Ontwikkelingsvisie - Technische Universiteit Eindhoven

TU/e Science Park
Ontwikkelingsvisie

Ontwikkelingsvisie TU/e Science Park
2

Ontwikkelingsvisie TU/e Science Park
Inhoudsopgave
1. Inleiding
2. Van Campus 2020 naar TU/e Science Park
3. Geologie en Cultuurhistorie
De Technische Universiteit heeft in nauwe afstemming met de gemeente Eindhoven
een ontwikkelingsvisie opgesteld voor het universiteitsterrein. De visie
geeft een vooruitblik op de gewenste ontwikkelingen voor het terrein tot ongeveer
2020 onder een nieuwe naam: TU/e Science Park. Belangrijk uitgangspunt in de
visie is dat de universiteit haar terrein veel nadrukkelijker en opener dan voorheen
wil inrichten tot een hot spot in de Eindhovense regio, waar technisch onderwijs
en onderzoek, op academisch en HBO-niveau, in nauwe synergie met innovatieve
bedrijven tot bloei kan komen. De visie geeft aan hoe dat wordt ondersteund met
moderne laboratoria, congresvoorzieningen en uitstekende sportfaciliteiten.
Ook voorziet de visie in woonvoorzieningen voor studenten en aantrekkelijke
ontmoetingsplekken. Dit alles direct nabij het stadscentrum, in een ontspannen
setting langs de groene oevers van de Dommel. Het maakt TU/e Science Park tot
een unieke plek in Eindhoven die tegelijkertijd complementair is aan de High Tech
Campus in het zuiden van de stad en Strijp S aan de oostkant.
4. Stedenbouwkundige visie TU/e Science Park
5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park
6. Planologische randvoorwaarden
leeswijzer
In de ontwikkelingsvisie vindt u allereerst een inleiding met de profilering en
ambities van de universiteit en de achtergrond van de dringende noodzaak om
het universiteitsterrein te transformeren naar TU/e Science Park. Daarop volgt een
beschrijving van de bestaande situatie op het terrein. In dit hoofdstuk wordt ook
aandacht besteed aan de cultuurhistorische kwaliteiten van het complex (hoofdstuk
3.) In hoofdstuk 4 wordt de stedenbouwkundige visie op het gehele terrein
verwoord. Dit hoofdstuk geeft uitsluitsel over hoe het terrein ingedeeld wordt,
waar de verschillende functies geconcentreerd worden, hoe de ontsluiting en het
parkeren plaatsvindt en hoe de fietspaden gaan lopen. In hoofdstuk 5 wordt per
gebied de visie nader uitgewerkt. Het laatste hoofdstuk geeft aan hoe de ontwikkelingsvisie
zich verhoudt tot belangrijke beleidslijnen op landelijk regionaal of
lokaal niveau.
TU/e Science Park / 3

1. Inleiding 4

1. Inleiding
In de wederopbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog ontstond in ons land de
behoefte aan een tweede technische rijkshogeschool. Al snel werd geconcludeerd
dat deze in het zuiden van het land gevestigd zou moeten worden. Diverse steden
stelden zich kandidaat als vestigingsplaats. De kandidatuur van Eindhoven werd
gesteund door een krachtige lobby vanuit de snel groeiende maakindustrie ter
plaatse. Met succes, want in 1956 richtte de rijksoverheid bij wet de Technische
Rijkshogeschool te Eindhoven op met als primaire taken het in samenhang
verzorgen van technisch-wetenschappelijk onderwijs en verrichten van technischwetenschappelijk
onderzoek. De nieuwe hogeschool kwam snel uit de startblokken,
daarbij gesteund door het stadsbestuur en de regionale industrie.
Inmiddels heeft de Technische Universiteit Eindhoven een vooraanstaande
plaats veroverd in de internationale wetenschappelijke wereld en bekleden haar
afgestudeerden belangrijke posities in de industrie en andere maatschappelijke
sectoren. Op onderzoeksgebied wordt nauw samengewerkt met de industrie en
andere organisaties. Op de universiteitscampus zijn belangrijke nationale
onderzoek- en technologieinstituten gevestigd, evenals de Kamer van Koophandel,
andere dienstverleners richting bedrijfsleven en delen van Fontys
Hogescholen. Kennisvalorisatie is uitgegroeid tot belangrijke derde kerntaak
naast - of liever gezegd verweven in - de kerntaken onderwijs en onderzoek. Aan
de TU/e ontwikkelde kennis leidt tot innovatieve producten, succesvolle systemen
en diensten en tot nieuwe bedrijvigheid. De universiteitscampus is een vruchtbare
broedplaats voor innovatieve starters. Bovendien is de universiteit voor veel
bedrijven een belangrijke factor om zich in de regio Eindhoven te vestigen c.q.
er gevestigd te blijven. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat de TU/e zich
succesvol heeft weten te ontwikkelen tot een internationaal vooraanstaande
technologie-universiteit, die van onmisbare betekenis is voor de ontwikkeling van
de regionale kenniseconomie. Daarmee draagt zij in belangrijke mate bij aan de
versterking van de internationale concurrentiepositie van ons land.
Los hiervan is de TU/e met ruim 3.000 hoogwaardige werknemers, 7.500 studenten
en jaarlijks tientallen miljoenen euro’s aan (uit-)bestedingen, inkopen
en investeringen op zich zelf al een economische, maatschappelijke en culturele
factor van groot gewicht voor Eindhoven en omgeving.
Missie TU/e
De TU/e ziet het als haar missie een onderzoeksgedreven en ontwerpgerichte
technologie-universiteit van internationale allure te zijn, die zich tot doel stelt
jonge mensen een academische opleiding te geven binnen het domein ‘engineering
science & technology’. De kerntaken zijn onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie.
Op onderwijsgebied ziet de TU/e het als haar taak ingenieurs (op het niveau Master
of Science) op te leiden, die beschikken over een stevige wetenschappelijke
basis en diepgang én over de nodige competenties om zich succesvol in uiteenlopende
maatschappelijke sectoren en functies te kunnen ontplooien. Daarnaast
leidt zij ontwerpers op (op het niveau Professional Doctorate in Engineering) en
onderzoekers (op het niveau Doctor of Philosophy), evenals eerstegraads leraren
in de exacte vakken (op het niveau Master of Science). De bacheloropleidingen
(BSc) zijn bedoeld als basis voor een opleiding op masterniveau.
Op onderzoeksgebied richt de TU/e zich binnen het domein van de ‘engineering
science & technology’ bij voorkeur op die deelterreinen waarop zij in de internationale
wetenschappelijke wereld een rol van betekenis speelt of kan gaan
spelen én waarop zij betekenisvolle impulsen kan geven aan vooral de kennisintensieve
industrie en andere maatschappelijke sectoren met een hoge of zich
snel ontwikkelende technologie-intensiteit (zoals de gezondheidszorg).
Op het gebied van de kennisvalorisatie zet de TU/e zich er nadrukkelijk voor in dat
haar onderzoeksresultaten worden vertaald in succesvolle innovaties en als basis
dienen voor het tot stand brengen van nieuwe ondernemingen. Zij stimuleert dat
studenten en medewerkers kiezen voor het ondernemerschap. De TU/e biedt haar
studenten en medewerkers een internationaal en academisch, dat wil zeggen
intellectueel prikkelend, studie- en werkklimaat dat inspireert tot een brede
persoonlijke ontwikkeling, tot maatschappelijk en cultureel engagement en tot
een ondernemende houding.
TU/e Science Park / 5

1. Inleiding 6

Profiel TU/e
Op basis van deze missie profileert de TU/e zich als een internationaal vooraanstaande,
in engineering science & technology gespecialiseerde universiteit, die
met kwalitatief hoogwaardig onderwijs en onderzoek bijdraagt aan de vooruitgang
van de technische wetenschappen, de ontwikkeling van technologische
innovaties en daarmee aan de groei van welvaart en welzijn in zowel de eigen
regio (technology hotspot Eindhoven en wijde omgeving) als daarbuiten.
Als zodanig is zij dé motor van de regionale kenniseconomie.
Kortom, de TU/e is de universiteit waar innovatie begint oftewel: Where innovation
starts.
Ambities TU/e
Het is de ambitie van de TU/e te blijven behoren tot de vijf beste technologieuniversiteiten
van Europa en in de wereld als zodanig erkend te worden. Om deze
ambitie waar te kunnen maken is een gestage en duurzame groei van de universiteit
vereist, zowel in kwalitatief als in kwantitatief opzicht.
Op onderwijsgebied staat de TU/e voor de taak meer hoogwaardige ingenieurs,
docenten exacte vakken, technologisch ontwerpers en onderzoekers af te
leveren. Er is een sterk groeiende en gevarieerde behoefte aan technologische
kenniswerkers in de regio en de rest van ons land. Dit impliceert een uitbreiding
van het aantal studenten en verhoging van de studierendementen. Ter verhoging
van de studenteninstroom zullen meer studenten uit het buitenland aangetrokken
moeten worden. Hiertoe zal de aantrekkingskracht van de universiteit (én haar
campus) versterkt moeten worden. Daarnaast zullen in Eindhoven de banden met
het technisch onderwijs op MBO- en HBO-niveau worden aangehaald. Door meer
samen op te trekken kan de wervingskracht van het technisch onderwijs worden
vergroot, evenals de verticale doorstroom van studenten binnen de technische
kolom. Door voorzieningen te bundelen is een hoger ambitieniveau te combineren
met efficiencywinst. De TU/e staat verder voor de taak een belangrijkere rol te
vervullen op het terrein van onderwijs aan nieuwe doelgroepen en ‘continuing
education’.
In het kader van de verdere internationalisering van het onderwijs zal bovendien
de inkomende en uitgaande internationale studentenmobiliteit groter worden.
Mede als gevolg van een en ander zal er sprake zijn van een grotere en meer gevarieerde
studentenpopulatie en zal er op meer uren per dag, meer dagen per week
en meer weken per jaar onderwijs aangeboden worden. Het aantal in Eindhoven
te huisvesten (met name buitenlandse) studenten, ontwerpers-in-opleiding en
promovendi zal flink groeien. Een groot deel zal gehuisvest moeten worden op
de universiteitscampus, zoals dat ook bij vooraanstaande universiteiten elders
het geval is. Dat vraagt naast adequate woon-voorzieningen ook aantrekkelijke
andere verblijfsfaciliteiten op de campus.
Op onderzoeksgebied staat de TU/e voor de uitdaging een excellente positie te
behouden in de kerndisciplines en tegelijkertijd systematisch ruimte te bieden
aan vernieuwend multidisciplinair onderzoek. De grote maatschappelijke uitdagingen
van de toekomst vragen in toenemende mate om een multidisciplinaire
benadering. Daarbij wordt de TU/e steeds afhankelijker van - in competitie met
andere universiteiten te verwerven - inkomsten uit nationale en internationale
onderzoeksfondsen, uit publiekprivate onderzoek- en innovatieprogramma’s en
uit contractresearch. Dit maakt een verdere versterking van de onderzoeksexcellentie
en van de onderzoekssamenwerking met het high tech bedrijfsleven en
andere technologie-intensieve maatschappelijke sectoren noodzakelijk. Ook is
een verdergaande afstemming van de onderzoeksagenda van de universiteit op de
centrale thema’s in externe onderzoeksfondsen en publiekprivate onderzoeks- en
innovatieprogramma’s noodzakelijk. Het bedrijfsleven in de regio en daarbuiten
zal voor fundamenteel onderzoek steeds meer een beroep doen op de universiteit.
Dit terwijl de universiteit met het oog op toegepast onderzoek en kennisvalorisatie
steeds meer aangewezen zal zijn op samenwerking met het bedrijfsleven. Een en
ander stelt specifieke (extra) eisen aan de onderzoeksinfrastructuur (laboratoria
en apparatuur). Daarbij zal het steeds meer gaan om kostbare en hoogwaardige
state-of-the art-voorzieningen met een multi-disciplinair en bovenregionaal
karakter, die door de belanghebbende partijen c.q. gebruikers alleen gezamenlijk
ontwikkeld en geëxploiteerd kunnen worden. Ten aanzien van de vraag op welke
locatie in de regio voorzieningen zullen worden geconcentreerd, zullen door de
betrokken partijen samen in goed overleg met de betrokken overheidsinstanties
bewuste keuzes worden gemaakt. Voor de universiteit betekent dit dat zij steeds
meer zal gaan participeren in onderzoeksvoorzieningen op locaties elders in de
regio (zoals de High Tech Campus Eindhoven) en dat derden meer en meer zullen
gaan participeren in voorzieningen op de universiteitscampus. Met het oog op de
versterking van de onderzoeksexcellentie zal de TU/e verder steeds vaker topwetenschappers
uit het buitenland aantrekken. Verder is het noodzakelijk meer
internationale wetenschappelijke congressen en buitenlandse gasthoogleraren
en ‘visiting scientists’ naar Eindhoven te halen. Dat stelt bijzondere eisen aan
de internationale aantrekkingskracht en concurrentiepositie van de universiteit
TU/e Science Park / 7

