INFO 111 - LSOVD

INFO
Tijdschrift
voor Ouders en Verwanten
van Druggebruikers
111
december
2009

INFO 29E JAARGANG NUMMER 111 DECEMBER 2009
Uitgave LSOVD Redactie: Medewerkers:
Verschijnt 4x per jaar Betty Huizinga Rita Hartgers
Redactieadres: (eindredactie) Rogier de Jong
Meerkoethof 40, Postbus 12132
Sonja Meijer
3501 AC Utrecht
Tel. (030) 25 44 300
Verzending:
E-mail: info@lsovd.nl ISSN: 1388-0187 Groep Zeeland
Website: www.lsovd.nl
Inhoud
In deze Info 3
Van het bestuur 4
Landelijke dag LSOVD 2009 7
Diepe sporen: het verhaal van Dien Schipper 8
Hulp online: mailen met hulpvragers 15
Ons gevoel (gedicht) 18
Drugsbaby’s 19
Grootouderdag 2009 23
Kerst 24
Boekbespreking: Schenk – Straatwaarde 26
Lezers schrijven 28
Uw bijdragen voor de INFO ontvangen we graag.
Dat kan schriftelijk of per e-mail.
De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden artikelen te
redigeren en/of in te korten.
Grafische verzorging: ADZ, Postbus 140, 4380 AC Vlissingen.
2

IN DEZE INFO …
vindt u allereerst een bericht van het bestuur over de huidige stand van
zaken voor wat betreft de financiën voor 2010.
In een nieuwe aflevering van ‘Diepe sporen’ het verhaal van een moeder
van een jonggebruikend kind. Daisy Middelburg schreef een artikel over
drugsbaby’s. Zij is tevens met Yvonne Cremers naar de Grootouderdag
geweest, waarvan een kort verslag. Rogier de Jong zorgde voor een dergelijk
verslag van de Landelijke dag. Verder weer een persoonlijk stukje
van Yvonne Cremers en ook is er een lezeres in de pen geklommen
(eigenlijk: achter de pc gaan zitten…). Een gedicht ontbreekt niet en uw
eindredacteur heeft weer een boek gelezen.
Bijdragen worden altijd geplaatst onder verantwoordelijkheid van de
inzender. De LSOVD kan daar dus niet op aangesproken worden.
Het boekje ‘Verslaafd aan de verslaafde’ is inmiddels weer herdrukt
en is te koop bij het bureau van de LSOVD. U kunt het daar bestellen
en krijgt het dan thuisgestuurd met een factuur. De prijs van het
boekje is € 8,50.
3

VAN HET BESTUUR
Subsidiestop per 01 januari 2010 – actievoering door bestuur
In de vorige INFO heeft u een kort bericht kunnen lezen over de voor 1
januari 2009 aangekondigde stopzetting van het subsidie voor de LSOVD.
Onze voorzitter, Marjolijn Hazebroek, heeft toen direct contact met de
politiek gezocht, met name met Ciska Joldersma van het CDA, met Lea
Bouwmeester (PvdA) en ook met andere partijen. Ciska Joldersma heeft
hierop kamervragen gesteld en van minister Klink antwoord ontvangen.
Daaruit bleek dat de minister niet echt op de hoogte is van het werk dat
de LSOVD doet.
In een persoonlijk contact, per e-mail en telefonisch hebben Marjolijn
Hazebroek en andere bestuursleden contact gehad met meer kamerleden
van andere partijen.
Daarnaast is er nog een tweede subsidieverzoek van de LSOVD door
VWS afgewezen. Voor twee projecten hebben we subsidie aangevraagd
bij het Fonds PGO. Deze subsidies zijn afgewezen op titel van onze doelstelling.
In een tweede gesprek met de CDA-kamerleden is ook gesproken over
subsidiëring via dit Fonds PGO (Fonds Patiënten, Gehandicapten,
Ouderen). Maar ook daar zijn grote bezuinigingen aan de gang en lijkt
het erop dat men geen nieuwe aanvragen in behandeling neemt.
Marjolijn Hazebroek heeft in de maand november een afspraak met de
adviseur van PGO om te kijken met welke voorwaarden we eventueel
wél kunnen worden toegelaten. En als dat niet lukt, waar dan wel mogelijkheden
voor subsidiëring van de LSOVD liggen. Ook hebben we een
warme pleitbezorger in Marjan ter Avest, de directeur van het Landelijk
Platform GGz, waar we als LSOVD bij zijn aangesloten.
4

Ook zal met de andere 4F-organisaties (Lab/IP, SLKF en Ypsilon) worden
gekeken hoe we als familieorganisaties beter kunnen samenwerken
ter versterking van elkaar. Dit met respect voor elkaars verschillen. De
andere drie zusterorganisaties ontvangen wel hun basissubsidie vanuit
het Fonds PGO.
Natuurlijk hebben we als LSOVD bezwaren ingediend tegen de afwijzingen.
Eind november is de LSOVD uitgenodigd om haar bezwaren
tegen de eerste afwijzing toe te lichten. Een aantal weken daarna volgt
dan de uitslag.
De situatie is ernstig omdat met het wegvallen van de rijkssubsidie we
een derde van onze inkomsten missen en met het niet toelaten tot het
Fonds PGO de next-best mogelijkheid vervalt.
In termen van subsidieklimaat zijn dit natuurlijk barre tijden. Veel tijd en
energie van het bestuur is gaan zitten in het onderwerp en in de communicatie
daarover o.a. met onze achterban. Laatstelijk is dat geweest op 14
november tijdens de bijeenkomst met onze Actievenraad. Natuurlijk
hopen en verwachten we op een mild voorjaar.
Namens het bestuur van de LSOVD,
Guus Verhoef
Op de valreep kreeg uw eindredacteur nog een aanvulling op dit
bericht van onze voorzitter Marjolijn Hazebroek:
Zij heeft een bezoek gebracht aan de adviseur van PGO-support. Deze
gaf aan dat de termijn waarop de subsidie wordt ingetrokken, te kort is.
Dat had hij ook met de juristen van het ministerie van VWS besproken.
Normaal is een rustige afbouw van 90% naar 60% naar 10%.
Op 25 november is dat tijdens de bezwarenzitting eveneens uitgebreid
aan de orde geweest, kreeg zij van Guus Verhoef te horen: we hebben
goede hoop dat we meer tijd krijgen.
5

