NVIC Jaaroverzicht 2011 - UMC Utrecht

Steken van bijen, wespen en aanverwante insecten zorgden in 2011 voor het hoogste aantal
informatieverzoeken aan het NVIC (Figuur 29). Meestal blijven de symptomen na een steek beperkt
tot lokale verschijnselen, zoals pijn, jeuk en zwelling. Echter, soms kunnen ernstigere effecten
ontstaan, vooral bij steken in de hals of in de mond- of keelholte, bij een groot aantal steken of bij
individuen die allergisch zijn voor het gif. De mogelijke effecten van steken door bijen, wespen en
aanverwante insecten zijn eerder beschreven in het NVIC-Jaaroverzicht 2008 [van Velzen et al.,
2009].
Woedende wespen
Tijdens het werk op zijn land rijdt een boer met zijn tractor over een wespennest. De wespen
verdedigen hun nest met verve en vallen de man aan. Hij loopt meer dan 100 wespensteken
op. De steken bevinden zich voornamelijk op zijn hoofd, hals en andere ontblote lichaamsdelen.
De man gaat naar het ziekenhuis en wordt opgenomen op de Intensive Care. Hij heeft last van
wegrakingen. De behandelend arts raadpleegt het NVIC. Het NVIC bespreekt met de arts de
symptomen die kunnen optreden na een wespensteek. Ook bij niet-allergische personen
kunnen wespensteken ernstige effecten veroorzaken. Zo kunnen bij meer dan 30-40 steken
onder andere koorts, braken, longoedeem en nierfalen ontstaan. Het NVIC neemt met de arts
de verschillende behandelmogelijkheden door.
Het NVIC werd in 2011 geconsulteerd over 35 slangenbeten. Vaak ging het om beten door
terrariumslangen (zowel giftige, als niet-giftige (wurg)slangen), maar er werden ook 14 beten door de
Nederlandse adder (Vipera berus) gemeld. De adder is de enige inheemse gifslang in Nederland. Hij
komt met name voor in Drenthe en op de Veluwe. Adders zijn niet agressief en als ze met rust
gelaten worden, zullen ze mensen niet bijten. Soms bijt een adder wel uit zelfverdediging,
bijvoorbeeld als hij wordt opgepakt. De ernst van een adderbeet is afhankelijk van verschillende
factoren. Persoonsafhankelijke factoren van
het slachtoffer spelen een rol, zoals leeftijd,
lichaamsgewicht en gezondheidstoestand
voorafgaand aan de beet. Ook de
hoeveelheid geïnjecteerd gif is een
belangrijke factor. Soms is sprake van een
droge beet (waarbij de slang geen gif
injecteert), terwijl andere keren wel meer of
minder gif wordt geïnjecteerd. Na een
adderbeet treedt bij veel slachtoffers direct
een angstreactie op, met klachten als
misselijkheid, braken, diarree, duizeligheid, flauwvallen, versnelde hartslag en een klamme, koude
huid. Zo'n angstreactie kan ook ontstaan bij droge beten. Andere symptomen worden veroorzaakt
door het addergif. In eerste instantie ontstaan er lokale effecten, waaronder pijnlijke zwelling van het
gebeten lichaamsdeel. Bovendien kan het gif in de bloedbaan terechtkomen en elders in het lichaam
effecten veroorzaken, zoals misselijkheid, buikpijn en diarree. In zeldzame gevallen worden ook
effecten gezien op de bloedstolling, de bloedcirculatie, het bewustzijn en/of de nieren. Omdat
76 NVIC Rapport 002/2012