1. Inleiding 8

(inclusief de campus) en van huisvestings-, hotel- en congresfaciliteiten op de
campus.
De TU/e heeft de ambitie kennisvalorisatie tot volle wasdom te brengen als derde
kerntaak. Door intensivering van de R&D-samenwerking met high tech bedrijven
en organisaties in publiekprivate programma’s en projecten en in contractactiviteiten,
bevordert de universiteit dat door haar ontwikkelde nieuwe technologieën
maatschappelijk en economisch optimaal benut worden. Door ook op het punt van
onderzoek-faciliteiten samen op te trekken met derden kan het ambitieniveau op
efficiënte wijze worden opgeschroefd naar het niveau dat nodig is om internationaal
te kunnen concurreren. Verder stimuleert de universiteit ondernemerschap
bij haar studenten en medewerkers en helpt zij hen samen met belanghebbende
partijen in de regio bij het opzetten en succesvol uitbouwen van nieuwe bedrijven.
Een groeiend aantal startende én al gevestigde bedrijven zal bij het ontwikkelen
van nieuwe of vernieuwde producten, systemen en diensten belang hebben bij
directe interactie met top-onderzoekers van de universiteit, alsmede bij medegebruik
van universitaire c.q. gezamenlijke laboratoria, testruimten, werkplaatsen,
apparatuur en andere voorzieningen; en dat alles in een open innovatieklimaat.
Een en ander zal op de universiteitscampus gefaciliteerd moeten worden.
Andersom zullen TU/e-onderzoekers steeds vaker participeren in gelijksoortige
faciliteiten op andere locaties, waar (startende) bedrijven en kennisinstellingen
samen Research & Development-activiteiten ontplooien, zoals op de High Tech
Campus Eindhoven, de High Tech Automotive Campus Helmond en Strijp-S.
Brainport en TU/e
De ambities van de TU/e sluiten goed aan bij de belangen van het high tech
ecosysteem in haar directe omgeving. Brainport met de stad Eindhoven als kern
is het technologische hart van Nederland en behoort tot de meest innovatieve
regio’s van Europa. Kenmerkend is de sterke concentratie van en interactie tussen
hoogwaardige high tech kennisinstellingen en bedrijven. Er ontstaan steeds meer
netwerken van intensief met elkaar en met kennisinstellingen samenwerkende
bedrijven c.q. ketens van grotere ondernemingen met toeleveraars en dienstverleners.
Het geheel fungeert steeds beter als vruchtbaar innovatiegericht ecosysteem.
Binnen dit open innovatiesysteem inspireren en beïnvloeden onderzoek
en productontwikkeling elkaar in toenemende mate. Ondernemingen articuleren
fundamentele onderzoeksvragen en oefenen invloed uit op de onderzoeksagenda
van publieke kennisinstellingen, terwijl kennisinstellingen met wetenschappelijke
vondsten nieuwe openingen creëren voor de ontwikkeling van innovatieve
producten, diensten, processen en systemen. Over en weer vinden in alle fasen
van de waardeketen tussen fundamentele research enerzijds en marktintroductie
anderzijds voortdurend terugkoppelingen plaats. Research & Development vindt
steeds meer plaats in het kader van gezamenlijke publiekprivate onderzoeks- en
innovatieprogramma’s en -instituten.
Door inhoudelijke focussering en concentratie van mensen, middelen en faciliteiten
op gezamenlijk gekozen zwaartepunten (op dit moment vooral high tech
systemen en materialen, medische en gezondheidstechnologie, automotive,
ict, design en food) ontwikkelt de regio zich tot een internationaal excellerende
technology hotspot en wordt de betekenis van Brainport voor de nationale
economie en voor de internationale concurrentiepositie van ons land steeds
groter. Dit wordt nog eens versterkt door ook fysieke concentraties van mensen,
middelen en faciliteiten te realiseren en door op internationaal competitief niveau
gemeenschappelijke voorzieningen met een sterke internationale uitstraling te
ontwikkelen. Dat gebeurt vooral op de campus van de Technische Universiteit
Eindhoven, de High Tech Campus Eindhoven, de High Tech Automotive Campus in
Helmond en Strijp-S in Eindhoven. Er is een brede consensus aan het ontstaan in
de richting van het selectief concentreren, verzelfstandigen en voor breed gebruik
openstellen van onderzoekslaboratoria en -apparatuur op elk van deze - elkaar
aanvullende - locaties. Specifiek voor de campus van de universiteit is in ieder
geval de verwevenheid van R&D met het universitaire onderwijs, dat moet voorzien
in de groeiende behoefte aan hoogwaardige en internationaal georiënteerde
technologische kenniswerkers in Brainport en de rest van ons land.
Het geheel voltrekt zich in een decor van steeds heviger wordende concurrentie
vanuit andere topregio’s in de wereld en de spelers binnen deze regio’s. Net
als zij is Brainport uit op het aantrekken en binden van excellerende studenten,
ontwerpers, onderzoekers, kenniswerkers, partners en bedrijven en van investeerders.
Brainport zal echt als Europese toptechnologie-regio moeten excelleren en
als zodanig op wereldschaal erkenning krijgen, wil het in deze concurrentiestrijd
overeind blijven. Intensief samen optrekkend doen kennisinstellingen, bedrijfsleven
en overheidsinstanties in de regio er alles aan die ambitie waar te maken.
In dit perspectief is het van groot belang dat de Technische Universiteit Eindhoven
tot de allerbeste technologie-universiteiten van Europa behoort en als zodanig
wereldwijd erkenning geniet. Zij moet daarbij in het belang van de internationale
concurrentiepositie van ons land optimaal inspelen op de behoeften van het
TU/e Science Park / 9

1. Inleiding 10

egionale high tech ecosysteem aan vernieuwende kennis en technologie,
aan hoogwaardige kenniswerkers en aan innovatieve bedrijvigheid. Missie en
beleid van de TU/e zijn daarop gericht. De Eindhovense universiteit is zich er van
bewust dat zij in 1956 mede tot stand is gebracht op nadrukkelijk verzoek van
de toen-malige maakindustrie in Zuidoost-Nederland. Zij heeft zich sindsdien tot
doel gesteld via onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie de belangen van die
industrie te dienen en zal dat ook in de toekomst blijven doen. De belangrijkste
uitdaging daarbij is een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de transitie van
maak- naar scheppende kennisindustrie in een globaliserende wereld en aan het
versterken van de betekenis van Brainport voor de Nederlandse kenniseconomie.
Eisen aan TU/e campus
Wat haar campus betreft staat de TU/e in het licht van het voorgaande voor de
noodzaak gericht in te spelen op het feit dat in andere landen zeer grote investeringen
worden gedaan in de onderwijs- en onderzoeksvoorzieningen van
universiteiten en in het ontwikkelen van kennis- en innovatieparken rondom
universiteiten. Dat wordt versterkt door het feit dat een flink deel van de gebouwen
en voorzieningen van de TU/e aan het eind van hun levensduur is, niet is
toegesneden op moderne onderwijsvormen en multidisciplinair onderzoek in
interactie met derden. Verder schiet het tekort in duurzaamheid en efficiency en is
dus dringend toe aan renovatie of vervanging. De universiteits-campus als geheel
zal bovendien beter ingericht moeten worden op de nagestreefde open interactie
tussen universiteit en maatschappelijke omgeving en zal meer internationale
allure moeten krijgen. Naast onderwijs en onderzoek zullen ook wonen, innovatieve
(nieuwe) bedrijvigheid en allerlei vormen van interactie tussen universiteit
en derden op de campus een eigen plaats moeten krijgen in een open innovatieklimaat.
Ook zal de campus ruimte moeten bieden voor samenwerking tussen
de universiteit en het middelbaar en hoger technisch onderwijs in de regio. De
campus zal zich moeten ontwikkelen tot een open ontmoetingsplaats voor (internationale)
academische reflectie, kunst, cultuur en debat. Het verblijfsklimaat zal
mede door hoogwaardige studenten-, horeca-, congres- en sportvoorzieningen
in een groene omlijsting bijzonder aantrekkelijk moeten zijn. De interactie tussen
campus en stad zal versterkt moeten worden en de campus zelf aanzienlijk
verlevendigd, ook in de avonden en weekeinden. Een vestiging op de universiteitscampus
moet voor bedrijven en organisaties aanzienlijke meerwaarde op
gaan leveren. De universiteitscampus zal een landmark van internationale allure
moeten zijn in stad en regio.
TU/e Science Park
Kortom, de TU/e campus zal zich moeten (kunnen) ontwikkelen tot een TU/e
Science Park, dat de ambities van de Brainportregio en die van de universiteit als
dé kennismotor van deze regio weerspiegelt en stevig bijdraagt aan de internationale
concurrentiekracht, allure en reputatie van de regio en haar universiteit. De
TU/e campus vindt zijn oorsprong in de wederopbouwperiode van Nederland na
de tweede wereldoorlog. Het complex ontleent zijn strakke industriële uitstraling
daaraan. Die oorsprong mag herkenbaar blijven en bewezen kwaliteiten dienen
behouden te blijven. Er moet letterlijk op voortgebouwd worden, maar nieuwe
kwaliteiten moeten worden toegevoegd om de hedendaagse universiteit vorm te
geven. In deze Ontwikkelingsvisie wordt de gewenste transitie van de huidige universiteitscampus
tot het beoogde TU/e Science Park ruimtelijk geconcretiseerd.
Transformatie oude W-hal tot Centrale Studie Voorziening. Ector Hoogstad Architecten
TU/e Science Park / 11

2. Van Campus 2020 naar TU/e Science Park 12
Terreinen in eigendom van
de Technische Universiteit
Eindhoven

2. Van Campus 2020 naar TU/e Science Park
Totstandkoming Ontwikkelingsvisie
De Ontwikkelingsvisie TU/e Sciencepark heeft een aantal voorlopers gehad. In
2006 heeft de Technische Universiteit Eindhoven het Huisvestingsplan Campus
2020 vastgesteld. Het behelst een omvangrijk vernieuwingsplan voor het universiteitscomplex,
verdeeld over 4 grote projecten, die in een afgesproken volgorde
gerealiseerd worden. Het plan concentreert zich om die reden op de eigen gebouwen
van de universiteit en geeft verder alleen in globale lijnen aan hoe de inrichting
van de rest van het universiteitsterrein gezien wordt. Vervolgens is in 2007
daarom een start gemaakt met het opstellen van een meer uitgewerkte ruimtelijke
visie voor het totale universiteitsterrein als aanvulling op Campus 2020. Deze
visie (onder de naam Structuurvisie TU/e terrein) was in april 2008 in concept
gereed en is aan diverse bestuurlijke gremia binnen de universiteit voorgelegd.
Daarnaast is de visie ook gepresenteerd aan partijen buiten de universiteit,
waaronder Fontys Hogescholen, Woningbouwcorporaties (m.n. Woonbedrijf /
Vestide) , het Innovation Lab, de Henri van Abbestichting, Stichting Brainport, het
Programma Management van Stimulus OP-Zuid en de Klankbordgroep De Karpen.
De visie werd zowel binnen als buiten de universiteit positief ontvangen. Toch
constateerden met name externe partijen ook dat het doel van de visie om een
veel opener profilering van het universiteitscomplex naar buiten te brengen
onvoldoende uit de verf kwam. Meer aandacht was gewenst voor de ambities van
de universiteit en de betekenis voor de regio en voor de positionering van het
universiteit ten opzichte van andere ontwikkelingen, zoals De High Tech Campus,
Strijp S en andere technologische of designgerichte kenniscentra in het Eindhovense.
In goed overleg met de gemeente Eindhoven is daarom begin 2009
gekozen voor een expliciet bredere invalshoek. Dat heeft ook geleid tot de introductie
van een andere benaming: TU/e Science Park. Dit om duidelijker aan te
geven dat de universiteit haar ambities in synergie met belangrijke andere partijen
op het terrein, zoals Fontys Hogescholen, TNO en starters en innovatiegerichte
bedrijven wil realiseren, maar ook om haar positie in de regio te verduidelijken.
Verder is besloten om de overgang van structuurvisie naar ontwikkelingsvisie
TU/e Science Park te benutten om in nauwe samenwerking met de gemeente
Eindhoven tot verdere uitwerking en onderbouwing van de ontwikkelingsvisie te
komen. Door het college van B&W en het College van Bestuur van de universiteit
is een gezamenlijke projectgroep in het leven geroepen bestaande uit vertegenwoordigers
van de verschillende afdelingen c.q. disciplines aan beide kanten.
Deze projectgroep is vanaf het najaar van 2008 maandelijks bijeen gekomen. Daar
zijn de verschillende conceptteksten van de visie besproken en uitgewerkt. Met
behulp van externe adviseurs is bovendien een aantal onderzoeken gedaan ter
onderbouwing van de ontwikkelingsvisie, maar ook om mogelijke belemmeringen
in kaart te brengen. Medio juni 2009 is de concept-ontwikkelingsvisie voorgelegd
aan omwonenden en gebruikers van het universiteitsterrein. Begin juli vervolgens
ook aan Trefpunt Groen Eindhoven, De Stichting Bescherming Wederopbouwerfgoed
Eindhoven en wederom de Henri van Abbestichting.
Huisvestingsplan Campus 2020
Grondgebied en vigerende plannen
De Technische Universiteit Eindhoven beschikt over diverse terreinen. Het grootste
daarvan is een uitgestrekt en aaneengesloten terrein, direct gelegen nabij het
Centraal Station en het stadscentrum van Eindhoven. Het wordt omsloten door
een drietal belangrijke stadswegen. Aan de westzijde de John F. Kennedylaan,
aan de zuidzijde de Prof. dr. Dorgelolaan en aan de noordoostzijde de Rondweg
(Insulindelaan en de Onze Lieve Vrouwestraat). Het terrein is ca 70,4 ha groot.
TU/e Science Park / 13

2. Van Campus 2020 naar TU/e Science Park 14
Bestemmingsplannen rond
het hoofdterrein
Bestemmingsplan Tongelre
buiten de ring (2005)
Bestemmingsplan Oude
gracht (2006)
Bestemmingsplan Limbeek
Woenselse watermolen (2007)
Bestemmingsplan Tongelre
binnen de ring (2007)

Daarnaast bezit de universiteit nog een aantal aanpalende kleinere terreinen.
Het omvangrijkste terrein daarvan is gelegen ten noorden van het hoofdterrein
en meet 11,7 hectare. Het grootste deel ervan maak maakt onderdeel uit van het
Sportpark de Hondsheuvels. Verder bevindt zich aan de westkant het terrein voor
het studentencentrum ‘De Bunker’ (0,9 ha) en aan de oostkant een klein terrein
aan de Celebeslaan (0,6 ha) waar het voormalige MMS-gebouw ooit tijdelijke
huisvesting bood voor de universiteit.
De universiteit is eigenaar is van al deze terreinen, maar onderdelen zijn uitgegeven
in erfpacht aan diverse gebouweigenaren, waaronder Fontys Hogescholen en
TNO.
overleg tussen universiteit en gemeente. De plantekeningen in de ontwikkelingsvisie
beperken zich dan ook tot het hoofdterrein of delen daarvan.
Voor het hoofdterrein geldt een (globaal) bestemmingsplan (Eindhoven binnen de
ring, 1998), echter zonder uitwerkingsplannen. Onder de vigeur van dit bestemmingsplan
en op basis van een Masterplan opgesteld door de universiteit in
1994-1996 is een groot aantal bouw- en herinrichtingsplannen van de universiteit
tot stand gekomen. Voorbeelden daarvan zijn het Kennispoortgebouw, de nieuwe
laboratoriumgebouwen Cascade en Spectrum en het overdekte zwembad bij het
Sportcentrum.
De afgelopen jaren is echter gebleken dat het bestemmingsplan onvoldoende
rechtsgrond biedt om nog langer bouwvergunningen af te geven voor de bouwplannen
die de universiteit nu in voorbereiding heeft. Recentelijk is daarom
besloten een nieuw bestemmingsplan op te stellen voor het hoofdterrein. De
Ontwikkelingsvisie TU/e Science park geldt als onderlegger voor een dergelijk
nieuw bestemmingsplan.
Het MMS-Terrein valt onder bestemmingsplan Tongelre buiten de ring (2005) en
heeft de bestemming Maatschappelijke doeleinden. Het terrein ten noorden van
de Rondweg valt onder het bestemmingsplan Oude Gracht (2006). De bestemming
is Sportpark met uitzondering van het perceel met bebouwing van Fontys
Hogescholen. Dat heeft de bestemming Openbare en/of bijzondere gebouwen.
Het terrein van het studentencentrum ‘de Bunker’ valt onder het bestemmingsplan
Limbeek-Woenselse Watermolen (2007) en heeft de bestemming Maatschappelijke
doeleinden.
De ontwikkelingsvisie concentreert zich op het hoofdterrein van de universiteit.
Daarnaast doet de ontwikkelingsvisie uitspraken over de aanpalende terreinen
vanuit het gekozen ruimere perspectief van TU/e Science Park. Vertaling van die
uitspraken in de respectieve bestemmingsplannen is nog onderwerp van nader
Spectrum
TU/e Science Park / 15

3. Geologie en Cultuurhistorie 16
Universiteitsterrein
rond 1900
Terreinophogingen
water
0.00 - 0.25
0.25 - 0.50
0.50 - 0.75
0.75 - 1.00
1.00 - 1.25
1.25 - 1.50
1.50 - 1.75
1.75 - 2.00
2.00 - 2.25
2.25 - 2.50
2.50 - 3.00
3.00 - 3.50
3.50 - 4.00
4.00 - 5.00
5.00 - 6.00
6.00 - 7.00