Het andere advies was de statuten te wijzigen, zodat de LSOVD past binnen
de voorwaarden van het fonds PGO. Ook daar is het bestuur mee bezig.
Verder was Marjolijn Hazebroek op diezelfde datum op het jubileumcongres:
10 jaar resultaten scoren in de verslavingszorg. Daar werd gezegd
dat in een recente publicatie van Zon MW, het kennisinstituut voor onderzoek
volksgezondheid, letterlijk staat dat verslaving een chronische ziekte
is. Dit is door Marjolijn direct naar haar contact binnen het ministerie en
ook naar PGO-support gemaild.
In de eerste week van december is er een commissievergadering
Volksgezondheid in de Tweede Kamer. Op de agenda: fonds PGO.
Marjolijn heeft kamerleden gemaild met de boodschap dat verslaving een
chronische ziekte is en of zij een motie willen indienen om de LSOVD
tot het fonds-PGO toe te laten.
In de eerste Info van 2010 ongetwijfeld een vervolg en laat dat inderdaad
‘mild’ zijn.
Betty Huizinga
STICHTING STEUNFONDS VERWANTEN DRUGGEBRUIKERS
De stichting SVD, opgericht in 1994, beoogt financiële steun te geven aan organisaties die
zich richten op de verbetering van de positie van verwanten van druggebruikers. In het
bijzonder en in de eerste plaats wordt gedacht aan de LSOVD. Ook u kunt uw steentje
bijdragen op: giro 5524760 t.n.v. Stichting Steunfonds Verwanten Druggebruikers te
Oudenbosch.
Voor vragen over drugs: de Drugs Informatielijn 0900 - 1995
6

LANDELIJKE DAG LSOVD 2009
De landelijke dag van de LSOVD werd dit jaar opnieuw goed bezocht.
Zo’n zeventig leden, belangstellenden en speciale gasten (waaronder een
contactpersoon van de Regenboog Groep uit Amsterdam en de voorzitter
van de Raad van Bestuur van VNN Groningen) kwamen op zaterdag 19
september naar De Driehoek in Utrecht om elkaar te groeten, te ontmoeten
en deel te nemen aan een – zoals voorzitter Marjolijn Hazebroek in
haar openingswoord aankondigde – “boeiend programma”.
Natuurlijk ging Marjolijn in haar openingswoord even in op onze dreigende
subsidieproblemen, maar het accent van deze landelijke dag lag
toch op het uitwisselen van persoonlijke ervaringen en het opdoen van
nieuwe inzichten.
Medeverantwoordelijk voor het boeiende programma waren de speciale
genodigden die de workshops Mindfullness, Dubbele Diagnose, Duurzaam
Verblijf en Narcotic Anonymous verzorgden. Daarnaast inspireerde
psychotherapeut Thomas Reybrouck van het Centrum voor Alcohol
en Toxicomanieën te Gent de aanwezigen tot een geanimeerde discussie
over wat je als ouders van een gebruikend kind ervaart en wat je doelstellingen
zijn. Reybrouck is auteur van het boek ‘Mijn kind en drugs’.
Zijn slotstelling: ‘Parents hold their children’s hands for a while, but their
hearts forever’, oogstte veel bijval. Vrij vertaald: ‘Misschien moet je je
kind niet zozeer loslaten, als wel anders vasthouden’.
Rogier de Jong
7

‘D I E P E S P O R E N’
Het verhaal van Dien Schipper, moeder van een jonggebruikend kind:
‘We moeten ermee leren leven’
Druggebruik van een kind raakt alle leden van het gezin. In de INFOserie
‘Diepe sporen’ deze keer aandacht voor de ervaringen van een
moeder van een jonggebruikend kind. Diens geadopteerde dochter
Deepali kocht op elfjarige leeftijd al wiet en is nu verslaafd aan de coke.
Na een ontwenningskuur was ze vijf jaar clean, maar ze ging vorig jaar
opnieuw voor de bijl. Voor Dien en haar man Gerrit komt daar de zorg
voor Deepali’s baby nog bij. Uw aandacht voor Dien, moeder van een
jonggebruikend kind.
8

In de huiskamer staat een kinderbox met een verstelbare bodem.
“Dieshara slaapt nog, ik haal haar straks wel even,” zegt Dien (61). Een
uur later zit er een chocoladekleurige baby op haar arm, die de wereld
ernstig tegemoet blikt, maar ook innemend kan lachen. Ook de veertienjarige
jonge vrouw op de kast – Dieshara’s moeder en Diens dochter
Deepali – toont een stralend zonnige lach. “Deepali vlak voor ze verslaafd
raakte,” zegt Dien. “Ze was op dat moment veertien.”
Vondelingetje
Deepali is het enige kind van Dien en Gerrit. Als tweejarig vondelingetje
werd ze in 1985 liefdevol opgenomen door haar Zeeuwse adoptiefouders.
Volgens Dien leidde het Indiase meisje een doorsnee-gelukkige jeugd. De
basisschool doorliep ze zonder problemen en ook de eerste twee jaar van
het vervolgonderwijs – vbo – verliepen rimpelloos. Tot ze voor een bepaalde
richting moest kiezen. “Die specialisatie volbracht ze niet,” vertelt
Dien. “We hebben toen leerplichtontheffing gekregen. Deepali is op haar
vijftiende in verzorgingshuizen gaan werken.”
Onrust
Bij Deepali openbaarde zich een bepaalde onrust, die haar steeds kort aan
één baan bond. Ze ging van het ene verzorgingshuis naar het andere. Om
haar wat meer op het beroepsleven te richten, kregen Dien en Gerrit van
Stichting Bestwerk het advies om Deepali een scholingsproject in Etten-
Leur te laten volgen. Na dat project volgden opnieuw enige tehuizen en
doorliep Deepali een opleiding voor voedingsassistente. In die tijd kregen
Dien en Gerrit ook de eerste signalen dat er wat met Deepali aan de
hand was. Iets wat ze tijdens Deepali’s schooltijd al vermoedden, want ze
ontdekten dat hun dochter op elfjarige leeftijd wiet in een coffeeshop
kocht. Omdat ze eruitzag als een achttienjarige, kon dat blijkbaar probleemloos.
9

