Limburgs Milieu nr. 3 2006 - Milieufederatie Limburg

LIMBURGS MILIEU
3
Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 20 - september 2006
OP STAP IN HET DONKER!
FOTO: GERARD HARTMANN
STICHTING
MILIEUFEDERATIE
LIMBURG
Bouw varkensstal Swalmdal definitief van de baan
Luchtvervuiling DSM door de jaren heen
Hoe licht is Limburg?

C O L O F O N
VOORWOORD
Limburgs Milieu is een uitgave van de
Stichting Milieufederatie Limburg
Jaargang 20
Nummer 03 | september 2006
Redactieadres
Stichting Milieufederatie Limburg
Gevestigd in Het GroenHuis
Godsweerderstraat 2
6041 GH ROERMOND
T 0475-38 64 10
F 0475-38 64 59
www.milieufederatielimburg.nl
sml@milieufederatielimburg.nl
Aan dit nummer werkten mee:
Sandra Akkermans, Inge Brassé,
Els Derks- van der Wiel, Gert-Jan van Elk,
Johan Geusens, Gerard Hartmann,
Henk Heijligers, Hans Heijnen,
Annemiek Huijts, Wim Kuipers,
Anke Lodder, Wilma Peeters, Jasper Vink,
Toine Wuts
Abonnement
Een abonnement op Limburgs Milieu
kost 12,50 per jaar, voor aangesloten
organisaties is het gratis.
Vormgeving & druk
SHD Grafimedia
Swalmen
De Nationale Postcodeloterij is medefinancier van
diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.
Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede
mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage
van de Provincie Limburg.
Limburgs Milieu is gedrukt op 100%
kringlooppapier
2 LIMBURGS MILIEU

Inhoud
4
5
6
9
10
12
Kort nieuws
18 november: Limburgse contactdag
natuur- en milieueducatie
Milieu-informatie van gemeenten
IJzeren Rijn
van de baan
Luchtvervuiling DSM
Nacht van de Nachtspecial
als extra bijlage in het hart
15
16
19
21
23
24
25
26
27
Column Wim Kuipers
Een kijkje in de keuken van de afdeling
Handhaving en Monitoring
GroenHuis: GPS rukt op in het GroenHuis
GroenHuis: IKL zoekt locaties voor aanplant
klimaatbosjes
GroenHuis: De Herfstschroeforchis
Site-seeing
Circuit de Peel in Venray
Cursus Ecologisch Moestuinieren
Woordzoeker Lucht
Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws
MILIEUFEDERATIE TEGEN HELIHAVEN IN HEYTHUYSEN
Bij de gemeente Heythuysen is het verzoek binnengekomen om een
illegale helihaven aan de Biesstraat te legaliseren via een vrijstelling
van het bestemmingsplan. De Milieufederatie heeft hiertegen
bezwaar gemaakt.
De helihaven ligt tegen aan de rand van de kern Heythuysen tegen
het Leudal en het Landgoed Beijlshof aan. Wij zijn van mening dat
hiermee de waarde van het beschermd natuurgebied Leudal ernstig
aangetast wordt. Door de helikopters treedt veel verstoring op.
Dieren, waaronder negen soorten vogels van de Rode Lijst, kunnen
hierdoor gestresst raken. Omwonenden, recreanten en toeristen
zoeken juist de rust en stilte in Leudal en Landgoed Beijlshof. Ook
daarvan zal geen sprake meer zijn als er intensief gebruik gemaakt
kan gaan worden van de Helihaven.
Met onze bezwaren sluiten we aan bij onder andere de Stichting
Studiegroep Leudal, Staatsbosbeheer en het Limburgs Landschap die
ook van mening zijn dat deze helihaven nooit gelegaliseerd mag
worden. Op deze plek past een helihaven eenvoudigweg niet.
UITBREIDING VEEHOUDERIJEN SLECHT VOOR
WEERTERBOS
De Milieufederatie heeft twee procedures lopen tegen veehouderijen
bij het Weerterbos. Deze bedrijven willen meer dieren gaan
houden, waardoor er meer ammoniak de lucht in gaat. Deze komt
onder andere terecht in het Weerterbos. De Milieufederatie is van
mening dat dit schade doet aan de natuur in dit gebied en heeft
een zienswijze ingediend bij de gemeente Nederweert.
Wat bijzonder is aan deze procedures is dat deze gevoerd worden
mede op basis van de uitspraak die de Raad van State over een
varkensstal in het Swalmdal heeft gedaan (zie pagina 10).
Kern van deze uitspraak is dat een Habitatrichtlijngebied behandeld
dient te worden als één gebied. Van grote natuurgebieden, zoals het
Weerterbos, zijn soms maar gedeeltes voor verzuring gevoelig. De
Raad van State heeft echter bepaald dat voor het hele natuurgebied
dezelfde regels moeten gelden. De Milieufederatie vindt dat de
gemeente de effecten van de uitbreidingen moet toetsen voor het
gehele Weerterbos, ook al is het deel waar de bedrijven dichtbij
liggen niet aangewezen als voor verzuring gevoelig.
Bovendien heeft zowel de Milieufederatie als de gemeente
Nederweert deze bedrijven gemeld bij de Provincie Limburg, in het
kader van de Natuurbeschermingswet (Nb-wet), die waarborgt dat
de belangrijkste natuurgebieden, Vogel- en Habitatrichtlijn
gebieden en beschermde natuurmonumenten, beschermd worden
tegen externe effecten zoals ammoniakdepositie.
MILIEUFEDERATIE ADVISEERT STATENFRACTIES
De Milieufederatie heeft samen met Staatsbosbeheer, Limburgs
Landschap, Natuurmonumenten, IKL en IVN een aantal aanbevelingen
geformuleerd voor de verkiezingsprogramma’s voor de Provinciale
Staten. Deze zijn verstuurd naar degenen die de verkiezingsprogramma’s
schrijven, zodat zij ze meteen kunnen verwerken.
De aanbevelingen hebben betrekking op zeven thema’s:
Natuur: Zorg voor voldoende natuur en groen, ook in en om de
stad. Dit is de basis voor een gezonde leefomgeving voor mens en
dier;
Water: Werk aan schoon water, bescherm tegen natte voeten en
bestrijd de verdroging.;
Landschap: Stel duidelijke doelen voor het Nationaal Landschap
Heuvelland. Het verdient een ambitieus plan van aanpak. Schenk
voldoende aandacht aan een robuust groen netwerk van natuur in
Limburg en aan het agrarisch cultuurlandschap;
Bedrijventerreinen: Gebruik de ruimte zo efficiënt mogelijk, stel de
revitalisering van bedrijventerreinen voorop en zorg voor een
landschappelijk inpassing met veel groen;
Educatie: Stimuleer natuur- en milieueducatie. Het draagvlak wordt
hierdoor vergroot;
Mobiliteit: Bevorder zo milieuvriendelijk mogelijk verkeer en
vervoer in de provincie;
Energie: Maak van Limburg een koploper op het gebied van
duurzame energie.
BROCHURE BATEN VAN DE KADERRICHTLIJN WATER
De coalitie Baten Schoon Water heeft een brochure uitgebracht
waarin de baten van de Kaderrichtlijn Water (KRW) centraal staan.
De coalitie bestaat uit de 12 Milieufederaties, Natuur en Milieu,
maar ook o.a. ANWB, drinkwaterbedrijven, Vogelbescherming en
Staatsbosbeheer. U kunt deze brochure aanvragen bij de Milieufederatie
Limburg.
De KRW stelt dat we in 2015 een goede chemische en ecologische
kwaliteit van ons oppervlaktewater moeten hebben. Om daar te
komen moeten er goede plannen vastgesteld worden met daarin
maatregelpakketten die dat doel haalbaar maken. In het proces
wordt nu bijna alleen maar gesproken over de kosten van die
maatregelen, terwijl het duidelijk is dat er ook erg veel baten aan
verbonden zijn. Want maatregelen nemen betekent meer schoon
zwemwater (impuls voor recreatie en toerisme!), minder kosten voor
de productie van schoon drinkwater, schoon drinkwater voor het
vee, minder belasting op onze natuur en ook meer verschillende
vissen. In de brochure wordt verder ingegaan op die baten. Hij is
verspreid onder alle bestuurders die uiteindelijk moeten beslissen
over de maatregelpakketten, zodat zij daarbij de baten ook zullen
betrekken!
4 LIMBURGS MILIEU

18 november: Limburgse contactdag
natuur- en milieueducatie
Op zaterdag 18 november 2006 vindt in de Universiteit Hasselt voor de derde maal de Contactdag plaats. Deze
bijeenkomst wordt georganiseerd door LIMNET, het Belgisch-Limburgs Natuur- en Milieueducatief netwerk. Op deze
trefdag ontmoeten alle mensen die in Limburg op één of andere manier bezig zijn met natuur-, milieu- en duurzaamheidseducatie
elkaar. Ook Nederlandse Limburgers zijn van harte welkom: natuurgidsen, medewerkers van natuurcentra,
leerkrachten, milieu- en duurzaamheidsambtenaren en mensen uit diverse sociale werkvelden.
kan milieueducatie voor hen betekenen?
• voor medewerkers van natuurcentra:
hoe kan het aanbod nog beter
afgestemd worden op wat het publiek
vraagt?
Er gaat op deze contactdag dus veel
aandacht naar het verruimen van de
hoogstnoodzakelijke milieueducatie
naar brede maatschappelijke groepen,
die momenteel nog te weinig bereikt
worden.
Tijdens de middagpauze is er een beurs
waarin het bestaande educatieve aanbod
wordt gepresenteerd. In de namiddag
vindt er een debat plaats over de
‘ecologische voetafdruk’ (de impact die
onze persoonlijke levenswijze heeft op
het milieu) en de bruikbaarheid van
dit begrip voor de educatie. Sprekers
zijn: VODO (Vlaams Overleg Duurzame
Ontwikkeling) en auteur en TV-journalist
Dirk Barrez.
Bedoeling is om bestaande en nieuwe
educatieve projecten bekend te maken
bij geïnteresseerden, en nieuwe ideeën
en trends in de milieueducatieve sector
te lanceren.
’s Morgens vinden de volgende workshops
plaats:
• voor het onderwijs (van kleuter-, over
lager tot secundair onderwijs): aan-
dacht voor milieuzorg op school (MOS)
en nieuwe buitenprojecten
• voor mensen die we als 'natuurschoongenieters'
kunnen omschrijven
(fietsers, wandelaars): wat verwachten
deze mensen van de natuur? wat kunnen
we hen bieden?
• voor minder voor de hand liggende
groepen, zoals allochtonen, sociaal
zwakke groepen, andersvaliden: wat
Het programma van de contactdag ziet
er in het kort als volgt uit:
09.30 uur: ontvangst
10.00 uur: eerste reeks workshops
11.00 uur: tweede reeks workshops
12.00 uur: beurs en middageten
14.00 uur: plenum met debat over ‘de
ecologische voetafdruk’
15.30 uur: afsluitend drankje
Inschrijven voor deze bijeenkomst is verplicht
en kan vanaf augustus 2006 via:
www.limburg.be/limnet/
Meer informatie:
Johan Geusens
Tel: 0032 11 26 54 63
Stichting Milieufederatie Limburg 5