3. Geologie en cultuurhistorie
Geologische opbouw en archeologie terrein
Het universiteitscomplex is gebouwd op een terrein dat de gemeente Eindhoven
begin jaren vijftig van de vorige eeuw ter beschikking stelde aan het ministerie
van Onderwijs. Het betrof een gebied dat in zijn gebruiksmogelijkheden, bodemopbouw
en reliëf tot dan toe geheel bepaald werd door de Dommel. Het riviertje
liep over de westzijde van het terrein en het stroomgebied was indertijd uitermate
drassig en bijgevolg vrijwel onbebouwd. Behalve de van oudsher daar gelegen
‘Woenselse watermolen’.
Het beekdal van de Dommel is ontstaan gedurende het Holoceen (begin 10.000
jaar geleden) toen het dit stuk van Brabant bebost raakte en een stelsel van beken
ontstond dat voor de afwatering naar het noorden zorgde. De Dommel (en de
kleine Dommel) schuurden diepe beddingen uit, waarin zich veen ontwikkelde. De
afstroming van Dommel werd geremd door dekzandruggen meer naar het noorden,
waardoor bij hoge waterstanden de gronden aan weerszijden overstroomden.
Daardoor konden ook vennen en poelen ontstaan. Van bewoning was geen
sprake, maar in de afgelopen decennia zijn in het dal van de Dommel op verschillende
plaatsen bijzondere voorwerpen uit de bronstijd (1500-800 voor Chr)
gevonden, die waarschijnlijk opzettelijk en met een ritueel doel in het beekdal zijn
gedeponeerd. Op het TU/e terrein is een bronzen speerpunt uit die tijd gevonden
ter plaatse van het huidige sportcomplex. Vandaar dat het Dommel-dal op de
archeologische waardenkaart aangewezen is gebied met een hoge archeologische
verwachting (categorie 3)
Verondersteld wordt dat in de Romeinse tijd nederzettingen ontstaan zijn in de
beekdalen, maar sporen daarvan zijn op het TU/e terrein niet gevonden. In de late
middeleeuwen zijn de beekdalen deels ontgonnen en heeft zich de bebouwing
vaak verplaatst naar hogere gronden. Door ontbossing en ontginning in de negende
en tiende eeuw trad afspoeling naar de beek af en werd een laag beekleem
afgezet. Het gebied werd vanaf die tijd gebruikt als weiland, waarschijnlijk eerst
als gemeenschappelijk gebied voor omliggende boerderijen. Later werd het
verdeeld in langwerpige percelen. De Woenselse watermolen dateert wellicht ook
al uit die tijd (late middeleeuwen) maar concrete gegevens ontbreken. De oudste
datering verwijst naar de 16e eeuw. In de bodem ter plaatse van de molen kunnen
nog houten paalconstructies aanwezig zijn van de verschillende generaties watermolens.
Verder liggen er naar verwachting ook archeologische voorwerpen zoals
delen van molenstenen en potscherven. Concrete vondsten zijn niet bekend. De
laatste Woenselse watermolen is afgebroken in 1955. De locatie is aangewezen
als gebied met archeologische waarde (categorie 2).
Hoewel het universiteitscomplex zelf grotendeels in het beekdal ligt, geldt dat niet
voor de gebouwen meer naar het oosten. Daar stijgt de bodem en gaat het gebied
over van overstromingsgebied naar een droge dekzandrug. De universiteitsgebouwen
liggen daarmee feitelijk op de gradiënt tussen hoge en lage gronden, maar
dat is nog maar nauwelijks herkenbaar op het universiteitsterrein. Daar waar het
terrein grenst aan het stationsgebied is het fors opgehoogd voor de gebouwen
van de universiteit. Ter plekke van de oorspronkelijke loop gaat het dan om een
ophoging van 2,5 tot 3 meter, plaatselijk zelfs nog meer. Tegelijkertijd is bij deze
ophoging de Dommelloop omgelegd inclusief de grote molenkolk ten noorden van
de Woenselse watermolen. De aanblik van het Dommelgebied is daardoor compleet
veranderd van een waterrijk cultuurlandschap met een meanderende beek
tot een licht golvend gebied met een afwateringskanaal tussen steile en rechte
oevers. Jammer genoeg moet daarbij ook nog vermeld worden dat de ophogingen
rond de Dommel grotendeels hebben plaatsgevonden met vervuilde grond.
Woenselse watermolen in zijn glorietijd
TU/e Science Park / 17

3. Geologie en Cultuurhistorie 18
Uit: Cultuurhistorische verkenning campus, Urban Fabric, 2009
Nummers geven de bouwvolgorde aan

Meer naar het oosten is het universiteitsterrein eveneens opgehoogd, zij het op
meer bescheiden schaal, namelijk tussen de 1 en 1,5 meter. Al deze ophogingen
vonden plaats vóór de start van de bouw van het universiteitscomplex. Voor de
bouwers van de nieuwe universiteit betekende dat een vrijwel vlak terrein zonder
enige verwijzing naar zijn waterrijke oorsprong. Alleen de oostelijke dekzandrug
lag er nog vrijwel ongeschonden bij: een schraal gebied met bijbehorende
typische vegetatie.
Cultuurhistorische analyse gebouwencomplex
De Technische Universiteit van Eindhoven is gesticht in 1956, toen nog met de
naam Technische Hogeschool Eindhoven. Twee jaar daarvoor in 1954 werd door
het ministerie ir. Samuel van Embden aangetrokken om een visie te ontwikkelen
voor het nieuwe universiteitscomplex. Hij en zijn partners binnen het bureau
kregen vervolgens de kans zijn denkbeelden te realiseren en te materialiseren in
de gebouwen, maar ook de verdere inrichting van het terrein. Met name J. Choisy
heeft zijn stempel gedrukt op de gebouwen. Als het gaat om de landschappelijke
inrichting, dan valt daarbij vaak de naam van ir. N. Roorda van Eysinga
De Campus van de TU/e is een symbool van de Nederlandse wederopbouwperiode
en de vorming van de welvaartsstaat. De stichting, opbouw en ontwikkeling van
het complex was een van de grote projecten, die bepalend zijn geweest voor de
ontwikkeling van Nederland in de naoorlogse periode. Bovendien markeert het
ontstaan de opkomst en emancipatie van Eindhoven als nationaal knooppunt van
technologie en kennis. Het ontwerp van de campus vormt een afspiegeling van de
internationale ontwikkeling van universiteitsterreinen in de twintigste eeuw. Door
de locatiekeuze van het Dommeldal was het mogelijk het concept van de groene
campus te koppelen aan de nabijheid van het centrum. Zo kon een uitermate
groene campus op loopafstand van het station en het centrum ontstaan. De
gebruikers van de campus waren voor wonen en vertier op Eindhoven aangewezen.
Dankzij de campus kreeg het gebied over het spoor een hoge kwaliteit en
was het mogelijk om de groene wig van het Dommeldal duurzaam in de stad te
verankeren.
Het meest opvallende kenmerk van het universiteitsterrein is daarom ook deze
groene setting. De groenstructuur is de verbindende kwaliteit van de campus. De
groene lijst rondom (inclusief het Dommeldal) en de terreinbeplanting vormen het
ruimtelijk bindmiddel dat de gebouwen, functies en verhalen samenbindt. Roorda
van Eysinga onderscheidde een zestal zones op het terrein: de groene rand, de
oostzijde, de zuidzijde, de Dommelstrook, het voorterrein west en de kern van de
campus. Deze zones zijn nog steeds herkenbaar als gebieden met elk een eigen
sfeer.
Het tweede bepalende element van de campus is de bebouwing. De campus is
niet gebouwd volgens een star ruimtelijk concept, maar heeft een aantal groeifases
meegemaakt waardoor een weefsel ontstond. In iedere fase werd de campus
uitgebreid en als het ware opnieuw uitgevonden – waarbij doorgaans op de
eerdere fases werd voortgeborduurd. Er zijn vier bouwfases te onderscheiden en
verschillende ensembles of clusters van gebouwen. De kern van de campus wordt
gevormd door de TU/e-gebouwen uit de twee eerste bouwstromen. Ondanks de
verschillen hebben ze een grote architectonische samenhang. Ze zijn alzijdig en
worden onderling verbonden door loopbruggen op niveau en pleinen en buitenruimtes
op maaiveld. De derde fase betreft de bebouwing aan de noordzijde
(onder meer van Fontys Hogescholen). De bebouwing aan de zuidzijde (waaronder
het gebouw van TNO) behoort grotendeels tot de vierde en recentste fase en
contrasteert in vormgeving, aanhechting op maaiveld, positionering en plint.
Een belangrijk structurerend element van de verschillende ensembles is De Zaale:
een centrale oost-west as met een breed profiel en een uitbundige groenstructuur
(bomen, pleinen en gazons). De belangrijkste entrees van de campus (John F.
Kennedylaan en Insulindelaan) doorkruisen de groene rand en sluiten dan (via
een bajonet, die de overgang van landschap naar park lijkt te benadrukken) aan
op De Zaale.
De campus kent een geschiedenis van groei, verandering en geleidelijke differentiatie.
Het ruimtelijk concept heeft bewezen vele veranderingen en houdingen op
te nemen. Op verschillende momenten werd getracht om de campus een centrum
te geven. Het oudste centrum lag nabij het Hoofdgebouw. In bouwfase drie zette
men in op het maken van een nieuw centrum, ongeveer op het middelpunt van
het terrein: aan de Zaale en voor het Driegebouwencomplex. Dit centrum was
gedacht als een soort dorpsplein van de gehele campus, maar kwam niet goed
uit de verf – het is eerder en ruimtelijke barrière tussen het TU-ensemble en het
Driegebouwencomplex.
TU/e Science Park / 19

4. Stedenbouwkundige visie TU/e Science Park 20
• Een herkenbaar terrein
tussen belangrijke
stadswegen
• met een groene omlijsting
maar open en
toegankelijk
• Een eigen gebied voor
verschillende functies
en partners
• met flexibele overgangszone’s

4. Stedenbouwkundige visie TU/e Science Park
Vier gebieden met overlappingszones
De gebouwen van de Technische Universiteit Eindhoven zijn oorspronkelijk ontworpen
als een compact complex op de westelijke kant van een overigens relatief
groot open terrein. In dit complex werd onderwijs en onderzoek in grote onderlinge
verwevenheid ondergebracht. Later werden op enige afstand voorzieningen
voor sport en ontmoeting/cultuur toegevoegd. Opvallend - maar ook begrijpelijk
vanwege de nabijheid van het stadcentrum- hebben studentenwoningen, winkels
of horecavoorzieningen tot voor kort niet tot het bouwprogramma van de Eindhovense
universiteit behoord.
In de loop der jaren zijn er steeds meer gebruikers gehuisvest op het terrein. In de
tachtiger jaren was dat bijvoorbeeld Fontys Hogescholen en in de jaren negentig
TNO, GE Healthcare en het Twinning Center. Het grote universiteitsterrein heeft
deze nieuwe gebruikers ruimhartig een plaats geboden, maar over het algemeen
zijn zij moeilijk herkenbaar. Het roept eerder het beeld op van een huisvesting in
‘de achtertuin van universiteit’ dan van gebouwen met een eigen uitstraling en
gezicht.
De universiteit kiest in het verlengde van haar missie en ambities voor een meer
open en ook een bredere profilering van haar terreinen. Dit onder de naam TU/e
Science Park. Andere partijen dienen binnen dit Science Park een meer herkenbare
plek te hebben en moeten een ‘eigen profiel’ kunnen maken. De universiteit
opteert daarbij nadrukkelijk voor een samenhangende inrichting van het Science
Park onder centrale regie van de universiteit.
Om die eigen profilering mogelijk te maken is gekozen voor een indeling in een
viertal gebieden met een eigen karakteristiek: De Compacte Campus van de
universiteit, het HBO-complex, het bedrijvenpark met ook faciliteiten voor starters
en het woongebied met hotel/congresfunctie. Het Dommelgebied zou als vijfde
gebied aangeduid kunnen worden. Het fungeert als gemeenschappelijke drager
voor de terreinen en wijkt daarmee af van de andere vier gebieden. De gebieden
bieden de gebruikers de mogelijkheid om flexibel en gefaseerd eigen huisvestingswensen
te realiseren. Dat geldt niet alleen voor de functies in enge zin,
maar ook gemeenschappelijke voorzieningen zoals eigen horecavoorzieningen,
ontmoetingsplekken en parkeerfaciliteiten. Om samenwerking en uitwisseling
te vereenvoudigen zijn er tussen de gebieden overgangszones of ‘overlappingsgebieden’
gedefinieerd. Die overgangszones leveren daarnaast uitwijkmogelijkheden
op voor het geval de gebieden toch beperkingen opleveren bij onvoorziene
groei of beleidswijzigingen. Het gaat om een overlappingsgebied tussen de
Compacte Campus en het woon/congresgebied annex HBO-gebied, maar bijvoorbeeld
ook tussen de Compacte Campus en het bedrijvengebied.
Voortbouwen op kwaliteit van het erfgoed
In de cultuurhistorische analyse is geconstateerd dat het universiteitscomplex een
belangrijk ruimtelijk element in Eindhoven is en historisch van nationaal belang.
Het complex is in fasen tot stand gekomen waarbij in het algemeen zorgvuldig
op eerdere fases werd voortgeborduurd. Deze erfenis vraagt om een gepaste
plan-vorming naar de toekomst. De universiteit kiest in het verlengde daarvan
wederom voor ruimtelijke continuïteit boven het creëren van brute contrasten.
De universiteit koestert in het bijzonder het kenmerkende ensemble van de TU/e
uit de Wederopbouwperiode: de gebouwen, verbindingen, pleinen en gazons
die tijdens fase 1 en 2 ontstonden. De universiteit wil daarmee het complex niet
‘monumentaliseren’, maar kiest voor transformeren om aan de huidige eisen
van functionaliteit en comfort tegemoet te komen. De bestaande kwaliteiten en
wetmatigheden wil zij gebruiken als uitgangspunt voor verdere ontwikkeling. De
verbindende elementen (zoals groen, openbare ruimte, loopbruggen, gebouwkenmerken)
kunnen als ‘kapstok’ en ‘drager’ voor nieuwe initiatieven fungeren.
Groene rand van de campus
De groene setting van het complex is dé hoofdkarakteristiek van het terrein en
laat zich onder andere kennen door de groene lijst rondom het terrein. In de
ontwikkelingsvisie wordt deze rand meegenomen als belangrijke landschappelijke
overgangszone tussen de stad en het park van de campus. De groene wig van
het Dommeldal maakt hier deel van uit.
In de ontwikkelingsvisie wordt de rand gehandhaafd om daarmee TU/e Science
Park herkenbaar te houden, maar nadrukkelijk niet gezien als barrière of groen
niemandsland. Het moet een open overgangszone zijn naar de stad. Hierin zijn
nieuwe invullingen en functies goed mogelijk. Bijvoorbeeld:
A. Langzaam verkeerroutes en parkfuncties.
Het gaat dan om sportvoorzieningen en fiets- en wandelpaden die in het
TU/e Science Park / 21

4. Stedenbouwkundige visie TU/e Science Park 22
• Het beste van twee werelden:
de levendigheid van het
stadscentrum en de rust van
het Dommeldal
• Vier gebieden grenzend aan de
Dommel
• van elkaar gescheiden door
twee monumentale bomenlanen

