De maatschap

De maatschap
Een samenwerkingsvorm die meer flexibiliteit biedt naar ontbinding toe, en daarom geschikter is
voor samenwerkingsverbanden van tijdelijke aard - zowel tussen bedrijven als tussen personen - is
de maatschap.
Een maatschap is aan weinig formaliteiten onderworpen en wordt slechts minimaal
gereglementeerd in de wet. Partijen kunnen de maatschap in grote mate zelf structureren en
afstemmen op hun eigen noden en op de realisatie van het beoogde project. Als het project is
afgelopen, laat een maatschap zich op een eenvoudige wijze ontbinden.
Doelstelling
De belangstelling voor deze rechtsfiguur is de laatste tijd sterk toegenomen, ongetwijfeld net omwille
van het beperkte aantal regels waaraan ze onderworpen is. In diverse vormen van samenwerking
vinden we tegenwoordig de maatschap terug. Ze vormt ook een volwaardig alternatief voor tijdelijke
handelsvennootschappen.
Zo treffen we soms een maatschapovereenkomst aan tussen samenwonenden, die in die
overeenkomst vorm geven aan hun samenlevingsverhouding. Ook voor successieplanning blijkt de
maatschap vaak geschikt te zijn. Er wordt dan op fiscaal vlak een splitsing gecreëerd tussen de
economische en de juridische eigendom: de schenker kan zijn vermogen doen overgaan op zijn
rechtsopvolgers zonder daarom meteen afhankelijk te worden van hun beslissings- en
beschikkingsmacht: hij behoudt de controle over het vermogen dat hij overdraagt. Ook in
internationale fiscale planningen wint de maatschap steeds meer aan belang.
De maatschap wordt dus voor uiteenlopende doeleinden ingezet. De voordelen zijn legio:
• de maatschapstructuur kost weinig,
• is discreet (geen wettelijke boekhoudkundige of publicatieverplichtingen),
• is fiscaal transparant,
• laat een vrije winstverdeling toe, enzovoorts.
Definitie
Een maatschap is een vennootschap met een burgerlijk of handelsdoel die geen
rechtspersoonlijkheid bezit. Wat is ook weer een vennootschap? Een vennootschap is :
• een contract op grond waarvan
• twee of meer personen overeenkomen iets in gemeenschap te brengen met
• als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en
• met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te
bezorgen.
Elke samenwerking tussen personen die voldoet aan deze definitie, kan als een maatschap
gekwalificeerd worden. Een schrijnwerker en een loodgieter die op regelmatige basis samenwerken
en elkaar daarbij bijvoorbeeld materiaal ter beschikking stellen, kunnen als een maatschap
gekwalificeerd worden. In principe moeten zij dan ook de regels respecteren die op een maatschap
van toepassing zijn.
1

Kenmerken
1. Burgerlijke en commerciële maatschappen
Afhankelijk van de activiteiten die de maatschap aan de dag wil leggen, kan zij een burgerlijk of een
handelsdoel hebben. Welke hoedanigheid de vennoten zelf hebben, is hierbij ondergeschikt.
• Voert de maatschap vooral burgerlijke activiteiten uit, dan zal zij als een burgerlijke maatschap
gekwalificeerd worden. Voorbeeld: de samenwerking van accountants, advocaten, notarissen,
belastingconsulenten, beheerders van immobiliën, ...
• Stelt de maatschap hoofdzakelijk daden van koophandel, dan spreken we over een maatschap
met een commercieel karakter.
Het onderscheid tussen een burgerlijke en een commerciële maatschap is vooral van belang voor de
aansprakelijkheid van de vennoten.
• In een commerciële maatschap zijn de vennoten hoofdelijk aansprakelijk voor alle schulden van
de maatschap. Dat wil zeggen dat een schuldeiser om het even welke vennoot kan aanspreken
voor de voldoening van zijn schuld. De aangesproken vennoot kan zelf wel verhaal uitoefenen op
de andere vennoten.
• In een burgerlijke vennootschap zijn de vennoten slechts aansprakelijk voor een gelijk deel. Om
voldoening te bekomen zullen schuldeisers iedere vennoot individueel moeten aanspreken voor
zijn deel van de schuld.
2. Geen afgescheiden rechtspersoonlijkheid
• De oprichting van een maatschap is een zuiver contractuele handeling - er is geen tussenkomst
van een notaris vereist - en ook de rechtsbetrekking die uit deze oprichtingshandeling ontstaat,
wordt volledig door het contractenrecht beheerst. De partijen hebben dus een grote vrijheid om
hun samenwerking zelf te organiseren, volgens hun eigen inzichten en volgens de noden van hun
project.
• Het ontbreken van een rechtspersoonlijkheid heeft ook tot gevolg dat de maatschap geen
apart maatschappelijk vermogen, geen firma en geen zetel heeft en dat zij niet in rechte kan
optreden.
• De goederen die de maatschap gebruikt, zullen ook niet haar eigendom zijn:
• ofwel worden zij in onverdeeldheid aangehouden tussen de verschillende vennoten,
• ofwel blijven ze de exclusieve eigendom van een van de vennoten, indien dat zo is
overeengekomen.
• Door de afwezigheid van een rechtspersoonlijkheid zullen de vennoten ook instaan voor de
schulden van de maatschap.
3. Inbreng
• Een maatschapovereenkomst wordt aanzien als een contract ten bezwarende titel. Dat
betekent dat iedere vennoot verplicht is een bepaalde inbreng te doen om zo een
vermogensvoordeel te kunnen bekomen.
• Maar die inbreng kan van heel uiteenlopende aard zijn: in principe kan alles wat een
vermogenswaarde heeft, in een maatschap worden ingebracht. Anders dan bij een
rechtspersoon, hoeft de inbreng niet waardeerbaar te zijn naar economische maatstaven. De
inbreng kan zowel in geld, in natura of in nijverheid gebeuren. Zelfs immateriële elementen,
zoals een niet-concurrentiebeding, kunnen als een inbreng beschouwd worden.
2