Wiet, pillen en cocaïne
De gevolgen bleven niet uit. “Het ging mis op school,” herinnert Dien
zich. “Deepali was plotseling een nacht weg. En als ze thuiskwam, was
ze agressief of slaperig. Zo kenden we Deepali niet. Ze was altijd vrolijk
en als ze het ergens niet mee eens was, liet ze dat ook duidelijk blijken.
Maar toen sloeg ze helemaal door. Er kwamen meldingen van diefstalletjes
en ruzies op school.” Daarnaast merkten Dien en Gerrit dat er geld
verdween bij hen thuis. En toen kwam de aap uit de mouw: “Na een tijdje
ontdekte ik zakjes met wiet en pillen. Na het volgen van het scholingsproject
in Etten-Leur bleek ze bovendien aan de coke.”
Gedumpt
Dien en Gerrit zochten de oorzaak van Deepali’s druggebruik bij zichzelf.
“Wij dachten dat we haar niet goed opvoedden. Maar wat deden we
dan precies fout? De één vond dat we haar te veel vrij lieten, de ander zei
dat we te streng waren. Of kwam het door de adoptie? Voelde Deepali
zich een buitenstaander?” Dien weet het niet en ze kan geen andere reden
bedenken dan de drugs zelf: “Deepali heeft ermee geëxperimenteerd en
dat smaakte naar meer. Ze heeft gewoon niet zonder gekund.” Een moeizame
periode volgde, waarin Dien en Gerrit van het ene incident met
Deepali in het andere rolden, en niet wisten waar ze met hun problemen
naartoe moesten. “We maakten ons heel veel zorgen”, aldus Dien, “en
vooral tussen mij en Deepali was er veel ruzie. Daarin speelde ook de
adoptie een rol. Deepali voelde zich gedumpt door haar biologische
ouders en weigerde mij als moeder te zien. Ik vroeg: ‘Als ik je moeder
niet mag zijn, mag ik dan misschien wel voor je zorgen?’ Kortom, we
probeerden alles zelf op te lossen. Dat sleepte zich enkele jaren zo voort.”
Contacten
Na de contacten met Stichting Bestwerk en de Sociale Dienst kwam er
uiteindelijk contact met het Zeeuwse Consultatiebureau voor Alcohol en
Drugs (ZCAD) in Goes. “Daar is Deepali zelf naartoe gegaan”, aldus
Dien, “want ik mocht niet mee. Zo ging dat toen nog.”
10

Verkracht
Deepali bleef tot 2003 bij Dien en Gerrit thuis wonen. Wat niet wil zeggen
dat ze er ook elke dag was. Dien: “Ze kwam en ging wanneer het
haar uitkwam.” Soms bleef ze drie maanden lang weg, dan zat ze in
Rotterdam of in Middelburg. Deepali had veel relaties met mannen uit de
drugswereld. Volgens Dien gebruikten sommigen van hen haar ook wel
voor andere dingen dan alleen drugs: “Bij één van hen is ze regelmatig
verkracht. Daar heeft ze toen ook aangifte van gedaan.”
Vlindertje
Deepali bracht haar verslaafde vrienden soms mee naar huis, wat in huize
Schipper voor de nodige spanningen zorgde. Er waren ruzies, en het dagnachtritme
werd volledig verstoord. De nood werd zo hoog, dat Dien en
Gerrit Deepali voor een ultimatum stelden. “Ik heb tegen haar gezegd dat
ze naar een ontwenningskliniek moest”, aldus Dien, “want we waren er
helemaal klaar mee. Als ze zich niet liet behandelen, mocht ze niet meer
bij ons wonen. Het was het een of het ander.” Deepali kon terecht bij
Novadic-Kentron in Breda. Met vallen en opstaan bleef ze vier jaar onder
behandeling, eerst intern, later ook extern, in de vorm van begeleid
wonen. “Uiteindelijk was ze zover dat ze haar ‘vlindertje’ kreeg en dat ze
op eigen benen kon staan,” meldt Dien niet zonder trots. “Al met al is ze
vierenhalf jaar clean geweest,”
Terugval
De terugval kwam begin 2008. Na diverse baantjes raakte Deepali werkloos
en kwam ze opnieuw in de drugswereld terecht. Ze ging weer
gebruiken. Bovendien kreeg ze binnen een halfjaar het overlijden van
drie grootouders te verwerken, en werd ze vanwege een huurschuld haar
huis uitgezet. Ze had geen dak meer boven haar hoofd en stond op straat,
letterlijk. “Het was afschuwelijk, we kregen alles tegelijk op ons bord,”
verzucht Dien. “En alsof dat allemaal nog niet genoeg was, belde ze ons
ook nog met de boodschap dat ze zwanger was. Dat kon er ook nog wel
bij.”
11

Dieshara
Nadat Dien en Gerrit van de ‘blijde boodschap’ van Deepali’s zwangerschap
waren bekomen, vroegen ze hun dochter wat ze met het kindje
wilde. “Deepali had al een keer een abortus ondergaan, ze wilde het nu
dolgraag houden,” vertelt Dien. “Ik vroeg of ze de verantwoordelijkheid
voor zo’n kleintje wel aankon. ‘Kunnen jullie er niet voor zorgen?’ vroeg
ze. ‘Een kind is geen kat die je uitbesteedt en wij zijn zestigers,’ luidde
mijn antwoord. Maar op den duur ga je daar toch anders over denken.
Vooral na de bevalling. Ik ben toen elke dag naar Breda gereden om voor
Dieshara – want zo heette het kindje – te zorgen. Geen wonder dat we
ons algauw aan Dieshara gingen hechten. Aangezien Deepali niet in staat
bleek zelf de moederrol op zich te nemen, zijn wij nu zowel de grootouders
als de pleegouders van Dieshara. Wij zien dat als de beste oplossing.
Dieshara hoeft niet naar crisisopvang en diverse pleeggezinnen, en als ze
straks iets ouder is, kan ze alsnog kiezen wat ze zelf wil. En wie weet kan
Deepali – die overigens nog steeds de voogdij heeft – ooit voor haar zorgen.”
Verwijten
De geschiedenis rond Deepali heeft diepe sporen getrokken in huize
Schipper. Daar kwam bij dat Gerrit en Dien elk op hun eigen manier met
Deepali omgingen. “Gerrit was wat toegeeflijker dan ik,” overpeinst Dien.
“Dus dat gaf weleens wrijving. ‘Jij maakt altijd ruzie met haar,’ zei hij.
Waarop ik antwoordde: ‘En jij stelt geen grenzen!’ Zo maakten wij elkaar
verwijten. Op een bepaald moment zagen we in dat het zo niet verder kon.
Deepali was bezig ons uit elkaar te drijven.”
LSOVD
De contacten die Dien en Gerrit al sinds 2000 met de LSOVD hadden,
waren voor Dien – en aanvankelijk ook voor Gerrit – een belangrijke
ondersteuning. “We zijn samen een tijd bij een gespreksgroep geweest en
hebben daar geleerd om het druggebruik van Deepali een plaats te geven
in ons leven. Dat het niet anders was en dat we goed grenzen moesten
12