Dommelpark langs de John F. Kennedylaan en de Rondweg.
B. Bebouwing die in de rand is ingebed.
Dat geldt voor de bebouwing langs de prof. dr. Dorgelolaan, waar de universiteit
maximaal zichtbaar is, maar ingebed in de vanouds aanwezige gazons en
hagen.
C. Gebouwen als een ‘brug naar de stad’,
Een voorbeeld is het gebouw Kennispoort, duidelijk zichtbaar vanaf de omsluitende
wegen, maar zorgvuldig ingepast en vrijliggend in het groen.
De openheid van het gebied van TU/e Science Park naar de stad is een belangrijk
punt in de ontwikkelingsvisie. Al vanaf het eerste begin van de Campus is gekozen
voor een open relatie met de stad. Het gebied moest volgens Van Embden als
wandelgebied voor Eindhovenaren toegankelijk zijn. In de loop der jaren is de
beplanting fors uitgegroeid. Dat heeft prachtige bomenlanen en bijzondere
groene plekken opgeleverd nabij de Dommel, maar ook het verdwijnen van het
gebouwencomplex achter dichte bosschages. Dit beeld van een ‘gesloten groene
enclave’ is onbedoeld en past zeker niet bij de hedendaagse universiteit. TU/e
Science Park is een herkenbaar onderdeel van de stad maar open en toegankelijk
voor iedereen.
Verschillende sferen per gebied
TU/e Science park bevindt zich op een bevoorrechte positie: directe grenzend aan
het drukke stationsgebied van Eindhoven en de aanpalende binnenstad. Tegelijkertijd
maakt het terrein deel uit van het rustige Dommeldal en het bijbehorende
groengebied dat naar het noorden breed uitwaaiert. Een belangrijk uitgangspunt
van de ontwikkelingsvisie is om deze kruispuntpositie maximaal te benutten in
een afgewogen mix van ‘het beste van twee werelden’: de hoogstedelijke sfeer
van het stadscentrum en in de landelijke rust van het groene Dommeldal.
In de cultuurhistorische analyse is geconstateerd dat bij de landschappelijke
inrichting van het terrein door de oorspronkelijke ontwerper onderscheid is
gemaakt tussen verschillende sferen op het terrein. Deze verschillende sferen
differentiëren op een bijzondere manier de overgang tussen het hoogstedelijk
milieu en het groene dommeldal. De Ontwikkelingsvisie wil aansluiten op dit
onderscheid in sferen. De al genoemde functionele vierdeling van het terrein kan
daarbij uitstekend ingezet worden. Bij de verdere uitwerking van de vier gebieden
wil de universiteit deze differentiatie in sferen daarom gebruiken om de onderscheiden
gebieden een eigen karakteristiek te geven. Daarbij dienen ook nieuwe
concepten ontwikkeld te worden voor de werklandschappen aan de noordzijde
(Fontys Hogescholen) en de oostzijde (bedrijvenpark) Het plein tussen het Driegebouwencomplex
en De Zaale is daarbij een expliciete transformatiezone – de
oorspronkelijke intentie om hier het hart van de campus te creëren is mislukt en
strookt niet met de huidige gewenste structuur van de Campus.
Protocol voor transformatie
Het TU/e ensemble vormt een ‘familie’ met architectonische verwantschap. Alzijdigheid,
doorzicht en groene inbedding zijn de voornaamste punten. Kenmerkend
voor de eerste fase zijn de vliesgevels, zwevende plinten, verhoogde ontsluitingszones,
loopbruggen en de kleurtoepassing. Fase twee ontwikkelde hierop door,
met nadruk op menselijke architectuur. De gevels veranderden, kregen een geleding
(lamellen) of juist een afwisseling van open en dicht. Er ontstonden hier en
daar (nu ongewenste) achterkanten. Fase drie kenmerkte zich door een clustering
van grote geschakelde gebouwen en in fase 4 trad een grotere individualisering
op. De ontwikkelingsvisie hanteert het uitgangspunt, dat de architectuur van de
gebouwen op het terrein aan dient te sluiten op het parkkarakter. Binnen het
TU/e-ensemble (de Compacte Campus) dient vernieuwing en transformatie vanuit
bestaande waarden en kwaliteiten plaats te vinden. In dat kader zal een duidelijk
protocol opgesteld worden voor cultuurhistorisch onderzoek voor interventies op
gebouwniveau: een duidelijke opzet voor onderzoek, waardering, aanbevelingen
en rapportage, alsmede procesafspraken voor inbreng van cultuurhistorie in de
ontwerpteams.
Twee bomenlanen als kaders en hoofdontsluiting
De indeling van TU/e Science Park in onderscheiden gebieden en sferen vraagt
om ruimtelijke elementen die de grenzen van de gebieden ook goed markeren.
In de cultuurhistorische analyse wordt gewezen op het belang van de centrale
bomenlaan De Zaale als identiteitsdrager voor het universiteitsterrein. De
Ontwikkelingsvisie heeft deze bestaande laan als ‘ruimtelijke drager’ van het
terrein ingezet. Inmiddels begint een tweede bomenlaan eveneens monumentale
afmetingen te krijgen: De Rondom. De dubbele bomenrijen langs De Zaale en
De Rondom verdelen het terrein op een logische wijze in een aantal ‘landschappelijke
kamers’. Die kamers vormen het vanzelfsprekende ruimtelijke kader voor
de terreinen van de verschillende gebruikers/partijen. De bomenlanen fungeren
bovendien als de hoofdontsluitingswegen van TU/e Science Park. Daaraan zijn
verschillende secundaire ontsluitingsstraten gekoppeld, die een groot aantal
parkeerterreinen ontsluiten. De Wielen wordt op termijn afgesloten voor auto-
TU/e Science Park / 23

4. Stedenbouwkundige visie TU/e Science Park 24
Fiets- en voetpad
Voetpad
Een uitgebreid netwerk van
fiets- en voetpaden
Voortzetting Limbopad, tegelijk
alternatief voor fietsroute
langs de Dommel
Ingang
Hoofdontsluiting
• Drie ingangen tot het
terrein vanuit verschillende
richtingen
• Hoofdwegen begeleid door
bomenlanen

verkeer en omgevormd tot een fraai ingericht fiets- en voetgangersgebied midden
in de Compacte Campus.
De ontsluitingswegen zijn via de kenmerkende bajonet direct gekoppeld aan de
drie toegangen van het universiteitsterrein. De ontwikkelingsvisie gaat uit van
handhaving van deze aansluitingen. Dit vooral vanwege de gewenste spreiding
van het verkeersaanbod over het universiteitsterrein. De drie toegangen passen
goed bij de indeling van het terrein in gebieden voor verschillende partners. Elke
gebied krijgt daarmee een ‘eigen’ ingang. De westelijke aansluiting levert direct
toegang tot het noordelijk deel van de Compacte Campus en het woon- en
congresgebied. De oostelijke aansluiting levert direct toegang tot het HBO-gebied
en het bedrijven- en startersgebied. Dit laatste gebied wordt ook door de zuidelijke
ingang aan de prof. dr. Dorgelolaan goed ontsloten. Die ingang biedt tevens
toegang tot de zuidelijke helft van de Compacte Campus. Daarmee wordt tevens
bereikt dat bij afsluiting van De Wielen de zuidelijke gebouwen bereikbaar blijven
voor gemotoriseerd verkeer.
Toekomstige ontsluiting
De oostelijke toegang van het terrein zal op termijn ter discussie komen. Dit in
verband met het gemeentelijk beleid om doorstroming op de Rondweg sterk te
verbeteren. Een afslag op de Rondweg in directe nabijheid van knooppunt de
Berenkuil werkt dan belemmerend. De universiteit staat open om samen met
de gemeente te bezien of een veilige oplossing te realiseren is via een aansluiting
van deze oostelijke toegang op de ventweg ter plaatse. Dit wel onder de
voorwaarde dat tegelijkertijd de zuidelijke toegang aan de prof. dr. Dorgelolaan
opgewaardeerd wordt en toegankelijk gemaakt wordt uit beide richtingen.
Wandel- en fietspaden
De ontwikkelingsvisie voorziet uiteraard ook in goede fiets – en voetgangerspaden.
Langs de Dommel loopt reeds een gemeentelijke fietsroute (met tunnels).
Op korte termijn wordt een verlenging van die fietsroute voorzien die doorloopt
langs de Dommel en samen met het riviertje onder de Rondweg doorsteekt naar
het gebied stadspark De Karpen. Er loopt een ‘lange afstandswandelpad’ vanuit
het stadscentrum naar het noorden over het TU/e-terrein, dat eveneens van
die onderdoorgang gebruik maakt. Belangrijk is ook het bestaande ‘Limbopad’
een karakteristieke route van het station en het stadscentrum naar het universiteitscomplex
via het Kennispoortgebouw. De ontwikkelingsvisie zet in op het
uitbreiden van deze routes tot een compleet netwerk over het terrein voor zowel
fietsers als voetgangers. Dat geldt natuurlijk met name het Dommelgebied, maar
ook op de rest van het terrein is dat wenselijk. Een bijzondere schakel in dit
netwerk is de voortzetting van het Limbopad over de groene loper. Daarmee wordt
het verlengde Limbopad de belangrijkste fiets- en voetgangersontsluiting van alle
faculteitsgebouwen. Vanuit de groene loper zet het fietspad zich dan vervolgens
noordwaarts voort naar het Sportcentrum en sluit dan aan op het tunneltje onder
de Rondweg. Daarmee is een fietsroute gecreëerd, die in de avonduren uitstekend
als veilig alternatief voor de gemeentelijke Dommelroute kan gelden. Verder is in
de ontwikkelingsvisie een fietsroute voorzien evenwijdig aan de Rondweg over het
oostelijke deel van het universiteitsterrein tot aan de prof. dr. Dorgelolaan.
Parkeerplannen
Het universiteitsterrein heeft op dit moment voldoende parkeermogelijkheden. In
de toekomst verandert dat door een intensiever gebruik als gevolg van de komst
van andere partijen op het terrein. Dat vraagt meer parkeerfaciliteiten en een
goede regulering van het gebruik ervan. TU/e Science Park hanteert daarbij het
principe dat alle partijen op ‘eigen’ terrein zorg dragen voor voldoende parkeerplaatsen.
Het ligt voor de hand dat de TU/e in deze wel de centrale sturing houdt
inzake de parkeervoorzieningen. Op die manier kunnen gemakkelijk afspraken
gemaakt worden om in voorkomende gevallen van elkaars parkeerfaciliteiten
gebruik te maken. Eveneens kunnen daardoor parkeervoorzieningen in de overlappingsgebieden
optimaal ingezet worden.
Parkeren op ‘eigen terrein’ geldt bijvoorbeeld ook voor de compacte universiteit.
Door het aanleggen van de groene loper zullen daar bestaande parkeerplaatsen
verdwijnen. Een oplossing hiervoor is het realiseren van vervangende parkeerplaatsen
op het plein ten noorden van De Zaale (overlappingsgebied naar HBOgebied).
De ontwikkelingsvisie gaat er vanuit dat structurele uitbreiding van parkeren op
maaiveld niet langer gewenst is. Het plan voor het TU/e Science Park voorziet dan
ook op middenlange termijn in parkeergarages nabij De Zaale of De Rondom. Dat
ligt bovendien voor de hand als er nieuwe gebouwen gerealiseerd worden op bestaande
parkeerterreinen. Door de parkeerfaciliteiten uit te breiden in de hoogte,
wordt waardevol groen gespaard en worden loopafstanden aanmerkelijk verkort.
Het is goed denkbaar dat dergelijke parkeergarages via een extra loopbrug zelfs
direct aansluiting krijgen op het loopbrugsysteem van de universiteit.
TU/e Science Park / 25

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 26
Compacte Campus in 2020
Gebouwen
Limbopad
Locatie aanvullende
nieuwbouw
Concentratie van alle
algemene en studentgerichte
voorzieningen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Auditorium
Studenten Service
Centrum
Centrale Studie Voorzieningen
Gaslab
De Zwarte Doos
University Club

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park
De Compacte Campus
In 2006 heeft de universiteit het huisvestingsplan Campus 2020 vastgesteld. In
dit plan krijgen 7 faculteiten, de universiteitsbibliotheek en de ondersteunende
diensten van de universiteit nieuwe of vernieuwde huisvesting. Uitgegaan is van
een totale behoefte van ca 140.000 m2 NO. Dit is een vermindering van 40.000
m2 ten opzichte van de in gebruik zijnde 180.000 m2. Dit ondanks een ingecalculeerde
trendmatige groei van 10% in personeel en studenten bij de faculteiten.
Belangrijkste achtergrond van deze forse vermindering is een efficiënter ruimtegebruik,
meer gemeenschappelijk gebruik van ruimtes en afstoot van verouderde
laboratoria. Verder heeft Campus 2020 vastgesteld dat van de genoemde 140.000
m2 de helft (70.000 m2) via grondige renovatie van bestaande gebouwen en
beperkte aanvullende nieuwbouw tot stand moet komen. Dat alles in de vorm
van vier grote projecten die in een afgesproken volgorde de vernieuwing moeten
concretiseren tot 2020.
Groene Loper
De vernieuwing van het universiteitscomplex bouwt voort op de stedenbouwkundige
uitgangspunten van het eerste masterplan van 1994-1996: het concentreren
van alle faculteiten rond een autovrij middengebied tussen de faculteiten: de
Groene Loper. Het gaat om een langgerekte strook die loopt vanaf de Dommel
oostwaarts tot aan de gebouwen van de faculteit Technische Natuurkunde.
Gerekend vanaf het Auditorium gaat het om een strook van bijna 600 meter lengte
en 70 meter breed. De nadere invulling van deze strook is nog in studie. Diverse
alternatieven zijn mogelijk, van een strak uniforme aankleding over de hele
strook tot een meer gedifferentieerde inrichting met een opeenvolging van pleinen
en gazons en zelfs waterpartijen. Herstel van de oorspronkelijke vijver bij het
hoofdgebouw is een boeiende optie. Het Limbopad wordt voortgezet over deze
strook, maar talloze voetpaden tussen de faculteiten onderling zullen de strook
eveneens doorsnijden. De huidige ontsluitingsstraat De Wielen komt hiermee te
vervallen evenals de bijbehorende parkeervoorzieningen.
Het gebied tussen Auditorium en de nieuwe centrale bibliotheek vormt een bijzonder
gedeelte van de groene loper: daar zijn vrijwel alle meer publieke en studentgerichte
functies geconcentreerd. Daar bevinden zich de grote collegezalen, het
Onderwijs en Studenten Service Centrum, de boekhandel, de dictatenverkoop,
de kapper, de nieuwe bibliotheek met 800 studieplekken, maar ook de centrale
meldpost, de beeldbank, theater ‘het Gaslab’, verschillende horecavoorzieningen
zoals de Zwarte Doos, University Club etc. Deze plek wordt met andere woorden
het hart van de compacte campus, waar de universiteit haar ambitie om 7 x 24 uur
actief te zijn kan waarmaken. Dat vraagt natuurlijk om een bijzondere inrichting
van de groene loper op die plek.
Zichtbaar voor de stad
De Compacte Campus met haar intensieve bebouwing is maximaal zichtbaar aan
de prof. dr. Dorgelolaan. De universiteit wil zich langs deze stadsader duidelijker
manifesteren in het verlengde van de hoge bebouwing van Fellenoord Het is de
hoogstedelijke, high tech kant van de universiteit. Activiteit, verkeer en hoge
gebouwen met een technische uitstraling zijn daarvan de representanten. In
de afgelopen jaren is al een aantal opvallende gebouwen van de universiteit
verschenen aan deze stadsader. Allereerst natuurlijk het Kennispoortgebouw in
het entreegebied van TU/e Science Park. Het is in gebruik voor huisvesting van
de Kamer van Koophandel en een aantal aan de universiteit gelieerde instellingen.
Vervolgens gebouw Vertigo, de nieuwe huisvesting voor de faculteit
Bouwkunde. Dan de faculteit Scheikundige Technologie (Gebouw Helix) en het
nieuwbouwcomplex van TNO en het meest recent: het vernieuwde Cyclotron.
Het eveneens gerenoveerde Gaslab valt daarbij door zijn geringere afmetingen
wat minder op. Ondanks alle bouwactiviteiten is het oorspronkelijke groen in
de vorm van hagen, kleine gazons en lijplatanen vóór en tussen de gebouwen
grotendeels gehandhaafd gebleven. De universiteit wil het leegkomen van De Hal
en het Athene-gebouw rond 2011 aangrijpen om de gevelwand langs de prof. dr.
Dorgelolaan verder te vervolmaken. Dit in het verlengde van de aanbevelingen
uit de cultuurhistorische analyse zonder een gesloten wand te laten ontstaan. De
open en groene stedenbouwkundige setting van het complex dient gehandhaafd
te blijven. Openingen en doorkijken tussen de gebouwen moeten ook de ‘groene
loper’ en de overliggende bebouwing zichtbaar houden.
Het Compacte Campusplan gaat er vanuit dat ter plaatse van het complex van
Technische Natuurkunde (en in de toekomst Elektrotechniek) met hogere bebouwing
een meer sprekende afsluiting van het gebied van de kerncampus wordt
gerealiseerd. Die hogere bebouwing dient ook zichtbaar te zijn vanuit de prof dr.
Dorgelolaan en dat vraagt om hoogte van zeker 5 tot 6 lagen.
TU/e Science Park / 27