• De inbreng kan zowel in eigendom als in genot gebeuren.
4. Verdeling van winst of verlies
• Iedere vennoot in de maatschap zal moeten kunnen delen in de winsten of verliezen. Als
hierover niets bepaald is in de statuten, zullen winst of verlies verdeeld worden in evenredigheid
tot ieders inbreng.
• Maar de statuten kunnen wel een andere regeling voorzien en aan bepaalde vennoten
bijzondere rechten toekennen.
• De enige beperking hierbij is het zogenaamde ‘leeuwenbeding’: dat verbiedt dat alle winst aan
een vennoot toegekend zou worden, of dat een vennoot vrijgesteld zou worden van zijn plicht
om in de verliezen te delen.
• Dividenden die al gedurende het bestaan van de maatschap worden uitgekeerd, moeten
beschouwd worden als een voorschot op de winst. Maar de definitieve winstverdeling kan pas
plaatsvinden als de rekeningen van de maatschap afgesloten worden. Als de resultaten dat
vereisen, kunnen eerder uitgekeerde dividenden dus altijd nog teruggevorderd worden.
Sociaal rechterlijke aspecten
De maatschap kan zelf personeel aanwerven, maar kan ook werken met personeel dat de vennoten
ter beschikking stellen. In het laatste geval moeten de regels betreffende de terbeschikkingstelling van
personeel natuurlijk wel gerespecteerd worden.
Werft de maatschap haar eigen personeel aan, dan zal ze moeten instaan voor alle sociaal- en
arbeidsrechtelijke verplichtingen. Zo zal ze een inschrijving moeten nemen bij de RSZ. Deze zal de
maatschap als een afzonderlijke persoon erkennen, zelfs al bezit die geen afgescheiden
rechtspersoonlijkheid. Uiteraard blijven de vennoten instaan voor de eventuele schulden aan de RSZ,
als zou blijken dat de maatschap die niet kan voldoen.
Fiscale aspecten
Omdat zij geen eigen rechtspersoonlijkheid heeft, wordt een maatschap fiscaal beschouwd als een
‘transparante entiteit’. Dat betekent concreet dat de maatschap zelf nooit aan de vennootschapsof
rechtspersonenbelasting onderworpen wordt.
De winsten of baten die de maatschap realiseert, worden verdeeld tussen de vennoten en worden
belastbaar in hoofde van elk van hen, overeenkomstig hun (al dan niet contractueel bepaalde)
aandeel in het resultaat van de maatschap - zelfs indien deze winst niet effectief aan de betrokken
vennoot wordt uitgekeerd.
De maatschap hoeft bijgevolg ook geen aangifte te doen in de vennootschapsbelasting. Elke
vennoot is wel verplicht om zijn aandeel in het resultaat van de maatschap te vermelden in zijn eigen
fiscale aangifte.
Voor de toepassing van de BTW worden maatschappen aangemerkt als BTW-plichtigen indien zij
geregeld de handelingen verrichten waarop het Wetboek van de BTW van toepassing is. De
onderworpenheid aan de BTW vereist immers geen rechtspersoonlijkheid en de maatschap moet
dan ook op haar eigen naam BTW betalen.
3

Conclusie
Een maatschap biedt een grote flexibiliteit en vormt daardoor een ideale rechtsfiguur om de
samenwerking tussen bedrijven te structureren. Een maatschap is slechts aan een beperkt aantal
regels onderworpen: de partijen kunnen hun samenwerking in ruime mate organiseren volgens de
noden van het project en aanpassen aan hun eigen behoeften. De nadelen die aan deze rechtsfiguur
verbonden zijn, kunnen grotendeels opgevangen worden in schriftelijke afspraken. Het is dan ook van
het grootste belang, het maatschapcontract op een evenwichtige manier op te stellen en daarbij de
belangen van alle deelnemende partijen te behartigen.
4