leren stellen. Dat hebben we ook gedaan. We hebben er bewust naartoe
geleefd dat Deepali op een bepaald moment ons huis zou verlaten. We
hebben ook geleerd dat je geen geld moest geven en dergelijke. Dat je uit
de zogenaamde ‘Reddersdriehoek’ moest zien te komen. Al trapte je daar
natuurlijk toch regelmatig weer in. De gespreksgroep heeft ook de relatie
tussen Deepali en mij ten goede veranderd. Zij heeft nu in de gaten
hoe ik ben en dat ik niet overal aan toegeef. Als ik nee zeg, is het nee.”
Dien vertelt dat Gerrit de gespreksgroep na een aantal sessies voor gezien
hield. “Maar omdat hij mij zag veranderen, heeft hij er indirect toch wat
aan gehad, denk ik.”
Hechten
Hoe gaat het nu met iedereen, waar staat het gezin in 2009? Deepali
woont op dit moment samen met een Surinaamse man: komt af en toe
even thuis. Volgens Dien weet Deepali zich geen raad met haar kindje.
“Zij heeft zich als baby niet kunnen hechten en nu kan ze het als moeder
ook niet. De geschiedenis herhaalt zich.” En Gerrit? Hij heeft het op dit
moment moeilijk. Tegenslag met het opknappen van hun huis was de
druppel die de emmer bij hem deed overlopen. Hij lijdt aan een burn-out.
Dien zelf blijft optimistisch gestemd, want dat zit in haar aard. “Gerrit
herstelt wel weer”, constateert ze met Zeeuwse strijdbaarheid, “en met
Deepali moeten we leren leven.” Om er even later aan toe te voegen:
“Gelukkig is Dieshara een probleemloze baby die ons de fase schenkt die
we met Deepali – die als tweejarige bij ons kwam – niet konden meemaken.”
Rogier de Jong
13

STEUNPUNT
Broers en zussen van druggebruikers …
… hebben het ook erg moeilijk!
Wanneer je broer of zus drugs gebruikt ontstaat er thuis vaak een heel
moeilijke situatie. Thuis draait alles om het druggebruik van deze broer
of zus.
Veel broers en zussen van druggebruikers proberen vaak zowel hun
ouders, als de druggebruiker te helpen. Vaak zetten ze hun eigen
behoeften opzij. Voornamelijk om alle ellende voor hun ouders een
beetje te verminderen en om hen minder zorgen te geven. Ze passen
zich volledig aan andere gezinsleden aan.
Ben jij broer of zus van een druggebruiker en wil je hierover
praten met een andere zus?
Dan kun je terecht bij Karin Jansen.
Dat kan op twee manieren:
• stuur een mailtje naar Karin;
• of bel naar de telefonische hulpdienst.
Zij zorgen ervoor dat Karin je terugbelt.
E-mail Karin:
k.jansenderoos@kpnmail.nl
Telefonische hulpdienst: 0900 - 515 22 44
(maandag t/m vrijdag, van 10.00 tot 22.00 uur)
Ook ouders kunnen bij Karin terecht voor hun niet-gebruikende
kind(eren)!
14

HULP ONLINE: MAILEN MET HULPVRAGERS
Zoals u misschien weet, is onze telefonische hulpdienst (THD) onlangs
uitgebreid met een hulpdienst per e-mail. De reden is dat steeds vaker
hulpvragen per e-mail binnenkomen. Daar moeten we als LSOVD op
inspelen, willen we onze hulpverlenende rol kunnen blijven vervullen.
Maar hoe doe je dat eigenlijk, hulp bieden per e-mail? Wat moet je
doen en vooral laten? Annet Schreurs van Sensoor gaf op 3 oktober
een workshop aan de mannen en vrouwen van onze telefonische hulpdienst.
En liet hen worstelen met een paar pittige voorbeelden…
Het eerste wat Annet opmerkte, is dat internet één groot rollenspel is.
“Dat komt door de anonimiteit.” Het voordeel van die anonimiteit is volgens
haar wél dat je je bewust bent van wat je niet weet. “Daardoor ben
je op je hoede. Klopt het wel wat daar staat?”
De telefoon kan je sneller op het verkeerde been zetten. “Je bent je minder
bewust van wat je niet weet en interpreteert sneller.”
Verschillen tussen bellen en mailen
Er zijn nog meer verschillen tussen bellen en mailen. Bellen gaat via het
gehoor, de communicatie verloopt gelijktijdig – dialoog – waardoor je
kunt corrigeren, checken en nuanceren. Verder speelt de communicatie
zich in het hier en nu af en is er – tenminste bij de THD – sprake van een
vast tijdstip. Verder is telefooncommunicatie incidenteel: je wordt door
dezelfde hulpvrager maar een paar keer gebeld.
E-mailen is een visueel proces, dat in opeenvolgende fases gebeurt. De
communicatie is indirect en ligt vast, waardoor ze harder kan aankomen.
E-mail is ook altijd een beetje ‘oud nieuws’ dat bovendien op een willekeurig
tijdstip verstuurd wordt. In tegenstelling tot bellen is het een
monoloog. Mailen doe je wel weer vaker dan bellen.
15

Basisschema Communicatie
Het bracht Annet op het basisschema van communicatie. “Het begint met
een boodschap. Die moet je om hem te kunnen verzenden vertalen of
coderen in een bericht. Dat bericht moet vervolgens weer worden gedecodeerd
door de ontvanger.”
Vooroordelen bestrijden
Annet legde de aanwezigen een aantal gefingeerde hulpvragen voor
waaruit bleek hoe belangrijk het decoderen van een boodschap is. Over
het geslacht en de leeftijd van de hulpvrager bijvoorbeeld kun je je in een
e-mail gemakkelijk vergissen. Vandaar haar advies: “Denk om je referentiekader!
Check de leefsituatie!” Annet stelde dat er gemiddeld drie e-
mails nodig zijn om een verantwoord beeld te krijgen van de situatie en
de achtergrond van de hulpvrager.
E-mail beantwoorden
Dan het mailproces zelf: volgens Annet kent het beantwoorden van een
hulpvraagmailtje twee fases. Het begint met lezen. “Print het mailtje uit,
lees het een paar keer en maak aantekeningen.” Ze vertelde dat Sensoor
werkt met een leesschema. “Daar staan dingen in waarop je moet letten.”
Na het lezen komt het beantwoorden. “Geef in je allereerste mailtje geen
antwoorden en adviezen. Probeer eerst een duidelijk beeld te krijgen.
Doseer daarbij je vragen.” Ook het verduidelijken van verwachtingen is
volgens haar belangrijk: “Ik kan uw problemen niet meteen voor u oplossen,
maar ik wil wél graag met u meedenken over uw oplossing. Dat kan
even duren.”
Elementen beantwoording
Een antwoord per e-mail moet volgens Annet de volgende elementen
bevatten: voorstellen, ondersteunen, checken, vragen, raad geven, dialoog
en verwachtingen. Annet ging ook in op enkele gedragsregels met betrekking
tot e-mail. “Reply is oké. Maar antwoordt niet tussen de regels van
de hulpvrager door. En als de hulpvrager het vervelend vindt om mail te
16