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 28
Scenario 1
Verdichting binnen Compacte
Campus
Verdichtingslocaties
Scenario 2
In gebruik houden gebouwen
ten noorden van De Zaale
Hergebruik locaties

‘De Bunker’
De ligging van de groene loper maakt een relatie mogelijk naar de studentencentrum
‘De Bunker’ aan de overzijde van de John F. Kennedylaan. In de oorspronkelijke
opzet van het universiteitscomplex werd het studentencentrum daar –net
buiten het hoofdterrein- gesitueerd als schakel tussen universiteit en stad. De
universiteit heeft nog geen definitief standpunt ingenomen over de vraag of men
deze ‘schakelpositie’ wil handhaven. Inmiddels hebben de studentenverenigingen
die gehuisvest zijn in het Studentencentrum te kennen gegeven zich liever in
het stadscentrum te willen vestigen. Het is zeer wel denkbaar dat de andere
gebruikers, de studenten-cultuurverenigingen, op termijn naar het hoofdterrein
gaan verhuizen ter verlevendiging van het nieuwe hart van de groene loper. ‘De
Bunker’ kan daarmee vrijkomen voor andere functies. Een besluit hierover wordt
pas verwacht na 2013.
Verkeer en parkeren
Zoals gemeld, is al in het masterplan 1996 gekozen voor een Groene Loper zonder
gemotoriseerd verkeer en zonder parkeerfaciliteiten. Wel met toegangsmogelijkheden
voor brandweer en eventueel bedienende (vracht-)verkeer. De ontwikkelingsvisie
bouwt voort op deze keuze en stelt voor om de verkeersafwikkeling
voor de gebouwen ten noorden van de groene loper te laten plaats vinden via de
bomenlaan De Zaale en daar ook additionele parkeerfaciliteiten te realiseren. Het
verlies aan parkeerplaatsen bedraagt 200-250 plaatsen. Het bestaande La Placeplein
zal daarvoor heringericht worden. Aan de zuidzijde van de groene loper zal
het gemotoriseerd verkeer via een verlenging van de al bestaande bedieningsweg,
parallel aan de prof. dr. Dorgelolaan, geleid worden. Daarmee worden de parkeerfaciliteiten
bij Vertigo en Helix eveneens bereikbaar. Daar kunnen ook additionele
parkeervoorzieningen gemaakt worden, zij het minder als aan de noordzijde.
Zoals aangegeven onder de algemene uitgangspunten van de stedenbouwkundige
visie gaat de ontwikkelingsvisie ervan uit dat op de korte termijn bestaande parkeerterreinen
op maaiveld in voldoende mate aan de behoefte kunnen voorzien,
maar dat op de langere termijn gebouwde voorzieningen toch gewenst zijn. Deze
voorzieningen dienen dan met name aan De Zaale geconcentreerd te worden.
Twee scenario’s voor versterkte groei
Het plan voor de Compacte Campus is zoals hiervoor aangegeven geënt op een
bescheiden trendmatige groei van 10% (faculteitspersoneel en studenten) in
2020. Toch is in het kader van de ontwikkelingsvisie nagegaan in hoeverre het
concept van de Compacte Campus voldoende ruimte biedt om ook een forsere
groeiontwikkeling toe te laten. Het moet bijvoorbeeld mogelijk blijven om gaandeweg
het proces van vernieuwing in de al genoemde vier projecten een nieuwe
faculteit te huisvesten of nieuwe laboratoria te ontwikkelen voor sterk groeiende
onderzoekgebieden.
Een tweetal scenario’s voor versterkte groei zijn uitgewerkt en in bijgaande
plattegronden ruimtelijk weergegeven. Allebei kwantitatief gedefinieerd op een
extra ruimtebehoefte van 20.000 tot 30.000 m2 Nuttig Oppervlak (NO) Totaal dus
50.000 tot 60.000 m2 NO.
Het eerste scenario gaat uit van verdichting en betreft het verder invullen van
bouwlocaties rondom de Groene Loper. Zie plattegrond. Onderscheid is gemaakt
tussen functies “met de voordeur aan de Groene Loper” (bijvoorbeeld nieuwe
faculteiten of onderwijsvoorzieningen) en functies die meer op afstand daarvan
kunnen liggen. Daarbij valt te denken aan specifieke laboratoria en huisvesting
voor instituten. Het tweede scenario betreft het in gebruik houden van gebouwen
zoals het La Place-gebouw en Traverse in de overlapzone tussen universiteit en
woon/congresgebied. Functies die niet noodzakelijkerwijs aan de Centrale Loper
hoeven te liggen kunnen daar gehuisvest blijven of worden. Te denken valt daarbij
aan de diensten van de universiteit.
In de voorliggende ontwikkelingsvisie wordt overigens niet vooruit gelopen op een
eventueel versneld groeiscenario.
Campus 2020: Trendmatige groei van 10 % in 2020
TU/e Science Park / 29

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 30
Wonen en congresfuncties
Hergebruik bestaande
gebouwen
Aanvullende nieuwbouw

Wonen en congresfuncties op het terrein
Begin 2000 heeft het universiteitsbestuur besloten om wonen op het universiteitsterrein
mogelijk te maken. Het betreft dan met name huisvesting voor
buitenlandse studenten, promovendi en postdocs. Achtergrond daarvan was dat
deze doelgroep specifieke woonwensen heeft en dat er op dat punt onvoldoende
woningaanbod bestond binnen de Eindhovense regio.
Het beleid van de universiteit is sinds 2000 nog sterker dan voorheen gericht op
het werven van buitenlandse studenten en promovendi. In het verlengde daarvan
is in 2003 vanwege de stijgende kamertekorten in Eindhoven een convenant
gesloten tussen de gemeente Eindhoven, Woningbouwcorporatie Vestide, de TU/e
en Fontys Hogescholen om op korte termijn extra kamers te realiseren. In dat
kader zijn 84 tijdelijke woonunits geplaatst op het universiteitsterrein nabij de
Dommel en bij het Electro-complex . Recentelijk zijn daar nog eens 102 eenheden
bijgeplaatst.
Steeds duidelijker wordt inmiddels dat het bieden van woonruimtes voor
buitenlandse studenten, promovendi en postdocs een cruciale rol speelt in de
internationale ambities van de universiteit c.q. het HBO en de regio. Op basis van
groeiende aanmeldingen is op de middenlange termijn een aanbod nodig van
1000 tot 1200 eenheden. Het betreft een doelgroep met vrij specifieke wensen.
Enerzijds vraagt men gemeubileerde woonvoorzieningen, anderzijds ook aanvullende
accommodaties om elkaar of Nederlandse collega’s in informele sfeer te
ontmoeten. Voor een gedeelte (ca 500 wooneenheden) wordt woonruimte voor die
doelgroep geboden in de stad. Additioneel is een substantiële voorraad binnen
TU/e Science Park dus noodzakelijk. Ook voor de werving van buitenlandse
medewerkers is dat belangrijk. Mogelijke kandidaten verwachten niet anders:
vrijwel alle vooraanstaande universiteiten bieden woonvoorzieningen. Daarnaast
geldt dat woonvoorzieningen op eigen terrein relatief gemakkelijk gecompleteerd
kunnen worden met de genoemde ontmoetingsruimten.
De potentiaaltoren, Impuls en aanvullende bebouwing
De Ontwikkelingsvisie opteert voor een zo spoedig mogelijke vervanging van de
tijdelijke units door definitieve huisvestingsvoorzieningen. Dat kan uitstekend
in directe nabijheid van de huidige tijdelijke woonunits, en vervolgens ook door
transformatie van de hoogbouw van het Electrocomplex, gebouw Potentiaal. Een
eerste studieplan met hotel en woonunits voor dit gebouw is reeds ontwikkeld
en het bestaande toegangsgebouw met collegezaal wordt daarbij ingezet als een
aanvullende congresfaciliteit. Onderzocht moet nog worden of ook de laboratoriumgebouwen
van het Electrocomplex, Impuls en eventueel ook het gebouw
Corona, een herbestemming in deze sfeer kunnen krijgen.
De locatie is ideaal voor deze bestemmingen. Het gebied ligt nabij een aantal
belangrijke gebouwen van de universiteit en heeft zelfs een loopbrugverbinding
met de nieuwe centrale studievoorziening. Het ligt relatief ver verwijderd van de
laboratoriumgebouwen van de universiteit. De bestemming wonen c.q. congresfuncties
levert dan ook geen beperkingen op voor de universiteit. Daarnaast is
er een onbelemmerde verbinding met het Dommelgebied en de daarin gelegen
sportvoorzieningen. Het woongebied ligt relatief ver weg van de wegen rond het
universiteitsterrein en wordt door de dichte bebossing rond het sportcomplex ook
gevrijwaard van verkeerslawaai van het kruispunt. Nader akoestisch onderzoek
heeft dat bevestigd.
In totaal is er bouwcapaciteit voor ruim 600 á 700 wooneenheden uitgaande van
woongebouwen in drie lagen aansluitend op de Potentiaaltoren. Behoud van
de stedenbouwkundige karakteristiek – hoogbouw in 10 tot 12 lagen omringd
door laagbouw in 2 tot 3 lagen- aan de westkant van het universiteitscomplex
wordt daarmee gegarandeerd. Een en ander kan gefaseerd gerealiseerd worden.
Allereerst een gedeelte van de wooneenheden in drie lagen en vervolgens de
Potentiaaltoren. De faculteit Electrical Engineering verlaat rond 2013 de betrokken
gebouwen en rond die datum kan de ontwikkeling tot woongebied in volle
omvang aangepakt worden.
De huidige tijdelijke woonunits zijn eigendom van woningbouwcorporatie Woonbedrijf/Vestide.
De grond direct behorend bij de units wordt door de universiteit
verhuurd aan de corporatie. De ontwikkelingsvisie TU/e Science Park zet deze
situatie om naar een situatie, waarin het gehele aangegeven gebied in erfpacht
wordt uitgegeven als locatie voor wonen en bijbehorende functies. Daar horen
conform de uitgangspunten van de ontwikkelingsvisie ook parkeerfaciliteiten bij.
Overigens gaat het dan voor wat betreft de woonvoorzieningen om zeer beperkte
aantallen (ca 10% van het aantal eenheden). Bij ontwikkeling van de congresfaciliteiten
is nadere studie op dit punt nodig. Overleg met Woonbedrijf/Vestide
over de ontwikkeling van het gebied is in gang gezet.
Tot slot kan opgemerkt worden dat de universiteit, gezien het grote belang van
een snelle en substantiële uitbreiding van eenheden voor studentenhuisvesting
(niet de hierboven genoemde doelgroep) nader overleg met het gemeentebestuur
wil over mogelijke inzet van het MMS- terrein hiervoor. In hoofdstuk 6 wordt dit
terrein (eigendom van de universiteit) ook aan de orde gesteld.
TU/e Science Park / 31

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 32
HBO-gebied
Gebruik bestaande
gebouwen
Aanvullende nieuwbouw
Mogelijke latere
uitbreidingen

HBO-gebied
Fontys Hogescholen bezit sinds de jaren tachtig een aantal gebouwen op het
terrein. De grond is eigendom van de TU en uitgegeven op erfpachtbasis. Oorspronkelijk
was dit stuk van het terrein ingericht als sportveld. Bij de gebouwen
van Fontys gaat het om het oostelijke gedeelte van het Traversegebouw en het
gebouw van de Pedagogische Academie, daarnaast bebouwing met een semipermanent
karakter nabij het Traverse-gebouw, maar ook aan de overzijde van de
Rondweg. Ten oosten van de gebouwen van Technische Natuurkunde heeft Fontys
tijdelijke noodhuisvesting in één laag gerealiseerd voor de technische opleidingen.
De erfpacht loopt af per 1-1-2015. Fontys Hogescholen heeft aangegeven op
de middenlange termijn 20.000 m2 Nuttig Oppervlak (NO) op het universiteitsterrein
te willen realiseren voor de technische faculteiten. Dit ook ter vervanging
van bestaande semipermanente gebouwen en de tijdelijke huisvesting op het
Terrein Oost.
In 2008 is aan Fontys Hogescholen het gebied aangeboden waar nu de belangrijkste
gebouwen van Fontys staan als ontwikkelingslocatie inclusief ook de
aanliggende gronden en gebouwen. Het betreft onder andere huisvesting voor
de universiteit zelf, en verder verzelfstandigde onderzoeksinstituten. Er bevinden
zich ook uitgebreide vergaderfaciliteiten. In het aanbod aan Fontys zit daarom
ook de optie besloten dat een deel van die gebouwen door hen overgenomen kan
worden. Fontys Hogescholen heeft positief gereageerd op dit aanbod en inmiddels
is de planontwikkeling opgestart. Een convenant met de universiteit waarin
concrete afspraken over de nader invulling worden opgenomen is in voorbereiding
door een veel directere verbinding met het Dommeldal en een grotere zichtbaarheid
vanuit de Rondweg. Dat kan op velerlei wijzen vorm krijgen, bijvoorbeeld
door evenals bij de Compacte Campus een groen middengebied te creëren, dat
uitloopt naar de Dommel. Maar natuurlijk zijn ook andere groene inrichtingen
denkbaar. Fontys Hogescholen heeft daarmee alle ruimte het gebied ook een
eigen signatuur te geven met tevens een eigen ingang aan De Zaale.
Uitgegaan wordt van bebouwing tot zes lagen met plaatselijk een hoogteaccent
om die herkenbaarheid vanuit de rondweg te bewerkstelligen. Zoals ook voor de
andere gebieden geldt: de parkeerbehoefte dient op ‘eigen terrein’ opgelost te
worden.
Overzijde Rondweg
Het gebied heeft via het Dutmala-tunneltje een snelle fiets- en voetgangersverbinding
met het universiteitsterrein ten noorden van de Rondweg en het daarop
gelegen Fontysgebouw. In de ontwikkelingsvisie wordt uitgegaan van het continueren
van het huidige gebruik voor onderwijs en onderzoekdoeleinden in de
medische sfeer c.q. uitbreiding daarvan op de westelijke strook van dit gebied. Dit
ook vanwege het naastgelegen Maxima Medisch Centrum. Onderzocht wordt nog
of en hoe de universiteit en Fontys Hogescholen gezamenlijke de gebiedsontwikkeling
ter hand kunnen nemen.
Gebied met profileringsmogelijkheden
De scheiding tussen het HBO-gebied en de Compacte Campus is de monumentale
bomenlaan De Zaale. In de ontwikkelingsvisie is, zoals aangegeven, ook een overlapgebied
gedefinieerd, waar universiteit en hogeschool nadere afspraken over de
invulling kunnen maken, afhankelijk van ontwikkelingen in studentenaantallen of
andere ruimtewensen. Daarnaast komen zoals gesteld op middenlange termijn in
deze overlapzone enkele van de genoemde universiteitsgebouwen vrij. Een klein
gedeelte van het HBO-gebied betreft het terrein dat nu wordt ingenomen door het
Paviljoen met zijn latere uitbreidingen. Conform het huisvestingsplan Campus
2020 verlaat de universiteit dit Paviljoen rond 2017, gedeeltes ervan reeds
eerder. Voorzien wordt in sloop van deze gebouwen. Daarmee ontstaan ook hier
nieuwe bouwlocaties voor Fontys Hogescholen.
In de Ontwikkelingsvisie krijgt het HBO-gebied een belangrijke kwaliteitsimpuls
TU/e Science Park / 33