Milieu-informatie van gemeenten
GEDULD HEBBEN EN DOORZETTEN
Het Verdrag van Aarhus verplicht overheden om actief informatie over milieuonderwerpen aan te bieden aan burgers.
Eind 2005 hebben vier burgerpanels, o.a. in Sittard-Geleen, een aantal thema’s aangewezen waarover zij graag informatie
zouden willen ontvangen van hun gemeente. Vervolgens hebben wij getoetst of deze informatie verkrijgbaar
was. En wat blijkt? De meeste informatie van de gemeente krijg je wel, je moet alleen erg veel geduld hebben en
doorzetten.
SITTARD-GELEEN, ROTTERDAM,
ZWOLLE EN UTRECHT
In het algemeen kregen de vier gemeenten
het niet voor elkaar om de milieu-informatie
op de gewenste manier aan te leveren.
Vragen over de gezondheidseffecten van
milieuzaken werden alleen telefonisch
beantwoord. En gemeenten bieden vaak
alleen via de website actief informatie aan.
De burgerplatforms vinden dit te mager;
er moeten ook andere middelen worden
gebruikt. Over de afvalwijzer van de gemeente
was het Limburgse burgerplatform
zeer te spreken, omdat deze informatie
geeft die is toegesneden op het eigen
adres.
Antwoorden op vragen over milieuzaken
moeten volgens het verdrag van Aarhus
binnen vier weken beantwoord worden.
Dit blijkt in praktijk moeilijk te zijn. Ook de
gemeente Sittard-Geleen reageerde niet
binnen die termijn op onze vragen. Een
niet goed aangekomen brief blijkt de boosdoener.
Uit een gesprek met de gemeente
blijkt dat zij wel heel veel milieu-informatie
in huis heeft. Helaas kan dat niet via de
website worden aangeboden.
De gemeente krijgt echter een nieuwe
website en onze aanbevelingen zullen bij
het ontwerp worden meegenomen.
46 ANDERE GEMEENTEN
Vervolgens hebben we nog 46 (10%)
andere gemeenten onderzocht. Bij alle
gemeenten zijn we op eenzelfde manier te
werk gegaan:
• Per “verhuisbrief” zijn gegevens opgevraagd
over de luchtkwaliteit, geluid,
gevaarlijke stoffen en verkeersplannen in
een bepaalde wijk;
• Telefonisch zijn vragen gesteld over
stankoverlast en geluidsoverlast in een
bepaalde wijk, ook met het oog op een
mogelijke verhuizing;
• Per emailformulier is gevraagd naar
ruimtelijke plannen in de nabije toekomst;
• Via het algemene emailadres is gevraagd
naar (beoogde) locaties voor UMTS-masten
en stralingsgevaar;
• De internetsites zijn gescand op gegevens
over luchtkwaliteit, externe veiligheid
en waterkwaliteit.
REACTIETIJD
In de onderstaande grafiek is per onderzoeksmethode
te zien welk percentage
van de gemeenten binnen vier weken een
inhoudelijk antwoord gaf op onze vragen.
67% van de gemeenten gaf een inhoudelijk
antwoord op onze verhuisbrief, maar een
aantal van hen reageerde te laat. Bij 60%
van de gemeenten kregen onze bellers een
inhoudelijk medewerker aan de lijn, in 25%
van de gevallen handelde de receptionist(e)
de vraag af. De bellers kregen daardoor
soms het gevoel dat ze niet voorbij de receptie
kwamen: ‘‘Ik stuur nog wel wat op,
zei de telefoniste, en ik kreeg een gemeentegids
opgestuurd met de milieuorganisaties
aangestreept…”
De verhuisbrief, de email en het emailformulier
vroegen om een reactie van de
gemeente. 10% van de gemeenten gaf op
geen enkele van de drie verzoeken een
inhoudelijke reactie. Voor 20% van de gemeenten
geldt dat zij op twee van de drie
verzoeken geen inhoudelijke reactie gaven.
Slechts 15% van de gemeenten reageerde
inhoudelijk op alle drie de verzoeken.
EEN GOED ADVIES AAN OVERHEDEN
• Geef (op tijd) antwoord!
• Besteed aandacht aan gezondheidseffecten
• Laat burgers meedenken
• Begrijpelijke taal & vindbare informatie
• Meer media
• Neem de vrager altijd serieus
• Wees compleet
• Geef informatie op niveau van de eigen
straat of wijk
percentage
70
60
50
40
30
20
10
0
inhoudelijk antwoord binnen vier weken
verhuisbrief e-mail e-mailformulier telefoon
methode
6 LIMBURGS MILIEU

WAT KUNT U ZELF MET HET VERDRAG
VAN AARHUS?
RECHT OP INFORMATIE
Het Verdrag van Aarhus geeft recht op
beschikbare milieu-informatie, zonder opgaaf
van reden. Dat is in Nederland geregeld door
het verdrag te verankeren in de Wet milieubeheer
en Wet openbaarheid bestuur. Met name
actieve groepen kunnen hier bij hun activiteiten
hun voordeel mee doen.
KWALITEIT VAN DE REACTIES PER THEMA
Lucht
Alle gemeenten beantwoorden de vragen
over luchtkwaliteit. De relatie tussen luchtkwaliteit
en gezondheidseffecten wordt
echter nauwelijks belicht. Eénderde van
de gemeenten geeft ook meetgegevens of
kaarten. Ook op de meeste websites wordt
het onderwerp ‘lucht’ behandeld, maar de
informatie is vaak erg algemeen. Acht gemeenten
(17%) geven ook informatie over
luchtkwaliteit in de (geselecteerde) wijk.
In de meeste gevallen is deze informatie
te vinden in beleidsrapporten die na enig
doorklikken gedownload kunnen worden.
Slechts bij één gemeente werden actuele
gegevens van meetpunten gevonden.
Externe veiligheid
Bijna alle gemeenten geven informatie
over gevaarlijke stoffen, gezondheidsrisico’s
voor de omwonenden worden
echter niet vermeld. Op de websites scoort
‘externe veiligheid’ het beste. Veertien
gemeenten hebben een directe link naar de
risicokaart van de provincie op hun site.
Bij de antwoorden op de vragen over de
UMTS-masten vermeldt 30% de locaties
van de masten. 40% legt de gezondheidseffecten
uit, evenzoveel verwijst door naar
de GGD.
Geluid
Over geluid geeft vrijwel iedereen informatie.
Ook hier ontbreekt informatie over
gezondheid.
Aan de telefoon worden de vragen over
geluid vooral duidelijk beantwoord als
er in de betreffende gemeente sprake is
van een concrete bron, bijvoorbeeld een
vliegveld of een snelweg. Bij geluid, net als
bij stank, verwijst de gemeente snel naar
de beleving. Wat de een hinderlijk vindt,
kan de ander nog acceptabel vinden. Eén
gemeenteambtenaar geeft als antwoord:
“Nou meneer, ik woon hier zelf al veertig
jaar, nooit geen last gehad…”
Water
Voor het onderwerp ‘waterkwaliteit’ is
maar op weinig websites aandacht.
Verkeer
In de reacties op de verhuisbrief wordt
in tweederde van de gevallen informatie
gegeven over verkeersplannen. Maar ook
hier wordt geen effect op de gezondheid
beschreven.
Ruimtelijke plannen
Zeventien gemeenten behandelden het
informatieverzoek per e-mail (beknopt)
inhoudelijk. Opvallend is dat informatie
over natuur en milieu niet of nauwelijks
wordt gegeven. Bij de best scorende
gemeente konden ruimtelijke plannen via
een link naar de gemeentelijke website
integraal worden ingezien. Eén gemeente
beperkte zich tot een algemene verwijzing
naar het volgen van de lokale huis-aanhuis
bladen.
PERSOONLIJK CONTACT
Nog steeds geldt dat vooral doorzettingsvermogen
loont als het om verkrijgen van
informatie gaat. Duidelijk is dat langsgaan
of bellen nog steeds het meest effectief
zijn. Probeer altijd de verhoudingen goed te
houden. Alleen als een gemeente de informatie
echt niet vrij wil geven kan het nuttig zijn
om op de formele plicht van het Verdrag van
Aarhus te wijzen.
MULTIMEDIAAL
Neem geen genoegen met doorverwijzen naar
een website als je dat niet wilt. De informatie
moet ook anders beschikbaar zijn, tenzij
er hele duidelijke redenen zijn waarom niet.
Ook eventuele kosten moeten redelijk zijn,
vergoedingen zijn in de getoetste gemeenten
nooit gevraagd.
DE GEMEENTERAAD
Is de informatie toch niet los te krijgen, of
doet de gemeente helemaal niets om de
inwoners over milieu en gezondheid te informeren,
benader dan eens de gemeenteraad of
de wethouder met de vraag hier wat aan te
doen. Kom eventueel zelf met een voorstel.
Veel gemeenten worstelen namelijk met het
op goede wijze aanbieden van de milieu-informatie.
Andere lokale organisaties, maar ook
de GGD en de milieufederatie kunnen hierbij
partner zijn. Denk ook aan de inzet van lokale
media.
MEER INFORMATIE
Op www.milieuhulp.nl staan meer goede tips
en hulpmiddelen om bijvoorbeeld informatieverzoeken
bij de gemeente in te dienen.
Natuurlijk kan ook de Milieufederatie advies
geven bij communicatie met de gemeente.
Stichting Milieufederatie Limburg 7

CONCLUSIES
• Een enkele uitzondering daargelaten
krijgt de burger onvoldoende informatie
van de gemeenten. Dat gemiddeld
genomen de helft niet binnen
vier weken reageert op een informatieverzoek
is verontrustend. Volgens
de gemeenten heeft dit vooral te maken
met de kwaliteit van de interne
organisatie en wordt erkend dat het
daar vaak mis gaat. Een aantal geteste
gemeenten heeft meteen maatregelen
genomen.
• Gemeenten die wel reageren, doen
hun best de gevraagde informatie te
verschaffen. Al wordt wel snel verwezen
naar sites waar vervolgens weinig
op staat. En soms wordt informatie
toegestuurd die niet relevant is voor
de gestelde vraag, zoals gemeentegidsen.
GOED VOORBEELD DOET GOED
VOLGEN
Er zijn gemeenten, provincies en waterschappen
die werk hebben gemaakt van
het verbeteren van de informatievoorziening
naar hun inwoners. Op de oproep met
deze initiatieven mee te dingen naar de
Aarhustrofee, kwamen 15 projectbeschrijvingen
binnen. Het project West en Weurt
van de gemeente Nijmegen is uiteindelijk
als winnaar uit de bus gekomen.
Via de website www.westenweurt.nl wordt
milieu-informatie van samenwerkende
overheden gebiedsgericht aangeboden. Het
is een aantrekkelijke website, met informatieve,
goed geredigeerde én begrijpelijke
teksten. De site is Aarhus-proof door toegang
tot de achterliggende documenten en
legt een directe relatie met gezondheidseffecten.
Burgers hebben deelgenomen aan
het maken van de website. Heel bijzonder
is dat de site specifiek voor een wijk is.
niet weg dat de site een voorbeeld is van
hoe burgers de informatie graag zouden
willen ontvangen.
De Milieufederaties hopen dat meer overheden
werk gaan maken van het Verdrag
van Aarhus. Het is daarbij erg belangrijk
om goed te luisteren naar de burgers. Ter
inspiratie volgen hier nog enkele adviezen
voor overheden. Doe er wat mee!
Anke Lodder
Milieufederatie Limburg
• Er wordt slechts zelden informatie
verstrekt over de eigen buurt. Vaak
zijn die gegevens op dat niveau niet
beschikbaar of dusdanig moeilijk in
beleidsplannen verpakt dat een leek
zijn weg niet vindt.
In de wijk West en Weurt is meer informatie
dan gebruikelijk voorhanden, omdat
er onderzoek is gedaan naar vermeelde
verhoogde kankerrisico’s door de industrie.
Een dergelijke gedetailleerde wijk-website
zal niet overal haalbaar zijn. Dat neemt
• Er wordt zeer beperkt informatie
gegeven over gezondheidseffecten.
Gemeenten geven aan het moeilijk te
vinden gezondheidseffecten te benoemen,
GGD’s zetten daar tegenover dat
zij te weinig geraadpleegd worden.
Het kan informatief zijn om gezondheidsklachten
beter te registeren en te
publiceren.
• Overheden hebben soms angst voor
claims, als de praktijk toch afwijkt van
het advies dat ze hebben gegeven.
Ook dreigt waardevermindering van
huizen door negatieve informatie over
een bepaalde wijk. Bestuurders zijn
daar nog wel eens gevoelig voor.
8 LIMBURGS MILIEU