ontvangen die iedereen thuis kan meelezen, adviseer hem dan een privémailadres
aan te maken, zodat hij meer privacy heeft.” Verder moet de
formulering van het antwoord aansluiten bij die van de hulpvraag (‘je’ of
‘u’). Ook is het wijs om niet al te uitbundig met leestekens te strooien en
je antwoord niet langer te maken dan de hulpvraag. Annet: “Vuur niet te
veel vragen af op de hulpvrager!”
Technische aspecten
Tot besluit gingen Ria Van den Abeele en Rogier de Jong aan de hand van
een PowerPoint nog even in op de technische aspecten van het e-mailen
met hulpvragers. Daarbij werden enkele werkafspraken gemaakt.
Bijvoorbeeld dat een e-mailer zijn antwoord altijd eerst aan een ‘koppelmaatje’
voorlegt en daarna pas zijn antwoord verstuurt. Al met al een
leerzame dag die mede dankzij de uitstekende verzorging van De
Driehoek in Utrecht ook nog erg plezierig en geolied verliep.
Rogier de Jong
Sensoor is een Nederlandse organisatie die zich gespecialiseerd heeft in
telefonische hulpverlening (en via chatten en e-mailen). Kijk voor meer
informatie op www.sensoor.nl.
17

ONS GEVOEL…
Het doet zo’n pijn, het niet-begrijpen.
We willen wel.
het lukt ons niet.
Wat tussen ons in staat wil niet wijken.
Ik weet dat ook jij
geen uitweg ziet.
Even ver van elkaar als de noord- van de zuidpool.
De dag van de nacht.
Hitte van kou.
Zo is de verwijdering tussen ons voelbaar.
Jij begrijpt mij totaal niet.
Ik begrijp niets van jou.
Jij leeft in jouw wereld, ik in de mijne.
We verschillen veel meer
dan we hebben vermoed.
Al is het waar dat we elkaar niet begrijpen,
de pijn die we voelen
begrijpen we goed.
Een moeder
18

DRUGSBABY’S
Daisy Middelburg over kinderen van een verslaafde moeder
Inmiddels is bij velen van ons bekend, dat de verslaving van een moeder
nadelige gevolgen heeft voor een kind dat nog geboren moet worden.
Verschillende factoren hebben invloed op de prenatale ontwikkeling
(vóór de geboorte), op de bevalling en op de postnatale ontwikkeling van
het kind, dus na de geboorte.
Als de moeder van het kind tijdens de zwangerschap één soort drug
gebruikt, is dit voor het kind iets gunstiger dan wanneer zij andere opiaten
erbij neemt. Tijdens de zwangerschap overgaan van heroïne en/of
andere soorten drugs op methadon of omgekeerd is weer ongunstiger.
Tevens moet worden gelet op het volgende: hoe is de lichamelijke conditie
van de moeder en gebruikt zij regelmatig en voldoende goede voeding?
Wanneer de aanstaande moeder in een methadonprogramma zit en geen
heroïne of andere drugs gebruikt zal zij sneller onder controle staan van
de prenatale zorg. Echter, bij gebruik van heroïne of een andere drug zal
zij een veel onrustiger en onregelmatiger leefpatroon hebben, doordat zij
constant achter die drugs aan moet om ze te krijgen en daardoor vaak uit
zicht blijft van hulpverleners.
Drugsbaby’s worden vaak te vroeg geboren. Het geboortegewicht is
daardoor meestal laag, waardoor ze vaak in de couveuse terecht komen.
Na de bevalling vertonen de baby’s van drugsmoeders onthoudingsverschijnselen,
afkickverschijnselen ofwel ontwenningsverschijnselen,
meestal binnen 72 uur na de geboorte, maar dat kan ook pas na enkele
weken merkbaar worden.
Ook hier speelt een belangrijke rol in welke mate de moeder gebruikt
heeft; deze verschijnselen zijn qua ernst daarvan afhankelijk.
19

De baby’s zijn erg gespannen en vertonen vaak spierkrampen (verhoogde
spiertonis). Ze huilen vaak met schrille stemmetjes en lijken ontroostbaar.
Ze zijn rusteloos, slapen weinig en hebben dikwijls diarree en
ademhalingsproblemen. Door een tekort aan zuurstof kan geeuwen, niezen
en blauw worden hiervan het gevolg zijn. Vele baby’s krijgen
Luminal= phenobarbital als kalmeringsmiddel om deze verschijnselen te
verlichten.
Het is dan ook vanzelfsprekend dat de ontwikkeling van deze kinderen
minder snel gaat. Dit geldt zowel voor de motorische als de geestelijke
ontwikkeling.
Vaak blijven de kinderen ook na de afkickperiode nog onrustig, ze bewegen
veel en krachtig. Dit lijkt vaak op een kramptoestand. De sterke zuigbehoefte
blijft. Ze spugen vaak en slapen weinig, waardoor men deze
kinderen vaak langer in een ziekenhuis laat blijven dan gezonde baby’s
om ze meer aandacht te kunnen geven. Ze blijven vaak gevoelig voor
geluid-, licht- , warmte- en koudeprikkels. Het lijkt wel alsof het gebruikerspatroon
van de moeder doorgaat in het kind: op en afgaande golven,
goede uren en slechte uren.
Bij de wat oudere kinderen ziet men vaak hetzelfde patroon terug, waarbij
niet alleen de verslaving van de moeder tijdens de prenatale periode
een rol heeft gespeeld, maar ook de ongunstige postnatale periode, waarmee
bedoeld wordt onvoldoende voeding, verzorging en aandacht.
Bij deze kinderen zien we vaak dat ze bang zijn om in de steek gelaten
te worden, dat ze allemansvriendjes worden of zich in zichzelf terugtrekken.
Verslavende stoffen, die door de moeder gebruikt zijn kunnen dus een
hele lange nawerking hebben op het kind. U begrijpt dat deze kinderen
veiligheid en rust nodig hebben.
Wat hierbij niet vergeten moet worden is de werking op de hersencellen,
de aanmaak van zenuwcellen enzovoort. Dit netwerk wordt verstoord,
waardoor het functioneren van de hersenen kan veranderen.
20