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 34
Bedrijventerrein
Locaties voor starters
bestaand en nieuw
Locaties voor bedrijven
Uitbreiding mogelijke
locaties
Terrein voor hogere
milieucategorie

Het bedrijventerrein
In de inleiding is reeds aangegeven dat de universiteit kennisvalorisatie en
samenwerking met bedrijven hoog op de agenda heeft staan. Dat wordt op zeer
verschillende manieren vormgegeven, maar één van de speerpunten daarbij is
het structureel ter beschikkingstellen van gebouwen en faciliteiten voor startende
ondernemingen die vanuit de universiteit ontstaan. In dat kader zijn al vanaf
de jaren negentig bouwactiviteiten in gang gezet. Bekendste voorbeeld is het
Twinning Center.
Een tweede speerpunt dat nu meer aandacht moet krijgen is het huisvesting
bieden aan bedrijven of instellingen die actief zijn in innovatieve toepassingen
van kennisontwikkeling binnen de universiteit. Dat levert tussen universiteit en
die bedrijven over en weer vruchtbare ideeënuitwisseling op, medegebruik van
laboratoriumfaciliteiten, stageplaatsen voor studenten en onderwerpen voor
promotieonderzoek. Uitdrukkelijk gaat het dus niet om productiebedrijven.
Bestaande situatie
Ten behoeve van beide doelgroepen is binnen TU/e Science Park het oostelijke
gedeelte van het hoofdterrein aangemerkt. Het betreft een terrein dat zich feitelijk
nog het meest in de oorspronkelijke staat bevindt: een hoog en droog gelegen
zandrug die tot in de vorige eeuw nog begroeid was met bos en heide. Het heeft
op dit moment deels zelfs nog de oorspronkelijke vegetatie en de oostelijke
ontsluitingsweg ligt grotendeels nog op het tracé van een oorspronkelijk zandpad.
Het gebied is sinds de eerste bouwactiviteiten van de universiteit ingezet als
een terrein voor allerlei soorten opslag. Verder staat er huisvesting voor huisaannemers
en zijn er faciliteiten voor beeldend kunstenaars, waaronder het Meulensteen
Art Center. Van oudsher werd het terrein ook ingezet voor experimentele
buiten-proefopstellingen van faculteiten. Het meest in het oog springend voorbeeld
daarvan is de bouwkundekoepel. Tot slot moet ook de tijdelijke bebouwing
vermeld worden voor de technische opleidingen van Fontys Hogescholen, waarvan
de erfpacht eindigt rond 2015.
Aan de noordoostkant, aan de overzijde van de oostelijke toegangsweg en dichter
bij de Dommel is sprake van een natter gebied. Daar heeft een beperkte ophoging
plaatsgevonden van het terrein. In dit gebied is dicht bij de Dommel het Paviljoen,
de eerste tijdelijke huisvesting van de universiteit, gerealiseerd. Later is daar nog
aanvullende tijdelijke huisvesting aan toegevoegd. Conform het huisvestingsplan
Campus 2020 gaat de ontwikkelingsvisie uit van een (gefaseerde) sloop van dit
paviljoencomplex. Deels komt dit grondgebied ter beschikking van het bedrijventerrein,
deels ter beschikking van de Dommeldalontwikkeling. De Rondom met
zijn dubbele bomenlaan levert een natuurlijke en duidelijke markering van de
grens tussen het universiteitsterrein, het Fontysterrein en het bedrijfsterrein.
Starters bij elkaar
Een spraakmakend project, als het gaat om startershuisvesting, is het al
genoemde Twinning Center. Het gebouw is bedoeld voor startende bedrijven in
de IT-sector, zowel vanuit de universiteit als vanuit de regio. In directe nabijheid
daarvan staat het Multimediapaviljoen, dat huisvesting biedt aan het ‘Innovation
lab’, een instituut dat speciaal in het leven is geroepen om de kennisvalorisatie
naar de regio gestalte te geven. Het gebouw biedt zelf ook huisvesting aan een
aantal startende bedrijven.
Het Twinning Center en het Multimediapaviljoen bevinden zich aan de noordoostkant
van het hoofdterrein van de TU/e. De universiteit wil op dit gedeelte van het
bedrijventerrein nog meer faciliteiten bieden voor starters uit de faculteiten. In dat
kader is het initiatief ‘Catalyst’ ontstaan, een bedrijfsverzamelgebouw, gericht op
starters die (beperkte) laboratoriumvoorzieningen nodig hebben. Het bij elkaar
brengen van de verschillende soorten huisvesting voor startende ondernemingen
heeft het voordeel dat voor hen dan tegen geringere kosten gezamenlijke voorzieningen,
zoals gemeenschappelijke ontmoetingsmogelijkheden, receptie en
cateringfaciliteiten gerealiseerd kunnen worden. Voor de huisvesting van de
starters gaat het in totaal om circa 8000 m2 Nuttig Oppervlak (NO), inclusief de
nieuwbouw voor Catalyst.
Bedrijven aan de zuidoostkant
Het terrein ten zuiden van de oostelijke toegangsweg is bedoeld voor de tweede
doelgroep: bedrijven waar de universiteit (eventueel ook Fontys Hogescholen)
strategische samenwerkingsverbanden heeft. Het zuidelijkste gedeelte voor
bedrijven in de hogere milieucategorieën (met laboratoria), de noordelijke helft
waar kantoorachtige bestemmingen. De westelijk strook die grenst aan de Compacte
Campus –de overlappingszone- blijft gereserveerd voor de al genoemde
bestemmingen: reststoffenopslag en huisvesting van huisaannemers , evenals
de kunstenaarsfaciliteiten. Uitgaande van een snelle invulling van dit terrein met
universiteit gelieerde bedrijven wordt gerekend op een totaal aan 43.000 m2 NO.
Circa. 10.000 m2 daarvan wordt als laboratoriumachtig gezien. Aan bruto vloeroppervlak
gaat het om ruim 60.000 m2.
De ontwikkeling van het bedrijventerrein wordt niet door de universiteit zelf ter
hand genomen, maar door derden. Het Innovation Lab is inmiddels van start
gegaan met nader onderzoek naar mogelijkheden voor de ontwikkeling van het
TU/e Science Park / 35

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 36
'Reconstructie' Dommeldal
Fiets- en voetpad
Voetpad

gebied. Ook hier geldt dat het gebied een eigen signatuur kan krijgen, maar de
universiteit houdt wel de regie van de ruimtelijke inrichting. Bovendien is de
universiteit zelf partij in de ontwikkeling van het terrein vanwege de al genoemde
universiteitsgebouwen in de westelijke strook.
Stedenbouwkundige inrichting
In stedenbouwkundige zin wordt uitgegaan van verspreid liggende bebouwing
met een beperkte hoogte (maximaal drie lagen). De bebouwing is incidenteel
zichtbaar vanuit de Rondweg en het groene karakter van het terrein blijft gehandhaafd
door stevige bomengroepen die behouden blijven in de rand van het
terrein. De groene setting van het Twinning Center kan vooralsnog als voorbeeld
voor invulling gezien worden. Een integraal landschapsplan voor het gebied moet
zorgdragen voor juiste inpassing van de gebouwen in de oorspronkelijke karakteristieke
vegetatie. Evenals bij de andere gebieden geldt ook hier dat het gebied
in voldoende mate moet voldoen in de eigen parkeerbehoefte. Daarbij geldt de
normering die de gemeente voor deze locatie hanteert, als uitgangspunt. Ten
aanzien van de soort voorzieningen (parkeren op maaiveld, gebouwd of onder de
nieuwe gebouwen) is nog geen definitief beleid geformuleerd.
Groene setting Twinning Center
Het Dommeldal
Aan de west- en noordkant kant van het hoofdterrein van de universiteit ligt het
uitwaaierende Dommeldal en toont TU/e Science Park zich van haar groene,
waterrijke kant. Dat Dommeldal heeft meer dan alleen lokale betekenis. Het
behoort tot de ecologische hoofdstructuur en vertegenwoordigt als zodanig een
belangrijke maatschappelijke waarde. Anderzijds moet ook opgemerkt worden
dat het gebied feitelijk een zeer kunstmatig gecreëerd gebied is. In hoofdstuk 3
is beschreven dat de huidige loop van de Dommel en de inrichting van oevers en
aanliggende terreinen resultaat zijn van een ingrijpende ophoging van het gebied
en verplaatsing van de bedding. De oorspronkelijk geologische karakteristieken
van het Dommeldal zijn jammer genoeg verloren gegaan.
Het Dommelgebied is van oudsher ook het sportgebied van de campus. Naar goed
Angelsaksische traditie heeft het bieden van uitgebreide faciliteiten aan studenten
voor sportbeoefening bij de universiteit altijd hoog in het vaandel gestaan.
Direct na de eerste bouwstroom is begin jaren zestig al ingezet op het ontwikkelen
van een volwaardig sportcentrum inclusief velden en tennisbanen op het centrale
universiteitsterrein. In de jaren daarna is het sportcentrum gestaag uitgebreid.
Eerst met extra sportzalen. Vervolgens met een overdekt zwembad, squashbanen
en fitnessruimten. Verspreid over het universiteitsterrein zijn her en der opslagen
onderhoudsloodsen voor de zweefvlieg-, zeil- en andere buitensportverenigingen.
Aan de overzijde van de Rondweg zijn in nauwe samenwerking met de
gemeente eveneens sportvelden aangelegd. Recentelijk is daar een golfvoorziening
aan toegevoegd. De sportvoorzieningen zijn niet alleen ter beschikking voor
studenten van de universiteit, maar ook voor studenten van de HBO-instellingen
in Eindhoven. Het beleid van de universiteit ten aanzien van sportvoorzieningen
is er op gericht de recente groei en uitbouw van de voorzieningen up to date te
houden. Verdere uitbreiding wordt op korte of middenlange termijn niet voorzien.
Opnieuw meanders en natuurlijke oevers
De ontwikkelingsvisie gaat ervan uit dat behoud van de maatschappelijke
waarden van het Dommeldal als ecologische verbindingszone zich goed laat
combineren met de sportvoorzieningen. Ruimte voor optimalisatie van de relatie
tussen die sportvoorzieningen en de natuurwaarden er wel. Dat laat zich bovendien
uitstekend koppelen aan eveneens gewenste verbetering van de het totale
Dommeldal.
TU/e Science Park kiest voor ‘reconstructie’ van de oorspronkelijke Dommel
met zijn meanderende bedding met langzaam oplopende en hier en daar drassige
oevers. Dat kan voor een deel niet meer ter plekke van de oorspronkelijke
TU/e Science Park / 37

5. De verschillende gebieden van TU/e Science Park 38
'Reconstructie' Dommeldal
Opnieuw meanderen en
vlakkere oevers met
bijbehorende ruige
beplanting
Uit: Campus met karakter,
ROYAL HASKONING 2007

edding, maar er is voldoende ruimte om daar een alternatief voor te vinden.
Voornaamste doel is dat met die keuze belangrijke natuurwaarden zoals terugkeer
van oorspronkelijke flora en fauna bereikt worden.
Reeds in het eerste Masterplan van 1996 was een dergelijke ‘reconstructie’ van de
oorspronkelijke setting van de Dommel als Brabantse laaglandbeek een belangrijke
doelstelling, maar concretisering is indertijd uitgesteld. Nu kan het wel
gerealiseerd worden in het kader van de schoonmaakacties van het waterschap
en de totale herinrichting van de Dommel door Eindhoven. Ook voor het waterschap
is herstel van oorspronkelijke natuurwaarden –naast het schoonmaken van
de bedding- een belangrijke doelstelling. Inmiddels zijn de nodige bestuurlijke
besluiten genomen en vergunningen verleend. De uitvoering van de plannen zal
reeds eind 2009 van start gaan. De universiteit zal in aanvulling op de ‘hermeandering’
een landschapsplan ontwikkelen om de consequenties daarvan voor het
gehele Dommelgebied optimaal te verwerken.
Landsschapsplan: zichtbaar en beleefbaar
Een belangrijk punt in dit landschapsplan is de tweede doelstelling voor het
herinrichten van het Dommeldal, namelijk het ‘beleefbaar’ maken van het Dommelgebied.
Beleefbaar maken betekent voor universiteit en waterschap daarbij
niet alleen het verhogen van de zichtbaarheid, maar bovendien ook het zorgen
voor een functie van oevers en aanliggende terreinen die aansluit en profiteert
van de aanwezigheid van de Dommel. Dit uiteraard met zoveel mogelijk behoud
van waardevolle bomen of boomgroepen en bijbehorende onderbegroeiing.
Aan de zuidkant van het terrein is de zichtbaarheid van de Dommel reeds belangrijk
verbeterd door het herinrichten van het toegangsgebied van de universiteit.
De dichte begroeiing uit de jaren zeventig is open gemaakt en omgevormd tot een
open parklandschap. Het entreegebouw van de universiteit, Kennispoort, staat
daar midden in en maakt met het gekoppelde Limbopad de oorspronkelijke ligging
van de Dommel, diep in het later opgehoogde terrein zelfs letterlijk voelbaar.
Meer naar het noorden is op het punt van beleefbaarheid echter nog veel te
verbeteren. Dat begint al bij de hoofdentree voor gemotoriseerd verkeer aan de
JF Kennedylaan. De ontwikkelingsvisie volgt de cultuurhistorisch waardevolle
karakteristiek van deze ingang als een ‘doorsteek door de groen wig van het
Dommeldal’. Het past daarbij om de meanderende Dommel beter zichtbaar te
maken. Het genoemde landschapsplan zal daar voorstellen voor moeten aanleveren.
Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de oorspronkelijke locatie van de Woenselse
watermolen. De molen lag oorspronkelijk precies ten noorden van het punt waar
de entreelaan afbuigt naar het universiteitscomplex. De locatie van de molen is tot
nu onbebouwd gebleven en dat zal vooralsnog ook gecontinueerd te worden vanwege
het feit dat sprake is als mogelijke archeologische vindplaats (zie hoofdstuk
3). Desondanks is het mogelijk om ligging en omvang van dit historisch belangrijk
stuk watertechniek in het landschap weer zichtbaar te maken.
Hoogbouw bij de ingang
Ter hoogte van het kruispunt Rondweg/ Kennedylaan zijn langs de Dommel de
tennis- en sportvelden van het sportcomplex gesitueerd. Een opener inrichting
van dit gebied is gewenst, maar dient wel rekening te houden met de praktische
wens uit overwegingen van veiligheid en windvang om de dichte begroeiing rond
de sportvelden te handhaven.
De huidige ligging van de tennisvelden laat overigens onverlet dat de universiteit
serieuze plannen heeft om ter plekke van die velden, nabij het kruispunt en op
maximale afstand van de Dommel één of twee hoogbouwtorens te realiseren. Dit
passend binnen het gemeentelijk hoogbouwbeleid en programmatische kaders.
Situering en inbedding in het landschap dienen soortgelijk te zijn als bij het
Kennispoortgebouw, dat wil zeggen: vrijstaand in het groen en als een ‘stepping
stone’ naar de stad. Met een dergelijke ontwikkeling wordt de ingang van het TU/e
Science Park complex van verre reeds gemarkeerd en een veel opener aanblik van
het terrein bij het kruispunt bereikt.
Open parklandschap aan de noordkant
De ontwikkelingsvisie stelt voor om nog meer naar het oosten direct ná de
gebouwen van het sportcomplex eveneens een open parklandschap te realiseren
tussen de nieuwe fietstunnel en de brug in de rondweg. Een meer open inrichting
maakt niet alleen de Dommel veel meer zichtbaar vanaf de Rondweg, maar ook de
gebouwen van het HBO terrein. Het landschapsplan moet tevens voorstellen doen
voor de inrichting van een parkgebied met een intensievere koppeling tussen
sportactiviteiten en de Dommel. Te denken is aan voorzieningen zoals opstapvlonders
voor kanovaarders, ATB- activiteiten langs de glooiende oevers, abseilen, en
ook terrassen in aanvulling op de bestaande ligweiden aan de Dommel.
Een belangrijk aspect bij de (her-)inrichting van dit onderdeel van TU/e Science
Park is dat een aantal fiets- en wandelpaden hier bij elkaar komt. Daaronder
bijvoorbeeld een nieuwe fietsroute naar Stadspark De Karpen en een nieuwe
route voor het langeafstandswandelpad (zie hoofdstuk 3). Grote voordeel van het
doortrekken van deze routes is dat De Karpen daarmee meer veel directer verbonden
wordt met TU/e Science Park.
TU/e Science Park / 39