IJzeren Rijn
CONTINUING STORY
Een jaar geleden, augustus 2005, heeft de Milieufederatie samen met de
bewonersgroep uit Budel in de allerlaatste minuut de onderhoudswerkzaamheden
aan het tracédeel Weert-Budel kunnen tegenhouden. Nu een jaar
verder, augustus 2006, zijn wij weer terug bij af. Pro-Rail heeft opnieuw een
verzoek ingediend om groot onderhoud te plegen aan het tracédeel Weert-
Budel.
De reden om groot onderhoud te plegen om twee redenen onrendabel. Ten eerste
is dat ProRail op dit moment “signalen uit geven twee treinen nooit de opbrengst die
de markt opvangt” dat er een vervoersbehoefte
is van circa 10 treinen per week tweede zal hetzelfde gedeelte weer op de
het renoveren van de spoorlijn kost. Ten
(per dag één heen en één terug). Een concrete
vervoersvraag is er blijkbaar nog niet. de IJzeren Rijn, te verwachten binnen twee
schop gaan, na een definitief besluit over
jaar.
Welke instantie gaat bijna 5 kilometer
spoorlijn volledig vernieuwen om daar Wij vragen ons dan ook af of het aantal
met twee treinen per dag gebruik van te van twee treinen per dag wel geloofwaardig
is. In de Netverklaring van 2007
maken? Blijkbaar is er voldoende overheidsgeld
beschikbaar om deze onrendabele
investering te doen. De investering is plannen voor 2007 en een doorkijk naar
van ProRail, hun beleidsdocument met de
de
jaren daarna, staat dat er uitgegaan wordt
van tijdelijk rijden via het historisch tracé
van de IJzeren Rijn, eerst met 2 treinen
en later met 15 treinen. Daarnaast lezen
we dat een structurele oplossing van de
IJzeren Rijn afhankelijk is van de uitspraak
van het Hof van Arbitrage. Het ministerie
van Verkeer en Waterstaat werkt hier momenteel
aan en hoopt op 1 april 2008 een
tracébesluit te kunnen nemen.
Wij zitten nu dus weer op hetzelfde
punt als een jaar geleden, de situatie is
nauwelijks veranderd. Opnieuw kunnen wij
gaan aantonen dat het Flora en Faunaonderzoek
van het Vogelrichtlijngebied
Weerter en Budelerbergen onvoldoende
is Opnieuw kunnen wij gaan aantonen
dat hier sprake is van het op een slinkse
manier reactiveren van de IJzeren Rijn.
Formeel heet het trouwens geen reactiveren
omdat maar een deel van de spoorlijn
in gebruik wordt genomen. Van reactiveren
wordt pas gesproken als ook de verbinding
van Roermond naar Duitsland bereden
kan worden. Opnieuw kunnen wij alle ter
inzage liggende documenten gaan doornemen
om te bekijken of er niet ergens een
kleine omissie is gemaakt om ook deze stap
weer stop te zetten, totdat onze bestuurders
een gedegen en toekomstvast besluit
nemen om een TEN-waardige IJzeren Rijn
aan te leggen. Deze moet dan gebaseerd
zijn op een werkelijke vervoersvraag en alle
treinen moeten er overheen kunnen.
Tot die tijd worden vele ambtenaren bij de
gemeentelijke en provinciale overheden en
werknemers van andere instanties beziggehouden
om de luchtballonnetjes die
ProRail steeds op laat, door te prikken. In
het volgende Limburgs Milieu zal wel weer
een hele opsomming van juridische spitsvondigheden
komen die geleid hebben tot
dat resultaat. Het wachten is dan weer op
het volgende idee van ProRail, gebaseerd
op “geluiden uit de markt”.
Wordt vervolgd….
Toine Wuts
Milieufederatie Limburg
Stichting Milieufederatie Limburg 9

Bouw varkensstal Swalmdal
BELANGRIJKE JURISPRUDENTIE IN DE BESCHERMING VAN NATUURGEBIEDEN
In juni 2006 heeft de Raad van State besloten dat de bouw van een varkensstal in het Swalmdal definitief niet door
kon gaan, vanwege de schadelijke effecten op de natuur. Daarmee is weer nieuwe jurisprudentie ontstaan die de
Milieufederatie helpt in haar inspanningen om de natuur in onze provincie te beschermen.
Het Swalmdal
Al in 2004 heeft de Milieu- en Heemkundevereniging
Swalmen (MHVS) een
procedure gestart tegen de bouw van een
nieuwe varkensstal vlakbij het Swalmdal.
Door de bouw van de stal zou de neerslag
van ammoniak op één deel van het Swalmdal
(de Leucker) weliswaar afnemen, maar
op een ander deel (het Haestert) zou deze
juist heel fors toenemen. De gemeente
had geen problemen met de nieuwe stal.
Zij hield alleen rekening met de effecten
op de Leuker, omdat alleen dit deel “voor
verzuring gevoelig” is.
SWALMDAL ALS HABITATRICHTLIJN-
GEBIED
Het gehele Swalmdal is een Habtitatrichtlijngebied.
In dit gebied moet gewerkt
worden aan het behoud en ontwikkeling
van waardevolle habitats en wilde flora en
fauna. Er mag zeker geen achteruitgang
optreden. Zowel de natuurlijke habitats
(gebiedsbescherming) als de belangrijke
soorten (soortenbescherming) in het gebied
zijn beschermd. De Swalm is volgens
deze richtlijn vooral belangrijk, omdat de
Vlottende waterranonkel en de Sterrekroos-Waterranonkel
er goed gedijen.
Ook het Swalmdal valt onder de richtlijn
vanwege zijn alluviale bossen, die op afzettingen
van rivieren en beken groeien. Het
Swalmdal wordt verder bewoond door de
Zeggekorfslak en de Rivierdonderpad.
Ammoniak is vooral voor de alluviale bossen
heel schadelijk. De MHVS redeneerde
dan ook dat het Swalmdal dan misschien
wel niet in zijn geheel als voor verzuring
gevoelig wordt gezien, maar dat de Habitatrichtlijn
wel stelt dat er geen verslech-
10 LIMBURGS MILIEU

NOG MEER BELANGRIJKE
JURISPRUDENTIE
De geplande locatie van de varkensstal
tering mag optreden voor de bijzondere
habitats en flora en fauna in het gehele
habitatrichtlijngebied. Doordat de ammoniakdepositie
sterk toeneemt op het
Haestert, is er dus wel degelijk kans op een
verslechtering van de leefomgeving van
deze bossen.
DE MILIEUFEDERATIE KOMT IN
BEELD
De rechtbank van Roermond heeft vorig
jaar al geoordeeld dat de gemeente niet
heeft aangetoond dat er geen verslechtering
zal optreden. Daardoor mocht
de bouw van de stal niet doorgaan. De
ondernemer ging echter in beroep en de
Raad van State moest uitspraak doen over
de zaak.
Omdat deze zaak ook voor de Milieufederatie
heel belangrijk is, heeft zij de nodige
ondersteuning gegeven aan de MHVS. Uit
de uitspraak van de Raad van State kon
jurisprudentie voortkomen, die van belang
is voor alle Milieufederaties.
De bescherming van de habitatrichtlijngebieden
is natuurlijk een zeer belangrijk
deel van ons werk. Als inderdaad alleen
voor verzuring gevoelige delen van habitatrichtlijngebieden
beoordeeld zouden
hoeven worden op de effecten van ammoniak,
dan zou dat betekenen dat er veel
waardevolle gebieden geschaad worden.
Gelukkig oordeelde de Raad van State anders.
In haar uitspraak maakte zij duidelijk
dat habitatrichtlijngebieden als één geheel
gezien moeten worden. Voor alle delen van
het gebied moeten dezelfde regels gelden.
Dus het gehele gebied moet beoordeeld
worden op de gevoeligheid voor ammoniak.
Omdat de MHVS voldoende heeft aangetoond
dat de waardevolle habitats in het
gebied wel degelijk voor verzuring gevoelig
zijn, oordeelde de Raad van State dat de
varkensstal niet op de voorgestelde plek
gebouwd mag worden en vernietigde de
bouwvergunning.
Anke Lodder
Milieufederatie Limburg
De ondernemer in Swalmen was al
in het bezit van een milieuvergunning,
verkregen van de gemeente. De
effecten van ammoniak op ’t Haestert
hadden volgens de Raad van State ook
beoordeeld moeten worden en de milieuvergunning
is op verkeerde gronden
verleend.
Deze uitspraak is conform eerdere
jurisprudentie, het zogenaamde
“Kokkelvisserij arrest“, C-127/02 van
het Europese Hof van Justitie”. Dit
arrest houdt in dat kokkelvissers
geen gebruik mogen maken van de
milieuvergunning als ze niet kunnen
aantonen dat hun onderneming geen
schadelijke effecten op natuur en
milieu heeft. Tot dit arrest werd ervan
uitgegaan dat een milieuvergunning
slechts aangepakt kan worden wanneer
er een verandering in de situatie
optreedt, bijvoorbeeld als een bedrijf
meer dieren gaat houden en dus een
aanpassing van de vergunning nodig
heeft.
In de huidige uitspraak worden dus
zowel het beoogd gebruik als de
bouwvoorschriften van een gebouw
meegenomen in de beoordeling van de
bouwvergunning.
Stichting Milieufederatie Limburg 11