Het is geenszins mijn bedoeling om u als grootouders bang te maken. Ik
wil u slechts wijzen op de belangrijke dingen waarvan u moet weten, dat
ze kunnen spelen bij de kinderen van onze verslaafde dochters.
U begrijpt net als ik dat ‘een gewaarschuwd mens voor twee telt’. Het is
altijd zaak alert te blijven, daar waar wij met onze kleinkinderen te
maken krijgen in gevallen als hierboven genoemd.
U vraagt zich misschien af hoe ik aan deze wetenschap kom.
In de eerste plaats helaas uit mijn eigen ervaring met mijn kleinkind dat
uit een prachtdochter werd geboren, die echter heel lang zwaar verslaafd
was. In de tweede plaats zijn bovengenoemde feiten benoemd door een
vijftiental pleegouders, die onder leiding van een gespreksleidster een
aantal keren in Dordrecht bij elkaar zijn geweest om hun ervaringen uit
te wisselen. Het waren allemaal ervaren pleegouders die bekend waren
met de opvang van verslaafd geboren kinderen, omdat zij zelf een verslaafd
kleinkind hadden opgevangen en opgevoed.
Ook heeft prof.dr. M.F. Niermeijer (geneticus aan de Erasmus Universiteit)
op een symposium bevestigd, dat er duidelijke bewijzen zijn voor
erfelijke componenten in het ontstaan van een verslaving.
Tot slot wil ik heel duidelijk onderstrepen, dat niet ieder kind dat uit een
verslaafde moeder geboren wordt aan bovengenoemde verschijnselen
hoeft te lijden, maar in vele gevallen blijkt het wel zo te zijn. Alles is
afhankelijk van wat de moeder gebruikt heeft tijdens de zwangerschap en
vlak daarvoor en in welke mate.
Blijf alert !
(Deels ontleend aan gegevens van het Trimbos-instituut)
Daisy Middelburg-Nanning
21

STEUNPUNTEN VAN DE LSOVD
De LSOVD heeft een aantal steunpunten voor familieleden. Het betreft:
– steunpunt grootouders (ouders waarvan de verslaafde kinderen zelf
kinderen hebben)
– steunpunt ouders van jonge druggebruikers
– steunpunt ouders van overleden druggebruikers
– steunpunt broers en zussen van druggebruikers
– steunpunt ouders van kinderen met dubbele diagnose
Deze steunpunten zijn te bereiken via de Telefonische Hulpdienst.
Het nummer van de Telefonische Hulpdienst is 0900 - 515 22 44
(maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 22.00 uur)
22

GROOTOUDERDAG 2009
Op 25 september was er, net als vorig jaar, weer een ontmoetingsdag
voor grootouders. Ook deze dag was georganiseerd door Labyrint-In-
Perspectief in samenwerking met Ypsilon en de LSOVD.
De kennismakingsronde werd door sommige aanwezigen al gebruikt
over ervaringen te vertellen en om vragen te stellen. Iedere situatie is
uiteraard weer anders. Sommige grootouders zien hun kleinkinderen niet
of weinig. Anderen zorgen fulltime voor hen en er zijn er ook die de verzorging
deels op zich nemen, dit in goed overleg met zoon of dochter.
Bij een aantal heerst er ook onbegrip voor Jeugdzorg: ze vinden het een
ondoorzichtige organisatie.
’s Middags kon men kiezen tussen een workshop Mandala tekenen of een
gespreksgroep.
In de workshop kon men in stilte en ontspannen tekenen. In de gespreksgroep
ging het om het probleem grootouder willen zijn, maar lang niet
altijd grootouder kunnen zijn. Hoe ervaar je dat? Wat krijg je te verwerken
en hoe ga je ermee om?
Aan het eind van de dag werden hartenwensen en tips verzameld. Enkele
voorbeelden:
• Grootouders (en organisaties) werken samen.
• Als grootouder verdien je alle steun van de hulpverlening.
Daisy Middelburg en Yvonne Cremers
23

KERST
De feestdagen zijn weer in aantocht.
Zelf hebben we jaren gekend dat we daar heel erg tegenop zagen. Je wilt
het gezellig vieren met z’n allen maar als je kind verslaafd is dan heb je het
als ouder dubbel moeilijk. Voor de anderen in het gezin wil je het toch
gezellig maken en dat kost je soms enorm veel moeite. We hebben een jaar
gehad dat onze oudste dochter op wereldreis was en dat we zoiets hadden
van: geen boom, geen ballen en vooral geen visite! Daar schiet je natuurlijk
niets mee op maar je kunt het gewoon niet opbrengen om er nog maar
iets gezelligs van te maken.
Aan de vooravond van kerst zijn we naar de nachtmis gegaan: bidden dat
het allemaal goed mag komen, even een rustig moment voor jezelf en het
heeft altijd iets bijzonders vind ik. Op de terugweg zagen we onze verslaafde
dochter aan komen lopen. Toevallig?? Je schrikt van dat hele magere
lijfje, van het gezicht waar de kaken uitsteken met zwarte vegen en holle
ogen. Blij, dat je haar ziet, maar ook gaat je hart weer te keer en je wacht
direct al op de vraag om geld. De rust is weg. Ze had honger dus of we geld
wilden geven voor eten. Dat gaven we niet, we gingen met haar naar de
snackbar. Daarna heb ik haar naar het adres gebracht waar ze op dat
moment verbleef. De kleren die ik voor haar gekocht had heb ik meegegeven
want het was tenslotte kerstmis. (Ik heb ze haar nooit zien dragen; verkocht
waarschijnlijk). Onderweg veel gezeur om geld natuurlijk en ook
heeft ze de hele auto onder gekotst. Ik heb haar er bijna uitgegooid toen we
op de plaats van bestemming waren, ben hard weggereden en jankend naar
huis gegaan. Wat een kerst!! We zijn daarna twee dagen ondergedoken bij
vrienden.
Dit jaar vieren we weer GEZELLIG ouderwets met z’n allen, dus ook met
onze afgekickte dochter, KERST.
Ik hoop dat het voor jullie allemaal fijne, gezellige feestdagen zijn geweest!
Yvonne Cremers
24