6. Planologische randvoorwaarden 40
Interim-structuurvisie
Noord-Brabant

6. Beleidskader en Planologische randvoorwaarden
Nationaal/Provinciaal/regionaal beleid
TU/e Science Park is, zoals in de inleiding al is aangegeven, een hotspot in Brainport
Eindhoven Zuidoost-Brabant. Een gebied dat is opgenomen in de Nota Ruimte
(2004) als economisch kerngebied van de Nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur
(economie, infrastructuur, verstedelijking). Daarnaast is het Dommelgebied een
onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur van Nederland (reeds vastgesteld
in 1990) en heeft de functie van Ecologische Verbindingszone. In de Nationale
Ruimtelijke Hoofdstructuur wordt dat meegenomen voor de aspecten water,
natuur en landschap.
Brainport Eindhoven behoort in het verlengde van beide invalshoeken tot het
bundelingsgebied Eindhoven – Helmond binnen het Nationaal Stedelijk Netwerk
Brabantstad. De ontwikkelingsvisie TU/e Science Park doet ten aanzien van de
bundelingsdoelstelling voorstellen tot een optimaal gebruik van het universiteitsterrein.
Dit door enerzijds meer ruimte te scheppen voor wonen, bedrijven en
voorzieningen ten behoeve van Brainport Eindhoven, anderzijds door een scherp
oog voor behoud en verbetering van de balans tussen groen en verstedelijking en
door een optimale aansluiting op het watersysteem.
Provinciaal beleid: interim-structuurvisie en paraplunota
De Interimstructuurvisie van de provincie Noord-Brabant schetst een beeld van
Noord Brabant in 2020. In dit toekomstbeeld zijn de stedelijke regio’s een belangrijk
element in ‘contrastrijk Brabant’. De regio Eindhoven – Helmond wordt daarbij
gekarakteriseerd als ‘een kennisgestuurd industrieelcomplex dat zich internationaal
onderscheidt: Brainport Eindhoven. Door het aantakken van Eindhoven op de
HSL en de aanleg van een grote ruit om Eindhoven is de stad internationaal beter
bereikbaar geworden. De vervlechting van bebouwing en groen blijft het ruimtelijk
kenmerk: de stad is als een ‘printplaat op een groene drager’. In de regio Eindhoven
zijn techniek en creativiteit gebundeld in de TU Eindhoven, Design Academy
en Automotive’.
De provincie benadrukt de noodzaak, genoemd in de Nota Ruimte, om de verstedelijking
te concentreren in de stedelijke netwerken. Zuinig ruimtegebruik in
de vorm van inbreiden, herstructureren en intensiveren heeft de voorkeur boven
uitbreiding, om zo het ruimtebeslag te beperken. Gezien de belangrijke rol van
de provincie in de concretisering van het nationaal beleid inzake water, natuur
en landschap gaat in de Interim- structuurvisie en in de paraplunota bovendien
veel aandacht naar natuurontwikkeling. Als invulling van de op nationaal niveau
gedefinieerde Ecologische Hoofdstructuur is een Groene Hoofdstructuur (GHS)
gedefinieerd. Daarin zijn ook de Ecologische Verbindings-Zones (EVZ) opgenomen
en daarmee ook de Dommel en aanliggende oeverlandschappen. TU/e Science
Park zet maximaal in op het beleid van zuinig ruimtegebruik en intensivering,
maar ook op het geschetste beeld van vervlechting van bebouwing en groen. Niet
in de laatste plaats vanuit een reeds lang bestaand beleid om het groen tot een
wezenlijk onderdeel van het campusontwerp te rekenen. De revitalisering van het
Dommelgebied in nauwe afstemming met het Waterschap evenals de aansluiting
op de landschapsecologische zone aan de oostkant van het terrein hoort daar
onlosmakelijk bij.
De ecologische verbindingszone
Als richtlijn voor het ontwerp en de realisatie van verbindingszones is door de
provincie Noord-Brabant een leidraad vastgesteld (1996). Aangegeven wordt dat
voor de realisatie van de EHS/GHS uitgegaan wordt van een flexibel streefbeeld.
Dit vanuit het oogpunt van haalbaarheid en optimale benutting van kansen. Het
streefbeeld bestaat uit een corridor van circa 10 meter breed, aangevuld met
‘stapstenen’. In de praktijk komt dit neer op een flexibele invulling van 1 ha per
kilometer verbindingszone, exclusief de stapstenen. De stapstenen, met een
grootte van 0,2 a 0,4 ha zouden elke 300 á 400 meter aanwezig moeten zijn.
Inclusief de stapstenen komt men dan op 2 á 2,5 ha te realiseren oppervlakte
per kilometer verbindingszone (bron toetsingskader Stadsdommel Eindhoven,
Waterschap de Dommel). Voor TU/e Science Park geldt dat de Dommel op het
terrein ruim ca 1250 meter meet. Dat zou 2,5 á 3 ha. verbindingszone inhouden.
Het herinrichtingsplan inclusief de meandering van de Dommel beslaat een
terrein van ruim 10 ha. Dit bij een gemiddelde breedte van de strook van ongeveer
80 meter (minimaal 50 meter) exclusief het sportcomplex en de bijbehorende
sportterreinen. Daarmee vult TU/e Science park op een bijzonder ruimhartige
wijze het EVZ-beleid in.
Uitwerkingsplan Zuidoost-Brabant
Het beleid voor de stedelijke regio Eindhoven en de landelijke regio’s in Zuidoost-
Brabant is uitgewerkt in het uitwerkingsplan Zuidoost-Brabant, dat in 2005 is
goedgekeurd door Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant. Het uitwerkingsplan
TU/e Science Park / 41

6. Planologische randvoorwaarden 42
Interim-structuurvisie
'Brabant in ontwikkeling'
2008
Bron: Provincie Noord-Brabant

kent wat betreft verstedelijking dezelfde algemene beleidsuitgangspunten als het
streekplan. Er zijn echter ook enkele speerpunten van beleid geformuleerd. Twee
punten zijn voor TU/e Science Park relevant:
Om de hoogwaardige economische ontwikkelingen binnen het stedelijke gebied
te faciliteren en ruimte te bieden, zullen er vooral in de stedelijke regio voldoende
en gevarieerde vestigingsmogelijkheden moeten worden geboden. TU/e Science
Park biedt een specifiek hoogwaardig milieu waar wetenschappelijk onderzoek en
innovatie hand in hand gaan.
Het versterken van de technologische know how in de regio vraagt om specifieke
terreinen zoals de High tech Campus en de A2 zone, maar het faciliteren van de
kennisinstituten is eveneens van groot belang. Kennis en Design zijn de belangrijkste
speerpunten van de regio Eindhoven. Die kennisinstituten hebben overigens
reeds hun eigen ruimtelijke inpassing en zijn niet de grote ruimtevreters.
Onder andere omdat vaak hergebruik van gebouwen en terreinen mogelijk is.
In 2004 heeft het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven een regionaal
structuurplan vastgesteld. Ook in dit plan krijgen de Dommel en het Dommeldal
veel aandacht. Het universiteitsterrein behoort weliswaar tot het dynamische
verstedelijkte gebied van de regio, het zogenaamde ‘eerste gezicht’ van de regio,
maar de Dommel is de directe verbinding met het naastgelegen ‘middengebied’,
dat representatief moet zijn voor het ‘tweede gezicht’ van de regio, namelijk het
groene recreatieve en landschappelijke gezicht. Zoals hiervoor al aangegeven
zet TU/e Science Park maximaal in op versterking van beide gezichten. In het
structuurplan wordt de strook langs de Kennedylaan overigens niet meegenomen
als ecologische verbindingszone, maar als groene begeleiding van deze stadsinvalsweg.
Gemeentelijk beleid
Stadsvisie 2010
De gemeente Eindhoven heeft in 2004 een stadsvisie opgesteld, waarin met name
de hoofdstukken 3 (fysiek) en 4 (economie) relevant zijn in relatie tot TU/e Science
Park.
In hoofdstuk 3 wordt opgemerkt dat het belangrijk is dat in Eindhoven als internationale
‘brainport’ voor kennis en technologie, voldoende en kwalitatief goede
huisvesting biedt voor kenniswerkers, te weten studenten en de zogenaamde
‘shortstayers’. TU/e Science Park steekt met name in op het voorzien van faciliteiten
voor deze shortstayers Zoals aangegeven in hoofdstuk 5, (onder woon- en
congresgebied) voorziet de ontwikkelingsvisie in een woon en congresgebied in
directe verbinding met de Compacte Campus. Het gaat om 500 tot 700 eenheden
afhankelijk van de instroom.
Meer in het algemeen opteert de universiteit evenals de stadsvisie voor betere
studentenhuisvesting in Eindhoven. In de Stadsvisie wordt voorgesteld om het
aanbod uit te breiden met wonen boven winkels, herbestemming van kantoorpanden
en dergelijke. De prijzen van dergelijke eenheden liggen vaak laag, maar
kwalitatief is er wel wat te winnen. De universiteit stelt zich voor dat een forse
verbetering m.n. in kwalitatieve zin bereikt kan worden met de realisatie van
enkele studentenflats. In dit kader wordt in de ontwikkelingsvisie het voorstel
gedaan om het MMS-terrein aan de Celebeslaan, eigendom van de universiteit
daarvoor in te zetten. Een belangrijk argument daarbij is ook de korte afstand tot
het universiteitscomplex en de snelle fietsverbinding.
Een tweede onderwerp in hoofdstuk 3 betreft de verbetering van de kwaliteit van
de leefomgeving. Geconstateerd wordt dat reeds verbeteringen plaatsgevonden
hebben op het universiteitsterrein. Zoals hiervoor aangegeven heeft de universiteit
er voor gekozen nog verder te gaan in de verhoging van de kwaliteit van de
leefomgeving. Dat betreft niet alleen de inrichting van het openbaar gebied tussen
de gebouwen, maar onder andere ook het in de visie genoemde Dommeldal (binnen
de Ring), als belangrijk element in de groenblauwe netwerk van de stad.
In dit kader wijst de stadsvisie ook op de ‘cultuurimpuls’ die gekoppeld is aan het
zichtbaar maken van de geschiedenis van de stad. Ook voor de universiteit dit
thema zeer relevant als inspiratie voor verdere ontwikkeling en invulling van TU/e
Science Park. In de ontwikkelingsvisie is daarom ook een apart hoofdstuk opgenomen
over de gebiedsarcheologie en cultuurhistorie van het complex. Nadrukkelijk
wordt ook verwezen naar de recente cultuurhistorische verkenning ten behoeve
voorliggende ontwikkelingsvisie.
Een derde onderwerp betreft het thema milieu en duurzaamheid. Voor TU/e
Science Park gaat het dan niet alleen gaat het dan om de actieve verbetering van
de locale milieukwaliteit op het terrein, maar ook om het ontwikkelen en leveren
van de technologie om op langere termijn op mondiaal niveau een bijdrage te
leveren aan verbetering van het milieu. Ten aanzien van het eerste aspect heeft
de universiteit al aan het begin van dit millennium gekozen voor een zeer omvang
TU/e Science Park / 43