Luchtvervuiling “DSM”
DOOR DE JAREN HEEN!
Het is algemeen bekend dat de lucht boven Limburg niet erg gezond is. De industrie krijgt vaak de schuld van deze
verontreiniging. In onze provincie is men snel geneigd om naar “de DSM” te wijzen. Maar hoe zit het nu eigenlijk
met de luchtvervuiling door dit bedrijf? Neemt deze toe of juist af? In dit artikel heb ik alle feiten voor u op een rij
gezet.
SITE CHEMELOT
Eigenlijk hebben we het tegenwoordig niet meer over “de DSM”,
omdat dit bedrijf slechts één van de bedrijven op het open
bedrijventerrein is. Het terrein van de site Chemelot is circa 800
hectare groot en ligt op grondgebied van de gemeenten Sittard-
Geleen en Stein. Op de site zijn vijftig fabrieksinstallaties gevestigd.
De oorspronkelijke eigenaar is DSM, maar daarnaast beschikken nu
ook een aantal andere bedrijven over installaties op dit terrein.
Andere eigenaren zijn onder andere Sabic, Limburgse Vinyl
Maatschappij (LVM) en Essent.
UITSTOOT NAAR DE LUCHT
De fabrieken op de site Chemelot stoten allerlei stoffen uit naar de
lucht. Deze stoffen komen zowel uit puntbronnen als diffuse bronnen.
Een puntbron is bijvoorbeeld een schoorsteen die de afvalstoffen
(hoog) in de lucht brengt. Bij een diffuse bron is niet precies aan te
wijzen waar de lozing plaatsvindt. Zo kunnen er allerlei stoffen in
installaties ontsnappen bij pompen, compressoren en afdichtingen. In
vaktermen wordt dan gesproken van ‘diffuse lekverliezen’.
In dit artikel wordt specifiek aandacht besteed aan die stoffen die
volgens de overheid speciale aandacht verdienen, de zogenaamde
aandachtsstoffen. Dit zijn: stikstofdioxide, fijn stof, benzeen, VOS
(vluchtige organische stoffen) en etheen. Voor deze stoffen gelden
normen; ze mogen maar in een vastgestelde concentratie in de
lucht aanwezig zijn.
Daarnaast geldt voor een aantal stoffen nog een minimalisatieverplichting.
De aanwezigheid van deze stoffen in de lucht moet
zoveel mogelijk worden teruggedrongen. Dit geldt voor: monovinylchloride,
benzeen, 1,3-butadieen en acrylonitril.
De derde categorie stoffen die in dit artikel aan bod komen zijn
de stoffen die ons klimaat beïnvloeden: de broeikasgassen. Dit
zijn CFK’s (chloorfluorkoolwaterstoffen), distikstofoxide (N 2 O) en
koolstofdioxide (CO 2 ).
De stof etheen laat een iets ander beeld zien. De uitstoot schommelt
al jaren rond een niveau van 500 ton per jaar. Ook voor etheen
zijn er veel maatregelen getroffen om de uitstoot te verminderen.
Het effect van deze maatregelen is grotendeels teniet gedaan door
hogere productieniveaus. Zo steeg de productie van een bepaalde
fabriek in deze periode met ca. 75%.
MINIMALISATIEVERPLICHTE STOFFEN
In de figuren 6 t/m 8 staan de emissies van de minimalisatieverplichte
(MVP) stoffen, zijnde monovinylchloride, butadieen en
acrylonitril. Benzeen behoort ook tot de MVP-stoffen, maar is
tevens ook een aandachtsstof (zie figuur 3).
25000
Figuur 1: emissies stikstofoxiden
stikstofoxiden
AANDACHTSSTOFFEN
In de figuren 1 t/m 5 staat de uitstoot van vijf aandachtsstoffen
-stikstofoxiden, fijn stof, benzeen, VOS en etheen- tussen 1985
en heden weergegeven. Duidelijk is dat voor de meeste stoffen de
emissies sinds 1985 sterk zijn afgenomen (60 tot 90%).
Sinds 2001 is een stabilisatie/lichte schommeling van de uitgestoten
hoeveelheden te zien. In 2003 is de uitstoot van benzeen en VOS
bijvoorbeeld iets gestegen. Dit komt doordat in dat jaar uitgebreide
metingen hebben plaatsgevonden van de diffuse emissies en deze
hoger bleken te zijn dan berekend. Vervolgens zijn maatregelen
genomen om deze uitstoot te verminderen.
tonnen
20000
15000
10000
5000
0
20450
7320
3162 3238 2993 3053 3001
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
12 LIMBURGS MILIEU

5000
Figuur 2: emissies VO
S
VO S
Figuur 4: emissies fijn stof
fijn stof
4600
2500
4500
4000
3500
2000
1950
3000
1500
tonnen
2500
2260
tonnen
2000
1500
1779
1444
1826
1595 1642
1000
1000
500
500
187
101 77
46 64 57
0
0
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
jaren
Voor deze stoffen is eenzelfde beeld te zien als voor de aandachtsstoffen:
een forse afname sinds 1985 en stabilisatie sinds 2001. De
emissies van 1,3-butadieen zijn vanaf 2002 flink afgenomen. In
het Milieujaarverslag 2003 geeft Chemelot aan dat de afname met
name betrekking heeft op de diffuse lekverliezen bij de NAK3 (een
afname van 33 ton!).
Figuur 5: emissies etheen
700
600 585 580
500
481
572
512
492
etheen
BROEIKASGASSEN
In de figuren 9 t/m 11 wordt de uitstoot van de broeikasgassen
weergegeven. Bij de CFK”s valt op dat de zogenaamde harde CFK’s
niet meer worden gebruikt op de site Chemelot. De zachte CFK’s
worden gebruikt in grote industriële koelinstallaties en veelvuldig in
de kleinere airconditioningunits. De emissies van deze CFK’s, vooral
lekverliezen, laten een wisselend beeld zien. De pieken in 2002 en
2004 worden verklaard door het feit dat in deze jaren sprake was
van meer lekkages bij koelapparatuur.
De uitstoot van lachgas, een andere naam voor distikstofoxide(N 2 O),
is vanaf 1996 geleidelijk afgenomen. Dit gas wordt uitgestoten
bij de productie van salpeterzuur en caprolactam door DSM. De
laatste jaren is er door DSM in overleg met diverse overheden veel
aandacht besteed aan de monitoring van de emissies en onderzoek
naar verdergaande reducties. Enkele jaren geleden is een salpeterzuurfabriek
overgeschakeld naar een andere type katalysatornetten,
wat tot een belangrijke afname heeft geleid.
tonnen
tonnen
432
400
300
200
100
0
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
Figuur 6: emissies monovin yl chloride
180
160
160
140
120
100
80
mo noviny lchlorid e
Koolstofdioxide (CO 2 ) is een belangrijk broeikasgas. In het kader
van het Kyoto-klimaatverdrag is per 1 januari 2005 een emissiehandel
voor de industrie in werking getreden. Gedachte achter
deze emissiehandel is dat de uitstoot afneemt op de economisch
meest gunstige plaats. De site Chemelot doet ook mee aan deze
60
40
20
0
32,8
26
19 17
14,5 15,4
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
Figuur 3: emissies benzeen
benze
n
Figuur 7: emissies 1,3-butadiee
n
1,3-butadie
n
70
400
63
350
347
60
300
50
47 47
250
40
39
tonnen
200
tonnen
30
150
100
50
56
23 25
38
32
26
20
10
12
13,5 14,2
0
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
0
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
Stichting Milieufederatie Limburg 13

Figuur 8: emissies acrylonitril
acry
lonitril
Figuur 10: emissies distikstofoxide (N2O )
N2 O
200
14000
180
175
12000
11500
160
140
10000
120
8000
8686
8451
7953 7868
7523
tonnen
100
80
tonnen
6000
60
4000
40
33
2000
20
13 14 13,4
9,7 9,9
0
1985 1996 2001 2002 2003 2004 2005
0
1996 2001 2002 2003 2004 2005
jaren
jaren
emissiehandel. De afgelopen jaren zijn binnen de site diverse
maatregelen getroffen om de energie-efficiëntie van de fabrieken
verder te verhogen. Ze behoort inmiddels tot de wereldtop. Uit
figuur 11 blijkt echter dat de uitstoot van CO 2 nogal schommelt
en er geen sprake is van een afname van de totale emissies. Doel
van het Kyotoverdrag is dat de totale emissies gaan afnemen. De
komende jaren zal blijken in hoeverre dit de bedrijven op de site
Chemelot gaat lukken.
MAATREGELEN
Door de jaren heen zijn allerlei maatregelen genomen om de
uitstoot van stoffen naar de lucht te verminderen. Allereerst zijn
de emissies uit de “pijp” aangepakt. Door bijvoorbeeld het plaatsen
van filters en het optimaliseren van het productieproces. Hierdoor is
de uitstoot van verontreiniging naar de lucht aanzienlijk afgenomen.
Met deze zogenaamde puntbronmaatregelen zijn de grootste
slagen geslagen. Dit verklaart de forse daling van veel emissies in de
periode 1985 – 2001.
Door de diffuse emissies, de zogenaamde lekverliezen, te verminderen,
kan er nog een verdere daling optreden van de uitstoot van stoffen
naar de lucht. Chemelot heeft vooral aandacht voor de beperking
van de lekverliezen uit de afdichting van procesapparatuur. Door
het meten van deze emissies en het repareren van lekkages zijn deze
emissies flink afgenomen. Vooral voor pompen en compressoren is
het onderhouds- en beheersregime verder geoptimaliseerd.
rondom het bedrijventerrein. Maar er zijn meer factoren die invloed
hebben op de luchtkwaliteit in dit gebied. Met name het verkeer is
een belangrijke bron. Niet alleen het lokale personenverkeer, maar
ook het goederenverkeer van en naar de site.
Het blijkt dat de concentratie van stoffen in de lucht in vrijwel alle
gevallen voldoet aan de normen, die landelijk zijn vastgesteld, met
uitzondering van de stof etheen. De daggemiddelde concentraties
etheen worden bij de terreingrens (delen Klaverblad Kerensheide en
Bedrijvenpark Krawinkel) in geringe mate overschreden. Dit heeft
met name consequenties voor eventueel aanwezige natuurwaarden
en niet voor de gezondheid van mensen.
We kunnen dus inderdaad concluderen dat de luchtkwaliteit
rondom site Chemelot door de jaren heen is verbeterd. De uitstoot
van de meeste luchtverontreinigende stoffen door de ‘Chemelotbedrijven’
is fors afgenomen. Dat wil overigens niet zeggen dat de
bedrijven op de site Chemelot achterover kunnen leunen. Inspanningen
voor verdere reducties blijven noodzakelijk. Zo blijven de
minimalisatieverplichte stoffen een voortdurend aandachtspunt
evenals de CO 2 -emissies.
Dat de bedrijven verder zoeken naar mogelijkheden om de uitstoot
te verminderen, blijkt uit het ‘Chemelot Milieuplan 2006–2010’.
Hierin wordt beschreven welke milieumaatregelen en –voorzieningen
de bedrijven op de site in de komende jaren willen gaan uitvoeren.
In een volgend nummer van Limburgs Milieu meer hierover!
LUCHTKWALITEIT
De uitstoot door de fabrieken op de site Chemelot is fors verminderd
en dat heeft ook een positief effect op de luchtkwaliteit op en
Sandra Akkermans
Milieufederatie Limburg
Figuur 9: emissies CFK'
s
hardeCFK'
za chteCFK'
s
s
Figuur 1: emissies koolstofdioxide (CO2 )
CO2
1800
1639
1658
4000000
3954190
1600
3900000
1400
3800000
1200
kilogramme n
1000
800
662
tonnen
3700000
3600000
3564000
3686000
3589000
3570157
600
3500000
400
370
278
200
3400000
0
25 8 8
0
0
2001 2002 2003 2004 2005
3300000
2001 2002 2003 2004 2005
jaren
jaren
14 LIMBURGS MILIEU