STEUNPUNT
GROOTOUDERS, OUDERS VAN EEN DRUGGEBRUIKER
Wij als ouders van … zijn ons ervan bewust welke zorgen het ouderschap
met zich meebrengt, maar heeft u er wel eens over nagedacht wat
het betekent om grootouder te worden van een kind, waarvan de
ouder(s) drugs gebruik(en)?
Als houder van het grootoudersteunpunt van de LSOVD en zelf grootouder
van zo’n kleinkind heb ik mij opgeworpen om de belangen van
deze kinderen te behartigen.
Wanneer u ook een grootouder bent van zo’n kindje, schroom dan niet
om contact op te nemen met ons. Wij behartigen niet alleen de belangen
van uw kleinkinderen, maar ook die van u als grootouders! Wij benaderen
Raden van Kinderbescherming, kinderrechters, advocaten, Jeugdzorginstellingen
enz. (indien gewenst) en proberen op deze wijze de juiste
oplossing voor uw problemen te zoeken. De samenwerking tussen u en
deze instanties verloopt niet altijd even vlekkeloos. Dan is tussenkomst
of goed advies, soms ook doorverwijzing onontbeerlijk gebleken.
Er is geen betere en meer vertrouwde omgeving te vinden voor een kind
dan die van grootouders of andere familieleden. Het begrip en daarom
inlevingsvermogen voor deze kinderen vanuit de eigen familie is al even
belangrijk, zo niet nog belangrijker.
Steeds meer aandacht wordt gegeven aan de kinderen van verslaafde
ouders en niet ten onrechte.
Wanneer u behoefte heeft om met lotgenoten van gedachten te wisselen
of u ontmoet op uw weg tegenstand van hulpverleners en/of instanties,
weet ons dan te vinden.
Wij zullen proberen u op weg te helpen in deze doolhof.
U kunt met al uw vragen terecht bij onze Telefonische Hulpdienst
0900-5152244 (ma t/m vr 10.00-22.00 uur)
of rechtstreeks via het Grootoudersteunpunt LSOVD 070-3236584
Daisy Middelburg-Nanning, e-mail d.nanning@orange.nl
25

BOEKBESPREKING
Esther Schenk.
Straatwaarde; mijn verhaal over zestien jaar heroïneverslaving.
Dit boek is, zoals de ondertitel al zegt, een autobiografisch verhaal over
een jonge vrouw, die, om aan geld te komen voor de drugs waaraan
zowel zij zelf als haar vriend verslaafd waren, zichzelf prostitueerde op
de beruchte ‘Baan’, de Europabaan in Utrecht. Schrijver Bert Muns was
haar ghostwriter. Esther Schenk (een pseudoniem) is inmiddels 45 jaar en
11 jaar clean. Maar zoals zij zelf zegt: “Heroïne is mijn trouwste vijand.
Ik heb hem overwonnen, maar helemaal verlaten zal hij me nooit.”
In het eerste hoofdstuk vertelt ze, hoe ze na een training, als ervaringsdeskundige
haar verhaal gaat doen in een klas met havo-leerlingen. De
houding van de jongeren is aanvankelijk niet erg welwillend, maar na wat
vragen en opmerkingen over en weer, begint ze haar verhaal en aan het
eind blijkt dat dit verhaal wel degelijk diepe indruk heeft gemaakt.
Het is dan ook niet niks. Esther is afkomstig uit een gezin, waar spanningen
heersten tussen haar ouders en, zoals ze in een interview zegt: “als
ik uit school kwam, was het altijd weer afwachten hoe het thuis zou zijn”.
Haar ouders scheidden toen ze 14 was, de oudste van vijf kinderen. In
datzelfde interview zegt ze ook, dat ze zelf overgevoelig is en aangetrokken
wordt door dominante mensen, wat haar ouders ook zijn. Uit haar
verhaal komt dit heel goed naar voren.
Tijdens haar middelbare schooljaren komt ze in aanraking met heroïne en
op haar zeventiende gaat ze van school af. Via een vriendin raakt ze in de
prostitutie verzeild en op die manier komt ze aan geld voor de drug,
zowel voor haarzelf als voor haar verslaafde, schizofrene vriend. Als het
met deze misgaat ontmoet ze Z., eveneens verslaafd en afkomstig uit een
Noord-Afrikaans land. (Ze wil zijn verdere identiteit niet geven). Na
enkele maanden in dat land te hebben gewoond, waar Esther gedwongen
26

wordt als vrouw helemaal volgens de cultuur daar te leven, reizen ze
weer terug naar Nederland en gaat ze opnieuw de ‘Baan’ op.
Mager en ziek ervaart ze de vreselijkste dingen. Er wordt door de ‘heren’
zonder meer misbruik gemaakt van de wetenschap dat ze deze vrouwen
van alles kunnen laten doen, omdat ze daarvoor het geld krijgen voor hun
verslaving.
Esther probeert verschillende keren af te kicken, maar bezwijkt dan toch
weer. De definitieve omkeer komt, als ze door een ‘snorder’, een illegale
taxichauffeur, enkele dagen wordt vastgehouden in zijn huis en door
hem en twee anderen herhaaldelijk wordt verkracht.
Stapje voor stapje, met behulp van onder meer therapie en sport, keert ze
terug naar het ‘normale’ leven. Werk als zorgassistent. Een familie die
blij is dat ze weer gezond is en die best trots zijn, hoewel ze in een andere
wereld wonen. Er zijn nog moeilijke perioden, maar die zijn er om te
overwinnen. Ze heeft haar leven weer in eigen hand.
Uitgeverij Sijthoff, Amsterdam, 2009
ISBN 978 90 218 0239 8
www.uitgeverijsijthoff.nl
www.boekenwereld.com
Betty Huizinga
27

