat de vertalingen die ze uitbrengt, zo goed<br />
mogelijk de bedoelingen van de auteurs weergeven. Die boeken worden vertaald en uitgegeven, waarvan de opinie<br />
in het veld is dat ze een hoge kwaliteit hebben.<br />
De uitgeverij is nauw verbonden met het <strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong> <strong>Instituut</strong> <strong>Nederland</strong>.<br />
Leven, zoals het is<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong>, Gunthard Weber, Marianne<br />
Franke-Gricksch, Albrecht Mahr en Jakob<br />
Schneider<br />
978 90-80687-41-7.<br />
Stilte in het midden<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
978-90-80687-42-4.<br />
Kind en familielot<br />
Ingrid Dykstra<br />
978-90-77290-06-4.<br />
Als ik mijn ogen sluit, kan ik je zien<br />
Ursula Franke<br />
978-90-77290-07-1.<br />
De wijsheid is voortdurend onderweg<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
978-90-80687-45-5.<br />
De Helende kracht van de<br />
werkelijkheid<br />
Wilfried Nelles<br />
978-90-77200-90-05.<br />
De maat van het hart<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
978-90-80687-44-8.<br />
Gedachten aan God<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
978-90-77290-10-1.<br />
Jij hoort bij ons!<br />
Marianne Franke-Gricksch<br />
978-90-80687-49-3.<br />
Het Verbindende Veld<br />
Jan Jacob Stam. Organisatieopstellingen in<br />
de praktijk. 978-90-77290-02-6.<br />
Engelstalige versie: Fields of Connection<br />
978-90-77290-08-8.<br />
De kunst van het Helpen<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
978-90-77290-05-7.<br />
Zojuist verschenen!<br />
Zelfs als het me mijn leven kost<br />
Stephan Hausner<br />
978-90-77290-11-8.<br />
Vanaf 20 april verkrijgbaar!<br />
Het Afscheid<br />
<strong>Bert</strong> <strong>Hellinger</strong><br />
www.hetnoorderlicht.com<br />
Deze boeken zijn on-line te bestellen<br />
Middelberterweg 13A - 9723 ET Groningen – <strong>Nederland</strong><br />
telefoon: 00 31 (0)50 5020680 - fax: 00 31 (0)50 5425400<br />
uitgeverij@hetnoorderlicht.com - www.hetnoorderlicht.com<br />
- 28-