Column Wim Kuipers
Milieu en
missaal
Foto: Fotobureau Kuit, Roermond
Het Schaap met de blauwe Tong. Dat zou de titel van een roman
kunnen zijn. Een roman die zich binnen veertien dagen afspeelt in
het hoofd (en hart misschien) van een oudere man - net AOW. Nee,
hij kan beter tien jaar jonger zijn: zo’n man is geloofwaardiger. Hij
moet wel tijd genoeg hebben om te tobben. Een brandweerman
dus die pas thuis zit. Zijn halve leven met de poten in het bluswater
gestaan, en zoveel vuur gezien, vertelt hij graag, dat hij rondleider
in de hel zou kunnen spelen.
Deze man krijgt maandag 14 augustus om twintig over elf ‘s avonds
een telefoontje. “Sorry, wel laat, maar ik dacht voor iemand van
de brandweer …” Of hij namens de afdeling Limburg van zijn partij
ideeën aan wil dragen voor de milieuparagraaf, “en wel snel, want
de verkiezingen wachten niet.”
Milieu? Wat willen ze precies? Nul, zeven of zeventien vliegtuigen
per week op Maastricht-Aachen-Airport? In zijn hoofd raast nog
wat Zomergast Leon de Winter de avond tevoren vertelde. Hoe bang
die was voor de raketten uit het Midden-Oosten, die Nederland
makkelijk kunnen bereiken. Hij zag ze inslaan, de kernkoppen. Ook
in Heerlen, Venlo? En daar zou elke partij een ander antwoord op
moeten hebben?
O nee, het ging over milieu. Twee dagen later blijken de raketten
muggen te zijn, die wel eveneens uit het zuiden komen. Ze bezorgen
wat schapen in Kerkrade een blauwe tong. Fluks pakt minister
Veerman zijn passer en trekt een beschermingsgebied van honderd
kilometer rond die schapen. Maar is dat wel genoeg? Nee. Nog een
stuk erbij, dat hij toezichtgebied noemt, zodat zelfs Amsterdam
Sperrgebiet is.
Hoe kunnen wij die muggen tegenhouden?, peinst onze brandweerman.
Ze kwamen misschien hierwaarts omdat het wekenlang tegen
de dertig graden of meer was. Hij krijgt visioenen van de opwarming.
Niet zo heet als hij meemaakte. Moet de Zuid-Limburgse
brandweer de beschikking krijgen over honderd kilometer stevig
gaas? Want als de opwarming van de aarde zo verder gaat, zullen
daar de eerste leeuwen en tijgers verschijnen, net als de Amerikanen
in september ‘44.
Haegen van Waterstaat ook al doorgestreept heeft. Na een totaal
verregende Hemelvaart stelde die een Nationale Rampendag voor.
Het KNMI had voorspeld “dat de winters natter worden en langdurige
hevige regen zal toenemen”, weshalve zij het noodzakelijk vond dat
de burgers beter voorbereid moesten zijn op extreem weer.
Ze had wel een vooruitziende blik, Melanie S. van H., want nog
nooit is augustus zo nat geweest. Moest ze daarom de politiek
verlaten? Gerd Leers, niet voor niets gekozen tot beste Limburgse
politicus aller tijden, heeft ook zo’n blik. Hij ziet zich als premier van
het zieltogende Zuid-Limburg en wil daarom een stroom echte immigranten.
Ambachtslieden, creatievelingen, denkers: laat ze maar
komen, waar ze ook vandaan komen, oreerde hij. Wel proberen die
mensen vast te houden, dacht ik toen de telefoon ging. Dat was B.
Of ik wat creatieve ideeën had over ons milieu. Ik betrapte me erop
dat ik nauwelijks benieuwd was naar wat de partijen over het milieu
gaan zeggen. Het gaat allemaal om Brussel, probeerde ik. “Die
roman speelt hier”, bitste B.
Ja, dan was die Nationale Rampendag misschien toch geen gek idee.
Het woord ‘ramp’ roept eenheid op, met zijn allen schouders eronder,
zonder onderscheid van denkbeelden over AOWBZWWAO of het
aantal Slavische Muzelmannen dat hier wiskundeleraar wil worden.
“Wat bedoel je precies?”, vroeg B., een klein beetje geïnteresseerd.
Ik bromde wat over het nut van Europese regels die van Kreta tot
Lapland gelden, “maar we moeten misschien weer met een echt
nationaal debat over ons milieu beginnen”, opperde ik. Nadenken
over ons milieu en geen (nogmaals) politieke haarkloverijen, want
rampen weten niet wie van de SP is en wie CDA’er. Misschien moet
de minst nationale provincie van Nederland hierbij het voortouw
nemen, riep ik enthousiast. Limburg. Leers?
Maar B. begon te lachen. Hij wou conflicten, demonstraties, kloppartijen
met de ME desnoods. Liever blauwe plekken dan zieke schapen
zogezegd. “Anders kun je het milieu net zo goed als bidprentje
in een missaal stoppen”, meende ik te horen.
Ik zal het niet goed gehoord hebben. En dan: wat schrijvers niet
allemaal verzinnen in hun bovenkamers…
Die passage streept de bedenker van de brandweerman, laten we hem
B. noemen, maar door, zoals hij staatssecretaris Melanie Schultz van
Wim Kuipers
Stichting Milieufederatie Limburg 15

Een kijkje in de keuken van de afdeling
Handhaving en Monitoring
WIE ZIJN WIJ EN WAT DOEN WIJ?
De afdeling Handhaving en Monitoring
van de Provincie Limburg bestaat, na een
recentelijke reorganisatie, uit drie onderdelen:
Toezicht en Handhaving, Advies en
Onderzoek en de Staf- en Publieksdienst.
Ieder onderdeel heeft een eigen taakgebied.
Portefeuillehouder van de afdeling
Handhaving is Gedeputeerde Herman
Vrehen.
De afdeling verzorgt onder meer het
toezicht op de naleving en handhaving
van regelgeving en beleid op het gebied
van milieu, water, ontgrondingen, natuur
en landschap. Daarnaast zorgt de afdeling
voor het opzetten en in stand houden van
monitorings- en meetsystemen van de
emissies naar lucht, water en bodem en de
kwaliteit van het milieu, allemaal met het
oog op beleidsevaluatie en trendanalyses.
Toezicht kan gedefinieerd worden als het
uitvoeren van controles zonder dat er al
daadwerkelijk sprake is van een overtreding.
Handhaving betreft vervolgens
alle activiteiten (hercontroles, juridische
procedures) nadat een overtreding is
geconstateerd met als doel die ongedaan te
maken. Daarmee onderscheidt onze aanpak
met behulp van het bestuursrechtelijke
instrumentarium zich van de strafrechtelijke
aanpak.
Door het uitoefenen van toezicht en
handhaving willen wij bereiken dat wetten,
regels, vergunningen, normen enzovoorts
worden nageleefd. Het realiseren van een
zo hoog mogelijk normconform gedrag is
hierbij het doel waarheen wij streven. Ons
bestuurlijke doel is de overtreding structureel
te beëindigen en indien mogelijk
ongedaan te maken, terwijl het strafrecht
de overtreder bestraft waarbij het oplossen
van het probleem niet de eerste drijfveer is.
BUREAU TOEZICHT EN HANDHAVING
Het bureau Toezicht en Handhaving voert
de toezichts- en handhavingstaken op basis
van de Wet milieubeheer en andere aan het
milieu gelieerde wetgeving uit. Deze gelden
voor zowel bedrijven als het buitengebied.
Het gaat om toezicht en handhaving op
locatie (preventief en repressief toezicht),
maar ook om administratief toezicht en
handhaving (beoordeling milieujaarverslagen,
handhaafbaarheid vergunningen). Zij
controleert bedrijven ter voorkoming en
16 LIMBURGS MILIEU
Controle bedrijf. Foto: Provincie Limburg

Opslag autowrakken.
Foto: Provincie Limburg
ook naar het effect van een mogelijke
overtreding voor het milieu, de veiligheid
en de volksgezondheid en naar de maatschappelijke
gevolgen van een overtreding
(bijvoorbeeld onrust bij de bevolking,
gevoelens van angst en onveiligheid etc.).
herstel van overtredingen en voert controles
op illegale handelingen uit in het buitengebied.
Ook vinden controles plaats ter
voorbereiding en uitvoering van opgelegde
bestuursrechtelijke maatregelen (dwangsommen,
e.d.). Het provinciale toezicht
vindt meer en meer in samenwerking met
andere handhavingspartners in Limburg
plaats. Voor meer informatie over de werkzaamheden
van dit bureau kunt u contact
opnemen met Paul Vossen, bureauhoofd,
telefoonnummer (043) 389 75 45.
BUREAU ADVIES EN ONDERZOEK
Het bureau Advies en Onderzoek voert de
provinciale milieumonitoringstaak uit, door
middel van het uitvoeren van metingen en
het exploiteren van diverse meetnetten.
Daarnaast verzamelt het bureau data en
coördineert en stelt de jaarlijkse Monitoringsrapportage
Milieu en Water van de
Provincie Limburg op. Het werkveld monitoring,
meten en analyseren kent een hoge
dynamiek en de noodzaak om voortdurend
in samenwerking met strategische partners
– op basis van complementariteit van kennis
en faciliteiten – in te spelen op actuele
maatschappelijke ontwikkelingen.
Het afgelopen jaar hebben wij dan ook
flink geïnvesteerd in het uitbouwen van
onze contacten met kennisinstituten
(Hogeschool Zuyd, Universiteit Maastricht)
en basisgezondheidszorgdiensten (de
GGD’s). Dit heeft geleid tot intensivering
van de samenwerking met de Hogeschool
Zuyd op het gebied van Life Sciences (één
van de speerpunten in het kader van de
Technologische Topregio Limburg) en met
de GGD’s op het gebied van de monitoring
van milieu- en gezondheidsaspecten in relatie
tot blootstelling(sgevaar). Voor meer
informatie over de werkzaamheden van
dit bureau kunt u contact opnemen met
Leo Direks, bureauhoofd, telefoonnummer
(043) 389 89 33.
CLUSTER STAF- EN PUBLIEKSDIENST
De gecombineerde staf- en publieksdienst
heeft als hoofdtaak het professioneel
ondersteunen van de bedrijfsvoering en
het afdelingsmanagement. Voor meer
informatie over de werkzaamheden van
dit cluster kunt u contact opnemen met
Jos Speck, bureauhoofd, telefoonnummer
(043) 389 75 37.
MAAR WE DOEN MEER!
Onze afdeling is direct verbonden aan het
thema ‘Veilig leven in Limburg’. Handhaving
en (milieu)monitoring is namelijk één
van die instrumenten die kunnen bijdragen
tot een gezonde, veilige en prettige leefomgeving
in Limburg. Het themaprogramma
bevat een tweetal punten waarvoor wij,
als afdeling, qua uitvoering mede aan de
lat staan.
Wij controleren alle bedrijven waarvoor wij
bevoegd gezag zijn minimaal 1 keer per
jaar. Een drietal branches met een (mogelijk)
verhoogd milieu-, gezondheids- en
veiligheidsrisico controleren wij twee keer
per jaar (chemische bedrijven, stortplaatsen
en autodemontagebedrijven). Wij kijken
niet alleen naar het naleefgedrag, maar
Daarnaast willen wij samenwerking met
de handhavingspartners bevorderen. Deze
doelstelling kunnen wij als Provincie
niet alleen realiseren. Naast onze eigen
inspanningen zijn ook de inspanningen van
gemeenten, waterschappen en rijksdiensten
(bijvoorbeeld de VROM-Inspectie,
Rijkwaterstaat, de Algemene Inspectiedienst
etc.), groene instanties, politie en
Openbaar Ministerie hierbij van groot
belang. Met deze partners werken wij dan
ook intensief samen. Bovendien trachten
wij de Limburgse gemeenten waar mogelijk
en gewenst te ondersteunen op het gebied
van Handhaving.
Het thema kent ook nog een ambitie: de
totstandkoming van een nieuwe adequate
handhavingsinfrastructuur in Limburg.
Controle buitengebied.
Foto: Provincie Limburg
Stichting Milieufederatie Limburg 17