LEZERS SCHRIJVEN
Kuren
Nooit meer, zei ik de laatste keer! Dat jong met al zijn kuren, hij komt er
niet meer in!
Toch was zoonlief weer thuis en natuurlijk was het leuk en aardig. Er was
hulp om de buitenboel te schilderen. Het was daarom gemakkelijker te
blijven slapen. De logeerkamer werd ‘geboekt’.
Natuurlijk hoorde ook een biertje bij zoveel schilderwerk (vond een helpende
kennis van mij) en een biertje: “ma, dat doet heus niks met me
hoor”. Dat ene biertje werd een krat en bij het krat kwam een fles en….
Toen ik een nachtje weg was (om de kennis naar een ziekenhuis te begeleiden,
want ik heb nog niet genoeg aan mezelf), escaleerde de boel. De
alcohol had zijn werk grondig gedaan. Zoonlief brak mijn logeerkamer
af. Zijn ‘kleine broertje’ (16) heeft hem toen (onder tranen en met hulp
van een werkelijk goede vriend) de deur uitgewerkt en naar de stad
gebracht waar hij verbleef.
Pas de volgende ochtend hoorde ik het verhaal, staande voor de balie van
een ziekenhuis met de kennis die aan de ogen gelaserd was en die je dus
niet zomaar aan zijn lot kon overlaten.
Thuis was het ergste opgeruimd (wat een prachtig kind, die jongste
zoon!), maar ik had geen logeerkamer meer.
Met mijn verslaafde zoon ging het in de periode daarna van kwaad tot
erger (heroïne).
Het werd er voor iedereen inclusief zijn dochtertje van bijna drie alleen
maar moeilijker door .
Op een gegeven moment had ik genoeg van de kuren van deze zoon en
toen mijn omgeving ook nog kuren kreeg (iedereen wist alles beter, zo
van: “heb ik het je niet gezegd?”) heb ik besloten zelf te gaan kuren. En
wel heel ver weg!!
Ik ben naar Duitsland in het Allgau gereisd. In de Frauen- en
28

Mutterklinik van het Muttergenesungswerk. Dat zijn klinieken waar
vrouwen die overbelast zijn en/of problemen met hun gezondheid hebben,
drie weken kunnen kuren. Dat houdt in: afstand nemen van de sleur
van alledag, gezond eten, wat voor lijf en leden doen en door gesprekken
met andere vrouwen en/of therapeuten de problemen van je af praten.
Natuurlijk draagt de prachtige omgeving, evenals af en toe een concert of
een uitstapje ook bij aan ‘Erholung’ (het weer opknappen van lijf en ziel).
Uit de gesprekken bleek dat natuurlijk ook in Duitsland moeders het probleem
‘drugsverslaafd kind’ kennen. Ik heb het een en ander over de
LSOVD verteld, ik zal binnenkort een INFO opsturen; dus misschien
komt er wel eens een Duitstalig telefoontje, want men vond het wel heel
bijzonder dat juist in Nederland, dat bekend staat in het buitenland om
zijn gedoogbeleid, er zoiets als de LSOVD bestaat!
Natuurlijk zijn deze huizen niet gespecialiseerd in moeders en vrouwen
met een drugsprobleem in de familie, maar ik kan iedereen die de mogelijkheid
heeft (er zit wel een kostenplaatje aan vast), aanraden er op deze
manier eens drie weken tussenuit te gaan.
En thuis? Jongste zoon heeft het perfect gedaan in die weken. Het huis
was picobello! Andere zoon heeft intussen (bij Els Noorlander) in
Poortugaal een afkickperiode achter de rug en er zit een stijgende lijn in.
Dat geeft de burger moed.
Overmorgen gaan we met hem, zijn dochtertje van bijna drie en mijn
jongste zoon naar Blijdorp om in een ontspannen sfeer toch weer te proberen
familie te zijn .
Het kuren in het Allgau heeft me weer kracht gegeven ertegenaan te kunnen
de komende tijd. Mocht iemand hier meer over willen weten, dan
mag er gerust gebeld worden naar 06-54218395.
Cora
29

LANDELIJKE STICHTING OUDERS EN
VERWANTEN VAN DRUGGEBRUIKERS
DOELSTELLING
De Landelijke Stichting Ouders en Verwanten van Druggebruikers
(LSOVD) is een organisatie van ouders en andere familieleden van
druggebruikers en is sinds 1980 actief. Door het uitwisselen van ervaringen
en het geven van informatie hoopt de Stichting te bereiken, dat
ouders e.a. de problemen die het gevolg zijn van verslaving, beter aankunnen.
De LSOVD treedt ook op als belangenbehartiger bij overheden en
instellingen. De LSOVD ontvangt donaties, meestal van ouders, en
ontvangt subsidie van het ministerie van VWS. De LSOVD heeft een
landelijke telefonische hulpdienst (THD); heeft gespreksgroepen door
het hele land; geeft individuele hulp en advies; organiseert landelijke
contactdagen en geeft een kwartaalblad uit.
Er is een klachtencommissie voor eventuele problemen met actieven of
vrijwilligers, die werkzaam zijn bij de stichting. Het klachtenreglement
is op aanvraag bij het kantoor beschikbaar.
BESTUUR
Voorzitter: mw. M. Hazebroek; Vice-voorzitter: mw. T. Ouwendijk;
Secretaris: vacature;
Penningmeester: G. Verhoef;
Leden: mw. Y. Cremers; mw. S. de Groot.
Alle correspondentie te richten aan: Secretariaat LSOVD,
Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.
Telefoon: 030-2544300.
Postgiro 1386158 t.g.v. LSOVD, Utrecht.
E-mail: info@lsovd.nl
Website: www.lsovd.nl
30

TELEFONISCHE HULPDIENST
Onze Telefonische Hulpdienst (THD)
is van maandag t/m vrijdag te bereiken
van 10.00 tot 22.00 uur
0900 - 515 22 44 (€ 0,20 p.m.)
De telefonisten zijn evenals alle actieven van de LSOVD vrijwilligers.
De LSOVD kan alleen haar werk doen dankzij deze vrijwilligers en
UW DONATIE.
U kunt zich door middel van onderstaand strookje opgeven als donateur
bij ons secretariaat in Utrecht.
De jaarlijkse donatie bedraagt minimaal € 27,50. U ontvangt een machtigingsformulier
voor eenmalige opdracht om dit bedrag over te maken.
Vier keer per jaar ontvangt u INFO, het tijdschrift van de Stichting, en u
bent welkom bij de activiteiten die de Stichting organiseert.
kopiëren of
Naam: de heer/mevrouw: ........................................................................................................................
✄
Adres: ..........................................................................................................................................................................
Postcode: ....................................... Plaats: .....................................................................................................
Datum: .............................................................. Handtekening: .............................................................
meldt zich aan als donateur van de LSOVD.
Strookje zenden aan:
Secretariaat LSOVD, Postbus 12132, 3501 AC Utrecht.

VOOR HULP EN INFORMATIE: 0900 515 22 44