6. Planologische randvoorwaarden 44
Uitwerkingsplan Zuidoost-
Brabant 2005
Bron: Samenwerkingsverband
Regio Eindhoven

systeem van warmte- en koudeopslag op het terrein (indertijd de grootste in
Nederland). Alle (ver)nieuwbouw-projecten zijn of worden daarop aangesloten.
Daarmee is de autonome stijging van energiegebruik (en uitstoot van CO2) fors
afgeremd. Recentelijk heeft de universiteit een tweetal convenanten met de
Vereniging Samenwerkende Universiteiten Nederland gesloten, namelijk het
convenant duurzaam inkopen (50% in 2012) en de Meerjaren energie Afspraak
(MJA3). Dit laatste convenant richt zich op 2% energiebesparing per jaar. Dit wordt
enerzijds bereikt met een intensiever gebruik van de gebouwen op het terrein,
zoals in de ontwikkelingsvisie wordt voorgesteld, anderzijds door verbetering van
de energie-efficiency.
Als het gaat om het tweede aspect, bijdragen aan technologische verbeteringen,
geeft TU/e Science Park in haar onderzoeksprogramma’s en samenwerking
met bedrijven uit de regio grote prioriteit aan het faciliteren van innovatieve
ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en milieuverbetering. Dat loopt
van technologie om de uitstoot van CO2 te verminderen, tot goedkopere en
duurzamere productiemethoden voor zonnecellen. Daarbij komt overigens ook
aan de orde dat innovaties experimentele toepassingen kunnen krijgen in eigen
gebouwen en installaties.
Hoofdstuk 4, Economie, maakt melding van het feit dat Eindhoven inzet op kwalitatief
hoogwaardige werklocaties en bedrijventerreinen die passen bij het
technologisch imago van de stad en voldoende ruimte bieden aan bedrijvigheid.
“Eindhoven is trots op de ontwikkeling van de High Tech Campus, waar een kwalitatief
bedrijventerrein ‘van de toekomst’ ingericht wordt. Een ander voorbeeld is
het TU/e-terrein. De herontwikkleing van Strijp S biedt grote mogelijkheden,
onder andere voor de creatieve industrie en het stimuleren van broedplaatsen” .
De Ontwikkelingsvisie van TU/e Science park is precies de invulling van deze insteek.
Waarbij, zoals hiervoor aangegeven, de TU/e het van groot belang acht dat
deze drie hotspots in Eindhoven in complementaire zin goed op elkaar aansluiten
en de Eindhovense regio daarmee in gezamenlijkheid versterken.
Coalitieakkoord 2006-2010
In het coalitieakkoord van 2006 is door het gemeentebestuur een agenda
neergelegd voor zijn beleid in deze bestuursperiode. Veel van de punten die het
document Stadsvisie 2010 vermeldt, worden daarin met een zekere prioriteitsstelling
weer opgenomen. Belangrijk in het kader van de ontwikkelingsvisie is dat
in het coalitieakkoord de ondersteuning en versterking van Brainport Eindhoven
grote prioriteit heeft gekregen met daarbij een verbreding in lijn met de Brainport
Navigator van de commissie Sistermans. Zoals in de inleiding uitvoerig is
aangegeven geldt ook voor TU/e Science Park dat het concept zich met nadruk
richt op de het realiseren van een goede verblijfskwaliteit met sociaal-culturele
voorzieningen en specifieke woonmogelijkheden. Dit zoals hiervoor aangegeven
in complementariteit met het stadcentrum en andere hot spots in de stad.
Een tweede prioriteit in het coalitieakkoord die nadere invulling krijgt op het
terrein betreft startersfaciliteiten en de combinatie met intensivering van het
ruimtegebruik op bedrijfsterreinen. Datzelfde geldt voor de wens die wordt
geformuleerd inzake het ruimte maken voor het stimuleren van de laboratorium
en broedplaatsfunctie van de cultuur en de rol die dragende culturele instellingen
kunnen vervullen in de (inter-)nationale profilering van Eindhoven als Brainport.
De universiteit heeft sinds 1999 een actief beleid gevoerd om eigen terrein letterlijk
ruimte te maken voor deze functie. Voorbeelden zijn het Gaslab en filmzaal
De Zwarte Doos (Studium Generale) maar ook het Meulensteen Art Center, Atelier
Beeldenstorm en Daglicht. Nader beleid moet nog vorm krijgen inzake de functie
van studentencentrum ‘De Bunker’.
TU/e Science Park sluit aan op het mobiliteitsbeleid in het coalitieakkoord als het
gaat om bevordering van het openbaar vervoer en fietsvoorzieningen. Parkeren
van studenten wordt ontmoedigd door alleen gratis parkeren toe te laten voor
gehandicapten en voor degenen waarvoor het openbaar vervoer geen redelijk
alternatief is. De universiteit heeft ruim baan gegeven aan het gemeentelijk fietspad
parallel aan de Dommel. Dit pad wordt verder uitgebreid naar de Dommeltunnel
naar De Karpen en verder over het terrein. In de ontwikkelingsvisie wordt
naast de Dommelroute ook voorzien in een alternatieve route tussen de TU/egebouwen.
De parkeerterreinen zijn in het weekeinde reeds beschikbaar voor
parkeerders van evenementen in het Stadscentrum en Stadspark De Karpen.
Ten aanzien van de prioriteiten inzake de inrichting van de openbare ruimte kan
verwezen worden naar de aansluiting tussen de ontwikkelingsvisie en het groenbeleidsplan
c.q. het bomenbeleidsplan zoals hierna aangegeven.
Groenbeleidsplan:
In 2001 is door de gemeente Eindhoven het Groenbeleidplan vastgesteld.
Het doel van het plan is “het duurzaam veiligstellen en ontwikkelen van een
kwalitatief hoogwaardige groenstructuur met de daarin passende functies
en het bevorderen van een aantrekkelijke groen woon- en werkomgeving als
karakteristieke kwaliteit van Eindhoven” In het plan wordt een aantal ruimtelijke
strategieën onderscheiden waarmee de spreiding van rode en de groene functies
TU/e Science Park / 45

6. Planologische randvoorwaarden 46
Groenbeleidsplan
en TU/e Science Park
Strategie stad,
rood beeldbepalend
Strategie stad,
groen beeldbepalend
Strategie multifunctioneel
groen
Strategie natuur

is aangegeven. Per strategie is weergegeven welke functies en ontwikkelingen in
het groen mogelijk en/of wenselijk zijn om de groene hoofdstructuur te behouden
en te ontwikkelen. Voor het TU/e terrein gelden de volgende strategieën.
Strategie Stad, rood beeldbepalend:
Dit betreft het grootste deel van het hoofdterrein en Bunkerterrein. Het groen
heeft een ondersteunende functie aan de stedelijke identiteit. Het oppervlak
groen mag niet verder afnemen. De compacte campus, het woon- en congresgebied
en het HBO-gebied vallen geheel binnen de grenzen van dit gebied. Dat
geldt ook voor de parkeerterreinen. Belangrijke groenelementen in dit gebied zijn
de bomenlanen en de gazons met hagen en solitaire bomen tussen de bebouwing.
In de ontwikkelingsvisie is aangegeven dat intensivering/verdichting plaats
zal vinden, maar zonder het groen aan te tasten. Eerder zal de groene aankleding
uitgebreid worden. Belangrijk nieuw groenelement is daarbij de ‘Groene Loper’
binnen de Compacte Campus. In de ontwikkelingsvisie is opgenomen dat ook voor
de andere gebieden (Wonen/congresgebied en HBO-gebied) een groene inrichting
met een rechtstreekse relatie naar het Dommeldal uitgangspunt is.
Strategie Stad, groen beeldbepalend:
Het gaat hierbij om het oostelijke deel van het hoofdterrein en het gebied rond
Kennispoort en de prof. dr. Dorgelolaan. Het geldt ook voor het terrein ten
noorden van de Rondweg. Het betreft stedelijke gebieden met een uitgesproken
groen karakter die tevens aansluiten bij de hoofdgroenstructuur en die versterken.
Beleid is gericht op behouden en ontwikkelen van dit groene imago: de
groene aders tussen de verschillende stadsdelen. De ontwikkelingsvisie sluit hier
rechtstreeks bij aan, mede gezien de cultuurhistorische verkenning die daarbij als
uitgangspunt geldt. De zuidelijke rand van de Compacte Campus is zeer intensief
bebouwd, maar behoudt zijn oorspronkelijke kleinschalige groene aankleding
met hagen bomenrijen en gazons. Bovendien is de bebouwing niet gesloten maar
zijn er doorzichten naar de ‘Groene Loper”. Daarmee wordt tevens uitdrukkelijk
aangesloten bij het beleid in het groenbeleidsplan t.a.v. de prof. dr. Dorgelolaan:
Strategie Structureel stadgroen: grotere (verbindende) elementen die een onderdeel
vormen van de hoofdgroenstructuur.
De strategie is ook gedeeltelijk van toepassing voor het bedrijventerrein aan de
Oostzijde. In de ontwikkelingsvisie wordt in het verlengde daarvan uitgegaan van
bescheiden bebouwing, staande tussen bomengroepen. Een landschapsplan voor
een adequate inpassing in de oorspronkelijke vegetatie is in voorbereiding.
Strategie Multifunctioneel groen:
Dit betreft het westelijk deel van Dommelgebied tot aan kennispoort en het
meest oostelijke deel van het hoofdterrein. Het betreft groen aan de rand van
de stad met uiteenlopende groenfuncties, gericht op intensieve benutting van
het landschap voor recreatieve doeleinden. Lawaaioverlast moet daarbij beperkt
worden. Daarom geen nieuwe sportvoorzieningen, maximaal uitbreiding daarvan
indien dringend gewenst. Aanwezige landschapselementen dienen behouden en
beschermd te worden.
TU/e Science Park sluit hier op aan met de huidige inrichting van het gebied. De
universiteit acht het passend dat ter plekke van de sportvelden vrij in het groen
staande hogere bebouwing kan worden gerealiseerd. Een vergelijkbare situatie
als bij het Kennispoortgebouw als ‘stepping stone’ naar de stad, staat daarbij
voor ogen.
Strategie natuur:
Dit geldt voor de strook aan weerszijden van de Dommel (met enige verbreding
ten noorden van Potentiaal. Het betreft terrein waar ongestoorde verloop van
ecologische processen voorop staat. Beleid is gericht op behoud en ontwikkeling
van natuur en landschap gecombineerd met extensief recreatief medegebruik.
Sluit aan bij de functie van de Dommel als ecologische verbindingszone.
TU/e Science Park sluit zich, zoals hiervoor al aangegeven, geheel aan bij het
gemeentelijk en provinciaal beleid om deze zone te versterken. In het al genoemde
landschapsplan moeten concrete invullingen daarvoor opgenomen worden.
Bomenbeleidsplan 2008
In het verlengde van het Groenbeleidsplan van 2001 heeft in 2008 de gemeenteraad
het bomenbeleidsplan vastgesteld. In dit plan wordt aan bomen binnen
de gemeentegrenzen een status toegekend. De bomen op het terrein van de
universiteit vallen in formele zin moeilijk in te delen in de onderscheiden categorieën.
De bomen zijn allen jonger dan 50 jaar. Wel kan geconstateerd worden dat
de karakteristieke bomenlanen op het terrein, gerekend kunnen worden tot de
zogenaamde ‘unieke locaties’ waar bomen van essentieel belang zijn. Los hiervan
is de universiteit zich terdege bewust van het omvangrijke groene kapitaal dat
zich op het terrein bevindt in de vorm van bomen. Het gaat om 2630 bomen en
18 groepen met daarin nog eens 400 bomen. De universiteit heeft in 2007 een
nauwkeurige inventarisatie van het bestand gemaakt. Op basis van de controle
op gezondheid is geconstateerd dat 2400 van die bomen gezond zijn. De minder
vitale bomen zijn opgenomen in een maatregelenplan. Die bestaan onder andere
TU/e Science Park / 47

6. Planologische randvoorwaarden 48
Belangrijke leidingen
Drinkwater
Transportriool
Warmte-Koude Opslag

uit snoeien, groeiplaatsverbetering, rooien, nadere onderzoeken en jaarlijkse
monitoring. Bomen die vanwege bouwwerkzaamheden moeten worden gerooid,
worden gecompenseerd met extra aanplant volgens de geldende regels en in
goed overleg met de gemeente. De universiteit is voornemens om naast een
landschapsplan voor het Dommelgebied en het bedrijventerrein een integraal
boombeheerplan op te stellen. Vooruitlopend daarop is al begonnen met plaatselijk
herstel van de genoemde bomenlanen waar dat gewenst en mogelijk is.
Hoogbouwvisie Eindhoven
In de notitie ‘De derde dimensie van een laagbouwstad, hoogbouwvisie Eindhoven’(2008)
is het hoogbouwbeleid van de gemeente Eindhoven vastgelegd. Het
doel is het vormen van een afwegingskader voor nieuwe hoogbouwprojecten.
Het hoogbouwbeleid levert een bijdrage aan de doelstellingen van het raadsprogramma
‘Ruimtelijke Kwaliteit’. Het beleid is bindend voor besluitvorming
en visie-ontwikkeling, maar heeft geen juridische status. Het is allereerst een
toetsingskader waarmee de wenselijkheid van hoogbouw kan worden bepaald.
In de hoogbouwnota wordt onderscheid gemaakt tussen hoogbouw in verschillende
categorieën:
S-categorie(buurtaccenten tot 5 lagen hoog),
M-categorie (structuurdragende hoogbouw tot 45 meter),
L-categorie (stedelijke orientatiepunten tot ongeveer 75 meter)
XL-categorie (regionale landmarks, toren gebouwen zichtbaar van buiten de stad
tot 105 meter)
XXL categorie (hoger dan 105 meter)
Bij het Natuurkundecomplex wordt hoogbouw tot een hoogte van ca 30 meter (5
á 6 lagen) voorzien. Voor het HBO-complex wordt eveneens die maximale hoogte
aangehouden worden.
Belangrijke leidingen
Op het universiteitsterrein ligt een uitgebreid netwerk van allerlei leidingen. De
leidingen stammen deels nog uit eerste aanlegperiode, maar zijn inmiddels ook
deels vervangen.
Kostbare voorzieningen zijn rioleringen, waaronder ook een belangrijk stamriool
(bezit van de gemeente Eindhoven), perslucht- en gasleidingen, drinkwaterleidingen
en de recentelijk aangelegde warmte-koudeopslag-voorziening. De
leidingen zijn grotendeels gelegen onder of nabij de bestaande straten op het
universiteitsterrein. Alleen het genoemde stamriool en de drinkwatervoorzieningen
vallen daarbuiten. Het stamriool loopt grotendeels parallel aan de Dommel.
Ook de bronwaterleidingen en bronputten bevinden zich in open terrein. Deze zijn
overigens nog maar zeer gedeeltelijk in gebruik.
Bouwwerkzaamheden kunnen uiteraard inbreuk maken op het leidingverloop.
Voorzover aanvullende of vervangende bebouwing het bestaande stratenpatroon
volgt, is de mate van inbreuk echter beperkt.
In bovenstaande plattegrond is genoemde infrastructuur schematisch aangegeven.
In de nota wordt aangegeven, dat de stad Eindhoven een drietal campusterreinen
telt. Evenals de High Tech Campus en Vredeoord kenmerkt het terrein van TU/e
Science Park zich door duidelijk begrensde gebieden met een open structuur.
Op het terrein staan gebouwen tot ongeveer het L-niveau met kantoorfunctie en
kennisgerelateerde functies. Het Campusterrein van de TU/e wordt in de nota
aangemerkt als een ’te koesteren hoogbouwstructuur’. Een belangrijke doelstelling
is om de openheid van de bebouwingsstructuur herkenbaar te laten. De
ontwikkelingsvisie sluit zich daarbij aan. De bekende hoogbouwvolumes aan de
westzijde van het terrein (L-categorie) blijven behouden als kenmerkende skyline
van het universiteitscomplex. Aanvullende hoogbouw binnen de Compacte
Campus blijft binnen de grenzen van de M-categorie. Dat geldt voor de nieuwe
bibliotheek met daarbovenop de faculteit Wiskunde en informatica. (ca 36 meter)
TU/e Science Park / 49

6. Planologische randvoorwaarden 50
Gebouwen
1 Hoofdgebouw
2 Vertigo
3 Potentiaal
4 Auditorium
5 Zwarte Doos
6 De Hal
7 Matrix
8 Gaslab
9 Helix
10 Athene
11 W-Hal
12 Impuls
13 Laplace
14 Ceres
15 W-Hoog
16 W-Laag
17 N-Laag
18 Cascade
19 Spectrum
20 Cyclotron
21 TNO
22 Fontys
23 Traverse
24 IPO
25 Fontys S3
26 Paviljoen
27 Multimediapaviljoen
28 Twinning Center
29 Koepel
30 Sporthal
31 De Bunker
32 Kennispoort

Colofon
Correspondentieadres
Technische Universiteit Eindhoven
Dienst Huisvesting, afd. Vastgoedontwikkeling
Postbus 513
5600 MB Eindhoven
Telefoon (040) 247 5993
Ontwerp/Projectleiding
H. Rikhof
Tekst
H. Rikhof
P. van Dam
R. Campen
Lay-out en illustraties
E. Valk
M. Evers
Fotografie
B. van Overbeeke
R. Stork
F. Leenhouwers
Druk
Dedigitaledrukker B.V.
TU/e Science Park / 51