Deze handhavingsinfrastructuur moet er
toe leiden dat:
• milieuhandhavingsinstanties 100%
voldoen aan de gestelde kwaliteitscriteria;
• de samenhang en de samenwerking in
de handhaving worden gewaarborgd;
• de continuïteit is gewaarborgd.
Om dit te realiseren is vanuit de Provincie
een driesporenbeleid opgepakt.
1. Een bestuurlijk spoor dat moet leiden
tot een nieuw bestuurlijk afsprakenkader
tussen de handhavingspartners.
2. Een faciliteringsspoor, gericht op het
realiseren van een facilitaire dienst,
die de handhavingspartners maximaal
ondersteunt en faciliteert.
3. Het regiespoor dat er toe leidt dat alle
handhavingsorganisaties voor 100%
(gaan) voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen.
Om het bestuurlijke spoor vorm te geven
hebben wij, in overleg met de handhavingspartners
een bestuurlijk handhavingsoverleg
(BHL) ingericht. Het is de bedoeling
dat de handhavingssamenwerking in 2006
(en verder), nadrukkelijk wordt gericht op
die onderwerpen die alle handhavingspartners
in Limburg van belang vinden.
WAARVOOR KUNT U ALS BURGER
BIJ ONS TERECHT ?
U kunt onder andere bij ons terecht voor
het melden van (milieu)klachten. Klachten
kunt u dag en nacht melden, per telefoon,
fax of per digitaal formulier. Via de website
www.limburg.nl (Beleidsvoering –> Milieu
en water –> Milieuklachten) vindt u meer
informatie over het melden van milieuklachten.
Aangeraden wordt om dringende
klachten in het belang van een snelle
aanpak telefonisch te melden via telefoonnummer
0800 - 235 9999.
Op deze website staat ook een milieukaart.
De milieukaart is bedoeld om vergunningen-
en handhavingsinformatie te
verstrekken. Op de milieukaart kan worden
gezocht naar informatie over bedrijven
waar de Provincie Limburg het bevoegde
gezag is. Bovendien staat er buitengebiedinformatie
op de milieukaart. In
het buitengebied worden door verschillende
handhavingsinstanties controles
uitgevoerd. Actuele informatie over de
waarneming in het buitengebied kunt u op
de milieukaart vinden. U kunt zoeken via
de postcode, gemeente of de locatie (naam
van de bedrijf/gebied).
TOEKOMST
Wij zitten als afdeling niet stil. De afdeling
Handhaving en Monitoring wil de handhaving
gebiedsgericht aan gaan pakken.
Vanuit deze gebiedsgerichte aanpak zal
de integrale handhaving gestalte krijgen.
Bovendien zijn wij samen met de handhavingspartners
aan het bekijken hoe wij het
toezicht en handhaving in het buitengebied
verder kunnen versterken. Deze
versterking wordt vorm gegeven door het
oprichten van een zogenaamde ‘Groene
Brigade’. Momenteel worden de laatste
voorbereidingen getroffen voor de oprichting
en in de toekomst hoort u ongetwijfeld
meer over de ‘Groene Brigade’.
MEER WETEN?
Voor meer informatie over onze afdeling
Handhaving en Monitoring kijk op
www.limburg.nl (Beleidsvoering –> Milieu
en water –> Handhaving).
Voor meer informatie over Handhaving
bij de Limburgse gemeenten kunt u op
de website van de betreffende gemeente
kijken.
Inge Brassé
Provincie Limburg
Ontgronding.
Foto: Provincie Limburg
18 LIMBURGS MILIEU

Het GroenHuis
GPS rukt op in het GroenHuis
MILIEURIDDERS VERRUILEN ZWAARD VOOR PDA
Navigatiesystemen zijn betaalbaar geworden. Dat is vooral te danken aan de opkomst van portable systemen,
compacte apparaten die vaak in de auto worden gebruikt (Tom Tom). Door de opkomst van de zogenaamde personal
digital assistant (pda), een soort zakcomputer, alsmede het ter beschikking komen van geschikte software en goed
digitaal kaartmateriaal zijn er diverse zeer zinvolle toepassingsmogelijkheden van Global Positioning System (GPS)
ontstaan. In dit artikel wil ik een overzicht geven van de diverse “groene” toepassingsmogelijkheden met speciale
aandacht voor het werk van de Milieufederatie en andere organisaties in het GroenHuis.
De locatie van het GroenHiis
GPS
Global Positioning System (GPS) is de
commerciële naam voor een wereldwijd
satellietplaatsbepalingssysteem dat
destijds is ontwikkeld voor gebruik door de
Amerikaanse strijdkrachten. Het systeem
bestaat uit 24 satellieten die in zes vaste
banen rond de aarde draaien en elk een
eigen signaal uitzenden. Met de ontvangst
van minimaal vier van deze satellieten kan
een gps-ontvanger de plaats op aarde bij
benadering bepalen.
Het gps-systeem is 24 uur per dag in
bedrijf, is nagenoeg overal ter wereld
bruikbaar en werkt onder alle weersomstandigheden.
Veel “groene organisaties” hebben de
voordelen van plaatsbepaling door middel
van GPS al ontdekt. Hieronder volgen een
aantal voorbeelden van het gebruik van
GPS door Limburgse natuur- en milieuorganisaties.
ONDERZOEK
Bij de leden van het Natuurhistorisch
Genootschap in Limburg (NHGL) is GPS
al aardig ingeburgerd. Bij het doen van
ecologisch veldonderzoek wordt al vele
jaren GPS gebruikt. Het Genootschap stelt
aan haar leden inventarisatiemiddelen beschikbaar
voor het verrichten van veldonderzoek.
Voorbeelden zijn de GPS Garmin
e-trex en de GPS Garmin 12. Veel leden
van het Genootschap hebben inmiddels
ook zelf een GPS-ontvanger aangeschaft.
De natuurwaarnemingen die de Natuur-
Bank Limburg beheert, zijn voor een groot
deel middels GPS vastgelegd.
EDUCATIE
Ook steeds meer IVN-afdelingen ontdekken
GPS als waardevol hulpmiddel bij het
uitdragen van de natuurboodschap. GPS
kan bijvoorbeeld gebruikt worden tijdens
wandelingen en excursies. Volgens het IVN
wordt het steeds belangrijker om de wat
oudere jeugd nieuwe uitdagingen te
geven. Het werken met GPS-apparatuur is
dan ook een mooie aanvulling op het
bestaande educatieve aanbod. Het IVN
Consulentschap Utrecht organiseerde op
16 september al een workshop “Werken
met GPS” voor jeugdbegeleiders. Ook in
Limburg wordt nog dit najaar een GPScursus
georganiseerd. De datum is op het
moment van schrijven nog niet bekend.
Op internet zijn overigens kant en klare
wandeltracks, fietstochten en excursies te
downloaden, bijvoorbeeld op de website
www.gpstracks.nl. Het ligt voor de hand
dat het GroenHuis de komende jaren
eveneens educatieve natuurwandelingen
gaat aanbieden aan haar achterban via
internet.
STRUINEN MET SATELLIETEN
Staatsbosbeheer heeft een nieuwe,
avontuurlijke manier van wandelen
geïntroduceerd. Met behulp van Global
Positioning System (GPS) wijken
wandelaars af van de geijkte paden en
komen ze op verborgen en onbekende
plekjes terecht. Zij gaan zelf op pad
door de natuurgebieden van Staatsbosbeheer.
De weg wordt gewezen
door een apparaatje ter grootte van
een mobiele telefoon.
Langs vrijwel iedere wandelroute heeft
de boswachter een ‘cache’ verstopt.
In dit kistje vinden de wandelaars een
schat aan informatie en een aantal
verrassingen.
Meer informatie:
www.staatsbosbeheer.nl
GPS-EN OP DE
BRUNSSUMMERHEIDE
Bij bezoekerscentrum Brunssummerheide
kunnen avonturiers een GPS
letterboxspeurtocht doen. Na een
algemene uitleg gaat men op pad met
GPS, op zoek naar verstopte grondbussen
(“letterboxen”). De wandelaars
leren omgaan met satellietnavigatie
en maken een leuke speurtocht door
de natuur.
Meer informatie:
www.natuurmonumenten.nl
Stichting Milieufederatie Limburg 19

Het GroenHuis
BEHEER
De Stichting Instandhouding Kleine
Landschapselementen (IKL) voert veel
werkzaamheden uit in het landschap
buiten de grote bos- en natuurgebieden.
Bij het voorbereiden van de projecten is
het nodig om te beschikken over zo exact
mogelijk gegevens over het voorkomen
van beschermde planten en dieren. Om die
reden neemt het IKL als partner deel aan
de NatuurBank Limburg en maakt gebruik
van de waarnemingen die met behulp van
GPS zijn gedaan.
Soms kan het van belang zijn om de locatie
van puntvormige landschapselementen,
zoals poelen, exact te lokaliseren in het
veld. GPS kan daarbij een handig hulpmiddel
zijn. Het IKL ziet op termijn ook toepassingsmogelijkheden
voor de lokalisatie
van de medewerkers van de buitendienst,
ingeval van calamiteiten. In dat geval kan
exacte plaatsbepaling immers van levensbelang
zijn.
BELEID EN HANDHAVING
Ook met betrekking tot handhaving kan
GPS een waardevol hulpmiddel zijn. Zo
zijn bij wijze van proef honderdvijftig
handhavers in het buitengebied van de
Provincie Gelderland uitgerust met een
PDA. Het digitale systeem zorgt ervoor dat
alle handhavers, of het nou Staatsbosbeheer
of de politie is, digitaal informatie
kunnen uitwisselen. Voor de invoering van
het systeem hielden alle betrokken partijen
in het gebied alleen toezicht op hun eigen
terrein. Een flora- en faunabeheerder kon
bijvoorbeeld niets ondernemen tegen een
illegale lozing en een inspecteur van het
lozingenbesluit kon niets doen tegen illegale
boomkap.
Het initiatief van de Provincie Gelderland
is medegefinancierd door het ministerie
van Justitie, het ministerie van Binnenlandse
Zaken en de Europese Unie. Justitie
is enthousiast over het systeem en verwacht
dat het de landelijke standaard gaat
worden. Zij lijkt hierin gelijk te krijgen; de
Provincies Brabant en Limburg hebben al
interesse getoond.
De Milieufederatie Limburg ziet ook wel
iets in een dergelijke vorm van handhaving.
De federatie krijgt geregeld meldingen
van illegale storten, beregeningsputten
e.d. Als de Provincie Limburg het Gelderse
voorbeeld daadwerkelijk gaat volgen, is
een project denkbaar waaraan de bij de
Milieufederatie aangesloten organisaties
eveneens deelnemen.
EIGEN ERVARING MET GPS
Sinds het voorjaar van 2006 heeft ondergetekende
ervaring opgedaan met een PDA
(HP iPAQ hw 6515) in combinatie met het
programma OziExplorer. Het Kadaster heeft
in mei 2006 digitale kaarten (1:25.000,
TOP25 to move) op de markt gebracht en
hier heb ik gebruik van gemaakt.
De belangrijkste toepassing voor de Milieufederatie
lijkt vooralsnog het zogenaamde
digitale geheugenspoor. Om de groepen
goed te kunnen bedienen in hun strijd voor
behoud van natuur en landschap, is kennis
van zaken uiteraard van groot belang. Om
een helder beeld te krijgen van het lokale
probleem is een terreinbezoek vaak noodzakelijk.
Hierbij kunnen de satellieten ons goed
helpen. Tijdens het terreinbezoek leggen zij
met behulp van OziExplorer en de kaarten
van het Kadaster een digitaal geheugenspoor
vast. Terug op kantoor kan dit spoor
met aantekeningen (waypoints) inclusief foto’s
worden afgedrukt en eventueel worden
geëxporteerd naar het programma Google
Earth. Dit programma kan gratis worden
gedownload van internet (earth.google.com)
en combineert satellietfoto’s, kaarten en de
kracht van de zoekmachine Google, zodat
je elke plek op aarde op je computer kunt
bekijken. Door het geheugenspoor in Google
Earth te laden, wordt het spoor zichtbaar op
satellietfoto’s, die waarschijnlijk met het jaar
scherper en beter zullen worden.
Een voorbeeld hiervan is hieronder afgedrukt.
Het betrof een veldbezoek in de buurt
van Grevenbicht. In huize Peeters hebben
de leden van het Federatief Verband Tegen
Ontgrindingen (FVTO) mij bijgepraat. Daarna
zijn we samen het gebied gaan verkennen.
Ter plekke werden de gevolgen van het
Grensmaasplan voor Grevenbicht en omgeving
bekeken. Het digitale geheugenspoor
is rood gekleurd. De aantekeningen zijn in
een geel kader weergegeven. Daarna ziet u
hetzelfde geheugenspoor met aantekeningen
vanuit OziExplorer geëxporteerd naar
Google Earth.
Rode lijn: het digitale geheugenspoor (tracks);
Gele lijn: aantekeningen (waypoints)
Rode lijn: het digitale geheugenspoor (tracks);
Gele lijn: aantekeningen (waypoints)
Ook met betrekking tot “ontwikkelingsplanologie”
kan GPS een handig instrument
zijn. Ontwikkelingsplanologie is tegenwoordig
het toverwoord om ‘rode’ ontwikkelingen
te koppelen aan ontwikkelingen
in het ‘groen’, waarbij een verbetering
van de groene kwaliteit voorop staat. Ook
hier geldt weer dat een goede beoordeling
een goede terreinkennis vergt, waarbij de
satelliet via het digitale geheugenspoor
wederom van dienst kan zijn.
In de loop van dit jaar gaan de partners
van het GroenHuis hun automatisering
onder de loep nemen. Het ligt voor de hand
dat ook GPS-toepassingsmogelijkheden de
revue zullen passeren. Om de aangesloten
groepen maximaal te kunnen bedienen zullen
de milieuridders van het GroenHuis het
zwaard uiteindelijk verruilen voor een pda!
Hans Heijnen
Milieufederatie Limburg
Met dank aan Henk Schmitz (IKL), Simone van
Bergen (IVN) en Henk Heijligers (NHGL)
20 LIMBURGS MILIEU

IKL zoekt locaties voor
aanplant klimaatbosjes
NOTENBOMEN VERBETEREN LEEFKLIMAAT EN BINDEN CO2
Burgers, boeren, buitenlui, maar ook Limburgse bedrijven en gemeenten kunnen door de aanleg van een klimaatbosje
een bijdrage leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem. De klimaatbosjes bestaan uit minimaal drie tot
maximaal negen walnotenbomen, geplant in driehoeksverband. De bomen leveren niet alleen een bijdrage aan de
verbetering van het woon- en werkklimaat, maar ze binden ook kooldioxide (C02). De uitstoot hiervan leidt wereldwijd
tot grote klimaatveranderingen. De ‘klimaatbosjes’ staan symbool voor de grote C02-bossen die men elders in
de wereld aanlegt ter compensatie van de opwarming van de aarde.
In Nederland is niet zo veel ruimte om
grote bossen aan te leggen, maar individuele
mensen met grond, maar ook bedrijven
en gemeenten kunnen met de aanleg van
een klimaatbosje van notenbomen hier wel
degelijk gewicht in de schaal leggen. Het
is de bedoeling dat via deze campagne van
Landschapsbeheer Nederland en de Landschappen
de komende jaren in Nederland
in totaal 600 bosjes worden aangelegd. In
Limburg gaat het Limburgse Landschap en
de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen
in Limburg,IKL 50 bosjes
van notenbomen in driehoeksverband
planten. Boeren, particulieren, bedrijven,
maar ook gemeenten die belangstelling
hebben voor de aanleg van zo’n bosje
kunnen hiervoor contact opnemen met de
stichting IKL.
CONCRETE OPLOSSING
De veranderingen in het klimaat leiden
wereldwijd tot grote probleem. In de toekomst
nemen deze problemen bovendien
toe. In Nederland krijgen we nog meer te
maken met hittegolven, droge periodes en
hevige regenval die grote overstromingen
tot gevolg kunnen hebben. In de rest van
de wereld is sprake van woestijnvorming,
verlies van landbouwgrond en natuurrampen.
Het gevolg: armoede, ziekte (o.a.
van Lyme), conflicten en het uitsterven
van planten en dieren. Door middel van de
landelijke campagne HIER vragen 40 maatschappelijke
organisaties met steun van
de Nationale Postcode Loterij niet alleen
aandacht voor de klimaatproblemen, maar
dragen ze ook hele concrete oplossingen
voor dit probleem aan.
INTRIGERENDE PLEK
Met de aanleg van een bosje met notenbomen
voegt de initiatiefnemer duidelijk
iets nieuws toe aan de omgeving. Door de
keuze van deze markante boomgroep in
driehoeksverband ontstaat een hele intrigerende
plek in het landschap, de stad of
op openbare locaties, waar de bomen voor
een periode van vele tientallen tot zelfs
100 jaar kooldioxide kunnen binden.
DUURZAAM GEBRUIK
Bij de soortkeuze voor de klimaatbosjes
is bewust gekozen voor duurzame
walnoot, omdat deze in het Nederlandse
cultuurlandschap al minstens 2000 jaar als
‘karakteristieke huisgenoot’ fungeert bij
boerderijen en gebouwen. Het is een veelzijdige
gebruiksboom die elk seizoenen iets
ander accent toevoegt aan zijn omgeving
en daardoor veel mensen aanspreekt..
Vanwege het driehoeksverband prikkelen
ze bovendien de nieuwsgierigheid. De
vorm staat symbool voor een duurzaam
gebruik, waarbij de oplossing van het grote
veelomvattend probleem van klimaatveranderingen
deels opgepakt kan worden
door individuele mensen. Personen die een
locatie voor een klimaatbosje beschikbaar
stellen, geven deze boodschap ook door
aan al die mensen die mogelijk later met
hun kinderen onder deze bomen noten
rapen. Op deze wijze inspireert het verhaal
Stichting Milieufederatie Limburg 21

Het GroenHuis
van de klimaatbosje ook nieuwe generaties.
Tenslotte levert de boom na kap, ook nog
hard waardevolle hout op dat veelal in
kostbaar kostbare meubelstukken verwerkt
wordt.
SAMENWERKING
Klimaatbosjes kunnen overal geplant
worden. Ze zijn bedoeld voor iedereen. De
stichting IKL zoekt de samenwerking op
met particulieren en boeren in het buitengebied.
Maar ook overheden en bedrijven
kunnen ook een bijdrage leveren door
grond beschikbaar te stellen. Zo kunnen de
notenbomen op openbare locaties geplant
worden langs wandel of fietspaden in het
open landschap, maar ook op bedrijventerreinen,
parken, scholen, parkeerzones,
pleinen, kinderboerderijen, pompstations,
bij winkelcentra, fastfoodcentra of meubelboulevards.
Voor 28 locaties heeft IKL
plantmateriaal beschikbaar. Het Limburgs
Landschap plant verder aan op haar eigendommen.
OPVALLENDE PLANTLOCATIES
Voor de aanleg van klimaatbosjes gelden
geen expliciete eisen. Het basismodel
bestaat uit drie walnoten in driehoeksverband,
waarvoor de optimale afmetingen
van 16 bij 16 meter aangehouden worden.
Maar dit kan ook worden opgeschaald tot
een parkmodel (zes bomen, 24 x 21 meter)
of een bosmodel (negen bomen, 32 bij 28
meter).
Vanwege het bewustwordingselement
krijgen opvallende plantplekken echter de
voorkeur. Bij het bosje wordt een informatiepaneel
geplaatst dat het publiek
informeert waar dit landschapselement
voor staat.
Grondeigenaren als boeren en particulieren,
maar ook bedrijven, scholen,
dorpsraden en gemeenten die een met de
aanleg van een klimaatbosje , een op de
toekomst gerichte bijdrage willen leveren
aan het wereldwijde klimaatprobleem én
een aangenaam, aantrekkelijk woon- en
werkklimaat, kunnen contact opnemen met
de stichting IKL.
Voor meer informatie:
0475 – 386 430
Doe mee. Laat HIER zien dat
klimaatbosjes meer dan noten alleen
opleveren.
22 LIMBURGS MILIEU

De Herfstschroeforchis
PORTRET VAN EEN LAATBLOEIER
Op donderdag 17 augustus 2006 is een boek verschenen over de Herfstschroeforchis in Zuid-Limburg. De auteur,
Dhr. J. Willems, verbonden aan de Universiteit Utrecht, heeft in begrijpelijke taal de processen beschreven die zich
afspelen in een populatie van deze zeldzame orchideeënsoort. Gedurende een aaneengesloten periode van 25 jaar,
is bij deze plant wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Dit langjarig onderzoek is buitengewoon waardevol
gebleken.Het is van groot belang voor de evaluatie van het gevoerde beheer en het uitzetten van nieuw beleid.
De Herfstschroeforchis dient gezien te worden als indicatorsoort, gaat het juist met deze plant goed, dan geldt dat
over het algemeen ook voor andere soorten planten en dieren.
Het onderzoek is gebaseerd op het jaarlijks
volgen van een aantal individuele planten.
Door de lange periode van het onderzoek
is het mogelijk een onderscheid te maken
tussen eenduidige trends en onregelmatige
schommelingen in de demografische
ontwikkeling van de populatie. De
Herfstschroeforchis onderscheidt zich van
de andere inheemse Orchideeën niet alleen
door een bescheiden en weinig kleurrijke
bloeiwijze, maar vooral door het gegeven
dat de bloeiperiode in de nazomer valt.
Het rozet van bladeren is gedurende het
grootste deel van het jaar bovengronds
aanwezig en slechts absent gedurende
de zomermaanden als een erfenis van de
zuidelijke herkomst van de soort.
De Herfstschroeforchis is, behalve in het
gebied van de Middellandse Zee, een zeer
sterk bedreigde soort in de rest van het
verspreidingsgebied. Meer dan 90% van
de groeiplaatsen is verdwenen als gevolg
van de rigoureuze veranderingen in het
landgebruik gedurende de afgelopen eeuw.
Voor een doelmatige bescherming van de
nog resterende populaties is het noodzakelijk
kennis te hebben van de fenologie
en demografie van deze weinig opvallende
plantensoort.
Meer informatie is te vinden op de website
van het Natuurhistorisch Genootschap in
Limburg: www.nhgl.nl
Henk Heijligers
Natuurhistorisch Genootschap in Limburg
Meer informatie: h.heijligers@nhgl.nl
Het boek is uitgegeven door de Stichting
Natuurpublicaties Limburg van het Natuurhistorisch
Genootschap. Het boek is te
bestellen door 15,- (inclusief verzendkosten)
over te maken op gironummer
429851van het Publicatiebureau Natuurhistorisch
Genootschap te Melick. Vermeld
bij de omschrijving uw adres, postcode en
woonplaats.
Stichting Milieufederatie Limburg 23

Milieufederatielimburg.nl in een nieuw jasje!
Misschien heeft u het al gezien: de website van de
Milieufederatie Limburg heeft in de zomermaanden
een flinke opknapbeurt ondergaan. Het uiterlijk, de
inhoud en de techniek achter de site zijn stevig onder
handen genomen.
Het nieuwe ontwerp springt natuurlijk het meest in het oog.
De website oogt frisser en kleurrijker dan voorheen. We kregen
regelmatig klachten van bezoekers, die moeite hadden met de
kleine lettertjes, die op de site gebruikt werden. De lettergrootte
is inmiddels aangepast. De huidige letters zijn, als het goed is,
voor iedereen leesbaar. Een andere veelgehoorde klacht betrof de
vele pop-ups die te pas en te onpas opdoken. Deze zijn volledig
verdwenen.
Site-seeing
Een beetje organisatie presenteert zich tegenwoordig
op het wereldwijde web. Op internet zijn, ook voor
de natuur- en milieuliefhebber, diverse interessante
websites te vinden. Deze keer aandacht voor de eigen
website van de Milieufederatie Limburg, die in een
nieuw jasje is gestoken. Daarnaast nog een interessante
website over gentech. Blijf ons uw links sturen via
sml@milieufederatielimburg.nl!
ACTUEEL EN OVERZICHTELIJK
Wat misschien nog wel belangrijker is dan het uiterlijk van de
website, is de indeling. De Milieufederatie Limburg zet al jaren
brieven en reacties op haar website. In praktijk blijkt echter dat
maar weinig bezoekers deze documenten ook daadwerkelijk
weten te vinden. Ook daar is nu verandering in gekomen. Op de
nieuwe website vindt u onder het kopje ‘wat doen we’ informatie
over alle projecten en onderwerpen waar de Milieufederatie
zich mee bezighoudt. Bezwaarschriften, bedenkingen e.d. worden
consequent op de site gezet bij het betreffende onderwerp. De
stukken kunnen heel eenvoudig geopend en uitgeprint worden.
Neem maar eens een kijkje in ons uitgebreide archief en doe er
uw voordeel mee.
Onder het kopje ‘publicaties’ is drukwerk te vinden, zoals brochures
en boekjes. Vaak gaat het dan om gezamenlijke uitgaven
van de provinciale Milieufederaties. Ook het tijdschrift Limburgs
Milieu kunt u in digitale vorm, zij het in slechtere kwaliteit, nog
eens nalezen op internet. En om het u makkelijk te maken zullen
ook de agenda en notulen van de regiovergaderingen in de
rubriek ‘publicaties’ verschijnen.
Bent u op zoek naar actuele gegevens van lokale natuur- en
milieuorganisaties uit uw buurt? Neem dan eens een kijkje bij het
onderdeel ‘partners’. Doordat dit gedeelte nu gekoppeld is aan
het adressenbestand van de Milieufederatie, komen de nieuwste
gegevens automatisch op de website te staan. Heeft uw organisatie
een eigen homepage en is deze nog niet bij ons bekend?
Geef het adres dan aan ons door, dan wordt hij op onze website
geplaatst. Wij vinden het natuurlijk erg leuk als u vervolgens ook
een link naar de Milieufederatie Limburg opneemt op uw website!
GAAT U EVEN KIJKEN?
Wij willen u graag uitnodigen om een kijkje te nemen op de
nieuwe website van de Milieufederatie. We zijn erg benieuwd
naar uw reactie!
Stop gentech, koop biologisch!
SPEEL HET GENTECH BOE-SPEL EN WIN EEN CHEF-KOK
BIJ JE THUIS
Als je biologische zuivel, vlees of eieren koopt weet je zeker dat de
‘leveranciers’ (koe, kip, varken) gentechvrij voer gegeten hebben.
Maar bij producten zónder het EKO-keurmerk, is de kans groot dat
de dieren wel genetisch gemanipuleerd veevoer hebben gehad.
Bijna alle landbouwdieren worden namelijk gevoerd met genetisch
gemanipuleerde maïs en soja. Maar de consument weet dit niet
omdat het niet op het etiket van het product in de winkel gezet
hoeft te worden. Alleen als er voor het product zelf gentechnologie
is gebruikt – bijvoorbeeld gentechsoja in slaolie of gentechmaïs in
chips – moet dit erop staan. Veevoer blijft buiten beeld. Door deze
producten te kopen werk je dus ongemerkt mee aan de groei van
de gentech-industrie. Met het grote Gentech BOE-spel wil Biologica
op een ludieke wijze aan consumenten zichtbaar maken waar de
gentechsoja en gentechmaïs naar toe gaan.
In de biologische landbouw, de meest duurzame vorm van landbouw,
is gentechnologie verboden. Het vee krijgt eerlijk voer waar
niet mee is geknutseld en gewassen krijgen de tijd om te groeien.
Steeds meer mensen kiezen voor biologische producten vanwege
het natuurlijke karakter en de pure smaak. Je herkent de producten
aan het EKO-keurmerk.
24 LIMBURGS MILIEU

Als je nù het grote Gentech BOE-spel
speelt, maak je kans op fraaie prijzen.
Hoofdprijs is een biologisch diner dat bij je
thuis wordt bereid door chefkok Eric van
Veluwen van Landgoed Rhederoord. De
ingrediënten voor de hoofdprijs worden
beschikbaar gesteld door De Natuurwinkel.
Andere prijzen: 2 kookworkshops bij
Rhederoord, 2 biologische wijnpakketten
van Pieksman Wijnimport, 5 maandabonnementen
op de Odin-tas met biologische
groente en fruit, en 10 exemplaren van het
Odin-receptenboek ‘Vier de seizoenen’.
De actie loopt van 4 oktober tot en met 15
november. De actie is een initiatief van
Biologica en is mede mogelijk gemaakt
door Stichting Promotiebureau Biologische
Speciaalzaken.
Circuit de Peel in Venray
VAN DE REGEN IN DE DRUP
In het vorige Limburgs Milieu heb ik in
woorden uitgelegd dat een verplaatsing
van circuit de Peel uit de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS) naar de nabijgelegen
Provinciale Ontwikkelingszone
Groen (POG) geen oplossing is. Bovendien
is het in strijd met het provinciale
beleid, aangezien de ontwikkelingen
hier vooral gericht moeten zijn op versterking
van “het groen”. Deze keer wil
ik dit alles in beeld duidelijk maken,
Het nevenstaande plaatje geeft duidelijk
de provinciale intentie weer van het gehele
gebied in de omgeving van het huidige
circuit. Het donkergroene gedeelte
is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS);
het lichtgroene gedeelte is het Provinciale
Ontwikkelingszone Groen (POG).
Links van deze kaart ligt de provincie
Brabant inclusief het habitatrichtlijngebied
de Deurnese peel.
PRECEDENTWERKING
Als de provincie het mogelijk maakt om
op deze plek af te wijken van haar beleid
inzake de Provinciale Ontwikkelingszone
Groen (POG), dan zal deze binnenkort
ook op veel plaatsen in Limburg ter
discussie staan. Want vrijwel alle andere
bedreigingen voor de POG-gebieden,
zoals woningbouw en agrarische bedrijven,
zijn van groter maatschappelijk
belang en minder vervuilend dan een
racecircuit.
Toine Wuts
Milieufederatie Limburg
Stichting Milieufederatie Limburg 25

Cursus Ecologisch Moestuinieren
Centrum Ecologisch Leven (CEL) organiseert in samenwerking met Velt Zuid-Limburg een weekendcursus Ecologisch
Moestuinieren. In deze cursus maakt u kennis met de basisprincipes van ecologisch tuinieren. Tijdens dit weekend in
november komen onder andere onderwerpen als ‘bodemzorg’, ‘gewasbescherming’, ‘biodiversiteit’ en ‘biologische
bemesting’ aan bod. Het volledige programma kunt u downloaden van de website: www.keutenberg.nl.
Eco-moestuinieren heeft een beginnerscursus
en een cursus voor gevorderden.
De beginnerscursus vindt plaats van vrijdagavond
3 november tot zondagmiddag
5 november. De gevorderdencursus
vindt plaats van vrijdagavond 10 november
tot zondagmiddag 12 november. Er
zijn overnachtingsmogelijkheden en voor
maaltijden wordt gezorgd.
De kosten van de complete cursus inclusief
materialen en twee overnachtingen
in tweepersoonskamers (volpension)
bedragen 160. Het is ook mogelijk om
thuis te overnachten. De kosten bedragen
dan 80,- voor niet-Veltleden en
70,- voor leden.
Centrum Ecologisch Leven is een educatief
project van Wilma Peeters en Peter
Visser uit Schin op Geul. Het doel van
het project is het bieden van mogelijkheden
voor een meer ecologisch verantwoorde
levenshouding. Het centrum
doet dat door middel van educatieve
activiteiten, zoals cursussen over de
moestuin en de siertuin. Daarnaast laten
Wilma en Peter tijdens de open-tuinendagen
zien dat vele ‘oude ambachten’
in een modern jasje ontzettend leuke en
ontspannende activiteiten kunnen zijn.
De cursussen worden gegeven in het
Ecohonk, Keutenberg 5, 6305 PP Schin
op Geul, 043 4592007. Het honk ligt op
20 minuten lopen vanaf station Schin op
Geul. Eventueel kan er gebruik worden
gemaakt van een ophaalservice.
Meer informatie:
Wilma Peeters: 043-4592007
www.keutenberg.nl
26 LIMBURGS MILIEU

Woordzoeker Lucht
Zoek de verborgen woorden in de letterbrij. De overgebleven letters vormen de oplossing van de puzzel.
G E W L E N S R S T O K E N D G E E C N
L N V E R K E E R A U R E G E N D O O E
A N I C H U I T L A A T G A S I A N M R
B D E R G N O L A M S Z T N X L T G P E
B R E D A O V I U I T A E O E I M E E L
F S O M J P N F T L M N I D M U O Z N O
O A B E E I S T O K A D I A I V S O S S
T G E O I N R E N T F E E R S R F N E I
S B L U D K D O B O S N E R S E E D R K
R V E D R W A R T E V N O L I V E A E O
U U I N U O F S L U I E J E E T R N N O
U I D A Z I K M G D A G N I N H E O N R
Z L N O E I O E A A O M R T F C E O D M
I E U T T T N M N M S S E E I U W H B E
B T S S O E P E S B I N N E N L U C H T
P E O R G O C I S I R S T E T E E S V H
E I R T S U D N I U E I L I M P S R I A
T H C U L G A A L N O Z O E S R U T E A
L A N D B O U W B E N Z E E N U O N O N
L U C H T E N S N E T S E O H W B N T F
Stichting Milieufederatie Limburg 27